Post on 04-Feb-2018
I. Introdución
a. Composición do departamento
b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no departamento
c. Carga docente e hora de reunión do departamento
d. Funcionamento do departamento
II. Programacións didácticas das materias do departamento
III. Metodoloxía didáctica
IV. Materias pendentes de superación de cursos anteriores
V. Materiais curriculares e recursos didácticos
VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado
a. Instrumentos e procedimentos de avaliación
b. Criterios de cualificación
c. Medidas e actividades de preparación adicional
VII. Medidas de atención á diversidade
VIII. Actividades complementarias e extraescolares
IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química a. Importancia da enerxía
b. As fontes de enerxía c. Eficiencia e aforro enerxético
d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro.
X. Anexos
a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO
b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO
c. Programación do ámbito científico-tecnolóxico do PDC (Física e Química)
d. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato
i. Plan de traballo para o verán
e. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato
i. Plan de traballo para o verán
Programación
Didáctica do
Departamento de
Física e Química.
Curso 2008-2009 Materias:
Física e Química de 3º e 4º de ESO
Física e Química de 1º de BAC
Física de 2º de BAC
Ámbito científico-tecnolóxico de PDC
Ámbito científico-tecnolóxico de PCPI
Este documento foi aprobado en xuntanza ordinaria de departamento
celebrada o venres, 10 de outubro de 2008.
Curso
2008/2009
Departamento de Física e Química.
IES “Macías O Namorado”
Curso 2008/2009
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
2
I. Introdución
a. Composición do Departamento
Durante o presente curso o Departamento estará integrado por:
D. José Luís Carballada Carballada, que exerce o cargo de Director do Centro
o Docencia
2 grupos de Física e Química de 3º de ESO (4 horas)
Grupo E3A 17 alumnos/as
Grupo E3B 18 alumnos/as
1 grupo de Física e Química de 1º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas)
Grupo B1T 13 alumnos/as
Dna. Raquel Bandín Matos profesora que substitúe por baixa á profesora Dna. Mª José
Suárez Filloy
o Docencia
2 grupos de Matemáticas de 2º de ESO de Ag. E. (5 horas: 3 h. agrupados+1+1)
Grupo E2A 7 alumnos/as
Grupo E2B 7 alumnos/as
1 grupo de PDC de 4º de ESO Ámbito científico-tecnolóxico (8 horas)
Grupo PDC 5 alumnos/as
1 grupo de PCPI Ámbito científico-tecnolóxico (4 horas)
Grupo PCPI 12 alumnos/as
D. Miguel A. Rodríguez Méndez, que exerce o cargo de Xefe de Departamento
o Docencia
1 grupo de AtEd. de 4º de ESO (1 hora)
1 grupo de TICs de 1º de ESO (4 horas)
Grupo BS1 11+10 alumnos/as
1 grupo de Física e Química de 4º de ESO (3 horas)
Grupo S4A 16 alumnos/as
1 grupo de Física de 2º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas)
Grupo BHT2 15 alumnos/as
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
3
b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no Departamento
Durante o presente curso o Departamento ten asignadas as ensinanzas en tres etapas educativas e/ou ensinanzas: Educación Secundaria Obrigatoria (ESO), PCPI e Bacharelato
Tecnolóxico.
As áreas e materias que integran a docencia son:
Área ou Materia Nivel /Etapa/Ensinanza Observacións
Ámbito científico-tecnolóxico PCPI
Ámbito científico-tecnolóxico
Matemáticas
PDC-4º ESO
2º de ESO con Ag. E.
Física e Química 3º de ESO
Física e Química 4º de ESO
Física e Química
TIC
1º de BAC
1º de BAC
Bacharelato Tecnolóxico
Materia optativa
Física 2º de BAC Bacharelato Tecnolóxico
c. Carga docente e hora de reunión do Departamento
A carga docente do Departamento reflíctese no seguinte cadro:
Área ou Materia Nivel /Etapa Horas Total Horas
Matemáticas 2º de ESO(Ag.E.) 3+1+1 5
Ámbito científico-tecnolóxico PCPI
PDC
4
8
9
17
Física e Química 3º de ESO 2+2 21
Física e Química 4º de ESO 3 24
Física e Química
TIC
1º de BAC 4
4
28
32
Física 2º de BAC 4 36
Xefatura de Departamento 3 39
Dirección 9 48
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
4
A hora de reunión do Departamento será os venres de 10:45 a 11:35 h.
O traballo do Departamento estará centrado, ademáis das actividades de carácter prescriptivo e
rotinario, nos seguintes aspectos:
Actividades de planificación
o Redactar, e revisar cando proceda, a programación do Departamento
o Preparar as clases e o seu desenvolvemento didáctico
o Preparar os materiais didácticos e curriculares
o Determinar as pautas e procedementos para tratar de prever os problemas de
disciplina e desmotivación
o Establecer, revisar e aplicar as técnicas e criterios de avaliación das aprendiaxes
Actividades de análise e reflexión
o Comentar as dificultades atopadas no proceso de ensinanza e aprendizaxe
o Analizar as accións e medidas de maior éxito
o Tomar decisións a partir dos resultados da avaliación
f. Funcionamento do Departamento
As reunións do Departamento e as horas de reducción establecidas para o xefe de Departamento
estarán dedicadas, cando menos, ás seguintes tarefas e traballos:
Coordinar a programación das diferentes asignaturas que ten encomendadas o Departamento
Revisar os contidos, obxectivos e os criterios de avaliación
Reorganizar o mobiliario e a biblioteca do Departamento
Montar instrumental para realizar as prácticas de laboratorio
Matizar e repensar o sistema de preparación adicional para o alumnado de 3º e 4º de ESO con
materias pendentes
Atender ao alumnado con materias pendentes
Confeccionar as orientacións de preparación adicional e os criterios de avaliación de Física e Química de 1º de bacharelato para o alumnado que teña pendente esta materia
Programar actividades extraescolares e complementarias
Buscar, analizar e comentar recursos TIC
Analizar as Webquest, presentacións en Powerpoint e o resto de actividades (tipo caza do
tesouro) que poidan realizar os profesores
Organizar e completar os recursos TIC do Departamento
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
5
Deseñar fichas e probas de avaliación inicial
Confeccionar boletíns de exercicios e problemas
Informar, por parte do xefe do Depatamento, do tratado nas reunións da CCP, cando sexa necesario.
Poñer en común as instruccións e orientacións que envíe a Ciuga sobre as PAAU
Comentar a avaliación do alumnado con materias pendentes
Deseñar actividades prácticas para os diferentes cursos
Analizar e propoñer accións de mellora para a docencia na ESO e no bacharelato
Establecer criterios para redactar informes, programacións e memorias
Organizar, ordenar e limpar o laboratorio
II. Programacións didácticas das materias do Departamento
Entendemos por aprendizaxe un proceso acumulativo por medio do cal o alumnado gradualmente
asimila entidades (que poden ser conceptos, valores, categorías, patróns, modelos de conductas, normas, procedementos,…) cada vez máis complexos e abstractos e adquiren habilidades e competencias de maoir
nivel. Esta aprendizaxe debe servir para que o alumnado saiba aprender a aprender, aprender a facer e,
finalmente, aprender a ser.
Pode dicirse que houbo aprendizaxe cando se ten producido un cambio ou reorganización nos coñecementos, nas capacidades, nas actitudes, nos valores ou nas creencias do alumnado. Para elo é
preciso que aprendan a reflexionar sobre a súa propia aprendizaxe e ser conscientes das súas fortalezas e feblezas para traballar arredor dela.
Para o desenvolvemento da competencia comunicatica, a aprendizaxe reflexiva e moi importante,
ya que se o alumnado non é quen de levar a cabo un proceso instrospectivo é moi dificil que desexe realizar cambios no tocante á súa habilidade comunicativa.
A aprendizaxe significativa é unha meta que deben plantexarse os docentes. Para elo a
contextualización da aprendizaxe debe ser un elemento fundamental para cnquerir o sentido e o
significado desexado. Trátase de que o alumnado comprenda e relacione a información nova coa experiencia e cos coñecementos previos a fin de extraer significados persoais.
Os contidos, entendidos como o conxunto de saberes ou formas culturais que son esenciais para o
desenvolvemento e a socialización do alumnado, poden clasificarse en conceptuais, procidimentais e actitudinais. Ditos contidos poden traballarse de forma simultánea ou de forma interrelacionada e
determinan formas de ensinanza, aprendizaxe e avaliación. En definitiva os contidos son todo aquello que queremos ensinar.
Os contidos conceptuais fan referencia, á súa vez, a conceptos, datos e feitos. Os conceptos poden
ser estructurais ou específicos. Son estructurais cando atravesan todos os contidos dunha materia (por
exemplo o concepto de número ou de ser vivo). Pola contra os conceptos específicos fan referencia a un contido particular dunha materia (por exemplo número pares ou animais cuadrúpedos). Os conceptos
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
6
entendidos como nocións permiten interpretar e dar significado e recoñecer clases de onxectos naturais,
sociais e culturais.
Os feitos hai que entendelos como sucesos ou acontecementos (como por exemplo o descubrimentos dos diferentes elementos químicos) e os datos como informacións puntuais e precisas (por
exemplo ano en que Mendeleiev propuxo a súa táboa periódica).
Os principios físicos, químicos ou biolóxicos son necesarios hoxe en día para comprender e interpretar moitas parcelas do mundo físico que arrodea ao alumndo. Mais tamén son precisos para facer
prediccións e tomar decisións, é dicir aplicar á vida o pensamento e a metodoloxía científica. Os nosos estudantes teñen que afrontar eticamente os desafíos da ciencia e mostrar un respecto ao medio ambiente
asumindo criticamente os perigos que o ameazan.
Figuran ao final do presente documeto como anexos.
III. Metodoloxía didáctica
O profesorado é o profesional dedicado á complexa tarefa de educar e formar a outras persoas. A
profesión docente está moi necesitada de adaptarse a novas realidades sociais, aos cambios que se producen na sociedade, e ten que estar vixiante para que estes non teñan efectos paralizantes e
acomodaticios. Para elo cómpre que valore e pondera a súa misión, o seu cometido e aborde os traballos
desde unha perspectiva profesionalizadora.
Pois ben, un apatado onde podemos visualizar esta característica é o referente á metodoloxía. O profesorado debe saber cambiar os resortes metodolóxicos e adaptarse as características do alumnado e
á dos avances sociais. Neste sentido propugnamos unha forma de facer, de dirixir, planificar e orientar moi centrada no alumnado, moi debedora da procura dunha aprendizaxe significativa, onde se comece
por explicitar as ideas previas e mediante cambios conceptuais se poña en disposición que de o alumno
ou alumna constrúa o seu propio coñecemento.
Neste sentido a metodoloxía do profesorado debería prever aspectos tales como:
Explicitar o problema e/ou cuestións práctica ou experimental que vai centrar e
condicionar as actividades do alumnado
Indicar os conceptos, destrezas e capacidades básicas que ten que interiorizar o alumnado
Formular e orientar os procesos científicos a iniciar ou salientar para exemplificar o avance e a metodoloxía do método científico experiemental.
Construír unha relación de materiais e recursos a utilizar na aula, xunto coa forma de
usalos
Formular preguntas para que o alumnado realice unha primeira toma de conciencia sobre o tema
Indicar as actividades que levará á práctica o alumnado
Construir unha relación dos aspectos do método científico nos que realmente teñan
avanzado os alumnos
Formular pautas para axudar á elaboración de conclusións e á sintese final no grupo-aula
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
7
Como novidade durante o curso intentarase poñer en práctica certos aspectos do modelo pedagógico
CAIT.
O modelo CAIT (construtivo, autorregulado, interactivo e tecnolóxico) é un modelo que apoia unha
pedagoxía da imaxinación e que pretende axudar ao alumnado a aprender de forma significativa mediante
o uso da rede Internet. O alumnado terá que someter a información recollida na rede á acción do
pensamento para podela analizala, relacionala, criticala, transferila e aplicala co obxectivo de
transformala en coñecemento. Desta forma, e mediante una disposición activa ante o coñecemento,
aprenden a aprender.
Débese lembrar que baixo este modelo aprender non é só adquirir información, senón desenvolver
habilidade e destrezas que permitan seleccionar, organizar e interpretar a información ata ser quen de
aplicar con éxito ese coñecemento a situacións novas.
As principais señas de identidade do modelo son as seguintes:
Construtivo
As actividades de aprendizaxe teñen como obxectivo construir o coñecemento procesando
as informacións recollidas. Dado que o coñecemento que sae dos libros desmotiva ao
alumnado xa que non sabe moi ben como aplicalo á vida real e, ademais, diminúe as
razóns para aprender, óptase por contextualizalo en situacións concretas e reais para
aumentar esta motivación e aprender mellor.
Autorregulado
O profesorado irá paseniñamente cedendo o control do proceso de aprendizaxe, é dicir,
aínda que ao principio será el quen o controla por saber o que hai que aprender e como hai
que facelo, a medida que a aprendizaxe vaia avanzando o profesorado cederá dito control e
será o alumnado o que tomará máis protagonismo ao asumir o control sobre a súa
aprendizaxe na mesma medida que aprenda a aprender.
Interactivo
Na medida en que cada un poida construir o seu coñecemento dunha forma propia e
persoal. Trátase de que parta dos puntos de vista que cada un ten sobre a información
recollida.
Tecnolóxico
Nun contexto tecnolóxico non é o mesmo aprender da tecnoloxía que aprender coa
tecnoloxía. Aprender da tecnoloxía supón situala no mesmo plano que o profesorado como
fonte transmisora da información.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
8
Este modelo CAIT podemos usalo:
como deseño para a programación de actividades académicas
como guía das actividade do profesorado e do alumnado
como deseño para avaliar a calidade da aprendizaxe realizada
Os eixos que vertebran a aprendizaxe e que definen as sete características deste modelo son:
1. Contextualización
O primeiro elemento de referencia na aprendizaxe é o contexto. Temos que procurar
establecer as relacións co xa aprendido e verificar en que punto da aprendizaxe estamos.
2. Obxectivos
Antes de aprender hai que ter claro o que buscamos, o que tratamos de conseguir.
3. Papel do profesorado
Será un guía, un iniciador, un mediador, un mentor. O seu papel xa non será tanto
transmitir os coñecementos como axudar a aprender, ser mediador de coñecementos,
introdutor e estimulador de saberes, axudar a que o alumnado descubra a súas
posibilidades. Os datos, a información, os textos, os recursos están aí, na rede, o alumnado
só ten que tomalos, organizalos e convertilos en coñecemento, coa axuda, orientación e
dirección do profesorado.
4. Rol do alumnado
Ten que ser activo e creativo, ten que convertirse no auténtico protagonista da súa
aprendizaxe. Ten que deseñar a aplicar estratexias de búsqueda de información, avaliar os
seus resultados e, tendoos en conta, redeseñar as estratexias de búsqueda seguintes xunto
coas súas aplicacións.
5. Instrumentos tecnolóxicos
O grande instrumento tecnolóxico é a rede Internet. Hai que explorar as súas múltiples
aplicacións e posibilidades, aínda inexploradas. Tamén cómpre prestar atencións ás bases
de datos, ás simulacións, aos micromundos e ás redes semánticas. Todos este recursos,
ademais de darnos información, axúdannos a poder convertila en coñecemento.
6. Desenvolvemento de actividades e procesos
Cómpre creae valor cognitivo, funxindo do repetitivo. Temos que planificar as tarefas,
seleccionar e organizar a información, actuar de forma crítica e creativa, transferir, aplicar
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
9
e compartir os coñecementos. Todos este procesos deben ser estimulados e apoiados polo
profesorado pero debe realizalos o alumnado.
7. Avaliación
Debe ser, entre outras cualidades, tamén cualitativa e finalista.
Na didáctica das ciencias distínguense tres contextos ou perspectivas:
Contexto de xustificación:
A análise do contexto de xustificación nos traballos científicos permite chegar a expresións de gran
calidade e rigor. Aparecen reglas lóxicas, esquemas nítidos. Ten un carácter dunha reconstrucción a
posteriori.
Contexto de descubrimento:
É o percorrido dos científicos ata a comunicación social dos resultados dun traballo ou dun achádego. É
máis difícil de expresar en esquemas. Por outra banda os conceptos científicos evolucionan, teñen un certo
carácter de suceso, de acontecemento. Estes avatares atópanse máis perto ao sinuoso percorrido do
alumnado na súa actividade, esa actividade que desexamos que desemboque na aprendizaxe.
Contexto de aprendizaxe:
Correspóndelle ao profesor guiar e organizar este contexto, distinto dos anteriores. Este contexto é de
búsqueda, de elaboración, de construcción, combinando rigor e creatividade.
O positivismo lóxico (que prescinde do contexto social, cultural ou histórico das teorías científicas)
outorga a primacia ou a exclusividade ás facetas máis relacionadas co contexto de xustificación.
ASPECTOS DO DESELVOLVEMENTO DA INTERACCIÓN DO ALUMNADO COA REALIDADE
Interese a actitude investigadora
Razóns dos feitos Relacións
Uso de modelos
Tipo de categoriación Profundidade de interpretación na descrición
ESQUEMAS NECESARIOS PARA A COMPRENSIÓN DAS CIENCIAS
Conservación e proporcionalidade
Equlibrio dos sistemas
Operacións matemáticas
Control de variables
Exclusión de variables
Noción de probabilidade
Razoamento correlacional
Destrezas para a medida
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
10
Ao alumnado hai que animalo a que:
Busque regularidades
Plantexe suposicións Exprese de forma oral e escrita en qué consistiu a súa actividade
A comunicación “está no corazón” do método científico. Nunca debemos ensinar ciencias asumindo
estes dous reduccionismos:
o Ensinar ciencias descoidando a responsabilidade social dos científicos o Non explicitar a necesaria articulación entre teoría e experimentación
Vexamos agora diferentes tipos de actividades a realizar polo alumnado que ten que contemplar o
profesor, é dicir, xexamos algún deseños de situación de ensinanza-aprendizaxe:
As cuestión Os experimentos
Os problemas As saídas
As lecturas e os comentarios de texto
O profesor, para introducir os conceptos, ten que realizar una ordenación secuencial das etapas de
actividades a realizar polo alumnado. É o que se chama ciclos de aprendizaxe (óptica piagetiana). En
definitiva trátase de utilizar modelos de instrucción para facilitar a aprendizaxe.
Explicitemos as tiradas que o alumnado pode ir cubrindo na búsqueda do rigor e a sistematicidade:
o Elixir un obxecto ou fenómeno de estudo
o Buscar información o Deseñar un plan para investigar o que non se coñece
o Formular suposicións e hipótesis
o Realizar observacións e experimentos o Extraer resultados
o Analizar e interpretar ditos resultados o Comunicar o resultado do seu traballo
As tarefas que pode realizar o profesorado de Física e Química podémolas sistematizar da seguinte forma:
A. Funcións de orientación e información
a. Subministrar informacións i. Explicar a materia
ii. Respostar ás cuestións plantexadas b. Ofrecer problemas
i. Plantexar cuestións e formular problemas
ii. Indicar as actividades que se van a facer c. Ofrecer procedementos
d. Suxestionar respostas i. Indicar pistas
ii. Plantexar cuestións centrais e. Ofrecer opinións e xuízos de valor
f. Ofrecer axudas e orientacións non solicitadas polo alumnado
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
11
B. Funcións de axuda ao avance a. Estimular ao alumnado creando condicións interesantes e enriquecedoras ou ofrecendo
posibilidades diferentes b. Pedir ao alumnado que realice unha pescuda persoal usando as novas tecnoloxías
c. Favorecer a estructuración do pensamento do alumnado
i. Clasificar as expresións espontáneas do alumnado ii. Pedir maior precisión; completar, xeralizar ou sintetizar as aportacións
espontáneas iii. Propoñer un control experimental
d. Achegar ao alumnado a axuda que precise i. Resolver as dificultades plantexadas
ii. Orientar a búsqueda do alumnado fomentando o uso das TICs
iii. Dar resposta múltiple a unha petición de información
No ámbito do traballo no laboratorio, para manter un traballo experimental coherente cómpre:
Plantexar cuestións e formular problemas
Ofrecer procedementos
Explicitar cuestións de carácter central
Solicitar búsquedas persoais utilizando diferentes fontes de información, con especial incidencia
nas novas tecnoloxías
Propoñer un control experimental
Orientar a pescuda de información do alumnado
Solicitar maior precisión e calidade ás aportacións do alumnado
Estimular e organizar a síntese final do traballo
IV. Materias pendentes de superación de cursos anteriores
A. Materias pendentes de ESO
O sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos anteriores estará centrado
na proposta de actividades ao alumnado concernido ao longo do curso. Ditas actividades, en forma de
boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do
profesorado do departamento, para o cal se fixan uns períodos semanais de atención a este tipo de
alumnado para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos
temas.
Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en maio, onde o alumnado poderá liberar parte
da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas e os contido dos temas obxecto de
exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación.
A hora de atención semanal será os xoves, de 10:25 a 10:45 h.
B. Materias pendentes de Bacharelato
No Bacharelato, o sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos
anteriores tamén estará centrado na proposta de actividades ao alumnado. Ditas actividades, en forma de
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
12
boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do
profesorado do departamento, para o cal se fixa unha hora semanal de atención a este tipo de alumnado
para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos temas.
Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en abril, onde o alumnado poderá liberar
parte da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas concretas e os temas obxecto
de exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación.
A hora de atención semanal será os martes, de 12:25 a 12:45 horas.
Na programación correspondente a cada materia figura un apartado específico relativo a esta cuestión. Nel especifícanse polo miúdo as condicións, requisitos e circunstancias para superar a materia
pendente.
V. Materiais curriculares e recursos didácticos
Os libros de texto propostos son os que se expuxeron no listado correspondente no pasado mes de
xuño.
Na docencia empregaranse tamén os seguintes materiais e recursos: material de laboratorio para realizar as actividades prácticas correspondentes a cada nivel, libros de consulta, fichas de traballo,
revistas de divulgación científica, xices de córes, video, modelos moleculares, aplicacións informáticas, proxector, portátil e presentacións en Power Point. En algún momento do curso intentarase usar a
taboleiro electrónico interactivo. Do mesmo xeito proporase ao alumnado a posibilidade de seguir e
realizar certo tipo de actividades de ensinanza e aprendizaxe por medio do correo electrónico.
Nos anexos figuran as programacións das diferentes materias correspondentes a cada nivel. Nelas contemplase un apartado específico para os materiais curriculares que amplian o anteriormente referido.
VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado
A avaliación será continua e integradora, se ben diferenciada por áreas e materias. Levarase a cabo
tendo en conta os seguintes referentes:
1. Os criterios de avaliación do PCC
2. Os obxectivos educativos de etapa e de cada área
A avaliación é un proceso que permite obter información útil e significativa que se utilizará para
analizar a intervención educativa e, se é do caso, modificala co obxectivo de mellorar a adecuación ás
necesidades do alumnado e facilitarlle as axudas necesarias para seguir avanzando no seu proceso formativo.
A interpretación da información obtida na avaliación serve para emitir xuízos, cos cales se
poderán tomar decisións que melloren o proceso de ensinanza e aprendizaxe.
Deberemos avaliar tanto os progresos do alumnado na súa aprendizaxe como os procesos de ensino. Desta forma a avaliación da aprendizaxe xunto coa avaliación dos procesos de ensino constitúen a
avaliación dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.
a. Instrumentos e procedimentos de avaliación
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
13
Intrumentos
o Probas escritas
o Preguntas durante a clase e entrevistas persoais
o Traballos de Investigación
o Prácticas de laboratorio
o Entrega de exercicios
o Observación sistemática na aula
o Presentación da libreta de traballo
o Calquera outro que se especifique na programación didáctica da materia
nos diferentes niveis e modalidades de ensino
Procedemento
o Na Educación Secundaria Obrigatoria
85% probas escritas
10% traballos en clase
Preguntar dúbidas
Saídas ao taboleiro
Contestación á preguntas feitas na aula
Voloración dos exercicios e actividades entregadas
5% comportamento na clase e asistencia
o No Bacharelato
90% probas escritas
10% traballos en clase
Preguntar dúbidas
Saídas ao taboleiro
Contestación á preguntas feitas na aula
Voloración dos exercicios e actividades entregadas
Prácticas de laboratorio
As porcentaxes anteriores, que se mencionan a título orientativo, poden ser variadas en función do estipulado nas programacións de cada materia en concreto. Do mesmo xeito o profesorado, tendo en conta
a dinámica do curso, ante a posible aparición de acontecementos sobrevidos imposibles de prever neste momento, pode introducir cambios no procedemento de avaliación para mellor adaptarse as
circunstancias. En todo caso garántese que o alumnado estará puntualmente informado dos mesmos.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
14
b. Criterios de cualificación
Os criterios de cualificación son os estipulados nas programación das diferentes materias do
Departamento. Como información xeral pode comentarse que o alumnado estará informado da puntuación de cada pregunta, no caso dun exame, ou do peso de calquera outra proba non escrita.
c. Medidas e actividades de preparación adicional
Estas medidas e actividades están pensadas para o alumnado que ten pendentes de avaliar
positivamente materias ou áreas de cursos anteriores. Na programación das diferentes asignatura estará deseñado o plan de traballo. Como anexo inclúese o plan especial de traballo para o veraán nas materis de
Física e Química de 1º de Bacharelato e de Física de 2º de Bacharelato.
En calqueira caso, o alumnado con materias pendentes sempre pode acodir semanalmente, durante o tempo de lecer, a consultar dúbidas ao Departamento, de acordo co seguinte calendario:
Xoves, de 10:25 a 10:45 h.
