1 های مجله اقتصادی سال شماره

ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی- مجله اقتصادی ، صفحات 1388 مهر و آبان 96 و95های شماره

یها ک در توسعه اشتغال با گسترش خوشهع کوچینقش صنا یبررس )ی استان مرکزیمطالعه مورد( یصنعت

1 معصومه زیرکع عادالنـه ی به توز یابی دست ی برا ییه اجرا ن برنام یتر جهان مهم ی کشورها بیشتر کوچک در یاه هبنگا

ـ و ن ی، رشد اقتـصاد یور ش بهره یجاد اشتغال، افزا یدرآمد و ثروت، ا وه کـاهش ی شـ نکارآمـدتری زیکـار ی مناسب بـرا های فراهم کردن بستر ،ن راستا یدر ا . شوند یم یتلقی نفت درآمدهای به یوابستگ ی توجـه جـد مـورد کشور یر توسعه اقتصاد یها در مس هیت سرما ی در جذب و هدا ی و نوآور یآفرین

ـ ین زم ی موثر در ا ی و اقدام دولت در برنامه چهارم توسعه گام قرار گرفته است ـ بـر ا . باشـد ینه م ن ی ی کوچـک اقتـصاد یهـا نامه گسترش بنگـاه نیی آ یب و اجرا ی طرح دولت در خصوص تصو ،اساسع عادالنـه ی، توز هزود بازد کوچک یها اه بنگ ی سامانده مانند ی به دنبال اهداف نکار آفری و هبازد زود

ـ ش تول یژه مناطق محروم، افزا ین اقشار مردم به و یدرآمد ب دشـده در ید و صـادرات محـصوالت تول ی و ی شغل یها ش فرصت ی و افزا ییزا و اشتغال یآفرینکارت یتقوها در بانکنقش ش یداخل کشور، افزا

ـ با ا . مورد اجرا قرار گرفت 1384ل در سا کیفیت و میزان تولید از طریق ارائه تسهیالت ف ین توصـ ی کـاهش یر بـرا ی اجتناب ناپذ ی ضرورت ی صنعت یها کوچک و زود بازده در استان یها گسترش بنگاه

و ی صـنعت ی با وجود واحدها بیکاری زیرا است ی بالقوه مراکز صنعت یها تی و استفاده از ظرف بیکاریاز کشور یها ر استان ی همانند سا یمرکزل در استان توسعه اشتغا یها نهی متعدد و بزرگ و زم یدیتول

یهـا خوشـه توسـعه ،نهین زم ین راهکار در ا یتر ی که اساس است مزبور ه اقتصاد منطق یاساسمعضالت یهـا ی که کاسـت استع کوچک و متوسط ی صنا ی موفق سازمانده ی از الگوها یکیعنوان هب 2یصنعت و تنوع را یری انعطاف پذ مانندع کوچک، یف صنا مختل یها تیع کوچک و متوسط را رفع و مز یصنا علیـرغم جـدی بـودن بحـران اشـتغال و توسـعه ، مـشخص گردیـد ن مطالعه یدر ا . بخشد یم تیتقو

مـورد های صنعتی به صورت یک رویکرد راهبـردی خوشه در مراکز صنعتی، توسعه ای به ویژه منطقهدر ایجاد اشتغال نسبت به اشتغال تعهد شـده رتبه استان مرکزی . گیری قرار نگرفته است حمایت و پی

.دهد بهتری نسبت به متوسط کشور را نشان میشرایط است که البته یازدهدر برنامه توسعه

های نامه گسترش بنگاه آیین ، اشتغال، ی صنعتیاه خوشه ،صنایع کوچک :یدی کلیها واژه .ی صنعتیساز خوشه یازهایش نیپ ،کوچک

masoumeh.zirak@iran.ir سازمان اقتصاد و دارایی استان همدان، مسئول مطالعات اقتصادیسکارشنا.1

های مناطق مختلف ی و خدماتی در یک رشته صنعتی با تکیه بر سرمایههای تولید ای از بنگاه صنعتی مجموعههای خوشه.2 .دنگیر جغرافیایی در کنار نهادهای پشتیبان است و از طریق روابط متراکم میان بنگاهی شکل می

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

2 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

مقدمه. 1. مهم در اقتصاد مطـرح اسـت یها از شاخص یکیعنوان ه اشتغال کامل ب کسبو ییزاشتغالا ،امروزهشـود کـه ی مالحظه م1کشور حاکم بر اقتصاد یط رکود ـ تورم یت و شرایش روز افزون جمعیبا افزا

