Europako, Espainiako eta Euskadiko erliebea

Ander Lasarte Etxarri (Paules LH-6)

Gizarte – 1. gaia

Gaiaren aurkibidea

• 1. Europa: kokapena eta erliebea

• 2. Europako kostaldea

• 3. Espainia: kokapena eta erliebea

• 4. Iberiar penintsulako mendiak eta sakonuneak

• 5. Uharteetako erliebea

• 6. Espainiako kostaldea

• 7. Euskadi: kokapena eta erliebea

• 8. Euskadiko mendiak eta ordokiak

1. Europa: kokapena eta

erliebea

• Ipar hemisferioko kontinente bat da (ipar-latitudea du).

• Mugak: • Iparraldean: Ozeano Artikoa

• Hegoaldean: Mediterraneo itsasoa

• Mendebaldean: Ozeano Atlantikoa

• Ekialdean: Ural mendiak + Kaspiar itsasoa

Mendiak• Europako erliebea bi zatitan banatzen da:

- Iparraldeko mendiak altitude txikikoak eta

borobilduak dira.

- Garrantzitsuenak: Eskandinaviako Alpeak +

Ural mendiak

- Hegoaldeko mendiak altuagoak dira iparraldekoak

baino.

- Garrantzitsuenak: Pirinioak, Alpeak, Karpatoak,

Balkanak eta Kaukaso mendiak

Bertan Elbrus dago, Europako mendirik altuena ( 5.600 m)

Elbrus

Ordokiak• Ipar itsasoa + Itsaso Baltikoa

iparraldean.

• Alpeak + Karpatoak hegoaldean.

• Mendiguneak daude (altuera txikiko mendiak).

Europako Ordoki Handia

• Itsaso Zuria + Barents itsasoa iparraldean.

• Ural mendiak ekialdean.

Europako Ekialdeko Ordokia

2. Europako kostaldea

Europako kostaldea• Oso luzea da, 40.000 kilometrotik

gora.

• Oso koskatua da, hau da, sargune eta irtengune asko ditu.

• Bi ozeanok (eta itsaso askok) bustitzen dute Europako kostaldea:

•Europako iparraldeandago.Ozeano

Artikoa

•Europako ipar-mendebaldean dago.Ozeano

AtlantikoaIPARRALDEAN: Ipar itsasoa, Baltikoa eta Barents itsasoa.HEGOALDEAN: Mediterraneo itsasoa, Itsaso Beltza eta Kaspiar itsasoa.

O C É A N O Á R T I C O

MAR BARENTS

Europako penintsula eta uharteak

• Penintsula: alde batetik izan ezik inguratuta dagoen lur-eremua da.

• Istmo: penintsula batean, lehorrarekin lotzen duen lur-eremua da.

Iparraldean:

• Kola penintsula, Eskandinaviako penintsula eta Jutlandiakoa.

Hegoaldean:

• Iberiar penintsula, Apeninoetako penintsula, Balkanetakoa eta Krimeakoa.

Europako penintsulak eta uharteak

• Uhartea: alde guztietatik itsasoz inguratuta dagoen lur-eremua.

Iparraldean

Islandia

Irlanda

Britainia Handia

Hegoaldean

Balear uharteak

Korsika

Sardinia

Sizilia

Malta

Kreta

Zipre

Europako uharte handiena

Europako kostaldeko beste elementu geografiko batzuk

• Golkoak: Bizkaikoa, Liongoa eta Genovakoa.

• Lurmuturrak: Finisterre eta San Bizente.

• Itsasarteak: Gibraltarkoa (Europa eta Afrikaren artekoa).

Golfo de Lyon

Golfo de Génova

3. Espainia: kokapena eta erliebea

• Espainia osatzen dute: • Iberiar penintsularen zati handi

batek• Balear uharteek• Kanaria uharteek• Ceuta eta Melilla hiri autonomoak

• Espainiaren mugak:

• Iparraldean: Kantauri itsasoa, Frantzia eta Andorra

• Hegoaldean: Mediterraneo itsasoa, Maroko eta Ozeano Atlantikoa

• Mendebaldean: Ozeano Atlantikoa eta Portugal

• Ekialdean: Mediterraneo itsasoa

• Europan Afrikatik hurbilen dagoen lurraldea da Espainia (Gibraltar).

Iberiar goi-ordokia

• Lur lau eta altuko eremu handi bat da eta Iberiar penintsularen erdialdean dago.

• 600 metroko batez besteko altuera du (ekialdea mendebaldea baino altuagoa).

• Bi mendikate daude bertan:• Erdialdeko Sistema: Iberiar goi-ordokia bitan banatzen du (Iparraldeko goi-ordokia eta

Hegoaldeko goi-ordokia).

• Toledoko mendiak: Hegoaldeko goi-ordokiaren erdialdean daude.

4. Iberiar penintsulako mendiak eta sakonuneak

Moncayo

Iberiar goi-ordokiaren inguruko mendiak

LEONGO MENDIAK

Ipar-mendebaldean daude eta 2.000 metrokoak dira.

KANTAURIAR MENDIKATEA

Iparraldean daude eta aipatzekoak Europako mendiak (2.500 metro inguru).