VII. Medidas de atención á diversidade
Con moita probabilidade atoparémonos na aula con alumnado diverso, con diferentes intereses e con
distintos ritmos de aprendizaxe. Normalmente estas diferencias poderemos integralas nas actividades de aula e nos contidos dos exercicios e problemas a realizar, graduando a súa dificultade e diversificando o
seu contido.Só cando nos atopemos con dificultades graves, con retrasos severos no alumnado, teremos que tomar medias escepcionais. Nestas situacións a coordinación e coloboración co Departamento de
Orientación será imprescindible.
Realizaranse adaptacións curriculares condo se detecten no alumnado dificultades graves para seguir o normal desenvolvemnto da clase, para similar os contidos e procedementos propios do nivel. Estes casos
poránse en coñecemento do Departamento de Orientación para, de forma coordinada, sentar as bases da
adaptación curricular correspondente. As actividades de reforzo da adaptación curricular estarán en función das carencias detectadas no/a alumno/a.
Para os casos menos graves, ensaiaranse medidas previas á adaptación como modificacións do
itinerario curricular, cambios metodolóxicos e/ou secuenciais na presentacións dos conceptos, ou mesmo cambios na temporalización e duración dos contidos.
VIII. Actividades complementarias e extraescolares
Ofertaranse ao alumnado saídas fóra do cnetro para visitar exposicións e/ou instalacións que teñan
interese para a súa formación no ámbito das ciencias experimentais. O detalle concreto non é posible adiantalo neste momento e figurará na programación do Departamento de actividades complementarias e
extraescolares.
IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química
a. Importancia da enerxía
No actual momento das prácticas educativas, sobre todo no bacharelato pero tamén na ESO, é realmente importante, á vez que se instrúe, tratar de educar dunha forma integral ó noso alumnado. Na
sociedade do século XXI é necesario, por unha banda, formar expertos nos distintos campos do coñecemento para que sexan capaces de deseñar en cada un deles alternativas humanizadoras e viables e,
por outra, que saiban presentar as súas propostas aos poderosos (no campo da política, da economía, das
finanzas,...) e, por último, que sexan quen de levar os seus coñecementos á esfera da opinión pública para
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
15
subministrarlle información veraz e, simultaneamente, para que superen a proba do debate e a discusión
aberta e libre. Neste sentido é cada vez máis urxente no que atinxe ó medio ambiente, aos recursos enerxéticos e á
relación home-natureza, educar e instruír á nosa xuventude desde unha filosofía da prudencia, da moderación, da mesura, de conformarse co suficiente. É básico que entendan que parte da sabedoría reside
en non deixarse escravizar polos diferentes distractores sociais (modas, consumo estéril e desaforado,
hedonismo paralizante,...), en procurar tempo libre para as relacións humanas ou para a reflexión, en dar a coñecer e asumir as prácticas non competitivas e, en fomentar a colaboración entre eles na aposta da
sosteñibilidade, evidenciando a resolución de conflictos que poidan aparecer dunha forma xusta mediante a práctica da solidariedade. Non debemos esquecer que o desenvolvemento sostible non é máis que tratar
de satisfacer as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras para satisfacer as súas. A presente programación de Departamento, centrada na explicitación dos diferentes
itinerarios curriculares das diferentes asignaturas que integran a docencia, así como en calquera outra
medida necesaria para o desenvolvemento do curso, abordase desde o convencemento de que, como xa deixou dito Kant: “Só pola educación o home chega a ser home. Non é senón o que a educación lle fai ser”.
Pretendeuse, pois, construír unha programación que axude e oriente na práctica educativa desde unha perspectiva cosmopolita, de formación na cidadanía cosmopolita. Para elo non só son importantes o
coñecemento, a transmisión de habilidades, de formas de facer, de técnicas e procedementos, senón tamén
salientar os valores da prudencia, da mesura, da práctica da medida para adiar as gratificacións no intento de conseguir unha vida de calidade no camiño da busca da felicidade, así como a sabedoría moral
plasmada nas vertentes da xustiza e da práctica solidaria. Este é o marco teórico no que imos centrar os nosos esforzos cando deseñemos actividades de aprendizaxe e educación en valores, concibidas para formar
a futuros traballadores autoprogramables, persoas versátiles, innovadoras, capaces de estar en formación
permanente e de adaptarse aos novos escenarios da sociedade do futuro. Os conceptos de enerxía sostible, entendida como a enerxía producida e utilizada na forma que sustente o desenvolvemento humano ó longo
prazo en tódalas súas dimensións sociais, económicas e medio ambientais, de fontes de enerxía, de recursos enerxéticos, de consumo responsable, de aforro e desenvolvemento sostible serán encadrados neste
contexto para presentárllelos ao alumnado en forma de actividades moi concretas, baixo o anterior paradigma. Hoxe por hoxe, tan importante é que se comprenda a degradación e coxeneración enerxética,
as centrais de ciclo combinado ou o funcionamento e aplicacións dunha pila de combustible, como que se
asuma que moitas das actuais prácticas enerxéticas no encaixan na definición que fixemos de enerxía sostible, en tanto en canto:
• Non existe acceso universal ós combustibles modernos e á electricidade.
• O actual sistema enerxético no apoia un crecemento económico sostible e xeneralizado.
• Os impactos ambientais ameazan o benestar das xeracións presentes e futuras.
Á vez é moi importante presentarlle ó noso alumnado as alternativas enerxéticas, hoxe reais e posibles,
baseadas nas enerxías renovables, e facelo dunha forma real e efectiva, evidenciando as limitacións do noso planeta, que conta cuns recursos cada vez máis escasos e que deberíamos ser capaces de poder
transmitirllos ás xeración futuras. En definitiva, e a modo de conclusión, preténdese poñer os medios necesarios para estar en condicións de aplicar neste campo un dos principios de conservación máis
importantes, á vez que máis descoñecidos: a lei de conservación da ignorancia. Afirma en dous postulados o seguinte:
1º Canto máis se avanza no coñecemento da materia, máis consciente se é do que se ignora. A
ignorancia douta (consciente) substitúe á ignorancia indouta (inconsciente) e, en consecuencia, a
ignorancia total mantense constante. 2º Co coñecemento aumenta a ignorancia douta.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
16
Pois ben, a presente programación de Departamento terá como finalidade última a transformación da
maior cantidade posible de ignorancia indouta en ignorancia douta no convencemento de que só desta forma a aprendizaxe pode ser verdadeiramente significativa e, se cadra, transformadora.
b. As fontes de enerxía
As fontes de enerxía son aquelas que proporcionan a enerxía como productor orixinario, é dicir, producen a enerxía directamente, pero sempre cumprindo a lei física da conservación da materia-enerxía.
Como principais fontes de enerxía podemos citar ó Sol, ó vento, ó carbón, ó petróleo, ós materiais orgánicos, ás caídas de auga, ás ondas do mar, aos átomos, ás reaccións químicas, ó son, ...
Hidroeléctrica: enerxía que se obtén da caída da auga desde certa altura a un nivel inferior, o que provoca
o movemento de turbinas, responsables de producir electricidade. A hidroelectricidade é un recurso natural dispoñible nas zonas que presentan suficiente cantidade de auga.
Eólica: enerxía producida polo vento, a cal utilízase para mover muíños que xeran electricidade.
Xeotérmica: a calor interior da Terra é fonte de enerxía xeotérmica, a cal utilízase en xeración de enerxía
eléctrica, en calefacción ou en procesos de secado industrial.
Solar: enerxía radiante producida no Sol como resultado de reaccións nucleares de fusión. Chega á Terra ó traveso do espacio en cuantos de enerxía chamados fotóns. Esta enerxía aproveitase por medio de paneis
solares con foto celas para producir electricidade. Con respecto a esta enerxía cómpre sinalar que cada punto da superficie solar emite radiacións electromagnéticas ó espacio e que estas radiacións son tanto
luminosas como invisibles para o ollo humano. Cando estas radiacións chegan á Terra a súa intensidade
diminuíu en 5 x 105 veces. A pesar de todo case que toda a enerxía que se pode aproveitar na terra provén do Sol.
Combustión: os procesos de combustión liberan enerxía (case sempre en forma de calor), que se aproveita nos procesos industriais para obter forza motriz ou para a iluminación e calefacción domésticas.
Biomasa: a enerxía da biomasa é utilizada principalmente para a producción de biogás, a xeración de enerxía térmica para o secado de productos agrícolas e madeira, e de electricidade mediante a queima de
residuos.
Baterías: aparato que transforma a enerxía química en eléctrica, e consiste en dúas o máis pilas eléctricas conectadas en serie ou en paralelo.
Química: as reaccións químicas e as correntes eléctricas relaciónanse pola electroquímica, que é o estudio das reaccións químicas que producen efectos eléctricos e dos fenómenos químicos causados pola acción das
correntes ou voltaxes.
Nuclear: enerxía liberada durante a fisión ou fusión de núcleos atómicos. As cantidades de enerxía que poden obterse mediante procesos nucleares son moi altas e aprovéitanse nos reactores nucleares para
producir electricidade.
c. Eficiencia e aforro enerxético
A importancia que para a comunidade educativa, e nomeadamente para o alumnado, teñen os
temas relacionados co aforro enerxético, coa eficiencia enerxética, cos modelos económicos posibles e co desenvolvemento sostible, parece fóra de toda dúbida.
Para introducir estes aspectos nas preocupacións do alumnado, consideramos conveniente iniciar
un traballo interdisciplinario e globalizado, que xunto cos beneficios propios dun traballo en conxunto, permite introducir a problemática medioambiental como algo coplexo e con variaas implicacións.
Consecuentemente salientamos a necesidade de introducir prácticas de aforro e eficiencia enerxética nos centros educativos, como un medio máis para concienciar ao alumnado en particular, e á comunidade
educativa en xeral, sobre a virtualidade destes hábitos para aspirar a un desenvolvemento económico
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
17
respectuoso co medio ambiente. É vital asumir a importancia de iniciar canto antes, no momento en que
chega alumnado novo ao centro, as actuacións neste campo para que no decorrer do tempo se vaian sedimentando actitudes e valores que asuman a importancia que para o futuro terán as prácticas de aforro
e eficiencia enerxética. O traballo do departamento de Física e Química neste campo está garantido, en coordinación, se é
posible, con outros Departamentos do centro. Porque que non será posible un desenvolvemento económico
sostible, respectuoso coa Natureza, se non se practican da forma máis eficaz posible medidas de aforro e de eficiencia enerxética. Neste sentido aspiramos á introducción dun novo modelo enerxético baseado nos
seguintes aspectos:
a) Suficiencia: hai que consumir menos, é básico transmitir esta idea ó alumnado.
b) Eficiencia: hai que facer máis, producir máis con menos enerxía; hai que introducir na sociedade as
ideas e a filosofía do chamado factor 4, que consiste, basicamente, en duplicar o benestar coa metade dos recursos naturais.
c) Na aposta decidida polo desenvolvemento das enerxías renovables. En consecuencia:
Apoiamos o uso e a potenciación de fontes de enerxía renovables (eólica, solar térmica, solar fotovoltaica, mareomotriz, xeotérmica e biomasa) no camiño de conseguir alternativas
enerxéticas viables ás fontes de enerxía convencionais (petróleo, carbón e gas natural). Neste sentido anceiamos que as alternativas enerxéticas consideradas de futuro por constituír fontes
enerxéticas limpas, razoablemente seguras e, practicamente, inesgotables, como son a xeración
de hidróxeno como combustible a partir de fontes renovables e a obtención de enerxía eléctrica a partir da reacción nuclear de fusión, sexan impulsadas polos poderes públicos, aportando
fondos para a investigación que faciliten e impulsen a introducción de financiamento privado en I+D nestes campos1, no camiño de obter estas fontes de enerxía o antes posible2.
Reclamamos que as Administracións públicas, e preferentemente para nós a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, asuman as prácticas de aforro e eficiencia como un
factor máis de calidade nas súas actuacións e actividades. A ninguén se lle escapa o
extraordinario efecto negativo que transmiten e a imaxe de descontrol e malgasto que trasladan, certas conductas, certas formas de proceder e actuar que se producen nas oficinas e
dependencias públicas, con total desprezo deica prácticas e usos enerxéticos minimamente comprometidos coa saúde medioambiental do planeta.
Recomendamos á Dirección do centro que, na medida en que os recursos orzamentarios o
permitan, tome medidas encamiñadas a aumentar as prácticas de aforro e eficiencia enerxética no Centro. Entre outras propoñemos:
a) Instalar progresivamente termóstatos nas súas dependencias. b) Apagar algúns radiadores situados preto das portas de acceso nos corredores da planta
baixa.
c) Colocar entre as paredes e os radiadores paneis de chapa de madeira forrados de papel de aluminio en todos os radiadores do Centro.
d) Instalar progresivamente balastros electrónicos nos equipos de iluminación. e) Instalar sensores de apagado automático en certas dependencias do Centro.
1 Sabemos que cando se aposta decididamente por unha tecnoloxía, invertin do o que sexa necesario, aportando recursos
humanos e materiais provintes tanto do ambito estatal como privado, os resultados non tardan en aparecer. Temos o caso
paradigmáticos das baterías para os terminais da telefonía por onda. Cando se descubriron oportunidades de negocio e se apostou
fortemente por esta tecnoloxía aoportando fondos e recursos para a investigación, pronto se produciron os resultados desexado s.
2 Consideramos que o proxecto internacional ITER (Reactor Internacional Termonuclear Experimental) pode ser, en
tanto que suporá, de ter éxito, a solución do problema enerxético do mundo, o inicio do fin das restriccións enerxéticas ao
desenvolvemento económico.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
18
f) Adquirir paneis fotovoltaicos de silicio policristalino para uso didáctico.
d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro.
A título de exemplo reseñamos algunhas prácticas de aforro (ou de malgasto) que poden servir de
axuda no tratament na aula destes tems nas diferentes asignaturas do departamento:
Medias de gran
aforro enerxético
Medidas de
aforro
enerxético
Gasto moderado Malgasto
enerxético
Despilfarro
enerxético
Calefacción Doble ventá con
radiador apagado
Doble ventá e o
radiador
indicando 19º
Casa con
paredes de cor
claro
Ventás con
aislantes
Calefación nun
día de neve
Calefación
acesa nun
día de sol
Calefación acesa
ca ventá aberta
e camiseta e
sudando
Transporte Individuo en
bicicleta
Individuo en
tren ou autobus
Varios
individuos para
compartir auto
nos
desprazamentos
ao traballo
Individuo en
coche
botando
moito fume
polo tubo de
escape
Individuo en
coche a toda
velocidade,
botando moito
fume e cunha
vaca chea de
bultos
Individuo en
coche indo da
casa ao traballo
que lle queda
moi perto do seu
domicilio
Iluminación-
Electricidade
Apagado dos
LEDS dos
electrodomésticos
Lámpada de
baixo consumo
Neveira cunha
letra indicando
a categoría
enerxética A
Apagado das
luces da aula ao
saír dela por un
Depositando
nun
frigorífico
un alimento
quente.
Unfrigorífico
situado ao
carón da
cociña ou do
Frigorífico
aberto e unha
persoa sentada
na mesa
tomando un
vaso de leite que
remata de coller
do frigorífico
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
19
período
superior as 15
minutos
radiador.
Enerxía Paneis solares
Muiños vento
Outras Reciclaxe de
papel: montón de
papel co anagrama
do reciclado
Individuo
afeitándose
coa billa
aberta.
Rapaz tirando
papel á rúa
Roupa tendida ao
sol
Secar roupa
cunha
secadora
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
20
XI. Anexos
a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO
b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO
c. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato
i. Plan de traballo para o verán
d. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato
i. Plan de traballo para o verán
e. Programación didáctica do ámbito científico-tecnolóxico do PDC
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
21
Física e Química 3º de ESO Programación didáctica adaptada ao contido do Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas de educación secundaria obrigatoria. Departamento de Física e Química do IES “Macías O Namorado”. Padrón 2008-2009
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
22
Introdución
Obxectivos xerais da ESO
Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química
Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas
Obxectivos xerais da materia de Física e Química e temas transversais
Física e Química de 3º de ESO
o Obxectivos específicos
o Contidos
o Criterios de avaliación
Metodolox ía
Materiais curriculares e recursos didácticos
Sistema de avaliación
o Procedemento de avaliación
o Instrumentos de avaliación
o Criterios de cualificación e corrección
o Aspectos mínimos esixibles para obter unha cualificación final positiva
Medidas de atención á diversidade
o Aspectos xerais
o Medidas a tomar
Plan de traballo para a preparación das materias pendentes de cursos anteriores
o Actividades a desenvolver e seguimento das mesmas
o Avaliación do proceso
Actividades complementarias e extraescolares
Uso das TIC no proceso de ensinanza e aprendizaxe
Fomento da lectura na materia de Física e Química
A educación en valores nas materias de Física e Química
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
23
Introdución
A presente programación está elaborada tomando como base o Decreto 133/2007, do 5 de x ullo, polo que se reg ulan as ensinanzas da
educación secundaria obrigatoria.
Aspira a desenvolver no alumnado as capacidades x erais básicas necesarias para que poidan incorporarse á vida activa e profesional e, ao
mesmo tempo, proporcionar a base teórica e práctica para poder continuar os estudos nas materias de Física e de Química en cursos posteriores.
Preténdese iniciar ao alumnado na preparación dunha cultura científica básica, con especial incidencia no coñecemento do méto do científico e
a delimitación da ciencia como forma específica e rigorosa de adquirir coñecementos útiles, sempre en constante renovación e adaptación ás novas
circunstancias, datos e parámetros que poidan aparecer. Neste sentido salientarase a relación e conexións entre a tecnoloxía e os conceptos teóricos
que posibilitan a súa existencia.
A información veraz, as destrezas básicas e os procedementos elementais utilizados na Física e na Química serán obx ecto de es pecial
atención, para subministrar ao alumnado os medios necesarios para poder entender e relacionar, cando menos de forma aproximativa, as implicacións e
as relacións entre eles dos principais problemas ambientais con que se enfronta a humanidade, con especial incidencia na prob lemática do cambio
climático e na xeración de enerxía para poder acadar un desenvolvemento económico sustentable.
O coñecemento das Ciencias da Natureza en xeral, e da Física e da Química en particular, tanto nos seus elementos conceptuais e teóricos
como nos metodolóxicos e de investigación, capacitarán ao alumnado para comprender a realidade natural e, consecuentemente, poder intervir nela de
forma responsable, asumindo a complexidade dos diferentes factores que inciden no medio natural, social e económico.
A materia de Física e Química de 3º de ESO atópase integrada na área de Ciencias da Natureza, a cal posúe grande importancia formativa pois,
ademais de proporcionar as pautas para comprender o medio natural, a través dela adquírense as bases do coñecemento científic o e tecnolóxico que
demanda a sociedade en que vivimos.
O estudo da Física e a Química neste curso aborda de maneira formal o marco teórico para a xustificación dos fenómenos macroscó picos que
acontecen a noso arredor, como son as transformacións da materia ou as súas propiedades electromagnéticas, a través do c oñecemento da súa
estrutura microscópica e as interaccións entre as partículas que a forman. T amén incide na longa tradición e na importancia d a actividade científica,
plasmada nas súas múltiples aplicacións. Deste xeito, os alumnos e alumnas desenvolven unha cultura científica básica que os capacita para comprender
o funcionamento da natureza e os dispositivos que se atopan no seu contorno, para tomar parte activa na preservación do medio e para integrarse
plenamente na sociedade científica e tecnolóxica do seu tempo.
Obxectivos xerais da ESO
A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades para que poidan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e ex ercer os seus dereitos no respecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a
cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, ex ercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores c omúns
dunha sociedade plural e prepararse para o ex ercicio dunha cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para a realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sex os e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan
discriminación entre homes e mulleres.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións con outras persoas, así co mo rex eitar a violencia, os prex uízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecemento. Adquirir
unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplic ar os
métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
24
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mes mo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a ca pacidade para
aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e ex presar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensax es complex os, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira apropiada.
j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e
cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturas do mundo.
k) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das outras persoas, aprender a coidalo, respectar as dife renzas, afianzar os hábitos do coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o
desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sex ualidade en toda a súa diversidade. Valorar crit icamente
os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora.
l) Apreciar a creación artística e comprender a linguax e das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de ex presión e representación.
m) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e
mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e
respecto cara o exercicio deste dereito.
n) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade.
Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química
O concepto de competencia básica é unha das novidades máis salientables do novo currículo da ESO. Forma parte dunha proposta realizada pola
Unión Europea e ben a superar o concepto máis restrinxido e menos operativo de capacidade a desenvolver ou de contidos mínimo s a acadar.
T rátase de poñer ao alumnado en disposición de asumir e interiorizar a capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e
situacións diversos, os coñecementos, as habilidades, os procedementos e as técnicas de traballo, así como as actitudes perso ais adquiridas no proceso
de ensinanza e aprendizax e. Cómpre asegurar que o alumnado saiba, que acumule coñecementos, pero non para atesouralos durante un tempo e logo
esquecelos, senón para integralos e relacionalos coa súa vida cotiá, para que saiba facer, para que posúa tales ou cales habilidades e técnicas de traballo
intelectual que se permitan aprender ao longo de toda a súa vida, en definitiva para que saiba estar, no camiño de que algún día, coas ferramentas,
saberes, capacidades e habilidades adquiridas, poida aspirar a saber ser. Primeiro ser e despois trunfar, esta é a orde necesaria e lóxica.
As competencias básicas pretenden integrar as diferentes aprendizax es para facilitar que o alumnado tamén as poida asumir rel acionando os
distintos tipos de contidos e capacidades co obx ectivo de empregalas cando lle sex an necesarias en distintas situacións e contextos, tanto a nivel afectivo
como intelectual, e que orienten o proceso educativo. Neste sentido as competencias básicas teñen influencia non só nos cont idos, senón tamén na
avaliación e na metodoloxía.
O traballo nas materias do currículo ten que contribuír ao desenvolvemento das competencias básicas, tomando as medidas organ izativas e
funcionais a que haxa mester e planificando as actividades complementarias e extraescolares para reforzar o seu desenvolvemento.
Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas
De entre as oito competencias básicas que se identifican imos establecer tres categorías, en función de cómo son susceptibles de ser
traballadas desde dúas disciplinas, a Física e a Química, de marcado carácter científico, cunha base ex perimental que constit úe a súa esencia, e cunha
posición no mundo dos saberes científicos básica e central. O medio físico e material inerte, entendido d e forma ampla, forma parte do seu obxecto de
estudo. T endo logo presente este criterio de clasificación establecemos o seguinte cadro:
Competencias básicas desde a
óptica da Física e da Química
Niv el de tratamento inicial Niv el de tratamento medio Niv el de tratamento avanzado
Competencia en En tanto en canto a
ferramenta básica para a
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
25
comunicación lingüística transmisión da información
sexa a linguaxe, tanto oral
como escrita, teremos que
axudar a desenvolver esta
competencia.
NúmeroPuntuació
n da
preguntaExercício
s de aplicación41,5
puntos por cada
exercício.Cuestión
s teóricas40,50
puntos por
cuestiónCuestións
prácticas21,00
punto por
cuestiónEnténdese
que a puntuación
total de cada
pregunta só se
logrará se esta é
contestada
correctamente na
súa totalidade.
Neste sentido
unha cuestión
deberá estar
razoada e un
exercício resolto
na súa totalidade,
coas fórmulas
deducidas cando
así o especifique o
seu enunciado e os
resultados
expresados coas
unidades
oportunas.Obxecti
vosAdecuarse as
circunstanciasAxus
tar o
procesoValorar os
resultadosCoñece
mentos previos,
erros conceptuais,
Competencia matemática
Recollida de
datos, historial
académico,
controis inicias,
NH3
FFÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA 44ºº DDEE EESSOO Programación didáctica adaptada ao contido do Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas de educación
secundaria obrigatoria. Departamento de Física e Química do IES “Macías O Namorado”. Padrón 2008-2009
FFÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA 11ºº DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO PPRR OOGGRR AAMMAACCII ÓÓNN DDIIDD ÁÁCCTTII CCAA AADD AAPPTTAADD AA AAOO CCOONNTTIIDD OO DD OO DDEECCRR EETTOO
112266//22000088,, DD OO 1199 DD EE XXUUÑÑOO,, PPOOLLOO QQUUEE SS EE EESS TTAABB LLEECCEE AA
OORR DD EENNAACCII ÓÓNN EE OO CCUURR RRÍÍ CCUULLOO DD EE BB AACCHH AARR EELLAATTOO NNAA CCOOMMUUNNIIDD AADDEE
AAUUTTÓÓNNOOMMAA DD EE GGAALLII CCII AA..
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
26
entrevistas
previas,
…Observación
sistemática,
análise de
tarefas,
controis,
cuestionarios,
follas de
seguimento,
…Recopilación
de datos,
observación e
interpretación
para emitir un
xuízo sobre os
rendementosAo
comezo de cada
unidade ou dun
novo período
educativoDe
forma cotián,
día a día,
durante todo o
procesoAo
remate de cada
período
procesualModo
de
avaliaciónRende
mento global,
graos de
aprendizaxe e
adecuación ao
procesoMomen
to da
avaliaciónConsti
túa a linguaxe
matemática a
forma máis
universal e
segura de
transmitir e
formalizar o
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
27
coñecemento
sobre o medio
natural.
Consecuenteme
nte para o
ensino da Física
e da Química
esta
competencia
ten un marcado
carácter
instrumental.
Será obxecto de
atención e de
traballo para
que o alumnado
posúa un nivel
de destreza
mínimo que lle
permita
elaborar e
formalizar o
coñecementos,
adquiridos no
Física e na
Química.
(Como)
(Cando) Nos niveis de 2º
de Bacharelato,
especialmente
na materia de
Física, esta
competencia
terá un nivel
avanzado.