. کــشور داشــته اســتیهــا ز اســتانک ایــ را در هرییبــاال نــسبتاً رشــد یکــاری ب،ریــ اخیهــا در ســال بـه یابیدر دسـت دولـت یها برنامهن یتر یاساس از ی شغل یها تجاد فرص ی ا در حال حاضر که یطور هب

ب آنها در توسعه ی و ترغ تو حمای نان یق کارآفر یتشوبا دولت در حال حاضر، و باشد ی م هدف فوق یبه عنوان راه حلـ ها ن بنگاهیبه اخود را ی توجه جد 2متوسط کوچک و ی اقتصاد یها جاد بنگاه یو ا

و رشـد یش بهره ور یجاد اشتغال، افزا یع عادالنه درآمد و ثروت، ا ی به توز یابی در جهت دست یاساس یب و اجـرا یتصو)1384(در اولین سال برنامه چهارم توسعه البته .ساخته است معطوف ... و یاقتصاد

یکاری توسعه اشتغال و کاهش بیفرا بخشز با استناد به سند یو ن کوچک یها نامه گسترش بنگاه نییآ کوچـک و زود بـازده ی اقتـصاد یهـا شد تـا دولـت نـسبت بـه بنگـاه باعث بازارکار یو مسائل اساس

دیـ نمازتولیـد آغـا را در بخـش اشـتغال و ن اقـدام یـ ا نمـودن یاتیراه عمل و دهدواکنش مثبت نشان . )1387زیرک،(

مانند یاد جهان اقتص تاز تحوال ران ی اقتصاد ا یریرپذی تاث در حال حاضر ،عالوه بر موارد فوق بازرگـانی، ش مبـادالت ی،افزای، توسـعه حمـل و نقـل، اطالعـات و فنـاور یافتن رقابت جهان یشدت رشد صادرات و واردات کاال ع کوچک،یصنا رشد کنندگان، مصرف یرشد تنوع طلب، بازارمتقسی

در ع کوچـک را یصـنا ت توسـعه و گـسترش ی اهم ،یخارجم یمستق یه گذار یرشد سرما ، و خدمات توسـعه مـشخص در یل فقـدان اسـتراتژ یـ دل هران بـ یـ در ا ،ن وجود ی ا اب. استنموده ندو چندا رکشو

انـد سـهم قابـل متوسـط نتوانـسته کوچـک و یهـا کـشور بنگـاه یژه در مراکز صـنعت یبه و صنعت ل یـ ل آن بـه شـرح ذ یـ ن دال یتر به عهده داشته باشند که مهم ید ناخالص مل ی را در تول یتوجه : است

د و قلمرو بازاریزان تولیه، میک بودن حجم سرماکوچ .1 یورفنال جاده، سردخانه، آب و ی از قبتشکیالتی و ی مناسب نرم افزار یها زیر ساخت فقدان .2 موارد دیگرو

دی مورد استفاده در تولیها یروز نبودن فناوره ب .3

) 2007 -2009(های مطالعه نشده در کشور و احتمال تاثیر پذیری از بحران اقتصادی جهانی متاثر ازاجرای سیاست. 1

2. Small and Medium Enterprises

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

3 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

یان بنگاهی میها همکاری یای از مزایمند عدم بهره .4

مصرفیو عدم شناخت از بازارها یدی تولی واحدهایابیاربازضعف در .5

موارد دیگرد و بازار وی تول،هی الزم در سرمای صرفه اقتصادیها اسیفقدان مق .6

کـه بنـا بـر ییهـا از روش یکیکوچـک درکـشور یهـا با ضرورت توجـه بـه بنگـاه ،نینابراب یهـا بنگـاه یش تـوان رقـابت یزاافـ در یا تجربـه مـوفق یـ دنی کـشورها اغلـب مطالعات انجام شـده در

ــط ــاهش م کوچــک و متوس ــوثر در ک ــش م ــو نق ــاریزان ی ــا بیک ــود برج ــتهیاز خ ــت گذاش ، اسعنـوان ههـا بـ هبـر خوشـ ی مبتنـ یتوسعه صنعت یالدی م1990از سال . ست ااه بنگاه نی ا"یساز خوشه"توسـعه در حـال وی صـنعت یدر کـشورها استگذاران یزان و س یر ن مورد توجه برنامه ی نو یاستراتژ کی

2 کـار ین المللی سازمان ب،1 ملل متحدی سازمان توسعه صنعتمانند یالملل نی بیها سازمانو گرفت قرار مختلـف ی در کـشورها ی صـنعت یها ق توسعه خوشه یرا از طر یتعدد م یها ز طرح ی ن 3یو بانک جهان یوابستگ با توجه به کشور ی در مراکز صنعتیساز توسعه خوشهز یران نیدر ا. دنا ه کرد تیاجرا و حما