IBERIAR SISTEMA

Ekialdean dago eta 2.000 metroko mendiak daude (Moncayo altuena).

SIERRA MORENA

Hegoaldean dago eta 1.300 metroko mendilerroak daude.

Sierra Morena

• Sakonunea: ibaiek zeharkatzen dituzten lur lau eta baxuak dira, eta lur altuagoek inguratzen dituzte.

• Iberiar penintsulan bi sakonune handi daude:

• Ebroren sakonunea: Ipar-ekialdean dago, triangelu forma du eta Ebro ibaiak zeharkatzen du.

• Guadalquivirren sakonunea: hego-mendebaldean dago, triangelu forma du eta Guadalquivir ibaiak zeharkatzen du.

Ebroren sakonunea

Kanpoaldeko mendiak

Galiziako mendigunea

• Iberiar penintsulako ipar-mendebaldean dago.

•Altitude txikikoa mendiak dira.

Euskal Mendiak

• Iberiar penintsulako iparraldean daude.

•Altitude txikiko mendiak dira.

Pirinioak

• Iberiar penintsulako iparraldean daude.

•Espainia eta Frantziaren arteko muga dira.

Kataluniako kostaldeko mendikatea

• Iberiar penintsulako ipar-ekialdeandago.

•Kostalde mediterraneoarekiko paraleloak dira.

Mendikate Betikoak

• Iberiar penintsulako hego-ekialdean daude.

•Bi mendikate dira: Mendikate Penibetikoa eta Mendikate Subbetikoa.

5. Uharteetako erliebea

Mallorca

Balear uharteak

• Iberiar penintsularen ekialdean daude, Mediterraneo itsasoan.

• Zenbait uharte txikik eta bost uharte handik osatzen dute Balear uharteak:

• Mallorca

• Menorca

• Elvissa

• Formentera

• Cabrera

Kanaria uharteak

• Afrikako mendebaldean daude, Ozeano Atlantikoan.

• Jatorri bolkanikoa dute (sumendiak aktibo daude).

• Zazpi uharte daude: • Lanzarote

• Fuerteventura

• Kanaria Handia

• Tenerife

• Gomera

• La Palma

• Hierro

6. Espainiakokostaldea

Kostalde kantauriarra

• Penintsularen iparraldean dago.

• Malkartsua da (arroka asko dituela) eta hondartza gutxikoa.

• Bizkaiko golkoa bertan dago.

Kostalde atlantikoa

• Hiru eremu bereizten dira:• Galiziako kostaldea: harritsua eta koskatua (sargune eta irtengune ugarikoa).

• Andaluziako kostaldea: hareatsua eta laua da. Hondartza ugari ditu.

• Kanarietako kostaldea: oso ezberdina da uhartearen arabera.

Kostalde mediterraneoa

• Kostalde luzeena da.

• Lau eremu bereizten dira:• Andaluziako kostaldea: lautada handiak eta itsaslabarrak (acantilados) daude.

• Levanteko kostaldea: Murtziako eta Valentziako kostaldea da. Hondartza handiak daude.

• Kataluniako eta Balearretako kostaldea: eremu altu eta harritsuak zein baxuak eta hareatsuak daude.

• Ceutako eta Melillako kostaldea.

7. Euskadi: kokapena eta erliebea

Euskadiren kokapena

• Iberiar penintsulako ipar-mendebaldean dago Euskadi.

• Araba (Gasteiz) + Bizkaia (Bilbo) + Gipuzkoa (Donostia) osatzen dute.

• Euskadiren mugak:• Iparraldean: Kantauri itsasoa + Frantzia.

• Hegoaldean: Gaztela eta Leon + Errioxa.

• Mendebaldean: Nafarroa.

• Ekialdean: Kantabria + Gaztela eta Leon.

Euskadiko kostaldea

• Euskadiko kostaldea Kantauri itsasoaren ertzean dago.

• 200 kilometro ditu.

• Kostaldetik hurbil mendi ugari daude Kostaldea koskatua da.

• Itsaslabar eta lurmutur asko daude.

• Bizkaiko golkoa bertan dago.

8. Euskadiko mendiak eta ordokiak

Aizkorri

• Euskadin mendi ugari daude.

• Kostaldearekiko paraleloak dira mendilerroak,

• Mendilerroen artean sakonune handiak daude.

• Hiru zonaldetan daude mendiak:

Kostaldeko mendiak

• Kostaldearekiko paraleloak.

• Altitude txikikoak.

• Altuena Oiz.

Banalerroko mendiak

• Euskadi erdibitzen dute.

• Euskadiko altuenak dira.

• Altuena Aizkorri.

Kanpoaldeko mendiak

• Euskadiko hego-ekialdean daude.

• Altuenak Iturrietako mendiak.

Gorbeia

Ordokiak• Euskadiko ordokiak Araban daude.

• Lur lau eremu handiak dira, non ez dagoen ez mendirik ez sakonunerik.

Euskadiko ordoki nagusia da.

Arabako ipar-ekialdean dago.

Arabako lautada Arabako

lautadaren hegoaldean dago.

Garrantzi handikoa da nekazaritzarako.

Arabako Errioxa

Ander Lasarte Etxarri (Paules LH-6)