H2SO2
H3PO4
KMnO4
NaHCO3
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
28
PbH2
HgS
Ni2(CrO4)3
HIO
2. Formula:
1. Ácido clorhídrico 2. Hidróxido estánnico
3. Peróxido de potasio 4. Anhídrido bromoso
5. Ácido perclórico 6. Sulfato férrico 7. Nitrato amónico
8. Ácido sul fúrico 9. Hidróxenodi fosfato de aluminio/Difos fato ácido de aluminio
10. Trióxido de xofre
1. Escribe a fórmula semidesenvolvida dos compostos seguintes:
A) 2-metilpentano B) 2,2-dimetilbutano C) 2,3-dimetilbutano D) 3-etilpentano E) 5-etil-2,2-dimetilheptano F) 5-isopropil-2,2-dimetiloctano G) 4-isopropil-2,6,6-trimetilnonano
2. Escribe a fórmula semidesenvolvida dos compostos seguintes:
A) 1-penteno B) 2-metil-1-buteno C) 3-metil-1-buteno D) 2-metil-2-buteno E) ciclopropeno F) ciclobuteno G) ciclopenteno H) ciclohexeno I) ciclohepteno J) cloroeteno K) 3,3-dimetil-1-buteno L) 1-metilciclopenteno M) 3-etilciclopenteno N) tetrafluoretileno O) 1,2-pentadieno P) 2-metil-1,3-butadieno Q) 2-cloro-1,3-butadieno R) ciclopentadieno S) 1,3-ciclohexadieno T) 3-metil-1-butino U) 2,3-dimetil-2-buteno V) 2,4,4-trimetil-1-penteno W) 3-metilciclohepteno
FÍSICA E QUÍMICA DE 1º DE BACHARELATO.
1.- Desde unha altura de 10 m lánzase un corpo cunha velocidade de 10 m/s formando un ángulo de 30º por enriba da horizontal. Calcula: a) a altura máxima acadada polo corpo; b) o módulo (a grandura) do vector
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
29
velocidade no instante 1,5 s ; c) a distancia horizontal que percorre ata chegar ó chan. Nota: excepcionalmente toma g= 10 m/s2
2.- O vector de posición dun móbil é jtitr
532 . Calcula a aceleración no instante t=2 s.
Nota: o vector r
está en unidades do S.I. 3.- Se conduces un coche que, partindo do repouso, acada os 100 km/h en 10 s, ¿qué aceleración media acada o coche?
4.- A ecuación do movemento dun móbil é jttittr
45)( 33 en unidades do S.I. Calcula no instante t=2 s: a) A grandura (módulo) do vector aceleración; b) A aceleración tanxencial e a aceleración normal nese instante 5.- Deixase caer un obxecto desde un edificio de 300 m de altura. Calcula: a) O tempo que tarda en chegar ao chan; b) A velocidade coa que chega. Dato: g= 9,8 m/s2
6.- Se deixamos caer un bloque de madeira de 50 kg por unha rampa de 5 m de altura e chega ao chan cunha velocidade de 5 m/s ¿Qué traballo fixeron as forzas de rozamento? 7.- Unha caixa de madeira de 25 kg de masa está en repouso no chan. Sobre ela aplícase unha forza de 150 N e adquire unha aceleración de 2 m/s2. Calcula: a) A forza de rozamento; b) O coeficiente de rozamento entre a caixa e o chan. 8.- Un satélite artificial orbita a unha altura de 500 km sobre a superficie terrestre. Tarda 5.652 s en dar unha volta completa á Terra. Sabendo que o radio terrestre medio é igual a 6.370 km, calcula: a) A velocidade angular do satélite; b) A velocidade lineal; c) A aceleración centrípeta (radial ou normal) á que está sometido. 9.- Un corpo de masa m= 50 kg está apoiado sobre unha superficie horizontal. Ao aplicarlle unha forza de 100 N que forma un ángulo de 37º coa horizontal adquire unha aceleración de 1 m/s2. a) Realiza un esquema das forzas que actúan sobre o corpo: b) Calcula a forza normal que o chan exerce sobre o corpo: c) Calcula tamén o valor do coeficiente de rozamento dinámico entre o chan e o corpo. 10.- Se lanzamos unha moeda deica arriba, debuxa as forzas que actúan sobre a moeda cando empeza a ascender, cando chegue ao punto de máxima altura y cando está caendo (despreza o rozamento co aire). 11.- ¿Qué magnitude física ten como unidade o Kw.h? Calcula a equivalencia entre o Kw.h e a súa unidade no sistema internacional. 12.- Un corpo sube por un plano inclinado pola acción dunha forza externa. Tendo en conta a forza de rozamento entre o corpo e o plano, razoa se é positivo, negativo ou nulo o traballo feito polas forzas seguintes: a) o peso; b) a normal; c) o rozamento (realiza os correspondentes debuxos ou esquemas).
ACTIVIDADES DE REPASO
FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO 1.- Sobre un taco de madeira como o da figura nº 1 temos un corpo A. ¿Qué aceleración mínima haberá
que transmitir ó taco, en dirección horizontal, para que o corpo A caia libremente?
2.- Un bloque de 35,6 N está repouso sobre un plano horizontal co que roza, sendo μ = 0,5. O bloque
únese mediante unha corda sen peso, que pasa por unha polea sen rozamento, a outro bloque suspendido
de 35,6 N de peso. Calcula: a) A Tensión da corda; b) A aceleración de cada bloque. (Ver figura nº 2)
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
30
3.- Calcula a ΔU que experimenta un sistema cando lle subministramos un W de 8.000 J e o sistema
libera 3.000 J en forma de calor. Especifica o convenio de signos que uses para os mecanismos de
transferencia de enerxía.
4.- Un gas está confinado á presión de 1 atm nun cilindro provisto dun émbolo móbil. Se bruscamente lle
aplicamos ó émbolo unha presión externa de 2 atm, o gas comprímese desde 4 l ata 2 l. ¿Cal é o W
realizado polo gas? ¿Cal é a súa ΔU se non hai perdas de calor deica os arredores? Expresa os
resultados en unidades do SI.
5.- As masas que penden dos extremos dunha máquina de Atwood son, respectivamente, 1.000 g e 1.010
g. Calcula: a) A aceleración con que se move o sistema; b) O espacio que percorre en 50 s partindo do
repouso; c) A Tensión da corda.
6.- Un bloque de 5 kg descende desde o repouso por un plano inclinado 30º. A lonxitude do plano é de 10
m e o μ = 0,1. Calcula a enerxía cinética do bloque ó final do plano.
7.- Calcula a tensión da corda do péndulo de masa m e de lonxitude l, da figura nº 3, nos puntos A e B,
sabendo que a posición A é a máis elevada da traxectoria.
8.- ¿A que é igual a forza de rozamento, cando un corpo de masa m se atopa en repouso sobre un plano
inclinado cun ángulo de inclinación de 20º? Realiza un esquema con todas as forzas que interveñan.
9.- Unha masa de 250 g, que parte do repouso desde unha posición situada a 0,5 m de altura sobre o
chan, deixase caer deslizando por un plano inclinado, chegando ó chan cunha velocidade de 2 m/s. ¿Cal foi
o W realizado pola forza da gravidade? ¿Cal foi o W efectuado pola forza de rozamento?
10.- Tres bloques (m1 = 50 kg, m2 =150 kg e m3 = 300 kg) están unidos como mostra a figura nº 4. Calcula
as tensións das cordas e a aceleración do sistema no caso de que μ = 0.
Figura nº 1
Figura nº 2
Figura nº 3
Figura nº 4
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
31
FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO Nome:
11.- Lánzase unha moeda verticalmente deica arriba. Cando está 0,5 m por riba do punto de lanzamento,
o cronómetro marca 0,15 s. ¿Con que velocidade foi lanzada?
12.- Dez gramos de mármore (CaCO3) fanse reaccionar totalmente con HCl. Escribe a ecuación química e
axústaa. ¿Cantos gramos de dióxido de carbono se obteñen? ¿Qué volume ocuparían en C.N.? ¿E se
estivesen a 25ºC e 2 atm de presión?
13.- Quentáronse 0,685 g de clorato potásico ata obter 113 ml de osíxeno, medidos en C.N. ¿Qué
porcentaxe de clorato potásico se descompuxo?
14.- Formula: etanol, propanal, butano, etanoato de metilo, 1,4-butanodiol, 2-metil -1-pentanol,
metiletiléter, paradifenol.
15.- Dispárase un proxectil cunha velocidade de 600 m/s formando un ángulo de 60º coa horizontal: a)
¿Qué altura máxima acada?; b) ¿Canto tempo tardará en acadala?; c) ¿Qué velocidade terá en dito
punto?; d) ¿Cal será a súa enerxía en dito punto?.
16.- Calcula a ΔU para 2 moles dun gas ideal que se expansionan reversiblemente de 2 a 4 l contra a
presión atmosférica normal, sabendo que o gas absorbe no proceso 300 cal.
17.- Unha roda de 15 cm de diámetro xira a 300 rpm, en en 15 s, mediante a acción dun freo, logra
deterse. Calcula a aceleración angular e a aceleración lineal dun punto da súa periferia
18.- Desde un avión que voa horizontalmente a unha altura de 200 m, cunha velocidade de 700 km/h,
deixamos caer unha caixa. Calcula en que punto caerá a caixa. ¿Está o avión, nese instante, na mesma
vertical da caixa?
19.- A entalpía de formación do amoníaco é ΔH fº = – 46,2 kJ/mol. Calcula a calor de reacción cando se
forman 3 l de dita substancia medidos en C.N.
20.- A velocidade angular dun motor aumenta desde 300 rpm ata 900 rpm mentres o motor efectúa 50
revolucións. ¿Qué aceleración angular posúe? ¿Canto tempo se empregou no proceso?
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
32
FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO Nome:
21.- Calcula a fórmula empírica dunha substancia que presenta a seguinte composición centesimal: 0,8 % de H ; 36,5 %
de Na ; 24,6 % de P ; 38,1 % de O.
22.- Sabendo que o coeficiente de fricción entre o obxecto de 3,0 kg e a superficie horizontal é 0,40,
calcula a rapidez da masa de 5,0 kg cando caeu unha distancia vertical de 1,5 m sabendo que as masas
estaban orixinalmente en repouso.
23.- Un ácido sulfúrico concentrado de d = 1,8 g/cm3 ten unha pureza do 90,5 %. Calcula: a) A súa
concentración en g/l; b) O volume necesario para preparar 0,25 l de disolución 0,2 M
24.- Sobre o bloque da figura actúa unha forza Fa , calcula: a) A normal; b) A aceleración do bloque.
Datos: m = 20 kg; Fa = 300 N; β = 30º; μ = 0,1.
25.- Por combustión de 0,25 g dunha substancia orgánica constituída por C, O e H, obtivéronse 0,568 g
de dióxido de carbono e 0,232 g de auga. Calcula a fórmula empírica do composto.
26.- Dous corpos de masa M e m son elevados a igual altura do chan e logo sóltanse ó mesmo tempo. Se a
resistencia do aire ( R ) é a mesma para os dous corpos e ademais constante, ¿estes corpos caerán ó
chan ó mesmo tempo?
27.- a)¿Qué volume de hidróxeno, medido a 10 ºC e 1,5 atm, se desprende ó tratar 150 g de Zn con
ácido sulfúrico? b) ¿Cantas moléculas hai e 1 l de auga?
28.- ¿Qué volume de osíxeno, medido en C.N., se obterá ó descompoñer 150 g de KClO3?
29.- Un bloque de masa m, descansa sobre outro de masa M ; o valor máximo da forza de rozamento
estático entre os 2 bloques está representado polo coeficiente de rozamento μ; se desprezamos a
fricción entre o bloque M e a superficie horizontal, ¿qué forza F mínima de debe aplicar sobre M para
que o bloque superior comece a deslizar sobre o inferior?
30.- Unha persoa situada a 60 m de altura sobre o chan ve subir, pasando diante dela, un corpo lanzado
desde o chan. Pasados 8 s ve que o corpo baixa. ¿con que velocidade foi lanzado o corpo?
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
33
FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO Nome:
31.- Calcula o tempo t do lanzamento, a altura H e o alcance L dun corpo cando é lanzado cunha velocidade inicial v o
formando coa horizontal un ángulo θ nos seguintes casos: a) En condicións ideais; b) Supoñendo que o vento actúa
favorablemente sobre o corpo durante o seu percorrido cunha forza F horizontal constante. Dato: a masa do corpo é m
.
32.- Unha pelota de masa 0,5 kg atada a unha corda lixeira inextensible xira nun círculo vertical de radio 0,75 m, de tal
xeito que posúe unha velocidade de 5 m/s cando a corda está horizontal. Calcula a velocidade da pelota e a tensión da
corda no punto máis alto e no punto máis baixo do seu percorrido circular. Calcula, así mesmo, o traballo realizado pola
forza da gravidade da Terra e pola tensión da corda cando a pelota se move desde o punto máis baixo ó máis alto.
33.- O esquema da figura representa dúas costas pendentes (planos inclinados) sen rozamento, dous tramos
horizontais AB = BD = 1 m con rozamento de coeficiente μ = 0 ,1 e unha circunferencia vertical sen rozamento de radio R
= 1 m. Unha partícula de masa m= 300 g deixase sen velocidade inicial e percorre o camiño OABCDE. Calcula: a) ¿Desde
qué altura h se abandonará o corpo para que a partícula en C se fixe á pista cunha forza igual a 1/5 do seu peso?; b)
¿Car será a reacción da pista cando a partícula pase por B?; c) ¿Canta altura, h’, ascenderá pola costa pendente DE?
34.- Disparouse un proxectil desde o chan horizontal cun ángulo de 37º u unha velocidade inicial de 100 m/s. Acha: a) O
alcance do proxectil; b) A súa altura máxima; c) A ecuación da traxectoria; d) A velocidade e celeridade cando lle falten
100 m para chegar ó chan e o proxectil este baixando; e) A aceleración tanxencial e a aceleración normal, c entrípeta ou
radial nese punto.
35.- Para un movemento temos que a aceleración tanxencial é 3t + 6. Calcula: a) A ecuación do movemento se no
instante inicial s = - 2 e v = 0 ; b) ¿Qué clase de movemento é?; c) A distancia percorrida polo móbil de 2 a 4 segundos.
36.- ¿Qué forza horizontal é necesario aplicar ó centro de gravidade dun corpo de 100 kg para que ascenda por un
plano inclinado cunha aceleración constante de 2 m/s2
? Datos: β = 37º ; μ = 0,2 .
37.- Temos dous corpos: un A (50 kg) apoiado sobre unha superficie horizontal, unido por unha corda inextensible e sen
masa, mediante unha roldana, a outro B (100 kg) que pendura en vertical da roldana. Obtén a tensión da corda e a
distancia que baixa o corpo B en 2 s partindo do repouso. ( μ = 0,1 ).
38.- Un auto de 1 .000 kg de masa leva unha velocidade constante de 108 km/h cando se despraza por unha estrada que
presenta unha pendente do 2% (enténdase: 2 m de desnivel por cada 100 m percorridos). ¿Qué potencia desenvolve o
motor?
39.- Un proxectil de 400 g atravesa unha parede de 50 cm de espesor. A velocidade do proxectil ó chegar á parede era
de 400 m/s e ó saír, de 100 m/s. Calcula: a) A enerxía cinético do proxectil ó chegar á parede e ó saír dela; b) O traballo
realizado polo proxectil.
40.- Comunícaselle a un sistema unha cantidade de calor de 800 calorías e o sistema realiza un traballo de 2 kJ. ¿Cal é a
variación que experimenta a súa enerxía interna?
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
34
PRINCIPAIS CONCEPTOS, TEORÍAS, TÉCNICAS E PROCEDEMENTOS A REPASAR
A calor e o traballo como mecanismos para transferir enerxía. Exercicios. Sistema e arredores. Clasificación dos sistemas. Capacidade calorífica e calor específica. Unidades de calor e enerxía. Exercicios. Función de estado e variables termodinámicas. 1º Principio da Termodinámica: consecuencias segundo o proceso realizado. 2º Principio da Termodinámica: morte térmica do Universo. Clasificación da materia. Substancias puras e mesturas. Leis ponderais. Exercicios. Leis volumétricas. Exercicios. Concepto de cantidade de substancia: o mol. Exercicios. Masas atómicas e masas moleculares. Fórmula empírica e molecular. Exercicios. Concepto de mol e masa molar. Composición centesimal. Exercicios. Cambios de estado. Teoría cinética dos gases. Leis dos gases: Boyle, Charlesw e Gay-Lussac e combinada dos gases ideais. Exercicios. Disolucións: formas de expresar a concentración dunha disolución en unidades químicas e físicas.
Exercicios. Solubilidade e propiedades coligativas. Modelos atómicos. Números que identifican aos átomos. Espectros atómicos. Exercicios. Hipótese de Planck e efecto fotoeléctrico. Modelo atómico de Bohr. Correccións a este modelo. Orbitais e números cuánticos. Configuracións electrónicas. Propiedades periódicas. A reacción química. A ecuación química. Axuste de ecuacións químicas. Exercicios. Cálculos estequiométricos. Pureza dun reactivo e rendemento da reacción. Exercicios. Clasificación das reaccións químicas. Ecuación termoquímica. Calor de reacción e Entalpía. Entalpía de formación. Exercicios.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
35
Velocidade de reacción: factores que a modifican. Os enlaces do carbono: hibridación. Características dos hidrocarburos e dos principais grupos funcionais. Formulación elemental de química orgánica: alcanos, alquenos, alquinos, hidrocarburos cíclicos e
aromáticos, haloxenuros de alquilo, alcoholes e fenosles, aldehídos e cetonas, éteres, ácidos carboxílicos e ésteres, aminas e amidas.
O movemento: a posición dos corpos. Coordenadas cartesianas, polares e esféricas. Exercicios. Ecuación de posición. Desprazamento, traxectoria e espacio percorrido. Vector de posición. Vector desprazamento. Vector velocidade: media e instantánea. Definición física e matemática. Exercicios. Compoñentes cartesianas do vector velocidade: celeridade. Unidades. Vector aceleración: media e instantánea. Definición física e matemática. Exercicios. Compoñentes cartesianas e intrínsecas do vector aceleración. Unidades. Exercicios. Aceleración tanxencial, normal e total. Exercicios. Ecuación e gráficas do movemento. MRU e MRUV con aceleración constante. “Caída libre”. Lanzamento deica arriba. Exercicios. Composición de movementos: Principio de superposición e independencia. Tiro vertical, horizontal e ublicuo. Exercicios. Movementos circulares. Unidades. Exercicios. Cantidade de movemento. Unidades. Exercicios. Leis de Newton: principais aspectos e información que subministran. Exercicios. Sistemas de referencia inerciais e non inerciais. Ideas de Galileo sobre a inercia, o movemento e a interacción entre os corpos. 1º Principio de Newton: información que proporciona. 2º Principio de Newton: enunciado e aplicación aos exercicios. 3º Principio de Newton: limitacións. Conservación do momento linear ou cantidade de movemento. A Mecánica clásica, a Mecánica Cuántica e a Mecánica Relativista. Impulso mecánico. A interacción entre os corpos. Lei de Gravitación Universal. O vector g. Exercicios. Consecuencias da Lei de Gravitación: o peso dos corpos. Exercicios. Satélites artificiais: imponderabilidade. Forza de rozamento: estática e dinámica. Exercicios. Forzas restauradoras. Forza centrípeta e forza “centrífuga” Problemas nos que interveñen forzas: máquina de Atwood, planos inclinados, corpos en contacto,
ascensor, péndulo cónico e simple, movementos circulares verticais... Exercicios. Interaccións fundamentais. Concepto de traballo e potencia. Unidades. Exercicios. Representación gráfica do traballo. Enerxía. Unidades. Exercicios. Teorema das forzas vivas. Teorema da enerxía potencial. Forzas conservativas. Principio de Conservación da Enerxía Mecánica. Principio de Conservación da Enerxía. Exercicios. Conversión masa-enerxía e viceversa. Sistemática na resolución dos exercicios e problemas de cinemática e mecánica.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
36
Notas e comentarios:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
37
FFÍÍSSIICCAA 22ºº DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO
PPRROOGGRRAAMMAACCIIÓÓNN DDIIDDÁÁCCTTIICCAA AADDAAPPTTAADDAA AAOO CCOONNTTIIDDOO DDOO
Decreto 126/2008,, DDOO 1199 DDEE XXUUÑÑOO,, PPOOLLOO QQUUEE SSEE EESSTTAABBLLEECCEE
AA OORRDDEENNAACCIIÓÓNN EE OO CCUURRRRÍÍCCUULLOO DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO..
DDEEPPAARRTTAAMMEENNTTOO DDEE FF ÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA DDOO IES
“Macías O Namorado”.. PPAADDRRÓÓNN..
22000088--22000099
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
38
II.. AA FF ÍÍSSIICCAA CCOOMMOO CCIIEENNCCIIAA
IIII.. OOBBXXEECCTTIIVVOOSS
IIIIII.. CCOONNTTIIDDOOSS CCOOMMÚÚNNSS
IIVV.. CCUURRRRÍÍCCUULLOO
aa.. OOBBXXEECCTTIIVVOOSS EESSPPEECCÍÍFFIICCOOSS
bb.. FFEEIITTOOSS,, CCOONNCCEEPPTTOOSS EE PPRRIINNCCIIPPIIOOSS
cc.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN
VV.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN PPAARRAA OOBBTTEERR UUNNHHAA CCUUAALLIIFFIICCAACCIIÓÓNN MMÍÍNNIIMMAA
VVII.. SSIISSTTEEMMAA DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN
aa.. IINNSSTTRRUUMMEENNTTOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN
bb.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE CCUUAALLIIFFIICCAACCIIÓÓNN
cc.. SSIISSTTEEMMAA DDEE PPRREEPPAARRAACCIIÓÓNN AADDIICCIIOONNAALL
VVIIII.. CCOONNTTIIDDOOSS MMÍÍNNIIMMOOSS
VVIIIIII.. MMEETTOODDOOLLOOXXÍÍAA EE TTEEMMPPOORRAALLIIZZAACCIIÓÓNN
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
39
I. A Física como ciencia
Entre as capacidades que o Bacharelato ten que contribuír a desenvolver no alumnado atópanse aquelas que fan referencia á análise e á valoración crítica das realidades do mundo e ás posibilidades de intervención nel, partindo da súa comprensión. Esta interpretación non pode ser só froito das interaccións cognitivas das persoas coa realidade que as rodea, posto que se produce unha constante acumulación de diferentes percepcións dos fenómenos do seu contorno, facendo inmanexables os seus múltiples aspectos. É imprescindible dispoñer dun marco unificador ou dun modelo de funcionamento xeral que sirva para ordenar, para relacionar e para simplificar a eneorme cantidade e a pluralidade de variables perceptibles nos fenómenos observados, para obter as interpretacións coherentes da maior cantidade de posibles situacións. Os contidos da Física seleccionados proporcionan coñecementos e instrumentos necesarios para favorecer esta comprensión, permitindo realizar prediccións sobre o comportamento dos fenómenos que se estudan e, polo tanto, capacitando para a intervención neles.
Ademáis, a contribución desta materia á función formativa do Bacharelato concrétase ao propiciar no estudantado a capacidade de recoñecer a importancia dos modelos e das teorías físicas na construcción do coñecemento científico, apreciando a influencia que sobre eles exerceron as ideas dominantes na sociedade na que se desenvolveron, e viceversa. Así mesmo, con estes contidos preténdese contrubuír a que os estudantes valoren de forma responsable e crítica as aplicacións tecnolóxicas da Física ás realidades do mundo actual, analizando os seus antecedentes e os factores que condicionan o presente e as posibles evolucións futuras.
A Física é unha construcción científica fortemente formalizada, que integra unha análise de natureza empírica cunha síntese teórica nun corpo de coñecementos de fundamentación lóxica. Para iso selecciona un repertorio de conceptos inclusores e relaciónaos, utilizando a lóxica proposicional, cun conxunto de definicións, hipóteses fundamentais e derivadas (principios e leis). A interacción entre a estructura da disciplina e a estructura cognitiva do alumnado debe ser facilitada por unha metodoloxía centrada na resolución de situacións-problema relevantes, de xeito que se inflúa na reestructuración desta última, contribuíndo así a incrementar as capacidades do alumnado.
O papel orientador e propedéutico desta materia materialízase ao proporcionarlle ao alumnado coñecementos que lle permitan, tanto tomar decisións sobre as súas opcións futuras de estudos (ciclos formativos de grao superior ou formación universitaria), como ter unha base de coñecementos científicos e tecnolóxicos para desenvolvelos.
A física ocupa, desde hai séculos, un papel preponderante no cumio da ciencia, entendida esta como a forma de obter e de validar o coñecemento a través da experimentación e da elaboración de leis e teorías. Mediante o estudo da física non só se exemplifican os procedementos básicos da ciencia senón que tamén se facilita o achegamento a conceptos e procedementos que son esenciais na construcción doutros saberes. Así mesmo, son moitos os conceptos da matemática que materializan o seu significado na aplicación aos modelos e á resolución dos problemas da física.
Se ben o estudo desta disciplina está presente desde os primeiros niveis do noso sistema educativo, adoptando un tratamento máis preciso na educación secundaria obrigatoria e na materia de física e química de 1º de bacharelato, neste segundo curso cumpre unha dobre finalidade. Por unha parte, completar o estudo dos fenómenos abordados no curso anterior; por outra, introducir un tratamento aínda máis rigoroso, a través do cal o alumnado poida descubrir aspectos formativos, e mesmo vocacionais, do seu futuro inmediato, universitario ou nos ciclos formativos de grao superior da formación profesional específica.
Os contidos conceptuais e procedementais deste currículo estructuranse ao redor de tres eixes:
A aplicación das teorías da dinámica clásica a partículas en interacción gravitatoria ou electromagnética
Estudo da física clásica ondulatoria e a súa aplicación á luz, xunto coa óptica xeométrica Os fundamentos da chamada física moderna
o Teoría da relatividade restrinxida
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
40
o Mecánica cuántica o Física atómica e nuclear
O tratamento dos contidos debe levarse a cabo cun enfoque baseado na experimentación e na maduración do emprego das ferramentas matemáticas propias da física neste nivel. Por outra banda, a interrelación desta ciencia coa tecnoloxía e, polo tanto, coa sociedade, debe ser un referente ao longo do desenvolvemento deste currículo.