-ی سامانه اقتصادیکبه عنوان ین الملل یب یبازارها در یریرقابت پذ و ضعف یعیاقتصاد به منابع طب توسـعه مهـم در جهـت یگام کوچک و متوسط یها بنگاه ی سامانده یبراافته ی شکل خود یاجتماع و توسعه ید ناخالص مل یدر تول کوچک یها باال بردن سهم بنگاه ، کشور یشرفت صنعت ی و پ یا منطقه

39و 32 ،21 مـواد ماننـد ردر کـشو مصوب و اجرا شـده ی قانون تمستندا .شوند محسوب می اشتغال و بیران، تـصو یـ سـاله ا بیـست ن موضـوع در سـند چـشم انداز ی ا دو تاکی 4قانون برنامه چهارم توسعه

نمـودن برنامـه یبـر اجرایـ ... و اگر کسب و کار و صادرات یها مرتبط با خوشه یها نامه نیی آ یاجرا .داللت دارند کشور ی در مراکز صنعتیشه سازتوسعه خو ی صنعت یها گسترش خوشه یدر پ ع کوچک در توسعه اشتغال ی نقش صنا یابین راستا ارز یدر ا

ع یت صنا ی وضع یبررس چون یکه به مسائل استن مطالعه یضوع مورد بحث در ا مو یدر استان مرکز

1. United Nations Industrial Development Organization (UNIDO) 2. International Labor Organization (ILO) 3. World Bank Group

تـصادی و هـای اق قانون برنامه چهارم توسعه، دولت موظف است در جهت تجدید سـاختار و نوسـازی بخـش 32با توجه به ماده . 4هـا اقـداماتی ها و خوشـه های کوچک،متوسط و بزرگ، شبکه ها و حمایت از ایجاد پیوند مناسب بین بنگاه ساماندهی مناسب بنگاه

هـا و زنجیرهـا و انجـام خوشـه ،هـا توسـعه شـبکه ) دهای هدفمن اعطای کمک (ها مانند حمایت از ایجاد پیوندهای مناسب بین بنگاه های کوچک و متوسـط و توسـعه مراکـز اطـالع تحقیق و توسعه بازاریابی در بنگاه ،ت توان فنی مهندسی تمهیدات الزم برای تقوی

های بزرگ و آنها به بنگاه لها و کمک به بلوغ و تبدی رسانی و تجارت الکترونیکی برای آنها و رفع مشکالت و موانع توسعه بنگاه .رقابت پذیر و اصالح ساختار قطبی کنونی را انجام دهد

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

4 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

ع کوچک کشور بـه ی صنا ی و سامانده ییالزدر اشتغا ی صنعت یها نقش خوشه و چک کو یها و بنگاه ، مـورد نظـر ی توسـعه مراکـز صـنعت ری مس یها کنندهها و محدود چالش یشناسای ،مرکزیاستان ژهیو

در بـا نگـاه توسـعه اشـتغال یع کوچک و خوشه ساز ی توسعه صنا ی الزم برا یازهایش ن یالزامات و پ دن به اهـداف مـشخص شـده در سـند توسـعه ی رسی موثر برا یاستی س یها هیه توص مزبور و ارائ همنطق . خواهد شد دولت پرداخته یا توسعهیها ر برنامهی و سایاستان

اقتصادی ات یادبهای صنعتی در صنایع کوچک و خوشه. 2

استفاده را به ی صنعتنکنندگا تولید، شدن بازارها ی و جهانییگرا منطقهش به ی گرا،در حال حاضرر در ییتغاین موضوع، جه ی است که نتمستلزم ساخته از هدر رفتن منابع یرینه از امکانات و جلوگیبه

ط یبا توجه به شرا. ع کوچک و متوسط استیش صنایش از پی بجو تروی و رشد یساختار صنعت و ی فرهنگ،یتیجمع،ی کوچک و متوسط با ساختار سنیها از بنگاهیف مختلفی تعاراهکشورخاص

زان گردش ی از جمله تعداد کارکنان و می کمیارهایز با در نظر گرفتن معی و نیافتگیدرجه توسعه ر د. ها ارائه نمود ن بنگاهی از ایحدف وایتوان تعر یف نمین توصی با ابنابراین،. ارائه شده است یمال ،رانی ایک مرکزران و بانی، تعاون، مرکز آمار ایع و معادن، جهاد کشاورزیران وزارت صنایا

:باشد میل یاند که به شرح ذ ه کوچک و متوسط ارائه نمودیها از بنگاهیف خاصی تعرهریکهـستند کـه ) یی و روسـتا یشـهر ( ی و خـدمات ی صنعت ی، واحدها کوچک و متوسط یها بنگاه

کـسب و کـار کـشور را در چهـار گـروه یفـضا 2رانیـ مرکز آمـار ا 1 .دارندنفر کارکن 50کمتر از در نظـر گرفتـه کوچـک و زود بـازده یهـا بنگاه به عنوان نموده است و تنها گروه اول را یبند طبقهن چهـار گـروه یـ ا. کنـد ی بـزرگ قلمـداد مـ ی کارخانجات صنعت هدر حیط گر را ی و سه گروه د است

بـین یهـا بنگـاه .3کن کـار نفـر 10-49 بین یها بنگاه .2کنکارنفر 1-9 بین یها بنگاه. 1 :عبارتند از ،رانیــ ایکــه بانــک مرکــز یدر حــال. کنکــارنفر 100ش از ی بــیهــا بنگــاه .4کن وکــارنفــر 99-50

.کند ی می کوچک و زود بازده تلقیها کار را به عنوان بنگاهیروی نفر ن100ر ی زی دارایها بنگاه تعداد ،عی صنای مالک طبقه بندرانی که در ادست یافتجه ین نتیتوان به ا یف فوق می تعاراز

هـا، نـوع بنگـاه یتیری و مـد ی ساالنه، ساختار اقتصاد ی چون گردش مال ییفاکتورها است و نگراکار

وزارت صنایع و معادن ایران، جهاد کشاورزی و تعاون. 1

)1378( سالنامه آماری ایران . 2

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

5 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

کـه اسـت ار نگرفته قر مورد توجه . .. مناطق و یت نسب ی، مز ها مورد استفاده بنگاه یرو و فنا یتکنولوژن بـودن یی کوچک و زود بازده و پا یها ت بنگاه یل عدم موفق ی از دال یکیتواند یمن مسئله یاحتماال ا

.باشدکشور ها و کل استانسهم آنها در توسعه اقتصاد و یاسـ ی س ،ی نهـاد ،ییایـ بـه عوامـل جغراف کـه ی صنعت یها ، در تعریف خوشه سویی دیگر از

یهـا خوشـه ی واژه شناسـ در نـدارد و اتفاق نظر وجـود ،دن دار یدی شد ی وابستگ یا منطقه یها تیمز بـه صـورت مختـصر به در ذیل هاند ک ارائه نموده ی را تف متفاو ی تعار بسیاری صاحب نظران ،یصنعت :شود یف اشاره مین تعاری اترین مهم

.نه خاص هستندیک زمی در ی با ارتباطات درونییها و نهادها شرکت یتمرکز جغرافیای ، ها وشهخ .1ت یم مرتبط هستند که رقابت در وجود آنها اهیر نهادهایع و سای از صنایشیها آرا خوشه،در واقع

، خدمات و تدارکات آالت نی ماشمانند یتولید تخصصه و عوامل یکنندگان مواد اول ن تامیماننددارد مانند ییها انیجر .گردند ی مرتبط میدست نی پاییها انیجرها اغلب به خوشه ،نی همچنساختی زیر .دارند مناسب برخوریها و تکنولوژیها که از مهارتییها ان محصوالت مکمل و شرکتیمشتر، یر مؤسسات آموزشی و سای دولتیآموزشز ل مراکیاز قب ییها سازمان،ها خوشه این بر عالوه یا حرفهیها دهندگان آموزش ارائهکننده استانداردها، می مؤسسات تنظ،)ها مانند دانشگاه( یقاتیتحق

شامل ز ی نند رانیب ی را تدارک میور فنایبانیقات و پشتی، تحقکه اطالعات ی تجاریها و انجمن 1.دنشو یم و ییایتمرکز جغرافعبارت است از ملل متحدیسازمان توسعه صنعتدگاه ی از دیخوشه صنعت .2

.رسانند ید و به فروش می از محصوالت مرتبط و مکمل را تولیفیکه ط یدی تولیها تیفعال ازیبخشل ضرورت ی از قبیتصاد اقیها جاد صرفهی اهدارند ک مشترک یها مشکالت و فرصتبنابراین، کار متخصص در یروی از نیمیا رشد حجم عظی مواد خام و قطعات ی عرضه تخصصیریگ شکل

ع ی را تسری و مالیتیری، مدی فنی و توسعه خدمات تخصصرا منجر شود خاص یدیک بخش تولی .بخشد یم وی نکهی با ا. استادهنام نه» ی صنعتینواح«ا ی» یع محلیصنا« را ی محلیها بنگاهز ین 2مارشال .3

م یبا تقسک خوشه ی ویمنظور در واقعهشود ک ین استنباط میچن اما امروزه ،ف نکردیخوشه را تعر .ست اها ن بنگاهیق بیکار عم