II. Obxectivos
Comprender os principais conceptos da física, a súa articulación en leis, teorías e modelos para poder articulalos en corpos coherentes de coñecementos, tratando de percibir as limitacións destes.
Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias e poñelas en práctica relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos.
Desenvolver habilidades de pensamento propias do método científico e adquirir destrezas investigadoras básicas, tanto de carácter documental como experimental, a través da aplicación á física.
Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas e comprender que a física é unha ciencia en evolución con complexas interaccións coa sociedades, o desenvolvemento tecnolóxico e o medio natural, polo que a súa aprendizaxe require dunha actitude tolerante, aberta e flexible, non dogmática, fronte a opinións diversas.
Valorar a necesidade de practicar medidas de aforro e eficiencia enerxética no camiño de traballar para conquerir un desenvolvemento sustentable.
Obter unha formación científica básica para valorar e estimar as contribucións da física ao progreso da tecnoloxía e, polo tanto, á mellora das condicións de vida da humanidade, e para xerar interese para deselvolver estudos posteriores máis específicos.
Seleccionar e aplicar os coñecementos apropiados para analizar situacións relacionadas coa física que se presentan na vida cotiá, utilizando correctamente a terminoloxía científica ao expresarse no ámbito da física.
Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías, na obtención e tratamento de datos, fomentando no alumnado a formación dunha opinión propia e dunha actitude crítica fronte aos temas e obxectos de estudo.
Avaliar informacións procedentes de distintas fontes, para avaliar o seu contido e formarse unha opinión propia e crítica, e expresarse con criterio na elaboración e comunicación de conclusións, principalmente naqueles aspectos científicos e tecnolóxicos relacionados coa física.
Comprender e valorar o carácter fundamental, complexo e dinámico da física e asumir que garda importantes relacións con outras áreas do saber facilitando o seu desenvolvemento, como as matemáticas, a química, a bioloxía, as tecnoloxías ou mesma a filosofía.
Deseñar e realizar experimentos físicos, utilizando correctamente o instrumental básico do laboratorio, respectando as normas de seguridade.
Coñecer os principais retos que ten que abordar a investigación no campo da física na actualidade, nomeadamente o proxecto ITER e o gran colisionador de hadróns (LHC).
Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia con especial inciencia nas achegas realizadas polas mulleres ao deselvolvemento científico e tecnolóxico.
III. Contidos comúns
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
41
Utilización de estratexias básicas da actividade científica.
Busca selección e comunicación de información e de conclusións utilizando diferentes recursos e empregando a terminoloxía axeitada.
Emprego das TIC como ferramentas de axuda na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e representación de datos, na procura de información e na elaboración de conclusións.
Repercusión dos diferentes achados científicos na sociedade e valoración da importancia da ciencia sobre a nosa calidade de vida.
Análise crítica do carácter científico dunha información.
Recoñecemento da necesidade de practicar medidas de aforro e eficiencia enerxética na procura dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da evolución tecnolóxica con especial referencia á realidade galega.
IV. Currículo a. Obxectivos específicos b. Feitos, conceptos e principios c. Criterios de avaliación
A. INTERACCIÓN GRAVITATORIA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS
Analiza-la evolución da Ciencia na explicación dos fenómenos naturais.
Interpreta-las forzas gravitatorias e a súa consecuencia na orde do universo.
Establece-los conceptos necesarios para o estudio das interaccións a distancia.
Identifica-la interacción gravitatoria como unha interacción de tipo conservativo e establece -las
magnitudes que a caracterizan.
Coñece-las características e as leis que rixen o movemento xeral dun corpo no campo gravitatorio e
relacionalo coa enerxía.
Relaciona-los avances científicos, derivados do estudio das forzas gravitatorias, coa exploración
actual do universo.
CONTIDOS
1. Modelos do universo
1.1. Modelo xeocéntrico
1.2. Modelo heliocéntrico
2. O xiro dos corpos
2.1. Momento angular dunha partícula en movemento.
2.2. Teorema do momento angular. Principio de conservación.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
42
3. Leis de Kepler
4. Lei da Gravitación Universal
4.1. Constante"G".
4.2. Período de revolución dun planeta.
4.3. Interacción dun conxunto de masas puntuais. Principio de superposición.
5. Concepto de "campo"
5.1. Campos escalares
5.2. Campos vectoriais
5.3. Campos conservativos
5.4. Forzas conservativas
6. Enerxía potencial
6.1. Enerxía potencial nun punto
6.2. Traballo e diferencia de enerxía potencial
6.3. Conservación da enerxía mecánica
6.4. Intensidade do campo gravitatorio nun punto
6.5. Potencial gravitatorio
7. Aplicacións ó estudio do campo gravitatorio terrestre
7.1. Intensidade do campo gravitatorio terrestre
7.2. Variación da "g" coa altura, a profundidade e a latitude
7.3. Enerxía potencial gravitatoria terrestre
7.4. Satélites: velocidade orbital e velocidade de escape.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
• Interpretar e analiza-lo concepto de campo gravitatorio.
Preténdese comprobar se o alumnado e quén de comprende-lo concepto físico de campo
extendendo dito concepto ó estudio do campo gravitatorio, analizando de xeito particular as
características dos campos de forzas conservativos.
• Establecer e analiza-las magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
43
Preténdese verificar que os alumnos son capaces de interpretar e analizar diferentes magnitudes do
campo gravitatorio en cuestións e problemas, tales como forza e intensidade de campo, enerxía
potencial e potencial, tanto referidos a campos creados pola Terra como por outros corpos celestes,
incluíndo o estudio gráfico e analítico dos mesmos.
Tamén se inclúe neste apartado ó estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.
• Enunciar e interpreta-las leis Kepler do movemento planetario e aplicalas para o caso de órbitas
circulares.
O alumnado debe ser quén de interpretar e enuncia-las leis de Kepler, profundizando na súa
utilización para a resolución de cuestións e problemas.
• Analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos, dinámicos e
enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.
Con este criterio preténdese avaliar si o alumnado é capaz de resolver problemas e cuestións
relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou
de repouso, para aplicar e valora-los aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados.
Inclúense neste apartado diferentes situacións relativas á velocidade de escape e a enerxía total dun
corpo en traxectoria orbital.
B. INTERACCIÓN ELECTROMAGNÉTICA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS
Analizar, resolver e representar (se é o caso): as interaccións electrostáticas e o campo
electrostático, potencial e a enerxía, xerados por cargas eléctricas puntuais.
Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó cálculo do campo de esferas conductoras , planos e fíos
infinitos.
Analizar e resolver e representar ( se é o caso) : as interaccións entre cargas en movemento e
campos magnéticos e entre correntes eléctricas entre sé.
Definir e aplicar a lei de Ampere o cálculo de campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.
Defini-la lei de inducción de Faraday e a lei de Lenz.
Analiza-los fundamentos do xenerador de corrente alterna.
CONTIDOS
1. Forza electrostática.
1.1. Descrición dos fenómenos electrostáticos. Conductores e illantes.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
44
1.2. Carga eléctrica.
1.3. Forza entre cargas en repouso; lei de Coulomb. Superposición.
2. Campo electrostático.
2.1. Campo dunha carga puntual. Superposición.
3. Enerxía potencial electrostática
3.1. Traballo de desprazamento dunha carga puntual no campo central creado por
outra carga.
3.2. Definición de enerxía potencial; definición de potencial electrostático. Xeneralización a n
cargas.
3.3. Relación entre campo e potencial electrostáticos; (relación unidimensional: evita-lo concepto
de gradiente)
4. Definición do teorema de Gauss.
4.1. Introducción elemental do concepto de fluxo.
4.2. Aplicación ó cálculo de campo de esferas conductoras (puntos interiores, na superficie e
exteriores) e de planos e fíos infinitos cargados.
4.3. Potencial de esferas conductoras.
5. Campo magnético no baleiro.
5.1. As cargas en movemento como orixe do campo magnético: experiencias de Oersted.
5.2. Forza magnética sobre una carga en movemento no seo dun campo magnético: lei de Lorentz.
5.2.1. Definición e unidades de B: movemento de cargas nun campo magnético
uniforme.
5.3. Descrición dos imáns naturais como creadores de campo magnético. Correntes
microscópicas.
5.4. Definición da circulación de B arredor duna liña cerrada (lei de Ampere).
5.4.1. Aplicacións:
Campo creado por un fío infinito.
Campo creado por un solenoide
5.5. Forza magnética sobre unha corrente rectilínea.
5.6. Forza magnética entre dúas correntes rectilíneas indefinidas: Definición internacional de
amperio.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
45
5.7. Definición de coeficiente de autoinducción dunha bobina (relación Fluxo/Intensidade).
Unidades.
5.8. Forza electromotriz inducida. Lei de Lenz-Faraday.
6. Producción de correntes alternas. Descrición dun xenerador elemental.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
• Analizar, resolver e representar (se é o caso), as interaccións electrostáticas e campo
electrostático, potencial e a enerxía, xenerados por cargas eléctricas puntuais.
Trátase de comprobar que o alumno e quen de relacionar e analizar en distribucións sinxelas de
cargas puntuais, conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial.
• Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó calculo do campo creado por esferas conductoras.
Preténdese verificar o coñecemento do teorema de Gauss e a súa aplicación a distribucións
contínuas de cargas así como establece-la relación entre campo e potencial.
• Analizar, resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas e n
movemento e campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.
Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre o resultado das interaccións
magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos a través da resolución de cuestións e
problemas.
• Definir e aplica-la lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fios infinitos e solenoides.
Preténdese que o alumnado enuncie e interprete a lei de Ampere, relacionándoa coa lei de Gauss do
campo eléctrico e analizando a súa aplicación para o cálculo do campo magnético creado por fíos
infinitos e solenoides; tanto en cuestións como en problemas.
• Analiza-las leis de inducción de Faraday e a lei de Lenz.
Preténdese valora-la capacidade do alumnado para interpreta-lo enunciado das leis de Faraday e de
Lenz, recoñecendo a súa trascendencia para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.
• Analiza-la producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun
xenerador.
Preténdese que o alumnado sexa quen de analizar e interpreta-lo orixe da corrente alterna a partir
da inducción electromagnética.
C. VIBRACIÓNS E ONDAS
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
46
OBXECTIVOS ESPECÍFICOS
Identifica-las características xerais do M.H.S. e aplicalas a resolución de problemas contemplando os
aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos.
Comprende-las características xerais do movemento ondulatorio e distinguir entre os diferentes
tipos de ondas.
Identifica-las magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda armónica, así como as relacións
entre elas. Comprende-los conceptos de intensidade e enerxía dunha onda e explica-lo fenómeno do
amortiguamento.
Explicar de forma cualitativa os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización,
interferencia e resonancia.
Comprobar experimentalmente o cumplimento da lei de Hooke, analizando as características do
movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e
dinámico.
Determinar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e
determina-lo valor da gravedade no laboratorio, analizando e discutindo os valores obtidos.
CONTIDOS
1. Coñecementos previos. Movemento harmónico simple.
1.1. Características xerais e conceptos previos.
1.2. Estudio cinemático, dinámico e enerxético do M.H.S.
1.3. Aplicación dos conceptos teóricos ó análise experimental de movementos harmónicos
simples: o resorte elástico e o péndulo simple.
2. Ondas armónicas unidimensionais.
2.1. Propagación de perturbacións en medios materiais elásticos.
2.2. Tipos de ondas: ondas lonxitudinais e transversais; ondas materiais e electromagnéticas
2.3. Magnitudes características: lonxitude de onda, frecuencia, amplitude e número de onda.
2.4. Velocidade de propagación. Factores dos que depende.
3. Ecuación dunha onda armónica unidimensional.
3.1. Doble periodicidade espacial-temporal.
3.3. Distintas expresións da ecuación de ondas
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
47
4. Enerxía e intensidade do movemento ondulatorio. Atenuación e absorción polo medio.
5. Principio de Huygens.
6. Propiedades das ondas:
6.1. Reflexión.
6.2. Refracción.
6.3. Difracción.
6.4. Interferencias.
6.4.1. Principio de superposición. Interferencia constructiva e destructiva:
descrición cualitativa.
6.4.2. Ondas estacionarias.
6.5. Polarización: descripción cualitativa.
7. O son.
7.1. Propagación do son. Velocidade de propagación do son.
7.2. Cualidades do son: Tono, intensidade e timbre.
7.3. Percepción do son.
8. Resonancia: concepto e descripción cualitativa mediante exemplificacións.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
• Determinar e avalia-las características xerais do movemento harmónico simple.
Preténdese constatar se o alumnado é capaz de analiza-las consideracións cinemáticas, dinámicas e
enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple, para aplicalas a resolución de
problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e péndulo simple.
• Estima-las características do Movemento Ondulatorio e clasifica-los diferentes tipos de ondas en
función dos distintos criterios.
Trátase de verificar se o alumnado e quén de analiza-los factores que condicionan a existencia dun
movemento ondulatorio, para distinguir entre os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué
desa clasificación.
Asimesmo, deberá ser capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá e
clasificalos dacordo con criterios antes reseñados.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
48
• Analiza-las magnitudes que aparecen na ecuación da onda armónica, así como as relacións entre
elas.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado e capaz de analiza-la ecuación dunha onda
armónica, identificando as súas magnitudes e as relacións entre elas, para a súa aplicación na
resolución de cuestións teóricas e numéricas (obtención dos valores de amplitude, velocidadE,
lonxitude de onda, e frecuencia, a partires dunha ecuación de onda dada).
• Relaciona-los conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e explicar o
amortiguamento das ondas.
Preténdese verificar se os alumnos son capaces de determina-la intensidade e enerxía do
movemento ondulatorio, e de xustificar cómo varían as mesmas en función da distancia e do medio.
• Xustificar, dun xeito cualitativo, os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización,
interferencia de ondas, resonancia.
Con este criterio pretendemos verificar se o alumnado e quén de discriminar entre os diferentes
tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan, e de xustificar en base as
mesmas a resolución das cuestións plantexadas. O analise destes fenómenos ondulatorios servirá de
base para o achegamento ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz.
• Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do
movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e
dinámico.
Este criterio tenta de verificar si os alumnos son capaces de deseñar e realizar unha montaxe
experimental que permita analiza-las características cinemáticas e dinámicas do movemento
harmónico simple dun resorte elástico, tomando datos, plantexando hipóteses e establecendo
conclusións sobre a realización da experiencia .
• Avaliar experimentalmente os factores de que depende o período dun péndulo simple e
determina-lo valor da gravedade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.
Trátase de constatar se o alumnado pode analiza-lo movemento harmónico simple dun péndulo,
xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado, e aplica-los datos obtidos ó
cálculo da aceleración da gravedade.
D. ÓPTICA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS
Diferencia-las teorías históricas acerca da natureza da luz.
Aplica-las leis da reflexión e refracción da luz.
Estudio de imaxes producidas por espellos e lentes.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
49
Calcula-la distancia focal dunha lente e estudia-la posición, natureza e tamaño da imaxen en función
da distancia entre o obxeto e a lente .
Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada
converxente, identificando os conceptos básicos da óptica xeométrica (imáxenes reais e virtuais,
focos, aumento, …)
Distinguí-las características ondulatorias da luz.
CONTIDOS
1. Natureza da luz: Evolución histórica.
2. Aproximación xeométrica á luz.
2.1. Raio e feixe.
2.2. Propagación rectilínea.
2.3. Sombras e penumbra.
2.4. Leis da reflexión. Formación de imaxes por espellos.
2.5. Leis da refracción. Índice de refracción. Ángulo límite.
2.6. Dioptrios. Formación de imaxes por lentes delgadas.
2.7. Instrumentos ópticos: ollo, lupa, microscopio e telescopio.
3. Aproximación ondulatoria.
3.1. Fenómenos ondulatorios na luz. Modelo ondulatorio.
3.2. Ondas electromagnéticas. Espectro e color.
3.3. Aplicación das propiedades das onds ó caso da luz: interferencia, difracción e
polarización.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
• Establece-la diferencia entre Optica Física e Optica Xeométrica e resumí-las diferentes teorías que
ó longo da Historia se propuxeron para explica-la natureza da luz.
Este criterio pretende verificar se o alumnado é quen de sintetiza-los feitos máis salientables da
Óptica ó longo da Historia e de distinguir entre Óptica Física e Xeométrica; analizando as diferentes
teorías sobre a natureza da Luz como eixe exemplificador da forma de construí-la ciencia.
• Verifica-las leis da reflexión e refracción, e determina-las imaxes obtidas en espellos e lentes.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
50
Con este criterio valorase a capacidade dos alumnos e alumnas para analiza-las leis da reflexión e da
refracción, inferindo a partir delas o comportamento de feixes de raios na formación de imaxes en
espellos e lentes; determinando gráficamente si se trata de imaxes reais ou virtuais, dereitas ou
invertidas e aumentadas ou reducidas.
• Aplica-la ecuación do constructor de lentes para determina-la distancia focal dunha lente a partir
dos radios de curvatura das superficies.
Pretendese comprobar se o alumnado e capaz de situa-la imaxe formada por un espello ou por unha
lente delgada e de aplica-la ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.
• Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada.
Identifica-los conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos,
aumentos, etc), calcula-la distancia focal en lentes converxentes e estudia-la posición, natureza e
tamaño da imaxe en función da distancia entre obxecto e lente.
• Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización..
Este criterio intenta avaliar se o alumnado é capaz de explica-lo comportamento dual da luz en
fenómenos típicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito
cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios
luminosos.
E. FISICA MODERNA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS
Identifica-los postulados da teoría da Relatividade e as súas consecuencias.
Coñece-la natureza dos fenómenos cuánticos: dualidade onda-corpúsculo, efecto fotoeléctrico,
probabilidade fronte a determinismo, principio de indeterminación, etc.
Describi-las características do fenómeno da desintegración radiactiva e as leis que o regulan.
CONTIDOS
1. Mecánica relativista.
1.1. Relatividade de Galileo. Sistemas inerciais.
1.2. Transformación de Lorentz.
1.3. Postulados de Einstein.
1.4. Masa e enerxía relativista.
2. Mecánica Cuántica.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
51
2.1. Orixes da Teoría Cuántica: Radiación do corpo negro e Hipótese de Planck.
2.2. Efecto Fotoeléctrico.
2.3. Dualidade Onda-Corpúsculo.
2.4. Principio de Heisemberg.
3. Física Nuclear.
3.1. O Núcleo Atómico. Constitución.
3.2. Forzas nucleares. Enerxía de Enlace.
3.3. Radiactividade: desintegracións e transformacións nucleares.
3.4. Fisión e fusión nuclear.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
• Enunciar e analiza-los postulados de Einstein da relatividade especial.
Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre a física relativista, valorando a
figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións. Será quen de enuncia-los
postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, a través de
cuestións sinxelas.
• Coñece-las bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.
O alumnado será quén de recoñecer e interpreta-los feitos máis salientables que levaron o
plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de
Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, o principio de indeterminación de Heisemberg.
• Xustifica-la natureza cuántica da luz a partir do análise do efecto fotoeléctrico.
Pretendese coñecer si o alumnado e quén de valora-las implicacións que se derivan do estudio do
efecto fotoeléctrico respecto da natureza dual da luz. Asimesmo, deberá ser capaz de coñece-las
características do fotón como partícula constituínte da luz e de aplica-la ecuación fotónica de
Einstein a resolución de problemas e cuestións.
• Recoñece-los aspectos mais salientables no ámbito da Física Nuclear.
Preténdese verificar se o alumnado, a través da resolución de cuestións axeitadas, e quén de aplica-
las ideas das interaccións fundamentais para xustifica-la estabilidade dos núcleos atómicos, e de
identifica-la equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares, así como
de coñece-los diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes
coñecementos á resolución de exercicios numéricos e cuestións.
Deberá ser quén de valorar e analiza-las aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
52
V. Criterios de avaliación para obter unha cualificación mínima
CRITERIOS DE AVALIACIÓN. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO LOXSE.
A. Interacción gravitatoria
1.- Interpretar e analizar o concepto de campo gravitatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
Comprende o concepto físico de campo. Comprende o concepto físico de campo gravitatorio. Sabe analizar as características dos campos de forzas conservativos.
2.- Establecer e analizar as magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de interpretar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.
É capaz de analizar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.
É capaz de interpretar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.
É capaz de analizar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.
É quen de realizar as interpretacións e análises anteriores do punto de vista gráfico e analítico. É capaz de realizar un estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.
3.- Enunciar e interpretar as leis de Kepler do movemento planetario.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de aplicar as leis de Kepler profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas.
4.- Recoñecer, analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos,
dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.
Este criterio pretende avaliar se o alumnado:
É capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repòuso.
É capaz de valorar e aplicar os aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados contidos nos problemas e cuestións anteriores.
É capaz de calcular a velocidade de escape dun corpo en traxectoria orbital. É capaz de calcular a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
53
B. Interacción electromagnética
1.- Analizar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía, xerados por
cargas eléctricas puntuais.
2.- Resolver e representar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía,
xerados por cargas eléctricas puntuais.
Con estes criterios preténdese que o alumnado:
Saiba relacionar e analizar conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial en distribucións sinxelas de cargas puntuais.
3.- Definir o Teorema de Gauss.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Coñeza o Teorema de Gauss. 4.- Aplicar o Teorema de Gauss ó cálculo do campo creado por esferas conductoras..
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Saiba aplicar o Teorema de Gauss a distribucións contínuas de cargas. Sexa capaz de establecer a relación entre campo e potencial.
5.- Analizar as interaccións magnéticas entre cargas en movemento.
6.- Analizar as interaccións magnéticas entre campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.
7.- Resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos
magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.
Con estes criterios preténdese que o alumnado:
Exprese o grao de coñecemento sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos mediante a resolución de cuestións e problemas
Con este criterio preténdese:
Verificar o grao de coñecemento que o alumnado ten sobre as interaccións magnéticas referidas con anterioridade.
8.- Definir e aplicar Lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.
Con este critewrio preténdese que o alumnado:
Enuncie a Lei de Ampere. Interprete a Lei de Ampere. Relacione a Lei de Ampere coa Lei de gauss do campo eléctrico. Analice a aplicación da Lei de Ampere para o cálculo do campo magnético creado por fíos
infinitos, espiras e bobinas, tanto en cuestións como en problemas. 9.- Analizar as leis de indución de Faraday e a Lei de Lenz.
Con este criterio preténdese:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
54
Valorar a capacidade do alumnado para interpretar o enunciado das leis de Faraday e de Lenz.
Que o alumnado recoñeza a transcendencia das leis anteriores para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.
10.- Analizar a producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xerador.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa quen de analizar e interpretar a orixe da corrente al terna baseándose no fenómeno da inducción electromagnética.
C. Vibracións e ondas
1.- Determinar e avaliar as características xerais do movemento harmónico simple.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de definir as oscilacións harmónicas utilizando unha descrición das oscilacións nas coordenadas espacio-tempo (definición cinemática) ou ben utilizando unha descrición referente á causa que as provoca (definición dinámica).
É capaz de analizar as consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple.
É quen de aplicar as consideracións anteriores para resolver problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e ó péndulo simple.
2.- Estimar as características do Movemento Ondulatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá. 3.- Clasificar os diferentes tipos de ondas en función de diferentes criterios de clasificación.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
Pode analizar os factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entres os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación.
É quen de clasificar os movementos ondulatorios da vida cotiá de acorda cos criterios anteriores. 4.- Analizar e relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación de onda harmónica.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
É capaz de analizar a ecuación dunha onda harmónica. Identificar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Resolver cuestións teóricas e numéricas para obter os valores da amplitude, lonxitude de onda,
frecuencia e velocidade a partires dunha ecuación de onda dada. 5.- Relacionar os conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio e explicar o
amortecemento das ondas.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
55
Sexa capaz de determinar a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio. Sexa capaz de xustificar cómo varían a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio en
función da distancia e do medio.
6.- Xustificar os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas e
resonancia mediante procedementos cualitativos.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa capaz de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan.
Sexa quen de xustificar a resolución de cuestións plantexadas en base as leis dos diferentes fenómenos ondulatorios.
Se achegue ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz mediante a axuda da análise dos fenómenos ondulatorios precedentes.
7.- Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do
movemento oscilatorio dun resorte así como determinar a constante elástica polos métodos estático e
dinámico.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Deseñe e realice unha montaxe experimental que permita analizar as características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun mol elástico, tomando datos, plantexando e contrastando hipóteses e establecendo as conclusións oportunas dobre a realización da experiencia.
8.- Avaliar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e determinar o
valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa quen de analizar o movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado.
Aplique os datos obtidos na experiencia ó cálcula da aceleración da gravidade.
D. Óptica
1.- Establecer a diferencia entre Óptica Física e Óptica Xeométrica
2.- Resumir as diferentes teorías que ó longo da historia se propuxeron para explicar a natureza da luz.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
56
Sexa quen de sintetizar os feitos máis salientables da öptica ó longo da historia, analizando as diferentes teorías sobre a natureza da luz como exemplo paradigmático da forma de contruir o coñecemento científico.
3.- Verificar as leis da reflexión e refracción, determiñando as imaxes obtidas en espellos e lentes.
Con este criterio valórase:
Que o alumnado é capaz de analizar as leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o compostamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes.
Que o alumnado saiba determinar e identificar graficamente imaxes reais e virtuais, dereitas ou invertidos e aumentadas ou reducidas.
4.- Aplicar a ecuación do constructor de lentes para determinar a distancia focal dunha lente a partir dos
radios de curvatura das superficies.
Con este criterio preténdese comprobar se o alumnado:
É capaz de situar a imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplicar a ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.