1. Michael, E. Porter

)1890(آلفرد، مارشال .2

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

6 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

در شـکل دادن ی بر نقش ارتباطات محلـ ی صنعت یها خوشهتوان گفت که یف م ین توص یبا ا یها برحسب صرفه ی سنت صورت به و ممکن است دارند تمرکز یع صادرات ی صنا ی رقابت یها تیبه مز بـر حـسب ا یـ عرضـه ـ تقاضـا و یدیـ د بـر ارتباطـات کل یـ و با تأکواحد شکلا به ی ی تجمعیاقتصاد برحـسب یطـور کلـ هبـ . شـوند ف یـ ک مکـان خـاص تعر یـ در ی صـنعت ی و تجمع واحدها یهمکار

ف ین تعـار یـ است ا که ممکن توان ارائه کرد ی م ها از خوشه یف متعدد ی، تعار مختلف یکاربردها عبـارت یا خوشـه صـنعت یـ 1ران کالستریشود در ا ی میادآوری .هم نداشته باشند بای چندانیسازگار

که در یک رشته صنعت ی در ی و خدمات یدی تول ی از بنگاه ها ی همگن و تخصص یا است از مجموعه بر تو مهار فن مانند یجتماعافته ا ی قوام یه ها ی خاص و سرما یها تیه بر مز ی با تک یاییمناطق جغراف .اند افتهی تمرکز ی خاص و با اهداف اقتصادیاساس نظام

در ایرانی صنعتیها و متوسط و خوشهع کوچکیصنا توسعه یقانونمستندات . 3 از انقالب پیشی عمرانیها برنامه.3-1

است یل سی از قبیلف مختیدولت با در نظر گرفتن راهبردها، )1347-1351(چهارم عمرانی برنامهدر ع یتوسعه صنا وع نویناصت از ی به دنبال گسترش و حمای اقتصادیی واردات و خودکفاینیگزیجا . بودیق توسعه صنعتی جهت تعمیا و واسطهیا هیسرما ن محصوالتیسنگ

ع بـر ید و توسـعه صـنا یـ ع جد یجاد صـنا یا، )1352-1356(یبرنامه پنجم عمران که در در حالی مرکـز توسـعه ، منظور این قرار گرفت و به مورد توجه یش صادرات صنعت ی و افزا یت نسب یاساس مز

شتر یـ ق ب یع کوچـک و متوسـط بـا تـشو ی توسـعه صـنا ، برنامـه همچنین در ایـن .دس ش یصادرات تاس ، ی، فنـ ی مـال ی کمک ها یع بزرگ، اعطا یه کننده صنا ی و تغذ یع اقمار یگذاران، احداث صنا هیسرما

. قرار گرفتبسیارع کوچک و بزرگ مورد توجه ین صنای بی فرعیمانکاریجاد مراکز پی، ایآموزش

از انقالب پسای توسعهیها امهبرن .3-2امکان مشارکت کردن فراهمبرایع کوچک ی صنا احداث بر،)1368-1372(برنامه اول توسعه در

ت یت و هدایحما، ع کوچکیصنا در ش اشتغالی صنعت و افزانان و فعاالن بخشیکارآفر گستردهبه ی صنعتیها تشکلت از یق و حمایتشو، هانآ ید و رقابتی تولیها تیت قابلیع کوچک و تقویصنا

. تاکید شده بود بسیاری توسعه صنعتی براهانمشارکت آ یها نهیفراهم کردن زممنظور

1. Industrial Clusters

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

7 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

یونـدها یم پ یط الزم جهـت تحکـ یفـراهم کـردن شـرا ، )1374-1378(برنامه دوم توسـعه در ین واحـدها ید بـ یـ تولیهـا رهیـ توسـعه زنج وجـاد یع کوچـک و ا ی با توسعه صـنا ین بخش یب و یداخل

. در اولویت قرارگرفتی، متوسط و بزرگ صنعتکوچک 1380ع کوچـک در سـال یسـازمان صـنا نیز ،)1379-1383(برنامه سوم توسعه های طی سال

جهت بازده زود یها رحبه ط الت یارائه تسه با هدف ع کوچک یم صنا ی مستق یگر ی وجود تصد برای . تاسیس شدعیصنا این درییالزاشتغات یتقو

کوچـک صـنایع سـازمان ،)1384-1388(برنامه چهـارم توسـعه های در طول سال درنهایت،ع یسـازمان صـنا "در نتیجـه وادغـام گـشت ی صـنعت یهـا با شرکت شـهرک این سازمان و منحل شد

جـاد یت از ا یحما ،همچنین. شد تاسیس 1384 در سال "رانی ا ی صنعت یها ت شهرک کوچک و شرک هـا و هـا، خوشـه ق توسـعه شـبکه یـ کوچـک، متوسـط و بـزرگ از طر یهـا ن بنگـاه یوند مناسـب بـ یپ

از گـرا کـسب و کـار و صـادرات یهـا مرتبط با خوشـه ینامه ها نییب آ یصو وت یدی تول یها رهیزنج . استاقدامات دولت دراین دوره

ــادآوری مــی و )1384-1404(کــشور یتوســعه صــنعت ید اســتراتژ از ســنیدر بخــششــود ین یوند ب یت پ یجاد وتقو یبر ا نیز های صنعتی ایران و شرکت شهرک نامه سازمان صنایع کوچک اساسطـور همـین .د شده استی تاک ی صنعت ی خوشه ها تشکیلع بزرگ و یع کوچک و متوسط با صنا یصنا

ژه یـ بخـش صـنعت بـه و یافتگیـ ن توسـعه ن ییضمن تب استان مرکزی، ی از سند توسعه صنعت یدر بخش مـشکالت از یکـی را یصـنعت دیـ تول یهـا رهیزنجو کمبود فقدان ،استانن یاع بزرگ و مادر در یصنا

ع کوچـک و ین صـنا یونـد بـ یق پ ی و تشو یلیع تبد یبخش صنعت مطرح نموده و بر رشد و توسعه صنا . شده استبسیارید یبزرگ تاک

یاستان مرکز ی صنعتیها خوشه ع کوچک ویصنات ی وضعیبررس. 4 یمرکزدر استان کوچک ع ی صنااتی خصوص.4-1

با داشتن رتبه اول صنعت در کشور و کشورین مراکز صنعتیتر از مطرح یکی به عنوان یاستان مرکزن یع مادر در شهرستان اراک ایوجود صنا. شود ی کشور محسوب می صنعتیها از جمله استان

ن یتر مهم ،ن استانیدر ا. کشور مبدل کرده استیصنعت یها قطب از یکیشهرستان را به ، )یساز ن آالت راهیماش( هپکو، یساز کی، الستیساز ، کابلیساز نی شامل ماشی صنعتیها تیفعال، مینی نورد آلوم،ی، ادوات کشاورز روی انتقال نی فلزیها هیم و پاینیآلوم،لی سازنده پروفیها هخان کار

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

8 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

ن ی ایدات صنعتی از عوامل موثر در تولیکی ،نهمچنی. باشد ی میروگاه حرارتی، نشگاهی، پاال رنگنه استان ین زمی بوده است که در ایمید و صادرات محصوالت پتروشیتول، 1370استان بعد از دهه

ب ی به ترتی مرکزاستان صنعت ی کانون اصلعالوه براین،. داشته استیریت چشمگی موفقیمرکز .باشد ی، و محالت م جانی دل،، ساوه اراک

ه یـ ناح 11 ،ی شـهرک صـنعت 14 ی در حـال حاضـر دارا ، شهرسـتان یـازده ن استان با داشتن یاپروانــه بــای صــنعتی واحــدها1 . نــوع محــصول اســت2365 ود کننــدهیــ شــرکت تول1264 ،یصــنعتحـدها ن وا یـ جـاد شـده در ا ی بنگاه اسـت کـه اشـتغال ا 2400 در حدود ی در استان مرکز یبردار بهره

نفـر 32 ین در هـر واحـد صـنعت یانگیـ توان گفت بـه طـور م ی م ی در حالت کل 2 .باشد ی نفر م 76649 .جاد شده استیاشتغال ا

ی مرکزع استانی صنایبند تیاولو) الفتا ضرورت در این راس. است از تنوع صنعت در استان مرکزیحاکیتوصیف فوق از وضعیت صنایع

این ی و مزیت و تمرکز نسب ی صنعت یها با توجه به توانمندی ها خوشهتوسعه که برای کند ایجاب می . باشد رسیدن به هدف فوقی موفق برای توجه به صنایع اولویت دار راهکار،صنایع در استان

ای منطقه با استفاده از فرمول محاسبه نسبت وو ارزش افزودهبا استفاده از دو شاخص اشتغال (LQ)، شوند یبندی م به رتمرکزی صنایع استان.