5.- Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identificar os
conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos...), calcular a
distancia focal en lentes converxentes e estudiar a posición, natureza e tamaño da imaxe en función da
distancia entre obxecto e lente.
6.- Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización.
Con este criterio preténdese avaliar se o alumnado:
É capaz de explicar o comportamento dual da luz en fenómenos tipicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos.
E. Física moderna
1.- Enunciar e analizar os postulados de Einstein da relatividade especial.
Con este criterio preténdese verificar:
O grao de coñecemento que ten o alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións.
Se o alumnado é quen de enunciar os postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, mediante cuestión directas e sinxelas.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
57
2.- Coñecer as bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.
Con este criterio preténdese comprobar que o alumnado:
É quen de recoñecer e interpretar os feitos máis salientables que levaron ó plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, e o principio de indeterminación de Heisemberg.
3.- Xustificar a natureza cuántica da luz a partir da análise do efecto fotoeléctrico.
Con este criterio preténdese comprobar que o alumnado:
Valora as implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico a respecto da natureza dual da luz.
É capaz de coñecer as características do fotón como partícula contituínte da luz. É capaz de aplicar a ecuación fotónica de Einstein á resolución de problemas e cuestións.
4.- Recoñecer os aspectos máis salientables no ámbito da Físisa Nuclear.
Con este criterio preténdese verificar se o alumnado:
É quén de aplicar as ideas das interaccións fundamentais para xustificar a estabilidade dos núcleos atómicos.
É capaz de identificar a equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares.
Coñece os diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercícios numéricos e cuestións.
É quén de valorar e analizar as aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear. É quén de identificar as vantaxes e inconvintes da enerxía nuclear de fisión fronte á
alternativa das enerxías convencionais e renovables. VI. Sistema de avaliación
Instrumentos de avaliación Criterios de cualificación Sistema de preparación adicional
SISTEMA DE AVALIACIÓN
Durante o curso escolar 2008-2009 o sistema de avaliación que se empregará para a materia de Física de 2º de Bacharelato estará estructurado en base aos seguintes elementos así como aos criterios de avaliación que figuran no presente documento:
1. En cada trimestre realizarase unha proba escrita que avaliará os contidos que ata ese momento se leven impartido.
2. Existirá a posibilidade de realizar voluntariamente unha proba de preparación adicional a primeiros do mes de xaneiro de 2009 para o alumnado que non obtivese unha cualificación mínima dun cinco (5) na 1ª avaliación. Se é superada con suficiencia entenderase que o/a alumno/a logra unha avaliación
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
58
positiva da 1ª avaliación coa cualificación de 5 ou 6, independentemente da nota acadada na proba escrita de preparación adicional.
3. Tamén se poderá realizar unha proba voluntaria de preparación adicional, para o alumnado coa 2ª avaliación suspendida, a primeiros do mes de abril de 2009. Se é superada entenderase que o/a alumno/a logra unha avaliación positiva da 2ª avaliación coa cualificación de 5 ou 6, independentemente da posible nota máis alta acadada na proba escrita.
4. Non haberá unha proba de preparación adicional correspondente á 3ª avaliación. 5. Ao remate do curso, haberá unha proba escrita sobre a totalidade do programa de Física de 2º de
Bacharelato que deberá ser realizada por todo o alumnado. Se é superada con suficiencia obterase unha avaliación global positiva do curso coa cualificación de 5 ou 6, con independencia dunha posible máis alta nota na proba escrita, para aqueles alumnos/as que teñan algunha/s avaliación/s suspensa/s Aqueles outros alumnos/as que superasen a totalidade das avaliacións só terán que acadar unha cualificación de apto para poder obter a que lle corresponda polo traballo realizado ao longo do curso. Os/as alumnos/as que non superen, despois de terse acollido á posibilidade da proba de preparación
adicional, algunha avaliación trimestral terán que realizar a proba final para poder superar a disciplina de
acordo coa seguinte casuística:
Se non se supera a 1ª avaliación (1ª proba parcial do exame final) Se non se supera a 2ª avaliación (2ª proba parcial do exame final) De non superar a 1ª e 2ª avaliación (1ª e 2ª probas parciais) Se non se supera a 3ª avaliación (3ª proba parcial da proba final) Nos demais casos posibles haberá que realizar a totalidade da proba final.
6. A estructura de todas as probas escritas será a seguinte:
Tipo de preguntas Número
Puntuación da pregunta
Problemas e exercicios de aplicación 33 2 puntos por cada problema e/ou exercicio
Cuestións teóricas 7 0,50 puntos por cuestión
Cuestión práctica (cuestión anticipada) 1 0,50 puntos
Enténdese que a puntuación total de cada pregunta só se logrará se esta é contestada
correctamente na súa totalidade. Neste sentido unha cuestión deberá estar razoada e un problema resolto na súa totalidade, coas fórmulas deducidas cando así o especifique o seu enunciado e os resultados expresados coas unidades oportunas. Na cualificación tanto dos problemas como das cuestións teráse en conta a correcta identificación dos fenómenos e das leis físicas involucradas. Así mesmo, valorarase o procedemento seguido para a obtención dos resultados, a claridade da exposición, a correcta obtención dos resultados numéricos coas súas unidades correspondentes, e a claridade dos diagramas, esquemas e debuxos realizados necesarios para o desenvolvemento do ejercicio.
7. As probas escritas realizaranse pola tarde o día da semana que se elixa de común acordo. Terán unha duración limitada que poderá variar dunha proba a outra. A duración concreta de cada proba, así como a puntuación de cada apartado, figurará no folio de exame.
3
Os problemas poderán ser desdobrados, segundo as circunstancias, en dúas partes: A e B.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
59
A non asistencia ás probas terá que ser xustificada e documentada convenientemente. Só por motivos
de enfermidade ou de forza maior se poderá aprazar individualmente unha proba escrita, nestes casos
cómpre a correspondente xustificación documentada (certificado médico, citación xudicial,…) para que a
proba poida ser realizada en outra data.
8. Durante o presente curso será obrigatoria a lectura dun libro (ou de parte del) que trate sobre aspectos relacionados coa física e/ou co currículo da materia. A finais do mes de outubro indicarase o título. Antes de que remate a segunda avaliación haberá que entregar un comentario crítico sobre o mesmo.
9. A cualificación outorgada nas avaliacións non só depende do resultado das probas escritas, senón que tamén pode ser matizado en función das anotacións que teña o profesor sobre o/ alumno/a referentes a probas orais de carácter puntual, ás saídas ao taboleiro, ás prácticas de laboratorio, ao comentario crítico sobre o libro proposto para a súa lectura e ao seguimento dos boletíns de cuestións e problemas. En todo caso todas estas tarefas e circunstancias non poderán superar o ter unha influenza na cualificación final máis aló dun 15% da mesma.
10. Para poder superar a materia é necesario cumprir estrictamente o estipulado na lexislación vi xente e no Regulamento de Réxime Interno (RRI) do centro no que fai referencia á asistencia ás clases.
VII. Contidos mínimos
Os presentes contidos mínimos, correspondentes á materia de Física de 2º de Bacharelato, están
deseñados para que poidan servir de axuda tanto ao alumnado para estructurar e organizar o estudo da
materia, como para calquera outra persoa con interese no proceso, para que poida facerse unha
composición de lugar.
Dado que nos movemos no nivel de 2º de Bacharelato, os contidos mínimos a penas varían con respecto ao programa oficial da materia. Isto vén motivado pola necesidade de que o alumno, para superar a materia, teña que demostrar un coñecemento e destrezas mínimo da totalidade dos temas que comprende o currículo.
Interacción gravitatoria
Campos escalares e vectoriais. Repaso de cálculo vectorial. Gradiente dun escalar e integral de liña dun vector. Campos e forzas conservativos. Teorema da enerxía cinética. Teorema da enerxía potencial. Conservación da enerxía mecánica. Conceptos básicos de cinemática e dinámica. Momento dunha forza con respecto a un punto. Momento angular. Conservación de momento angular. Forzas centrais. Modelos do universo. Leis de Kepler. Teoría da gravitación universal. Campo gravitatorio. Intensidade de campo gravitatorio. Principio de superposición: campo gravitatorio orixinado por varias masas puntuais.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
60
Enerxía potencial gravitatoria. Potencial gravitatorio. Campo gravitatorio terrestre. Intensidade de campo e potencial gravitatorio. Movementos de satélites e foguetes. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campos conservativos, campo
gravitatorio e movementos de satélites. Resolución de cuestións relacionadas coa práctica do cálculo da aceleración da gravidade
mediante a oscilación do péndulo simple.
Electromagnetismo
Lei de Coulomb. Campo creado por un elemento puntual en repouso: interacción eléctrica. Campo eléctrico, intensidade de campo eléctrico. Principio de Superposición. Potencial eléctrico: relación coa intensidade de campo. Teorema de Gauss. Campo creado por un elemento continuo de carga en repouso:esfera, fío e
placa. Magnetismo e imáns. Definición de campo magnético: forza de Lorentz. Aplicacións. Forzas sobre cargas móbiles situadas en campos magnéticos. Forzas magnéticas sobre correntes
eléctricas. Campos magnéticos creados sobre cargas en movemento. Lei de Ampère. Interaccións magnéticas entre correntes paralelas. Definición de amperio. Indución electromagnética. Experiencias de Faraday e Henry. Leis de Faraday e Lenz. Produción de correntes alternas. Impacto ambiental da enerxía eléctrica: a necesidade do seu aforro e uso eficiente. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campo eléctrico, campo magnético,
campos cruzados e sobre aceleradores de partículas e ciclotróns. Experiancias de inducción electromagnética.
V ibracións e ondas
Estudo do movemento vibratorio harmónico simple: elongación, velocidade e aceleración. Dinámica do movemento harmónico simple. Enerxía dun oscilador harmónico. Aplicacións ao péndulo simple a ao resorte elástico. Movemento ondulatorio. Tipos de ondas. Magnitudes características das ondas. Ecuación da función de onda harmónica unidimensional. Principio de Huygens: reflexión e refracción. Estudo cualitativo dos fenómenos de superposición de ondas: interferencia e difracción. Polarización. Ondas estacionarias: harmónicos. Ondas sonoras. Contaminación acústica.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
61
Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre movemento harmónico simple, oscilador harmónico, ondas unidimensionais e ondas estacionarias.
Resolucións de cuestións sobre as prácticas do resorte elástico: métodos estático e dinámico.
Óptica
Natureza da luz. Natureza das ondas electromagnéticas. Espectro electromagnético. Propagación da luz: reflexión e refracción. Dispersión lumínica. Óptica xeométrica, óptica ondulatoria e óptica cuántica: diferentes aproximacións. Dioptrio esférico e dioptrio plano. Espellos e lentes delgadas: ecuacións e formación de imaxes. Sistemas ópticos centrados. Aplicacións da óptica. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre dioptros, espellos e lentes. Resolución de cuestións sobre a formación de imaxes en lentes converxentes e diverxentes.
Física moderna
Paradigma da física clásica. Limitacións. A relatividade espcial de Einstein: masa e enerxía. Lei de Planck. Efecto fotoeléctrico. Explicación do efecto fotoeléctrico por Einstein. Dualidade onda-corpúsculo. Principio de Incerteza. Cuantización da enerxía. Niveis enerxéticos. Hipótese de De Broglie. Cálculo da lonxitude de onda asociada a unha partícula. Efecto Compton. Física nuclear. Composición e estabilidade dos núcleos. Radioactividade. Tamaño e
densidade dos nucleos. As forzas nucleares. Desintegración radiactiva. Vida media e período de semidesintegración.Deducción da
ecuación que rixe a cinética da desintegración radiactiva. Reaccións nucleares. Fisión e fusión nuclear. Obtención de enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fisión: vantaxes e
inconvintes.Resíduos de media e alta actividade. Obtención da enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fusión: viabilidade técnica
e perpectivas actuais. Enerxía alternativas e enerxía renovables. Partículas elementais: quarks e leptóns. Teoría do todo: as supercordas. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre efecto fotoeléctrico,
desintegración radiactiva, dualidade onda corpúsculo e hipótese de De Broglie.
VIII. Metodoloxía e temporalización
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
62
A ciencia non debe mostrarse á consideración do alumnado só como un conxunto de resultados que
organizan, ordenan e explican os diversos fenómenos que acontecen no contorno. Temén é importante
coñecer as características fundamentais do proceso que se ten seguido para a obtención deses resultados.
As características do método científico (formulación de problemas, enunciación e contraste de hipóteses,
interpretación de resultados, etc.) no que se basea a construcción do coñecemento, teñen que facerse
explícitas ao alumnado, que, á súa vez, deben poñelas en práctica na medida do posible (experimentos
mentais ou traballos de manipulación abstractos, que tan do gosto eran de Einstein).
Pois ben, no desenvolvemento das clases tratarase de seguir esta orientación. Ensaiar, na medida en
que os medios e o tempo o permita, o método científico, e evidenciar a ciencia como camiño na búsqueza da
mellor explicación dos fenómenos naturais, na máis ampla, comprensiva, sinxela e fermosa. O alumnado
debe ir asumindo a ciencia, as teorías e sistemas científicos, como algo aberto e provisorio, válidas en tanto
en canto expliquen a realidade e as anomalías que poidan surxir sexan resoltas satisfactoriamente
enunciados novas hipótesis contrastadas coa experimentación. En definitiva ata que non sexan falsadas e,
consecuentemente substituídas por outras mellores e máis completas.
a. Modelo pedagoxico CAIT
O modelo CAIT (construtivo, autorregulado, interactivo e tecnolóxico) é un modelo que apoia unha
pedagoxía da imaxinación e que pretende axudar ao alumnado a aprender de forma significativa mediante o
uso da rede Internet. O alumnado terá que someter a información recollida na rede á acción do pensamento
para podela analizala, relacionala, criticala, transferila e aplicala co obxectivo de transformala en
coñecemento. Desta forma, e mediante una disposición activa ante o coñecemento, aprenden a aprender.
Débese lembrar que baixo este modelo aprender non é só adquirir información, senón desenvolver
habilidade e destrezas que permitan seleccionar, organizar e interpretar a información ata ser quen de
aplicar con éxito ese coñecemento a situacións novas.
As principais señas de identidade do modelo son as seguintes:
Construtivo
As actividades de aprendizaxe teñen como obxectivo construir o coñecemento procesando
as informacións recollidas. Dado que o coñecemento que sae dos libros desmotiva ao
alumnado xa que non sabe moi ben como aplicalo á vida real e, ademais, diminúe as razóns
para aprender, óptase por contextualizalo en situacións concretas e reais para aumentar
esta motivación e aprender mellor.
Autorregulado
O profesorado irá paseniñamente cedendo o control do proceso de aprendizaxe, é dicir,
aínda que ao principio será el quen o controla por saber o que hai que aprender e como hai
que facelo, a medida que a aprendizaxe vaia avanzando o profesorado cederá dito control e
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
63
será o alumnado o que tomará máis protagonismo ao asumir o control sobre a súa
aprendizaxe na mesma medida que aprenda a aprender.
Interactivo
Na medida en que cada un poida construir o seu coñecemento dunha forma propia e
persoal. Trátase de que parta dos puntos de vista que cada un ten sobre a información
recollida.
Tecnolóxico
Nun contexto tecnolóxico non é o mesmo aprender da tecnoloxía que aprender coa
tecnoloxía. Aprender da tecnoloxía supón situala no mesmo plano que o profesorado como
fonte transmisora da información.
Este modelo CAIT podemos usalo:
como deseño para a programación de actividades académicas
como guía das actividade do profesorado e do alumnado
como deseño para avaliar a calidade da aprendizaxe realizada
Os eixos que vertebran a aprendizaxe e que definen as sete características deste modelo son:
1. Contextualización
O primeiro elemento de referencia na aprendizaxe é o contexto. Temos que procurar
establecer as relacións co xa aprendido e verificar en que punto da aprendizaxe estamos.
2. Obxectivos
Antes de aprender hai que ter claro o que buscamos, o que tratamos de conseguir.
3. Papel do profesorado
Será un guía, un iniciador, un mediador, un mentor. O seu papel xa non será tanto transmitir
os coñecementos como axudar a aprender, ser mediador de coñecementos, introdutor e
estimulador de saberes, axudar a que o alumnado descubra a súas posibilidades. Os datos, a
información, os textos, os recursos están aí, na rede, o alumnado só ten que tomalos,
organizalos e convertilos en coñecemento, coa axuda, orientación e dirección do
profesorado.
4. Rol do alumnado
Ten que ser activo e creativo, ten que convertirse no auténtico protagonista da súa
aprendizaxe. Ten que deseñar a aplicar estratexias de búsqueda de información, avaliar os
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
64
seus resultados e, tendoos en conta, redeseñar as estratexias de búsqueda se guintes xunto
coas súas aplicacións.
5. Instrumentos tecnolóxicos
O grande instrumento tecnolóxico é a rede Internet. Hai que explorar as súas múltiples
aplicacións e posibilidades, aínda inexploradas. Tamén cómpre prestar atencións ás bases de
datos, ás simulacións, aos micromundos e ás redes semánticas. Todos este recursos,
ademais de darnos información, axúdannos a poder convertila en coñecemento.
6. Desenvolvemento de actividades e procesos
Cómpre creae valor cognitivo, funxindo do repetitivo. Temos que planificar as tarefas,
seleccionar e organizar a información, actuar de forma crítica e creativa, transferir, aplicar e
compartir os coñecementos. Todos este procesos deben ser estimulados e apoiados polo
profesorado pero debe realizalos o alumnado.
7. Avaliación
Debe ser, entre outras cualidades, tamén cualitativa e finalista.
Durante o presente curso, e por primeira vez, impartirase a materia coa axuda dunha PDI.
Consecuentemente elaboráronse diferentes unidades temática (rotafolios) empregando o programa
Activstudio.
En cada bloque temático procederase da seguinte forma:
Ficha de avaliación incial o Trátase de coñecer as ideas previas que ten o alumnado e os coñecementos que
posúe sobre temas que teñan relación de dependencia coa que se estea a impartir o Proporcionaraselle ao alumnado un guión completo do bloque temático co
obxectivo de que teña unha idea clara das preguntas e epígrafes a deselvolver Explicación teórica por parte do profesor con utilización de material elaborado co software
Activstudio para usar co encerado dixital (PDI) da casa Promethean. Os diferentes rotafolios que se usarán poderán completarse con fichas informativas, fotocopias de recortes de prensa, presentacións en Power Point, e diferentes recursos que se estimen poidan axudar ao alumnado (videos didácticos, gráficos, apuntes sobre algún tema específico,…)
Rematada a explicación teórica resolveranse as cuestións e exercicios proposto polo grupo de traballo de Física que coordina as PAAU.
O profesor subministraralle ao alumnado, en cada bloque temático, boletíns de exercicios, cuestións e problemas, a maioría dos cales terán a resposta. Na aula resolveranse os que o profesor estime como máis apropiados, así como calquera outros que poida solicitar o alumnado. Neste punto o traballo do/a alumno/a é básico para identificar e preguntar as posibles dúbidas que poida ter
Ao finalizar o tema completarase unha ficha de autoavaliación
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
65
Finalmente realizaranse as prácticas que preceptivamente se teñen establecido: o Calculo da intensidade de campo gravitatorio no laboratorio o Calculo da constante de elasticidade dun mol polos métodos estático e dinámico o Experiencias sinxelas de inducción electromagnética o Posición e tamaño das imaxes formadas por lentes delgadas converxentes e
diverxentes Tamén se realizarán experiencias co tubo de Kunt (ondas estacionarias), coa cubeta de
ondas (forma das ondas e fronte de ondas; reflexión e difracción), co polímetro e co osciloscopio (dispondo de tempo e se é posible).
A temporalización será a seguinte:
1º trimestre Temas de Gravitación, Campo Eléctrico e Campo Magnético
2º trimestre Temas de Vibracións e Ondas e Óptica xeométrica
3º trimestre Temas de Mecánica relativista, Mecánica cuántica e Física atómica e nuclear
Ao finalizar as clases ordinarias de 2º de bacharelato, haberá períodos lectivos voluntarios de
preparación para a proba de selectividade para o alumnado que teña superado o curso.
En Padrón, a 15 de setembro de 2009
Miguel A. Rodríguez Méndez
Xefe do Departamento de Física e Química
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
66
IES “Macías O Namorado”
Curso: 2008-2009
PLAN DE TRABALLO
Física de 2º curso de Bacharelato
Alumno/a: ________________________________________________________________
Data de entrega: ______________
1. Contidos mínimos esixibles
Os presentes contidos mínimos, correspondentes á materia de Física de 2º de
Bacharelato, están escollidos para que poidan servir de axuda tanto ao alumnado
para estructurar e organizar o estudo da materia, como para calquera outra persoa
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
67
con interese no tema, para que poida facerse unha composición de lugar e, no seu
caso, actuar como axente que oriente e alente a aprendizaxe do alumnado.
Dado que nos movemos no nivel de 2º de Bacharelato, os contidos mínimos a penas varían con
respecto ao programa oficial da materia. Isto vén motivado pola necesidade de que o alumno, para superar a
asignatura, teña que demostrar un coñecemento e destrezas mínimo da totalidade dos temas que
comprende o currículo.
I. Interacción gravitatoria
Campos escalares e vectoriais.
Repaso de cálculo vectorial. Gradiente dun escalar e integral de liña dun vector.
Campos e forzas conservativos. Teorema da enerxía cinética.
Teorema da enerxía potencial.
Conservación da enerxía mecánica. Conceptos básicos de cinemática e dinámica.
Momento dunha forza con respecto a un punto. Momento angular. Conservación de momento angular. Forzas
centrais.
Modelos do universo. Leis de Kepler.
Teoría da gravitación universal. Campo gravitatorio. Intensidade de campo gravitatorio.
Principio de superposición: campo gravitatorio orixinado por
varias masas puntuais.
Enerxía potencial gravitatoria. Potencial gravitatorio.
Campo gravitatorio terrestre. Intensidade de campo e potencial gravitatorio.
Movementos de satélites e foguetes.
Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campos
conservativos, campo gravitatorio e movementos de satélites.
Resolución de cuestións relacionadas coa práctica do cálculo da aceleración da gravidade mediante a oscilación do péndulo simple.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
68
II. Electromagnetismo
Lei de Coulomb. Campo creado por un elemento puntual en repouso: interacción
eléctrica.
Campo eléctrico, intensidade de campo eléctrico. Principio de
Superposición.
Potencial eléctrico:relación coa intensidade de campo. Teorema de Gauss. Campo creado por un elemento continuo de carga
en repouso:esfera, fío e placa.
Magnetismo e imáns.
Definición de campo magnéwtico: forza de Lorentz. Aplicacións.
Forzas sobre cargas móbiles situadas en campos magnéticos. Forzas magnéticas sobre correntes eléctricas.
Campos magnéticos creados sobre cargas en movemento. Lei de
Ampère.
Interaccións magnéticas entre correntes paralelas. Definición de amperio.
Inducción electromagnética. Experiencias de Faraday e Henry.
Leis de Faraday e Lenz. Producción de correntes alternas.
Impacto ambiental da enerxía eléctrica: a necesidade do seu
aforro e uso eficiente.
Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campo
eléctrico, campo magnético, campos cruzados e sobre aceleradores
de partículas e ciclotróns.
Experiancias de inducción electromagnética.
III. Vibracións e ondas
Estudo do movemento vibratorio harmónico simple: elongación,
velocidade e aceleración.
Dinámica do movemento harmónico simple.
Enerxía dun oscilador harmónico. Aplicacións ao péndulo simple a ao resorte elástico.
Movemento ondulatorio. Tipos de ondas. Magnitudes características das ondas. Ecuación da función de onda
harmónica unidimensional.
Principio de Huygens: reflexión e refracción. Estudo cualitativo dos fenómenos de superposición de ondas:
interferencia e difracción.
Polarización.
Ondas estacionarias: harmónicos.
Ondas sonoras. Contaminación acústica. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre movemento
harmónico simple, oscilador harmónico, ondas unidimensionais e
ondas estacionarias.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
69
Resolucións de cuestións sobre as prácticas do resorte elástico: métodos estático e dinámico.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
70
IV. Óptica
Natureza da luz. Natureza das ondas electromagnéticas. Espectro electromagnético.
Propagación da luz: reflexión e refracción. Dispersión lumínica.
Óptica xeométrica, óptica ondulatoria e óptica cuántica:
diferentes aproximacións.
Dioptrio esférico e dioptrio plano. Espellos e lentes delgadas: ecuacións e formación de imaxes.
Sistemas ópticos centrados.
Aplicacións da óptica. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre dioptros,
espellos e lentes.
Resolución de cuestións sobre a formación de imaxes en lentes converxentes e diverxentes.
V. Física moderna
Paradigma da física clásica. Limitacións. A relatividade espcial de Einstein: masa e enerxía.
Lei de Planck. Efecto fotoeléctrico.
Explicación do efecto fotoeléctrico por Einstein. Dualidade onda-corpúsculo. Principio de Incerteza.
Cuantización da enerxía. Niveis enerxéticos. Hipótese de De Broglie. Cálculo da lonxitude de onda
asociada a unha partícula.
Efecto Compton.
Física nuclear. Composición e estabilidade dos núcleos.
Radioactividade. Tamaño e densidade dos nucleos.
As forzas nucleares.
Desintegración radiactiva. Vida media e período de
semidesintegración.Deducción da ecuación que rixe a cinética
da desintegración radiactiva.
Reaccións nucleares. Fisión e fusión nuclear. Obtención de enerxía eléctrica mediante centrais nucleares
de fisión: vantaxes e inconvintes.Resíduos de media e alta
actividade.
Obtención da enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fusión: viabilidade técnica e perpectivas actuais.
Enerxía alternativas e enerxía renovables.
Partículas elementais: quarks e leptóns. Teoría do todo: as supercordas.
Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre efecto fotoeléctrico, desintegración radiactiva, dualidade onda
corpúsculo e hipótese de De Broglie.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
71
CRITERIOS DE AVALIACIÓN. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO
LOXSE.
1. Gravitación
1.- Interpretar e analizar o concepto de campo gravitatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
Comprende o concepto físico de campo. Comprende o concepto físico de campo gravitatorio. Sabe analizar as características dos campos de forzas conservativos.
2.- Establecer e analizar as magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de interpretar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.
É capaz de analizar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.
É capaz de interpretar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.
É capaz de analizar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.
É quen de realizar as interpretacións e análises anteriores do punto de vista gráfico e analítico. É capaz de realizar un estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.
3.- Enunciar e interpretar as leis de Kepler do movemento planetario.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de aplicar as leis de Kepler profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas.
4.- Recoñecer, analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos,
dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.
Este criterio pretende avaliar se o alumnado:
É capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repòuso.
É capaz de valorar e aplicar os aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados contidos nos problemas e cuestións anteriores.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
72
É capaz de calcular a velocidade de escape dun corpo en traxectoria orbital. É capaz de calcular a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
73
2. Electromagnetismo
1.- Analizar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía, xerados por
cargas eléctricas puntuais.
2.- Resolver e representar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía,
xerados por cargas eléctricas puntuais.
Con estes criterios preténdese que o alumnado:
Saiba relacionar e analizar conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial en distribucións sinxelas de cargas puntuais.
3.- Definir o Teorema de Gauss.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Coñeza o Teorema de Gauss. 4.- Aplicar o Teorema de Gauss ó cálculo do campo creado por esferas conductoras..
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Saiba aplicar o Teorema de Gauss a distribucións contínuas de cargas. Sexa capaz de establecer a relación entre campo e potencial.
5.- Analizar as interaccións magnéticas entre cargas en movemento.
6.- Analizar as interaccións magnéticas entre campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.
7.- Resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos
magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.
Con estes criterios preténdese que o alumnado:
Exprese o grao de coñecemento sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos mediante a resolución de cuestións e problemas
Con este criterio preténdese:
Verificar o grao de coñecemento que o alumnado ten sobre as interaccións magnéticas referidas con anterioridade.
8.- Definir e aplicar Lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.
Con este critewrio preténdese que o alumnado:
Enuncie a Lei de Ampere. Interprete a Lei de Ampere. Relacione a Lei de Ampere coa Lei de gauss do campo eléctrico. Analice a aplicación da Lei de Ampere para o cálculo do campo magnético creado por fíos
infinitos, espiras e bobinas, tanto en cuestións como en problemas. 9.- Analizar as leis de inducción de Faraday e a Lei de Lenz.
Con este criterio preténdese:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
74
Valorar a capacidade do alumnado para interpretar o enunciado das leis de Faraday e de Lenz.
Que o alumnado recoñeza a transcendencia das leis anteriores para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.
10.- Analizar a producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xerador.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa quen de analizar e interpretar a orixe da corrente alterna baseándose no fenómeno da inducción electromagnética.
3. Vibracións e ondas
1.- Determinar e avaliar as características xerais do movemento harmónico simple.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de definir as oscilacións harmónicas utilizando unha descrición das oscilacións nas coordenadas espacio-tempo (definición cinemática) ou ben utilizando unha descrición referente á causa que as provoca (definición dinámica).
É capaz de analizar as consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple.
É quen de aplicar as consideracións anteriores para resolver problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e ó péndulo simple.
2.- Estimar as características do Movemento Ondulatorio.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
É capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá. 3.- Clasificar os diferentes tipos de ondas en función de diferentes criterios de clasificación.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado:
Pode analizar os factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entres os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación.
É quen de clasificar os movementos ondulatorios da vida cotiá de acorda cos criterios anteriores. 4.- Analizar e relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación de onda harmónica.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
É capaz de analizar a ecuación dunha onda harmónica. Identificar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Resolver cuestións teóricas e numéricas para obter os valores da amplitude, lonxitude de onda,
frecuencia e velocidade a partires dunha ecuación de onda dada.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
75
5.- Relacionar os conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio e explicar o
amortecemento das ondas.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa capaz de determinar a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio. Sexa capaz de xustificar cómo varían a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio en
función da distancia e do medio.
6.- Xustificar os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas e
resonancia mediante procedementos cualitativos.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa capaz de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan.
Sexa quen de xustificar a resolución de cuestións plantexadas en base as leis dos diferentes fenómenos ondulatorios.
Se achegue ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz mediante a axuda da análise dos fenómenos ondulatorios precedentes.
7.- Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do
movemento oscilatorio dun resorte así como determinar a constante elástica polos métodos estático e
dinámico.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Deseñe e realice unha montaxe experimental que permita analizar as características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun mol elástico, tomando datos, plantexando e contrastando hipóteses e establecendo as conclusións oportunas dobre a realización da experiencia.
8.- Avaliar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e determinar o
valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa quen de analizar o movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado.
Aplique os datos obtidos na experiencia ó cálcula da aceleración da gravidade.
4. Óptica
1.- Establecer a diferencia entre Óptica Física e Óptica Xeométrica
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
76
2.- Resumir as diferentes teorías que ó longo da historia se propuxeron para explicar a natureza da luz.
Con este criterio preténdese que o alumnado:
Sexa quen de sintetizar os feitos máis salientables da öptica ó longo da historia, analizando as diferentes teorías sobre a natureza da luz como exemplo paradigmático da forma de contruir o coñecemento científico.
3.- Verificar as leis da reflexión e refracción, determiñando as imaxes obtidas en espellos e lentes.
Con este criterio valórase:
Que o alumnado é capaz de analizar as leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o compostamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes.
Que o alumnado saiba determinar e identificar graficamente imaxes reais e virtuais, dereitas ou invertidos e aumentadas ou reducidas.
4.- Aplicar a ecuación do constructor de lentes para determinar a distancia focal dunha lente a partir dos
radios de curvatura das superficies.
Con este criterio preténdese comprobar se o alumnado:
É capaz de situar a imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplicar a ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.
5.- Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identificar os
conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos...), calcular a
distancia focal en lentes converxentes e estudiar a posición, natureza e tamaño da imaxe en función da
distancia entre obxecto e lente.
6.- Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización.
Con este criterio preténdese avaliar se o alumnado:
É capaz de explicar o comportamento dual da luz en fenómenos tipicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos.
5. Física moderna
1.- Enunciar e analizar os postulados de Einstein da relatividade especial.
Con este criterio preténdese verificar:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
77
O grao de coñecemento que ten o alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións.
Se o alumnado é quen de enunciar os postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, mediante cuestión directas e sinxelas.
2.- Coñecer as bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.
Con este criterio preténdese comprobar que o alumnado:
É quen de recoñecer e interpretar os feitos máis salientables que levaron ó plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, e o principio de indeterminación de Heisemberg.
3.- Xustificar a natureza cuántica da luz a partir da análise do efecto fotoeléctrico.
Con este criterio preténdese comprobar que o alumnado:
Valora as implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico a respecto da natureza dual da luz.
É capaz de coñecer as características do fotón como partícula contituínte da luz. É capaz de aplicar a ecuación fotónica de Einstein á resolución de problemas e cuestións.
4.- Recoñecer os aspectos máis salientables no ámbito da Físisa Nuclear.
Con este criterio preténdese verificar se o alumnado:
É quén de aplicar as ideas das interaccións fundamentais para xustificar a estabilidade dos núcleos atómicos.
É capaz de identificar a equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares.
Coñece os diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercícios numéricos e cuestións.
É quén de valorar e analizar as aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear. É quén de identificar as vantaxes e inconvintes da enerxía nuclear de fisión fronte á
alternativa das enerxías convencionais e renovables.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
78
ACTIVIDADES
1. Sinala a afirmación correcta referida á radiactividade natural e
artificial...
Chámase período ao número de desintegracións por unidade de tempo.
Denomínase actividade ao tempo necesario para que desaparezan a
metade dos átomos do elemento radiactivo que existían inicialmente.
Denomínase vida media ao promedio da vida dos átomos de ese nucleido
radiactivo.
A 2ª e a 3ª son correctas.
Todas son correctas.
2. Sinala a afirmación correcta...
O becquerelio (Bq) equivale a unha desintegración por minuto.
O curio é a actividade que presenta un gramo de Ra 226. O curio equivale a 3,7 s-1
A constante de desintegración ( ) é o número de transformacións nucleares que teñen lugar nunha mostra radiactiva por unidade de
tempo.
Ningunha é correcta.
3. Sinala a afirmación correcta...
A u.m.a. é a doceava parte da masa do átomo de 12C. A u.m.a. equivale a 931 MeV/c2
O electronvoltio é a enerxía desenvolvida por un electrón ao
trasladarse entre dous puntos cunha diferencia de potencial de un
voltio.
A 1ª e a 3ª son correctas.
Todas son correctas.
4. Sinala a afirmación incorrecta referida aos tipos de interaccións...
Se dúas partículas son neutras non hai interacción electromagnética.
A interacción gravitatoria é máis forte que a interacción
electromagnética.
A interacción forte é moi intensa pero de moi curto alcance.
A interacción forte é fundamentalmente responsable da estructura dos
núcleos atómicos.
5. Sinala a afirmación correcta. Os núcleos isóbaros son os que teñen o mesmo...
Número atómico.
Número másico.
Número de neutróns.
Número de fotóns.
Número de pións.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
79
6. Sinala a igualdade que non sexa correcta, sendo E enerxía, h a
constante de Planck, a lonxitude de onda, a frecuencia, T o
período e c a velocidade da luz...
E = h .
= c . T
E = h . /c T = h/E
Todas son correctas.
7. Sinala a afirmación correcta. Se un obxecto se coloca entre unha lente converxente e o seu punto focal prodúcese unha imaxe...
Virtual e aumentada.
Virtual e diminuída.
Real e aumentada.
Real e diminuída.
Do mesmo tamaño e invertida.
8. Sinala a afirmación correcta. Se aumenta o número atómico dun núcleo... O núcleo faise máis estable.
O núcleo faise máis inestable.
O número de neutróns é maior que o número de protóns.
O número de neutróns é maior que o número de fotóns.
O número de neutróns é menor que o número de protóns.
9. Sinala a afirmación correcta...
N = No . e- x
A(t) = . N(t) A = Ao . e
- x
dN = - -N .dt
Todas as afirmacións son correctas.
10. Para asegurarmonos de que a actividade dun radionucleido, que se
desintegra noutro estable, reduciuse por baixo do 1 %, debemos deixar
pasar un número de períodos de semidesintegración, como mínimo de...
3
8
7
6
10
11. Ao interaccionar un feixe de fotóns coa materia libéranse
electróns...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
80
En ningún caso.
Só ao producirse efecto fotoeléctrico.
Só ao producirse efecto Compton.
Só ao producirse creación de pares.
Ao producirse efecto fotoeléctrico, Compton e creación de pares.
12. Sinala a afirmación correcta referida á interacción Compton...
Non é un proceso coherente xa que se obteñen fotóns de distinta
lonxitude de onda que os incidentes.
Prodúcense fotóns emerxentes dos cales a súa enerxía é dependente do
ángulo de saída.
A 1ª e a 2ª son correctas.
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
13. Unha onda electromagnética transporta na súa propagación...
Enerxía e cantidade de movemento.
Masa e enerxía.
Unha cantidade finita de enerxía.
Masa e cantidade de movemento.
Ningunha é correcta.
14. Sinala a afirmación correcta. O neutrón está formado por...
5 quarks.
3 quarks e 2 antiquarks.
1 quarks e 1 antiquarks.
2 quarks.
3 quarks.
15. A enerxía de enlace dun núcleo é...
A enerxía necesaria para que forme parte dun átomo.
A enerxía que hai que darlle para que pase a un estado excitado.
A enerxía necesaria para separalo en dous núcleos de menor tamaño.
A enerxía que habería que subministrar para descompoñelo nos seus
nucleóns (protóns e neutróns compoñentes).
Ningunha é correcta.
16. Pódese considerar como partícula elemental...
O protón.
O neutrón.
O electrón.
A partícula
A 1ª, a 2ª e a 3ª son correctas.
17. Dous radionucleidos distintos emiten unicamente radiación de 1 MeV e 10 KeV respectivamente. Se os dous emiten nun instante a mesma
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
81
cantidade de enerxía por unidade de tempo, as súas actividades A1 e A2
nese instante son...
A1 = A2
A2 = 10 A1
A2 = 100.000 A1
A2 = 100 A1
Ningunha é correcta
18. Calcula a enerxía de enlace por nucleón no Ca (40,20). Os datos son:
M(40,20) = 39,97545 uma.
M(1,1) = 1,008145 uma.
M (n) = 1,008087 uma.
1 uma = 931 MeV
8,13 MeV.
16,26 MeV.
38,48 MeV.
325,1 MeV.
407,4 MeV.
19. Na fusión nuclear de dous núcleos libérase enerxía...
Cando se trata de núcleos lixeiros (A<20).
Cando se trata de núcleos pesados (A>160).
Sempre.
Nunca.
Cando se trata de núcleos de número másico comprendido no intervalo
(80,100).
20. Sinala a afirmación incorrecta...
A imaxe nun espello plano está invertida de esquerda a dereita.
A imaxe nun espello plano é do mesmo tamaño que o obxecto.
Unha imaxe é virtual cando non pasan raios de luz ao traveso dela.
Ningunha afirmación é incorrecta.
Todas as afirmacións son incorrectas.
21. Sinala a afirmación incorrecta. Dentro dos quarks podemos atopar...
Top.
Muón.
Up.
Bottom
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
82
Charm
22. Sinala a afirmación correcta. Denomínanse isótonos aos elementos que
teñen igual...
Número másico.
Número de fotóns.
Número de neutróns.
Número de electróns.
Número de partículas
23. Sinala a afirmación correcta. Os ultrasóns son ondas sonoras,
vibracións materiais que exceden de...
5 KHz.
10 KHz.
20 KHz.
100 KHz.
200 KHz.
24. Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forma a partires do elemento A será, en relación a dita figura...
Real.
Invertida.
Virtual.
Menor.
Ningunha é correcta.
C F
25. Sinala a afirmación incorrecta referida á miopía: Hai un exceso de converxencia.
O ollo non ve o infinito, a persoa non ve detalles, ve borroso…
A imaxe do infinito fórmase detrás da retina.
Corríxese cunha lente diverxente.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
83
26. Sinala a frase correcta. Denomínanse isótopos aos elementos que...
Teñen o mesmo número atómico e diferente número másico.
Teñen o mesmo número másico e diferente número atómico.
Teñen o mesmo número de neutróns.
Teñen o mesmo número de fotóns.
Ningunha é correcta.
27.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se ve a partires do
elemento A será, en relación a dita figura...
Real.
Dereita.
Menor.
Todas son correctas. F C
Ningunha é correcta.
28. Sinala a afirmación correcta. Os nucleidos naturais máis estables son aqueles que presentan...
Un número másico moi baixo.
Un número másico intermedio.
Un número másico elevado.
Un número másico moi elevado.
A estabilidade non garda ningunha relación co número másico.
29.Sinala a afirmación incorrecta...
As ondas electromagnéticas (OE) non se propagan no baleiro.
As OE necesitan un medio material de propagación.
O E e o B xerados polas OE son paralelos entre si.
Todas son incorrectas.
30.Sinala a afirmación correcta...
As OE son producidas por vibracións dos campos eléctricos e
magnéticos.
Dise que nunha rexión do espacio existe un B cando nela se poñen de
manifesto forzas magnéticas.
Unha carga en repouso xera un E e unha carga en movemento un B.
A 1ª e a 2ª son correctas.
Todas son correctas.
31.Sinala a afirmación incorrecta...
As ondas materiais non se propagan no baleiro.
As ondas sonoras son todas lonxitudinais.
Nunha onda lonxitudinal a perturbación prodúcese en forma
perpendicular á dirección de propagación da onda.
Ningunha afirmación é incorrecta.
32.Sinala a afirmación incorrecta...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
84
A ecuación de Maxwell permítenos coñecer a relación entre E e B.
Unha OE propaga cantidade de movemento e momento angular.
Unha OE propaga a súa enerxía de forma discreta.
A relación de Planck asocia enerxía e frecuencia.
Ningunha afirmación é incorrecta.
33.Sinala a afirmación incorrecta...
As partículas elementais son aquelas partículas que carecen de
estructura interna.
Hai 12 partículas elementais.
A interacción forte é moi intensa e de gran alcance.
A interacción electromagnética pode ser atractiva ou repulsiva.
A interacción gravitatoria é unha forza de atracción entre dúas
partículas, polo feito de posuír masa.
34.Sinala a afirmación correcta. A interacción que é fundamentalmente
responsable da estructura dos núcleos atómicos é...
A Interacción forte.
A interacción feble.
A interacción gravitatoria.
A interacción electromagnética.
Ningunha é correcta.
35.Sinala a afirmación incorrecta...
O electronvoltio é a enerxía desenvolvida por un electrón ao
trasladarse entre dous puntos cunha diferencia de potencial de un
voltio.
Os positróns son as antipartículas dos fotóns.
A interacción forte é moi intensa e atractiva.
A masa dunha partícula aumenta cando a partícula aumenta de
velocidade.
A carga é unha magnitude que está cuantizada.
36.Sinala a afirmación correcta. As partículas constituídas por 3
quarks denomínanse...
Barións.
Hadróns.
Leptóns.
Mesóns.
Muóns.
37.Sinala a afirmación incorrecta...
A masa do protón é aproximadamente igual á masa do neutrón.
A masa do electrón é 1860 veces máis pequena que a masa do protón.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
85
Canto maior sexa o número atómico dun átomo menor cantidade de
neutróns necesita para estabilizar o seu núcleo.
O principio de exclusión de Pauli afirma que non existen na codela
dous electróns cos catro número cuánticos iguais.
Ningunha afirmación.
38.Sinala a afirmación incorrecta. As microondas presenta unha lonxitude
de onda maior que...
Os raios X.
Os raios . A radiación infravermella.
As ondas de radio e TV.
Os raios UV.
39.Sinala a afirmación incorrecta...
O núcleo atómico é a zona onde maior probabilidade hai de atopar ós
nucleóns.
O número atómico é o que define as características dun elemento.
O número másico dun elemento é o número de nucleóns.
A interación nuclear feble é a responsable da estructura nuclear.
Ningunha afirmación é incorrecta.
40.Dada a reacción: AZX Z+1
AY + + e- corresponde a un proceso de...
Desintegración
Desintegración +
Desintegración -
Captura electrónica.
Ningunha é correcta.
41.Sinala a afirmación correcta. A radiación produce o seguinte tipo de
interacción...
Efecto fotoeléctrico.
Dispersión Compton.
Creación de pares electrón-positrón.
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
42.Sinala a afirmación correcta referida ós neutróns...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
86
Os neutróns interaccionan coa codela electrónica.
Os neutróns non interacciónan co núcleo atómico.
O neutrón pode ser absorbido polo núcleo atómico.
A 1ª e a 2ª son correctas.
Ningunha é correcta.
43.Sinala a afirmación correcta...
Unha imaxe dun espello plano é virtual.
Unha imaxe é virtual cando non pasan os raios de luz ao traveso
dela.
Todas as imaxes dereitas formadas por lentes son virtuais.
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
44.Sinala a afirmación correcta. Son partículas elementais...
Electrón.
Muón.
Neutrino de tipo tau.
Todas son correctas.
A 1ª e a 3ª son correctas.
45.Sinala a afirmación incorrecta...
Unha distancia á imaxe negativa indica unha imaxe real.
A distancia focal dunha lente depende da forma e do índice de
refracción.
A imaxe nun espello plano está invertida de esquerda a dereita.
Todas as imaxes invertidas producidas por lentes son reais.
As imaxes formadas por lentes diverxentes sempre son virtuais e
dereitas.
46.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forme, á vista do
esquema, a partires do obxecto A será...
De maior tamaño.
Real.
Invertida.
Todas son incorrectas.
Todas son correctas.
A
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
87
F’
47.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forme, á vista do
esquema que se achega, a partires do obxecto A será...
Real.
Invertida.
De maior tamaño.
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
A
F’
48.Sinala a afirmación correcta. O electronvoltio (eV) é unha unidade
de...
Capacidade eléctrica.
Inducción eléctrica.
Enerxía.
Intensidade de corrente.
Resistencia eléctrica.
49.Sinala a afirmación correcta...
A sonoridade está relacionada coa enerxía que transporta unha onda
sonora.
A sonoridade aumenta coa intensidade.
A relación sonoridade e intensidade é estrictamente lineal.
A 1ª e a 2ª son correctas.
Todas son correctas.
50.Sinala a afirmación correcta. Os infrasóns son empregados na
construcción de alarmas, a súa frecuencia estímase nos...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
88
10 dB
20 Hz
100 Hz
2 KHz
10 KHz
51. Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forma a partires do
elemento A, será, en relación a dita figura...
De maior tamaño.
Virtual.
Invertida.
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
A
FA’ FB’
52.Sinala a afirmación correcta. No efecto fotoeléctrico, un fotón
interacciona con...
Os electróns internos da codela atómica.
O campo magnético do núcleo atómico.
O campo eléctrico do núcleo atómico.
A 1ª e a 3ª son correctas.
Ningunha é correcta.
53.Sinala a afirmación correcta. No efecto Compton, un fotón
interacciona con...
O núcleo atómico directamente.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
89
O campo magnético do núcleo atómico.
O campo eléctrico do núcleo atómico.
Os electróns internos da codela atómica.
Ningunha é correcta.
54.Sinala a afirmación incorrecta...
Unha lente converxente é aquela que, cando incide sobre ela un
feixe de raios paralelos, converxen para formar unha imaxe real,
despois de atravesala.
A distancia focal dunha lente converxente é sempre negativa.
As lentes converxentes son máis grosas na parte central que polo
borde.
A 2ª e a 3ª son incorrectas.
Todas son incorrectas.
55.Sinala a afirmación correcta...
O aumento producido por un sistema óptico composto é a suma dos
aumentos de cada lente que o forma.
O espesor dunha lente é a distancia entre as dúas caras.
Chámase eixo óptico dunha lente á recta que une os centros das
superficies esféricas.
A 2ª e a 3ª son correctas.
Todas son correctas.
56.Sinala a afirmación correcta...
Lente é todo corpo transparente limitado por dúas superficies,
unha das cales, polo menos, é curva.
Atendendo á forma de desviar a luz as lentes poden ser
converxentes ou diverxentes.
Tódolos raios que parten do foco obxecto, saen da lente paralelos
ao eixo óptico.
A 2ª e a 3ª son correctas.
Todas son correctas.
57.Sinala a afirmación incorrecta...
Un espectro continuo é aquel que contén tódalas frecuencias
comprendidas entre a menor e a maior.
Se un feixe de luz negra atravesa un prisma descomponse dando un
espectro continuo.
A distancia focal dunha lente diverxente é negativa.
Ningunha é incorrecta.
Todas son incorrectas.
58.Sinala a afirmación correcta...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
90
O aumento lateral dun espello plano vale a unidade.
A ecuación do espello esférico é: '
111
sfs onde s e s’ son as
distancias obxecto e imaxe respectivamente, e f a distancia focal.
O aumento dun espello esférico é: 's
s
Todas son correctas.
Ningunha é correcta.
59.Sinala a afirmación incorrecta...
O infrasón é unha vibración de frecuencia inferior ás audibles
polo oído humano.
O ton dun son depende da velocidade relativa entre o foco e o
observador.
O timbre permite distinguir entre un son agudo e outro grave.
Ningunha é incorrecta.
Todas son incorrectas.
60.Sinala a afirmación correcta...
O fotón está desprovisto de masa.
O fotón viaxa á velocidade da luz.
O fotón transporta unha enerxía equivalente a h. sendo h a
constante de Planck e a frecuencia da radiación. A 1ª e a 3ª son correctas.
Todas son correctas.
61.Sinala a resposta correcta. Cando os neutróns se desintegran forman
un electrón, un protón e...
Un antineutrino.
Un fotón.
Un protón.
Unha partícula omega.
Un apeirón.
62.Sinala a afirmación correcta. Denomínase... á probabilidade de que
un determinado núcleo radiactivo se desintegre dentro de un segundo.
Constante de desintegración.
Período de semidesintegración.
Actividade radiactiva.
Vida media.
Ningunha é correcta.
63.Sinala a afirmación correcta...
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
91
Dous nucleidos distintos poden presentar igual número de neutróns
e de protóns e ter diferente enerxía.
O número atómico coincide co número de electróns corticais se o
átomo é neutro.
O número másico é o número total de nucleóns do núcleo atómico.
Tódalas afirmacións son correctas.
A 2º e a 3ª son correctas.
64.Sinala a afirmación incorrecta...
Denomínase desintegración ao proceso polo que un núcleo atómico
convertese noutro.
Na desintegración natural o núcleo emite espontaneamente unha ou
varias partículas.
A desintegración artificial conséguese bombardeando ós núcleos
con pequenas partículas de gran enerxía.
Denomínase período de semidesintegración ao tempo que debe
transcorrer para que un certo número de átomos radiactivos se
reduza á metade.
Todas son correctas.
65.Sinala a afirmación correcta. Os... non son desviados por campos
eléctricos ou magnéticos.
Raios γ
Raios
Raios A 1ª e a 2ª son correctas.
A 2º e a 3ª son correctas.
66.Denomínase defecto de masa á diferencia entre...
A suma das masas dos electróns e a suma da masa dos fotóns.
A suma das masas dos protóns e a suma da masa dos neutróns.
A suma das masas dos protóns e neutróns que forman un núcleo
atómico e a masa de este núcleo.
A suma das masas dos protóns e electróns e a masa dos neutróns.
Ningunha é correcta.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
92
67.Sinala a afirmación correcta...
O efecto Compton permite comprobar a natureza corpuscular das
radiacións electromagnéticas.