TEt/ETEr/ErLQ

it

tit

:در این فرمولکه LQ :ای منطقهنسبت Erit : ای در فعالیت صنعتی اشتغال منطقهi در سال T

TErt: در سال اشتغال منطقه ایکلT Eit : ای در فعالیت صنعتی اشتغال منطقهi در سال T

TEt: در سال ای اشتغال منطقهکلT

:باشند می فرمول فوق به شرح ذیلنتایج ،نبنابرای

1.www.sme.ir 2.www.markazi-iec.ir

)1(

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

9 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

:باشند بنابراین، نتایج فرمول فوق به شرح ذیل می

.دارد داللت کشور کل به نسبت i صنعت ای منطقه فعالیت بیشتر نسبی تمرکز رب باشد، LQ>1اگر •

. دارد داللت کشور کل با نسبتi صنعت ای منطقه فعالیت مساوی سهم بر باشد،LQ =1اگر •

.دارد داللت کشور کل به نسبتi صنعتی ای منطقه فعالیت کمتر نسبی تمرکز بر باشد،LQ< 1راگ • است که به طور نشان دهنده این)1(ج محاسبات به عمل آمده از فرمول فوق در جدول ینتا

اشتغال و ارزش افزوده ده صنعت یا ع استان بر اساس نسبت منطقهی صنایبند توان با رتبه ی میکلن سمت ی را در سوق دادن به ای صنعتیها توسعه خوشهو کرد یل معرفی استان را به شرح ذبرتر . نمودت یهدا

: اشتغال عبارتند از یا بر اساس نسبت منطقهیده صنعت برتر استان مرکز صنایع تولید مواد و محصوالت شیمیایی .1

تولید فلزات اساسی .2

ا و وسایل ارتباطیه تولید رادیو و تلویزیون و دستگاه .3

ای های هسته های نفت و سوخت صنایع تولید زغال کک، پاالیشگاه .4

آالت و تجهیزات ماشیناستثنای بهتولید محصوالت فلزی فابریکی .5

بندی نشده در جای دیگر های بـرقی طبقه آالت مولد و انتقال برق و دستگـاه تولید ماشین .6

تریلر ریلر و نیمتولید وسایل نقلیه موتوری، ت .7

بندی نشده در جای دیگر آالت و تجهیزات طبقه تولید ماشین .8

تولید سایر وسایل حمل و نقل .9

تولید سایر محصوالت کانی غیرفلزی .10

: ارزش افزوده عبارتند ازیا ه بر اساس نسبت منطقیده صنعت برتر استان مرکز صنایع تولید مواد و محصوالت شیمیایی .1

ت اساسیتولید فلزا .2

ها و وسایل ارتباطی تولید رادیو و تلویزیون و دستگاه .3

آالت و تجهیزات تولید محصوالت فلزی فابریکی بجز ماشین .4

ای های هسته های نفت و سوخت صنایع تولید زغال کک، پاالیشگاه .5

بندی نشده در جای دیگر های بـرقی طبقه آالت مولد و انتقال برق و دستگـاه تولید ماشین .6

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

10 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

جای در نشده بندی طبقه مصنوعات و مبلمان تولید و تریلر نیم و تریلر موتوری، وسایل نقلیه تولید .7

دیگر

آالت تولید ماشین و غیرفلزی کانی محصوالت سایر تولید و پالستیکی و الستیکی محصوالت تولید .8 بندی نشده در جای دیگر و تجهیزات طبقه

تولید کاغذ و محصوالت کاغذی .9

ولید منسوجاتت .10 ارزش اشتغال وای های صنعتی بر حسب نسبت منطقه رتبه بندی فعالیتوضعیت صنایع کوچک و .1دولج

1387در سال مرکزی افزوده در استان ای نسبت منطقه

(LQ)∗اشتغال

ای نسبت منطقه ارزش افزوده∗(LQ)

فردی

فعالیت صنعتیرتبه صنعت

I LQ

رتبه I Q صنعت

2/0 12 37/0 18 دنیصنایع مواد غذایی و آشامی 1

4/0 10 55/0 15 تولید منسوجات 2

1/0 13 26/0 19 آوردن و رنگ کردن پوست خزدار تولید پوشاک و عمل 3

2/0 12 10/0 20 آوردن چرم، ساخت کیف، چمدان، زین و یراق و تولید کفش دباغی و عمل 4

3/0 11 38/0 17 صیریحاخت کاال از نی و مواد و س) غیر از مبلمان(پنبه تولیـد چـوب و محصوالت چوبی و چوب 5

8/0 9 69/0 13 تولید کاغذ و محصوالت کاغذی 6

3/1 5 74/1 4 ای های هسته های نفت و سوخت صنایع تولید زغال کک، پاالیشگاه 7

5/2 1 95/2 1 صنایع تولید مواد و محصوالت شیمیایی 8

1 8 89/0 11 تولید محصوالت الستیکی و پالستیکی 9

1 8 91/0 10 تولید سایر محصوالت کانی غیرفلزی 10

2/2 2 51/2 2 تولید فلزات اساسی 11

4/1 4 41/1 5 آالت و تجهیزات تولید محصوالت فلزی فابریکی بجز ماشین 12

1 8 19/1 8 بندی نشده در جای دیگر آالت و تجهیزات طبقه تولید ماشین 13

2/0 12 44/0 16 ابگر محاسباتیآالت اداری و حس تولید ماشین 14

2/1 6 27/1 6 بندی نشده در جای دیگر های بـرقی طبقه آالت مولد و انتقال برق و دستگـاه تولید ماشین 15