No efecto Compton a lonxitude de onda da radiación difundida é
superior á da radiación de dirección que sigue o feixe emerxente.
Para que se produza efecto fotoeléctrico a frecuencia da radiación
debe ser superior á chamada frecuencia umbral, distinta para cada
material.
A enerxía non só se emite ou absorbe de forma cuantizada, discreta,
descontinua, senón que tamén se transmite desta mesma forma.
Todas son correctas.
68.As ondas... son producidas pola superposición de dúas ondas iguais
movéndose en sentido contrario.
Estacionarias.
Lonxitudinais.
Superficiais.
Transversais.
Ningunha é correcta.
69.Sinala a afirmación correcta...
As OE ultracurtas cumpren as leis da óptica.
Os raios UV son ondas moi enerxéticas.
Os raios son menos enerxéticos que os raios X. A 1ª e a 2ª son correctas.
Todas son correctas.
70.Sinala a afirmación correcta. As OE son...
Estacionarias.
Lonxitudinais.
Transversais.
Superficiais.
Ningunha é correcta.
71.Sinala a afirmación incorrecta…
A teoría da relatividade restrinxida postula que a velocidade da luz
no baleiro é unha invariante.
O experimento de Michelson e Morley pon de manifesto a independencia
da velocidade da luz respecto dos distintos sistemas de referencia.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
93
Segundo a teoría da relatividade restrinxida os experimentos
realizados nun sistema de referencia son independentes de calquera
movemento rectilíneo uniforme do mesmo.
Segundo a teoría da relatividade restrinxida a velocidade da luz é
dependente da velocidade do foco emisor.
Todas son correctas.
72.Sinala a afirmación incorrecta...
Un reactor nuclear é un dispositivo no cal se realiza un proceso
controlado de fisións nucleares en cadea.
O moderador dun reactor ten a misión de acelerar os neutróns
producidos na fisión ata convertelos en neutróns térmicos.
Das reaccións de fisión nuclear obtense enerxía eléctrica.
Todas son incorrectas.
Todas son correctas.
73.Unha onda de materia é unha onda asociada a unha partícula material,
a está relacionada coa masa m da partícula pola ecuación... (sendo h
a constante de Planck e v a velocidade).
mv
h
vmh ..
v
mh
h
vm
hvm.
74.Sinala a afirmación incorrecta...
O fotón non existe en repouso.
A carga eléctrica está cuantizada.
O valor exacto da masa dun átomo non é só a masa dos nucleóns, senón
tamén o defecto de masa debido a súa enerxía cinética.
Todas son correctas.
A 1ª e a 3ª son incorrectas.
75.O núcleo fillo, na desintegración , ten, en relación ao núcleo
pai, un número másico... unidades.
Maior en dous.
Menor en dous.
Maior en catro.
Menor en catro.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
94
Ningunha é correcta.
76.¿Cal é a potencia dunha lente necesaria para corrixir a miopía dunha
persoa cun punto remoto de 250 cm?
0,4 dioptrías.
- 0,4 dioptrías.
4 dioptrías.
- 4 dioptrías.
2 dioptrías.
77.Un moderador é un material usado nos reactores nucleares para
reducir a velocidade dos... procedentes da fisión do combustible-
uranio ou plutonio xeralmente- logrando desta forma a reacción nuclear
controlada e sostida.
Electróns.
Protóns.
Neutróns.
Fotóns.
Positróns.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
95
Exercicios e problemas. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO LOXSE.
Unha masa puntual de 2 kg está sobre o eixo X no punto x = 4 m e outra masa
igual no punto x = - 4 m. ¿Cal é a intensidade e o potencial do campo gravitatorio
no punto x = 0? Dato: G
Deduce xustificadamente unha expresión para a velocidade de escape do campo
gravitatorio terrestre, en función do valor go da aceleración da gravidade na
superficie da Terra e do seu radio RT. Aplica esta expresión para calcular esta
segunda velocidade cósmica usando os seguintes datos:
go = 9,81 m/s2 e RT = 6.378 km.
Titán é o maior satélite de Saturno. Calcula a masa deste planeta sabendo que Titán
describe unha órbita de radio medio, R = 1.220.000 km e tarda 1.378.080 s en
percorrela. Dato: G
Un satélite artificial desprázase nunha órbita circular a unha altura de 300 km sobre
a superficie terrestre.Calcula: a) A súa velocidade; b) O seu período de revolución;
c) A súa aceleración centrípeta.
Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.400 km
Nota: Debuxa un esquema e deduce as expresión que empregues para calcular as
magnitudes dos apartadosa a) e b).
Desde a superficie da Terra lánzase cunha velocidade de 8 km/s un corpo
verticalmente deica arriba. a) Calcula a altura que acadaría no suposto de que non
existise a capa atmosférica b) Coa mesma suposición, calcula que velocidade
teríamos que comunicarlle para que chegase a unha altura igual ó RT.
Datos: MT = 5,98 x 1024 kg RT = 6.370 km
Considera o movemento elíptico da Terra arredor do Sol. Cando a Terra está no
afelio (a posición máis afastada do Sol) a súa distancia ó Sol é de 1,52 x 1011 m e a
súa velocidade orbital é de 2,92 x 104 m/s. Debuxa un esquema especificando o
símbolo das magnitudes que utilices e calcula: a) O momento angular da Terra a
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
96
respecto do Sol; b) A velocidade orbital no perihelio (a posición máis próxima ó
Sol) sabendo que a súa distancia ó Sol é de 1,47 x 1011 m
Dato: Masa da Terra (MT) = 5,98 x 1024 kg
A masa da Lúa é 0,0123 veces a masa da Terra, e o seu radio é 0,25 veces o radio
terrestre. Calcula: a) ¿Qué masa haberá que colocar na Lúa para que pese o mesmo
que pesa na Terra unha masa de 500 g?; b) Se a velocidade de escape na Terra é de
11,2 km/s, ¿cal será o seu valor na Lúa?
Dato: go = 9,81 m/s2
Calcula a enerxía que se necesita para elevar unha masa de 15.000 kg desde a
superficie terrestre ata unha altura sobre ela de 42 km. Datos: go = 9,81 m/s2 e RT
= 6.370 km. Realiza un esquema da situación e considera que a masa queda en
repouso.
¿Qué forza gravitatorio actúa sobre un satélite artificial de 200 kg e cal é o seu
período de rotación se sabemos que se move nunha órbita circular de 50.000 km
por enriba da superficie terrestre?
Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6378 km (Debuxa un esquema)
Deduce xustificadamente unha expresión para a velocidade de escape
do campo gravitatorio terrestre, en función do valor de go
(aceleración da gravidade na superficie da Terra) e do seu radio RT.
Aplica esta expresión para calcular esta segunda velocidade cósmica
usando os seguintes datos:
go = 9,81 m/s2 e RT = 6.378 km.
Unha masa puntual de 2 kg está sobre o eixo X no punto x = 4 m e outra masa igual no punto x = - 4
m. ¿Cal é a intensidade e o potencial do campo gravitatorio no punto x = 0? Dato: G
Consideremos agora un satélite que se move en órbita circular
arredor do centro da Terra. Considerando só o efecto gravitatorio
terrestre: a) Calcula o traballo realizado pola forza gravitatoria
sobre o satélite nun carto de período; b) ¿Existe cambio de enerxía
cinética no satélite? ¿E cambio de momento lineal?
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
97
Titán é o maior satélite de Saturno. Calcula a masa deste planeta
sabendo que Titán describe unha órbita de radio medio, R = 1.220.000
km e tarda 1.378.080 s en percorrela. Dato: G
5,66 . 1026 kg
Calcula a altura máxima, en condicións ideais, que acada unha pelota
de tenis de 250 g de masa lanzada verticalmente deica arriba cunha
cantidade de movemento de 100 kg . m/s
Datos: RT = 6.378 km G MT = 5,98 x 1024 kg
8.167 m
Un satélite artificial desprázase nunha órbita circular a unha
altura de 300 km sobre a superficie terrestre.Calcula: a) A súa
velocidade; b) O seu período de revolución; c) A súa aceleración
centrípeta. Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.400 km
7.744 m/s 5.436 s 8,95 m/ss
Desde a superficie da Terra lánzase cunha velocidade de 8 km/s un
corpo verticalmente deica arriba. a) Calcula a altura que acadaría
no suposto de que non existise a capa atmosférica b) Coa mesma
suposición, calcula que velocidade teríamos que comunicarlle para
que chegase a unha altura igual ao RT.
Datos: MT = 5,98 x 1024 kg RT = 6.370 km 6.659 km
7.914 m/s
Considera o movemento elíptico da Terra arredor do Sol. Cando a
Terra está no afelio (a posición máis afastada do Sol) a súa
distancia ó Sol é de 1,52 x 1011 m e a súa velocidade orbital é de
2,92 x 104 m/s. Debuxa un esquema especificando o símbolo das
magnitudes que utilices e calcula: a) O momento angular da Terra a
respecto do Sol; b) A velocidade orbital no perihelio (a posición
máis próxima ó Sol) sabendo que a súa distancia ó Sol é de 1,47 x
1011 m
Dato: Masa da Terra (MT) = 5,98 x 1024 kg 2,65 . 1040 m2 kg/s
30.146 m/s
A masa da Lúa é 0,0123 veces a masa da Terra, e o seu radio é 0,25
veces o radio terrestre. Calcula: a) ¿Qué masa haberá que colocar na
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
98
Lúa para que pese o mesmo que pesa na Terra unha masa de 500 g?; b)
Se a velocidade de escape na Terra é de 11,2 km/s, ¿cal será o seu
valor na Lúa?
Dato: go = 9,81 m/s2 2,54 kg
2,48 km/s
Calcula a enerxía que se necesita para elevar unha masa de 15.000 kg
desde a superficie terrestre ata unha altura sobre ela de 42 km.
Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.370 km. Realiza un esquema da
situación e considera que a masa queda en repouso.
6.140 . 106 J
¿Qué forza gravitatoria actúa sobre un satélite artificial de 200 kg e cal é o seu período de rotación se sabemos que se move nunha órbita circular de 50.000 km por enriba da superficie terrestre? Datos: go = 9,81 m/s
2 e RT = 6378 km (Debuxa un esquema) 25,22 N
1,33 . 105 s
Os electróns pasan sen desviarse ó traveso das placas do aparato de
Thomson cando o m
VE 000.3
e existe un GB 40,1
cruzado co
anterior. Se as placas teñen 4 cm de lonxitude e o estremo das
placas dista 30 cm da pantalla, determina a desviación sobre a
pantalla cando se interrompe o B. Datos:
Masa do electrón = 9,1 x 10-31 kg ; Carga do electrón = 1,6 x 10
-
19 C.
Un protón é acelerado desde o repouso por unha diferencia de
potencial de 2 millóns de voltios. Penetra perpendicularmente ó
campo magnético uniforme existente nunha determinada rexión. Se
TB 2,0 , calcula:
a) O radio da órbita que describe; b) A velocidade do protón nesa órbita; c) O tempo que tarda en describir unha órbita completa.
Datos: Masa do protón = 1,67 x 10-27 kg ; Carga do protón =
1,6 x 10-19 C.
Unha masa de 20 g pendura do extremo dun resorte realizando un MHS.
Da dúas oscilación cada segundo e a A = 5 cm. Calcula: a) a
velocidade máxima da masa que oscila; b) a súa aceleración máxima;
c) a constante elástica k.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
99
--En 1941 levouse a cabo un experimento clásico relacionado co fenómeno da dilatación
do tempo, baseado na desintegración dunhas partículas que se chaman muóns. Son unhas
partículas inestables cuxa vida media 4 é aproximadamente s 2 , se están en
repouso a respecto do observador. Os raios cósmicos producen muóns que atravesan a
atmosfera en sentido radial a velocidades próximas a c, mais conforme transcorre o
tempo desintégranse. Como comentamos xa no tema de Física Nuclear a desintegración ten
lugar segundo a lei de desintegración radiactiva, de expresión:
t
o
t
oNNtN
onde tN é o número de partículas en calquera
instante de tempo, o
N o número para t=0, t o tempo e a vida media.Nun
experimento deste tipo contáronse 1.000 muóns a 2.000 m de altura. Se os muóns viaxan a
0,99c, cantos muóns predice a relatividade clásica que atoparemos a nivel do mar? E a
Teoría da Relatividade Especial? Por suposto, os resultados experimentais confirman as
predicións relativistas.
--As ecuacións de Maxwell posúen unha extraordinaria beleza posto que son capaces (xunto
coa lei de Lorentz xeneralizada, todo hai que dicilo: BvEqF , de condensar, de
conter, practicamente toda a información da teoría electromagnética, basamento fundamental
da interacción electromagnética, unhas das catro interaccións fundamentais da natureza.
Ditas ecuacións son as seguintes:
S o
QSdE
S
SdB 0
C S
SdBdt
dkrdE
rdEdt
dIrdB ooNETAo
C
Neste momento, o que máis nos interesa non é tanto sabelas escribi r en forma integral , que tamén, senón ser capaces de extrae r
parte da información que conteñen. A cuestión, xa que logo, pregunta sobre a información que podes deducir de cada unha delas, a
información que comentamos no seu día na aula.
4 Tempo promedio que un núcleo radiactivo tarda en decaer (en desintegrarse)
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
100
1ª:_______________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
2ª:
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________
3ª:
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
4ª:_______________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
--Enuncia (tamén matematicamente) os Principios (corrixidos pola Mecánica Relativista) de
conservación da masa e da enerxía.
--¿Cal é o problema que estudia a Óptica Xeométrica?¿En que conceptos se basea?
--Enumera os principais defectos ópticos do ollo humano (non fisiolóxicos) e a forma de
corrixilos con instrumentos ópticos.
--Escribe todo o que saibas dos espellos planos.
--¿En que consiste o fenómeno da reflexión total?¿Qué relación ten coa fibra óptica?
--Deduce , o factor que debe tender a un para velocidades baixas, co fin de que a
transformación relativista se reduza á clásica nesas circunstancias.
--A vida media dunha partícula que se move a gran velocidade resulta ser de 8x10-8 s. Sen
embargo cando se mide en repouso a súa vida media é de 2,6x10-8 s Cal é a velocidade que
leva ista partícula? Deduce a expresión que empregues e expresa o resultado con catro
cifras significativas.
--O ollo normal aseméllase a un sistema óptico formado por unha lente converxente
(cristalino) de + 15 mm de distancia focal. A imaxe dun obxecto moi afastado (no infinito)
fórmase sobre a retina, que se considera como unha pantalla perpendicular ao eixo óptico.
Calcula: a) A distancia entre a retina e o cristalino ; b) A altura da imaxe dunha árbore
de 16 m de altura, que está a 100 m do ollo.
--Queremos ver unha imaxe da nosa cara para afeitarnos ou maquillarnos. A imaxe debe ser
dereita, virtual e ampliada 1,5 veces se colocamos a cara a 25 cm do espello. a) ¿Qué tipo
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
101
de espello utilizaremos? ; b) ¿Cal debe ser a distancia focal?; c) Se queremos que a imaxe
se aumente dúas veces co mesmo espello, ¿a que distancia debemos colocar a cara?
--Unha onda viaxa por un medio con velocidade V e incide sobre a superficie de separación
con outro medio, onde a velocidade de propagación é V’ = 2V. Se o ángulo de incidencia é
º10 , calcula o ángulo de refracción . ¿Para que ángulos de incidencia se producirá
reflexión total?
Nota: nos exercicios de Óptica Xeométrica tes que debuxar un esquema no que se vexa
claramente a marcha dos raios.
--Dunha certa sustancia radiactiva coñecemos dous datos: 10 s e 6,8 s. Son a vida media e
o período de semidesintegración pero non sabemos cal é cada un. ¿Podes ti identificalos?
Razoa a resposta
--A frecuencia umbral de extracción de electróns por efecto fotoeléctrico, dun determinado
metal, é Hzo
1510014,1 . Sobre dito metal inciden fotóns de 10 eV. Calcula a enerxía
cinética máxima dos electróns arrincados expresando o resultado en unidades do SI.
--Que velocidade deberá ter un electrón para que a súa de De Broglie sexa 200 veces a
correspondente a un neutrón de enerxía cinética 6 eV? En función do valor que atopes para
a velocidade, ¿podemos considerar ó electrón como non relativista?
--O traballo de extracción, ou función de traballo, do sodio é 2,5 eV. Si a da luz
incidente é de 3.000 A, ¿producirase extracción de electróns do Na? En caso afirmativo,
calcula a velocidade máxima con que saen.
--No potasio natural atópase actualmente un 0,012 % do isótopo radiactivo 40K. Todos os
demais isótopos presentes son núcleos estables, a saber: 39K, nunha proporción do 93,1 %,
e 41K, nun 6,888 %.
a) Calcula a actividade dunha mostra de 10 g de potasio.
b) Supoñendo que cando se formaron os núcleos de potasio, na etapa da nucleosíntese
(cando se constituíron os núcleos atómicos), o 39K e o
40K formáronse na
proporción 30:1 (1
30
%
%40
39
K
K), e que o
41K formouse na mesma proporción respecto
do 39K que ten na actualidade (
1,93
888,6
%
%39
41
K
K), calcula o tempo transcorrido
desde entón, expresado en anos. Compara ese tempo coa idade do universo. Datos:
Peso atómico do potasio = 39 u ; Número de Avogadro: NA = 6,023 x 1023 mol
-1 ;
Período de semidesintegración do 40K: T1/2 = 1,28 x 10
9 anos: Idade aproximada do
universo: to = 1,5 x 1010 anos.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
102
--O período de semidesintegración do 60Co é T = 5,27 anos. Calcula a actividade radiactiva
dunha mostra que inicialmente contén 1022 átomos de
60Co. ¿Canto tempo tarda a actividade
desa mostra en reducirse á oitava parte da inicial?
O 12B (Z=5) desintégrase radiactivamente en dúas etapas: na primeira, o núcleo resultante
é 12C* (Z=6) (estado excitado) e na segunda, o
12C* (Z=6) desexcítase, dando o
12C (Z=6)
(estado fundamental). Os procesos de cada tirada podémolos escribir como segue:
epCB 01*1212 (emisión )
CC 12*12(desexcitación)
Observa cómo nas reaccións nucleares conservase o número atómico e o número másico, é
dicir, ámbolos dous números deben ser iguais nos dous membros da ecuación nuclear.
Na segunda etapa a diferencia de enerxía entre os estados enerxéticos do isótopo do
carbono é de 4,4 MeV. Se usamos como datos o valor da constante de Planck (h= 6,626
x 10-34
J.s) e a carga do electrón ( e- = 1,6 x 10
-19 C) podemos calcular a frecuencia
da radiación emitida nesta segunda etapa. Faino expresando o resultado en Hz.
Por outra banda, cando un núcleo de 235
U (Z=92) captura un neutrón prodúcese un
isótopo do Ba, con número másico 141, un isótopo do Kr, de número atómico 36, e
tres neutróns. Calcula o número atómico do isótopo do Ba e o número másico do
isótopo do Kr. Finalmente escribe a reacción nuclear que ten lugar.
-- As principais vantaxes que presenta a fusión nuclear fronte á fisión nuclear podémolas resumir nos seguintes puntos: - As reaccións de fusión son máis enerxéticas que as de fisión.
- Para a fusión nuclear existe unha fonte de materia prima case inesgotable, posto que
na auga do mar hai deuterio suficiente para o abastecemento durante miles de millóns
de anos.
- A fusión nuclear non xera residuos radiactivos de alta actividade e ademais presenta
menos problemas do punto de vista da seguridade das instalacións fronte a posibles
accidentes que as reaccións nucleares de fisión.
Entón, ¿por qué, na actualidade, non existen reactores nucleares de fusión que
produzan enerxía eléctrica? ¿Por qué as reaccións nucleares de fusión reciben o
nome, máis correcto, de reaccións termonucleares de fusión?
--Se un núcleo dun elemento químico, X, de Z=2 e A=5, ten unha masa total de 5,0324 u,
calcula a súa enerxía de enlace por nucleón. Datos: mp, mn, u
--Unha mostra radiactiva contén, no instante actual, a quinta parte dos núcleos que posuía
fai catro días. ¿Cal é a súa vida media?
--Pódese comprobar que a masa dos núcleos é menor que a suma das masas dos nucleóns
(protóns e neutróns) que forman ese núcleo. Esa perda de masa é : núcleonucleónsmmm e
chámase defecto de masa. Agora ben, esa masa perdida non desaparece, senón que se
transforma en enerxía segundo a famosa ecuación de Einstein. Esa enerxía desprendida, que
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
103
se coñece como enerxía de enlace, é a que fai que o núcleo sexa máis estable que os
nucleóns por separado.
Para comparar a estabilidade duns núcleos con outros, calcúlase a enerxía de enlace
por nucleón, que é a enerxía de enlace desprendida ó formarse un núcleo, dividida
polo número de nucleóns que forman ese núcleo: Enerxía de enlace por nucleón =
A
E
Representa a enerxía de enlace por nucleón, A
E, fronte ó número másico A :
Nesta gráfica pode observarse que os elementos máis estables, os que desprenderon máis
enerxía de enlace por cada nucleón, son os de número másico intermedio.
As reaccións de fusión nuclear consisten na unión de núcleos pequenos para dar outros máis
pesados que eles, como por exemplo: EnerxíanHeHH 1432
A enerxía desprendida na fusión é a diferencia entre a enerxía de enlace dos núcleos que
se forman e a enerxía dos núcleos iniciais que se fusionan. Esta enerxía desprendida é
moito maior que a obtida nos procesos de fisión ou ruptura de núcleos grandes noutros máis
pequenos.
Todo o anterior é certo, pero... ¿Cales son os grandes inconvenientes das reaccións
termonucleares de fusión para poder usalas como forma de xerar enerxía eléctrica?
--Representa a enerxía cinética máxima dos fotoelectróns emitidos por un metal en función
da frecuencia da luz incidente. ¿Por qué se obtén unha recta e cal é a súa ecuación
matemática? ¿Cal é o significado físico do punto de intersección desta liña co eixo de
abscisas? ¿Cal é o significado físico da pendente da recta?
--Escribe todo o que saibas sobre a hipótese de De Broglie?
--Sabemos que unha substancia ten un período de semidesintegración de 1 día.
Supoñamos que puidesemos illar catro átomos, ¿Quedarían dous ó remate dun día? ¿É posible que transcorrido un mes subsistan o s catro?
Cuestións relativas ás PRÄCTICAS. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO
LOXSE.
O PÉNDULO SIMPLE
Cuestións relativas á práctica nº 1
1. Realiza un diagrama das forzas que actúan cando un péndulo simple é desviado da vertical. Compón di tas forzas e indica baixo qué condicións o movemento do péndulo é harmónico simple.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
104
2. Deduce a expresión g
lT 2 ¿Qué conclusións se derivan de di ta ecuación?
3. ¿Cómo determinarías a aceleración da gravidade na aula , se dispós dun péndulo e dun cronómetro de lonxi tude coñecida?
4. Determina o período de oscilación na Lúa dun péndulo que na Terra realiza 15 oscilacións en 30 s . Dato: A aceleración da gravidade na Lúa é a sexta parte da da Terra .
5. Se un relo de péndulo adianta, ¿débese diminuír ou aumentar a lonxi tude do péndulo para restablecer a desviación? Razoa
a resposta.
6. ¿Qué lle sucede ó período dun péndulo cando este se traslada a un lugar onde a gravidade é maior?
7. O péndulo dun relo ten un período de 3 s e alóngase 3 mm. ¿Cantos segundos atrasará nun día?
8. Razoa cómo conseguiremos que un péndulo dado teña unha frecuencia de cinco veces maior que a que ten actualmente.
9. Razoa se son verdadeiras ou falsas as afi rmacións seguintes para un péndulo simple: a) Cando se aumenta a amplitude a frecuencia non varía. b) O período do péndulo é independente da masa.
c) O período dun péndulo de lonxi tude dada varía segundo a súa posición xeográfica . d) A frecuencia é inversamente proporcional á lonxi tude do péndulo.
10. Dous péndulos de di ferente lonxi tude oscilan no mesmo lugar. A lonxi tude do primeiro é a metade que a do segundo. A relación dos períodos T1 e T2 é: a ) T2 = 2T1 ; b) T2 = T1/√2 ; c) T2 =√2 T1 ; d) T2 =4T1
11. Se repites a experiencia cunha bola de distinta masa, ¿obterías o mesmo resultado? ¿Por qué?
12. Se utilizas un fío máis curto, ¿cómo varía o período? ¿Variará o resultado obtido para o valor de “g”? ¿Por qué?
13. ¿Qué lonxi tude debería ter o fío para que o período fose o dobre do obtido?
14. Na determinación de “g” mediante o péndulo simple, ¿qué parámetros se poden modificar e con que resultado?
15. Escríbese: “O obxectivo fundamental da práctica do péndulo simple é observar cómo varía o valor da gravidade no laboratorio, para elo constrúense diversos péndulos todos eles coa mesma masa e diversas lonxi tudes”. Son correctas as dúas afi rmacións . Razoa a resposta .
16. Un alumno desexa realizar a práctica do péndulo simple. Un compañeiro deulle dous consellos para ter en conta: a) O
péndulo débese deixar oscilar cunha ampli tude maior que 30º para asegurarse que o movemento é aproximadamente harmónico simple; b) Asegurarse que o péndulo esté oscilando nun plano e que non o faga elípticamente. Pregunta: ¿Son correctos os consellos?. Razoa a resposta .
17. Temos un péndulo que realiza oscilacións de pequena amplitude arredor da súa posición de equili brio. De se faceren varias experiencias con lonxi tudes l 1, l 2, l 3, ... crecentes , ¿quere iso dici r que se van acadar valores da aceleración da gravidade g 1, g2, g3 ... tamén crecentes?. ¿Por qué?
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
105
18. Mediante un péndulo simple medíronse estes datos de lonxi tudes e períodos :
L / m 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 1,00 1,10 1,20
T / s 1,40 1,55 1,71 1,76 1,92 2,02 2,13 2,19
¿Qué conclusións xerais poden deducirse?
RESPORTE ELÁSTICO
Determinación da constante elástica dun mol: estudo estático e dinámico.
Equipo de traballo composto por: ____________________________________________________________________________________
Data da toma dos datos experimentais: ________________ _______________________
_________________________
1ª parte: Determinación da constante elástica dun mol polo método estático: Lei de Hooke.
Real ízase a montaxe, pendurando o mol do soporte, e dis te o portapesas.
Anótase a lonxi tude inicial l o= (m). A seguir pendúranse distintas pesas e determínanse os correspondentes alongamentos “ x “ do mol: x = l - l o = (m) que se anotan na táboa, xunto coa forza deformadora producida polas pesas de valor: F = mg (emprega un valor
de g = 9,81 m/s 2)
Relación entre as forzas e os alongamentos
m (kg) F (N) x = l – l o (m) F/x = k (N/m) ∆k = k m – k (N/m)
Valores medios Km = ∆km =
Tratamento de datos :
a) Método anal ítico: Relaciona a forza co alongamento en cada caso, anotando os valores de k na columna correspondente da táboa. Determina o valor de km da constante elástica , calcula agora as desviacións absolutas ∆k así como a desviación absoluta media ∆k m.
Obtén o erro relativo en tanto por cento: εr (%) = (∆km / km) 100, expresando o valor da constante elástica na forma:
k = km +
- ∆km (N/m), εr (%)
b) Método gráfico: Representa graficamente os valores da forza (en ordenadas) fronte aos alongamentos . Determina o valor da constante a parti res da pendente da recta e compara o resultado co obtido pol o método analítico.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
106
2ª parte: Determinación da constante elástica dun resorte polo método dinámico.
Relación entre o período e a masa suspendida.
Pendura do resorte, sucesivamente, diferentes pesas con masas axeitadas. Ti ra do mol verticalmente deica aba ixo separándoo
lixei ramente da posición de equilibrio. Sól tao e déixao oscilar libremente.Deixando pasar as dúas ou tres primeiras oscilacións , determina con axuda do cronómetro o tempo de 20 oscilacións completas. Anota os resultados na seguinte táboa:
Relación entre o período e a masa
Nº m (kg) t (s ) T (s ) T2 (s 2) K (N/m)
1
2
3
4
5
Valor medio km =
Tratamento de datos :
a) Método analítico: Determina en cada caso o valor de k a parti res da expresión:
k = 4π2m / T2 = 39,84 m / T2 (N/m) e determina o valor medio km da constante elástica .
b) Método gráfico: Representa T2 (en ordenadas) fronte á masa.
Calcula a pendente = T2 / m = (4π2) / k e compara o valor de k deducido desta pendente co de k m obtido polo método estático. Extrapola da gráfica o valor da masa correspondente a T = 0.¿Que deduces?
CUESTIÓNS SOBRE A DETERMINACIÓN DA CONSTANTE ELÁSTICA DUN RESORTE
1. Un mol de acei ro ten unha lonxi tude de 8 cm e ó pendurarlle do seu extremo libre unha masa de 1 kg a súa lonxi tude é de 14 cm. ¿Cal será a frecuencia de oscilación de di ta masa pendurada do resorte cando se despraza verticalmente?
2. Dous corpos de igual masa suspéndense, respectivamente, de dous moles de constantes elásticas k 1 e k2, sendo k2 = 4 k1 . determina a relación dos respectivos períodos de oscilación T1 e T2.
3. No estudio estático dun mol represéntanse os puntos de lonxi tudes ( l i ) fronte ás forzas aplicadas ( f i ), dando unha liña
recta . no estudio dinámico do mesmo mol represéntanse as masas ( m i ) fronte aos cadrados dos períodos ( ti2 ), obténdose
tamén unha recta . ¿Teñen ámbalas dúas a mesma pendente? Razoa a resposta .
4. Un alumno realizou a práctica da constante elástica dun mol , mediante o estudio estático e dinámico. Observa que obtivo dous valores diferentes da constante elástica (K1 para o estudio estático e K2 para o estudio dinámico). ¿É normal que
obteña dous valores diferentes ou é necesario repeti r a práctica ata que obteña un único valor? Razoa a resposta .
5. Cando realizas a experiencia do resorte para determinar a constante elástica dun mol , alguén entrégache un corpo de
masa descoñecida e pídeche que aches o valor da masa. Explica com o o farías se é factible facelo ou xusti fica a imposibilidade de realizalo.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
107
6. No estudio dinámico dun resorte, cando se ti ra do mol para deformalo estase facendo unha forza e, como consecuencia , aparece unha forza recuperadora que o fará oscilar ó deixalo en liberdade. Explica se a forza recuperadora é constante ou variable.
7. Explica as transformacións enerxéticas que teñen lugar durante a oscilación dun mol que leve un corpo suspendido .
8. Explica o concepto de límite de elasticidade e as limitacións que produce na lei de Hooke.
9. No estudio dinámico do mol,¿cómo podería comprobarse experimentalmente que o período de oscilación, para unha mesma m asa, é independente da amplitude da oscilación?
10. Na expresión que se utiliza para determinar o período dun mol que oscila verticalmente non figura a masa do mol. Explica razoadamente que ocorrería se a incluisemos.
11. Ó traballar co resorte determínase a súa constante elástica polos métodos estático e dinámico. ¿Obtívose o mesmo resultad o por ámbolos dous métodos? ¿É razoable o resultado?
12. Un resorte elástico do que pende unha masa “m” comeza a oscilar se o deixamos en liberdade, despois de estiralo lixeirame nte. Se cambiamos a masa “m” por outra maior ou menor, ¿verase afectado o período? ¿Por qué? 13. ¿Qué tipo de liña se obtén sensiblemente o realizar a representación de F fronte a ∆l (ou fronte a x)?
Á vis ta da gráfica , es tablecer unha relación matemática entre as forzas aplicadas e os alongamentos do resorte.
¿Cal é o enunciado da lei de Hooke?
¿Na graduación de qué instrumento se aplica esta lei?
EXERCICIOS E PROBLEMAS DE REPASO
PROBLEMAS
1.- Dúas partículas de 10 g de masa atópanse penduradas por dous fíos de 30 cm desde un mesmo punto. De
subministrarlle a ámbalas dúas partículas a mesma carga, sepáranse de xeito que os fíos forman entre si un
ángulo de 60º. Calcula a EP do sistema e o valor da carga que se subministra a cada partícula (realiza un
diagrama de forzas).
Datos: K = 9.109 N.m2.C-2 e g = 10 m/s2 Respostas: EP sistema = 2 . EP = 2 . K . d
qq. q = 7,6 . 10-7 C
2.- Ó incidir luz de lonxitude de onda = 620 . 10-9 m sobre unha fotocélula emítense electróns cunha
enerxía máxima de 0,14 eV. a) Calcula o traballo de extracción e a frecuencia umbral da fotocélula; b) ¿Qué
diferencia poderiamos esperar nos resultados do apartado a) se a lonxitude de onda fose o dobre?
Datos: h = 6,6 . 10-34 J.s qe = 1,6 . 10-19 C c = 3 . 108 m/s
Respostas: W = 2,97 . 10-19 J o = 4,5 . 1014 Hz Non se produce efecto fotoeléctrico.
3.- Un satélite, de 1000 kg de masa, sobrevoa a Terra describindo unha traxectoria circular a 800 km de
altura. Calcula: a) A velocidade orbital do satélite; b) ¿Por qué non cae o satélite se unicamente se atopa
sometido á forza gravitatoria debida á Terra?
Datos: RT = 6370 km g = 10 m/s2
Resposta: v = 7522,8 m/s
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
108
Cuestións:
1.- Se a Terra reducise o seu radio á metade mantendo constante a súa masa, ¿aumentaría a intensidade do
campo gravitatorio na súa nova superficie? ¿modificaríase substancialmente a súa órbita arredor do Sol?
2.- Algúns átomos de nitróxeno ( 147N) atmosférico chocan cun neutrón e transfórmanse en ( 14
6C) que, por
emisión -, convértese de novo en nitróxeno. Escribe as correspondentes reaccións nucleares.
3.- Os restos de animais recentes conteñen maior proporción de 146C que os restos de animais antigos.¿A
que se debe este feito e que aplicación ten?
PROBLEMAS
1.- Dúas cargas eléctricas puntuais de 2 e –2 C cada unha están situadas respectivamente en (2, 0) e en (-
2, 0). Calcula:
a) O campo eléctrico en (0, 0) e en (0, 10).
b) O traballo necesario para transportar unha carga q’ de –1 C desde (1, 0) a (-1, 0).
Datos: k = 9 . 109 N . m2 / C2 . As distancias están en metros.
Respostas: 9 . 103 i N/C -69,2 i N/C -24 . 10-3 J
2.- Lánzase un proxectil verticalmente desde a superficie da Terra cunha velocidade inicial de 3 km/s.
Calcula:
a) A altura máxima que acadará.
b) A velocidade orbital que teremos que comunicarlle, e esa altura, para que describa unha órbita circular.
c) Datos: RT = 6378 km G = 6,67 . 10-11 N . m2/kg2 MT = 5,98 . 1024 kg
Respostas: 499,6 km 7615,4 m/s
3.- Un espello esférico cóncavo ten un radio de curvatura de 40 cm. A 100 cm diante do espello colocamos
un obxecto de 10 cm de altura.
a) Determina a posición da imaxe de ese obxecto e di se a imaxe é real ou virtuaL
b) Determina a altura da imaxe de ese obxecto e di se a imaxe é directa ou invertida.
c) Realiza un diagrama de raios que represente a situación descrita.
Cuestións:
1.- A cantidade de movemento dun fotón vén expresada por:
a) p = m.c2
b) p = h.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
109
c) p =
h
2.- En cal destes tres puntos é maior a gravidade terrestre:
a) Nunha fosa xeolóxica a 10 km de profundidade.
b) No ecuador.
c) No alto do monte Everest.
3.- Cunha lente converxente debuxa a marcha dos raios e o tipo de imaxe formada en cada un de estes dous
casos:
a) Se a distancia obxecto s é igual ó dobre da focal ( s = 2f)
b) Se a distancia obxecto s é igual á focal f.
PROBLEMAS
1.- Unha partícula cargada penetra nun campo eléctrico uniforme cunha velocidade perpendicular ó campo.
a) Describe e xustifica a traxectoria seguida pola partícula e explica cómo cambia a súa enerxía.
b) Describe e xustifica a traxectoria seguida pola partícula e explica cómo cambia a súa enerxía, no caso de
que no canto dun campo eléctrico se tratase dun campo magnético.
2.- Se facemos vibrar transversalmente un extremo dunha corda de gran lonxitude cun período de 0, 5 s e
unha amplitude de 0,2 cm, propágase ó traveso dela unha onda cunha velocidade de 0,1 m/s.
a) Escribe a súa ecuación de onda.
b) Explica qué características da onda cambian se:
Aumentamos o período de vibración no extremo da corda.
Variamos a tensión da corda.
Resposta: y (x,t) = 0,002 sen (4t – 40x)
3.- O período de semidesintegración dun núcleo radiactivo é de 100 s. Unha mostra que inicialmente contiña
109 núcleos posúe na actualidade 107 núcleos. Calcula:
a) A antigüidade da mostra.
b) A vida media.
c) A actividade da mostra dentro de 1000 s.
Respostas: 664,5 s 144,27 s 67,78 Bq
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
110
Cuestións:
1.- ¿Pódese distinguir unha lente converxente de outra diverxente simplemente polo tacto? Razoa a
resposta.
2.- A emisión de partículas - polos núcleos radiactivos, ¿altera a masa atómica dos mesmos? Razoa a
resposta.
3.- Un fotón posúe unha lonxitude de onda igual a 2,0 . 10 –11 m. Calcula a cantidade de movemento e a
enerxía que ten. Dato: h = 6,63 . 10-34 Js.
Respostas: 9,95 . 10-15 J 3,32 . 10-23 kg.m.s-1
PROBLEMAS
1.- Dous proxectís son lanzados deica arriba en dirección perpendicular á superficie da Terra. O primeiro
deles sae cunha velocidade de 5 km/s, e o segundo, con 15 km/s. Desprezando o rozamento co aire e a
velocidade de rotación da Terra, calcula:
a) ¿Cal será a altura máxima que acadará o primeiro proxectil?
b) ¿Cal será a velocidade do segundo proxectil cando este se atope moi lonxe da terra?
Datos: RT = 6378 km g = 10 m/s2
Respostas: 1530 km 9970 m/s
2..- Nunha rexión do espacio existe un campo eléctrico uniforme dirixido ó longo do eixo X. Se trasladamos
unha carga q = +0,5 C desde un punto do eixo a potencial 10 V a outro punto situado 10 cm a súa dereita, o
traballo realizado pola forza eléctrica é W = - 100 J. Calcula:
a) O potencial eléctrico no segundo punto.
b) O campo eléctrico en dita rexión.
c) ¿Qué significado físico ten que o traballo que realiza a forza eléctrica sexa negativo?
Respostas: 210 V -2100 i N/C
Cuestións:
1.- ¿Cómo variaría a velocidade de escape se aumentase o radio medio da Terra, mantendo constante a súa
masa?
2.- Mediuse a actividade dunha mostra de madeira prehistórica observándose que se desintegran 90
átomos/hora, cando nunha mostra de madeira actual da mesma natureza, a taxa de desintegración é de 700
átomos/hora. Calcula o tempo transcorrido desde que se cortou a madeira, sabendo que o período de
semidesintegración do 14C utilizado é de 5590 anos. Resposta: 16575 anos
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
111
3.- Calcula a imaxe, indicando as súas características, que se forma nun espello cóncavo cando o obxecto se
atopa entre o centro de curvatura e o foco.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
112
Notas e comentarios:
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
113
PROGRAMA DE DIVERSIFICACIÓN CURRICULAR
Programación da parte de Física e Química do ámbito científico-técnico
Depatamento de Física e Química do IES Macías O Namorado
1º curso Terceiro de ESO
Índice
I. Introdución II. Obxectivos
III. Contidos IV. Metodoloxía
V. Criterios de avaliación
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
114
VI. Introdución
A programación que segue, xunto coas aportadas polo resto dos departamentos
didácticos concernidos, pretende contribuír ao currículo do ámbito científico-técnico do programa de diversificación, para facilitar ao alumnado do mesmo a adquisición da formación básica suficiente que lle permita acadar os obxectivos
e as competencias básicas da etapa, con especial incidencia nos relacionados coas materias de Física e de Química.
Para a elaboración da presente programación tiveronse en conta as seguintes referencias legais:
Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria
obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Orde do 30 de xullo de 2007 pola que se regulan os programas de diversificación curricular na
educación secundaria obrigatoria. Orde do 6 de setembro de 2007 pola que se desenvolve a implantación da educación secundaria
obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Orde do 21 de decembro de 2007 pola que se regula a avaliación na educación secundaria
obrigatoria da Comunidade autónoma de Galicia.
II. Obxectivos
I. Incorporar á linguaxe e aos modos de argumentación cotiás as formas básicas de expresión matemática e científica coa finalidade de
comunicarse dunha forma clara, concisa e precisa. II. Utilizar técnicas sinxelas de recollida de datos sobre fenómenos e
situacións de carácter científico empregando as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).
III. Participar na realización de actividades científicas e na resolución de problemas sinxelos.
IV. Utilizar os coñecementos adquiridos sobre Física e Química para
comprender e analizar o mundo físico da contorna. V. Utilizar procedementos de medida con identificación de magnitudes e das
súas unidades. VI. Coñecer e valorar as achegas da ciencia para mellorar a saúde e as
condicións de vida e benestar das persoas, así como as interaccións entre ciencia, sociedade e tecnoloxía.
VII. Potenciar como valores positivos o esforzo persoal, o traballo ben feito e a autorestima no propio proceso de aprendizaxe.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
115
III. Contidos
1º curso 3º ESO
Bloque 1: Introdución á metodoloxía científica
1. Utilización de estratexias propias do traballo científico. 2. O informe científico. 3. Análise de datos organizados en táboas e gráficos. 4. Búsqueda e selección de información de caráceter científico. 5. Valoración das aportacións da ciencia para mellorar as condicións de vida. 6. Utilización correcta dos materiais, substancias e instrumentos básicos dun
laboratorio.
Bloque 2: Enerxía e electricidade
1. Concepto de nerxía.
2. Enerxías tradicionais e alternativas.
3. Fontes de enerxías renovables
4. Electricidade. Propiedades eléctricas da materia.
5. As cargas eléctricas e a súa interacción.
6. Condutores e illantes.
7. Circuitos eléctricos sinxelos.
8. A electricidade no fogar. O aforro enerxético.
Bloque 3: A estrutura da materia
1. A materia. Elementos e compostos. 2. Calor e temperatura. 3. Teoría cinética e cambios de estado. 4. Leis dos gases. 5. Estrutura atómica. Partículas constituíntes do átomo. 6. Introdución á Física Nuclear. 7. Principais modelos atómicos. 8. Elemento químico. 9. A táboa periódica. 10.As moléculas. 11.Masas atómicas e moleculares. 12.Isótopos. 13.Reaccións químicas.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
116
2º curso 4º ESO
Bloque 1: Cinemática. Estudo do movemento. Movemento rectilíneo e uniforme e uniformente acelerado
1. Magnitudes cinemáticas 2. O movemento dos corpos. Sitemas de referencia. 3. Ecuacións do movemento e gráficas. 4. Aplicación das ecuacións do movemento á resolución de problemas. 5. As leis de Newton e a Lei de gravitación universal. 6. Forzas: a súa descomposición en compoñentes cartesinas. 7. Fluídos e forzas.
Bloque 2: A electricidade
1. Electrostática. 2.Experiencias de electrización. 3. O electroscopio.
4.A corrente eléctrica.
Bloque 3:Diversidade e estrutura da materia
1. A materia. Elementos e compostos. a. A materia e os estados de agregación. b. Teoría cinética e cambios de estado. c. Substancias puras e mesturas. Métodos de separación de mesturas. d. Disolucións. Substancias simples e compostas.
2. Átomos e moléculas a. Estrutura atómica. Partúculas constituíntes do átomo. b. Modelos atómicos. c. Introdución ao concepto de lemento químico. d. Unión entre os átomos: as moléculas. e. Formulación e nomenclatura dos elementos e compostos máis correntes
segundo as normas da IUPAC. 3. Masas atómicas e moleculares.
a. Isótopos. b. Aplicacións.
Bloque 4: Os cambios químicos
1. Cambios físicos e químicos. 2. As ecuacións químicas. O seu axuste. 3. As reaccións químicas. 4. Realización experimental de algúns cambios químicos. 5. Reaccións de oxidacción e combustión. 6. A química e o medio ambiente: efecto invernadoiro, a chúvia ácida, a capa de
ozono, contaminación de augas e terras. 7. Química orgánica e inorgánica.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
117
8. Compoñentes inorgánicos da materia viva. 9. Compoñentes orgánicos da materia viva. 10.A química e a industria: beneficios para a humanidade.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
118
IV. Metodoloxía
Intentará dar resposta ás seguintes características:
Atención á diversidade. o Prestarase especial atención á avaliación inicial para coñecer o nivel de
coñecementos previos. o En consecuencia, as tarefas e actividades serán graduais e adaptadas ao
nivel detectado na avaliación inicial. o Serán actividades deseñadas en función do ritmo de aprendizaxe. o Fomentarase o traballo autónomo e a atención persoalizada. o Haberá actividades a desenvolver en grupo con posterior posta en común. o Diccionario para a pescuda de termos científicos e tecnolóxicos. o Emprego das TIC para recoller información. o Posta en práctica de discusións e debates.
Ás dificultades de aprendizaxe que presenta este tipo de alumnado. o Atención persoalizada na medida do posible.
Plantexamento interdisciplinario. o Acompasar os contidos da ámbito. o Plantexar actividades que inclúan contidos das diferentes materias. o Usar a información contida nas páxinas web.
Relación entre os contidos e a contorna do alumnado. o Actividades complementarias con saídas á contorna. o Exercicios prácticos relacionados con situacións da vida cotiá. o Estudo da facturación da enerxía eléctrica consumida no instituto e nos
fogares. o Pescuda de información na rede e nos medios impresos. Análise da
información.
Os materiais e recursos a usar serán:
Recursos bibliográficos (biblioteca do centro) Fotocopias Aula de informática Materiais audiovisuais Material de laboratorio
V. Criterios de avaliación
1. Determinar as características do traballo científico. 2. Describir as interrelacións entre sociedade, ciencia e tecnoloxía. 3. Razoas as vantaxes e inconvintes das diferentes fontes de enerxía. 4. Enumerar medidas que contribúan ao aforro enerxético. 5. Explicar cómo se xenera a enerxía e por qué non pode malgastarse.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
119
6. Saber deseñar e construir circuitos eléctricos sinxelos con pilas, cables, resistencias, interruptores e lámpadas.
7. Utilizar correctamente as magnitudes eléctricas básicas xunto coas súas unidades e simboloxía.
8. Resolver exercicios numéricos sinxelos sobre circuitos. 9. Saber calcular o consumo doméstico interpretando correctamente unha factura
de enerxía eléctrica. 10.Saber recopilar información de internet. 11.Describir as características do estado sólido, líquido e gasoso. 12.Explicar por qué existen os cambios de estado empregando a teoría cinética. 13.Distinguir entre elementos, compostos e mesturas. 14.Diferenciar átomos de moléculas. 15.Indicar as características das partículas que compoñen os átomos. 16.Diferenciar entre cambio físico e cambio químico e entre ecuación e reacción
química. 17.Escribir e axustar ecuacións químicas sinxelas. Comprobar a lei de conservación
da masa. 18.Explicar os procesos de oxidacción e combustión e a súa relación co medio
ambiente. 19.Utilizar correctamente as magnitudes eléctricas xunto coas súas unidades e
simboloxía. 20.Coñecer as magnitudes físicas máis impotantes xunto coas súas unidades no SI. 21.Saber realizar medidas coa balanza, termómetro, dinamómetro e a probeta. 22.Coñecer as propiedades básicas dos plásticos.
a) Criterios de calificación:
Para a calificación do alumnado teráse en conta:
A observación do traballo e da actitude na aula. O interese pola materia. O traballo individual nos cadernos de clase. A resolución dos exercicios e actividades propostos. A contribución aos traballos en grupo. A pescuda de información utilizando as TIC O resultado das probas escritas significativas.
Desde o ámbito científico-tecnolóxico preténdese contribuir a que o alumnado adquira as competencias establecidas:
Competencia en Comunicación Lingüística. Desde o currículo do ámbito tratarase a adquisición de dita competencia:
o Lectura e comprensión de problemas de matemáticas.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
120
o Lectura de textos d ámbito da bioloxía, xeología, química e física. Estos textos poden ser periodíst icos, científicos etc…
o Busca de información en libros, internet, prensa, revistas, etc… o Nos criterios de cualificación terase en conta a expresión e a ortografía.
Competencia matemática. É evidente que desde este ámbito contribúese fundamentalmente á adquisición de dia competencia. De todas as formas a seguir detallaremos como trataremos a adquisición de la competencia matemática máis polo miúdo:
o Resolución de exercicios numéricos. Expresións. xerarquía de operacións, parénteses, etc…
o Resolución de ecuacións. o Resolución de problemas. Álxebra, xeometría, estatística, probabilidade.
Etc… o Resolución de Exercicios de Física e Química nos que empreguen os
coñecementos matemáticos adquiridos. o Manexo da calculadora científica.
Competencia en coñecemento e a interacción co mundo físico.
o Coñecementos dos fenómenos naturais. o Coñecementos do propio corpo e da saúde. Estudo do corpo humano. o Problemas ambientais. Busca de solucións a ditos problemas.
Tratamiento da información e competencia dixital.
o Búsca de información en Internet. o Uso elemental da Folla de Cálculo, procesador de Textos. o Manexo de Software, páginas Web etc… o Uso de calculadoras científicas.
Competencia social y ciudadana.
O estuda das matemáticas e das ciencias naturais contribúe ao coñecemento da sociedade actual. Hoxe non é posible entender o mundo sen a ciencia e a tecnoloxía. A Ciencia contribúe á formación do espíritu crítico do alumnado, ao cuestionamento de dogmas e prexuicios, axudando á formación democrática do alumnado.
Competencia cultural e artística
Dado que a ciencia tamén forma parte da cultura da nosa sociedade tamén podemos traballar esta competencia na actividade propia do ámbito científico-tecnolóxico do PDC. É dicir, as ciencias e a matemática contribúen á competencia cultural do alumnado.
Competencia para aprender a aprender.
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
121
A ensinanza das matemáticas e das ciencias achega recursos para traballar esta competencia. A forma de facelo sería:
Mediante a resolución de problemas. Mediante a elaboración de traballos. Mediante a busca de información.
Autonomía e iniciativa persoal.
Desde o ámbito científico-tecnolóxico contribuimos á adquisición da competencia mediante:
A resolución de problemas da vida cotiá. A busca de información en internet, libros, revistas, prensa etc… A elaboración de traballos.
Fomento da Lectura
No ámbito científico-tecnolóxico fomentarase e animarase a que o alumnado lea.
As actividades para o fomento da lectura son:
· Lecturas na aula: de textos de divulgación científica, artículos de prensa, revistas e enciclopedias.
Colección “Esa horrible ciencia”
“Esa caótica Química”
“Esas funestas fuerzas”
· Enriquecemento del vocabulario do alumnado buscando termos científicos no diccionario.
· Deseñeranse actividade con textos científicos e artículos de prensa para potenciar a comprensión lectora.
· Recomendaráselle ao alumnado a lectura dun libro de contenido científico adaptado ao nivel.
Padrón a 8 de outubro de 2008
Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009
122