6/1 3 13/2 3 ها و وسایل ارتباطی تولید رادیو و تلویزیون و دستگاه 16

3/0 11 74/0 12 مچی و انواع دیگر ساعتهای تولید ابزار پزشکی و ابزار اپتیکی و ابزار دقیق و ساعت 17

1/1 7 21/1 7 تریلر تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم 18

3/0 11 94/0 9 تولید سایر وسایل حمل و نقل 19

1/1 7 66/0 14 بندی نشده در جای دیگر تولید مبلمان و مصنوعات طبقه 20

اشتغال برای سال )LQ( به دلیل عدم دسترسی به آمار. (تعدن و محیط زیسدفتر آمارهای صنعت، م ،مرکز آمار ایران: خذمأ ) محاسبه شده است1384ارزش افزوده برای سال )LQ( و 1385

. تحقیقنتایج*

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

11 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

هبازد های کوچک و زود بنگاه) ب پیش که همانگونه . کوچک و متوسط است ی اقتصاد یها متشکل از بنگاه ی صنعت یها خوشه معموال از یکـ ی . شـده اسـت بسیارید یها تاک ن نوع بنگاه یت از ا ی در اسناد مختلف بر حما ،اشاره شد از این ن یا تـام یـ ل و یـ تکم ،جـاد ی ا یالت بـرا یق پرداخـت تـسه یـ از طر یت مـال یـ ها، حما تین حما یانواع ا ت شدت ین نوع حما ید بر ا ی کار آمدن دولت نهم تاک ی و با رو 1384از سال .باشد ی آنها م ینگینقد در کـل 1387ان سـال یـ پا تـا 1384 یهـا سـال یشود ط ی مشاهده م )2(طور که درجدول همان.فتای

ال یارد ریلیم 439800 کوچک وزود بازده حدود یها بنگاهی برای اقتصادیها بخشهمهکشور ودر حـدود 1387ان سـال یـ در نظر گرفتـه شـد کـه تـا پا ) ه در گردش یل، سرما یدر قالب احداث، تکم (

ن ی از ا ی استان مرکز یمند ت بهره یوضع. ده است یق گرد یال به اقتصاد کشور تزر یارد ر یلیم 201387 اسـتفاده از ،ی تعداد طرح متقاضـ به استثنای که یطور ه ب . شده است ارائهالت در جدول مذکور یتسه عامـل یهـا و در بانک ی مختلف اقتصاد یها طرح در استان در بخش 9960ش از یبا ب الت ین تسه یا

کـشور یهـا ن کل اسـتان ی در ب20 رتبه ی دارایستان مرکز ا،ها طرحن ینه تعداد ایدر زم .استاستان و صـاحبان صـنایع اسـتان گـذاران سـرمایه نسبتا مطلوب استقبال از حاکی بوده است که این موضوع

ال و متوسـط یـ ون ریـ لی م1/483 حـدود ی در استان مرکـز استقرارهر ن مبلغ یانگیمطور همین. است نیـ ابـد و ا ی ی کاهش مـ 10ن حالت به ی رتبه استان در ا ،نیبنابرا .ال است یون ر یلی م 368 حدود کشور

.دنباش ی از متوسط کشور بزرگتر می استان مرکزی اقتصادیها دهد که ابعاد بنگاه ی نشان مموضوع مناسب و یها تی کوچک و زودبازده در صورت حمایها بنگاهشد،شاره طورکه ا همان

، دیگریاز سو .ت اشتغال موفق باشندیا تثبیو جاد ی در اتوانند یموثر م کارا و یها تاسیاتخاذ س ی فرصت شغل87520 حدود یها مقرر شده بود در استان مرکز براساس سند توسعه اشتغال استان

ها ن طرحیدن ای رسیبردار کوچک و زود بازده و با به بهرهیها طرح بنگاهیجاد گردد که با اجرایا درصد اشتغال تعهد 25جاد شده است که حدود ی ای فرصت شغل02219 حدود 1387ان سال یپاتا

رتبه استان در ،نیبنابرا. درصد است1/19ن نسبت در کل کشوریا. دهد یشده در استان را پوشش م ی بهترشرایط که است 11 اشتغال تعهد شده در برنامه توسعه اشتغال استان نسبت بهجاد اشتغال یا

.دهد یرا نشان م کشور به متوسطبت نسهای اقتصادی زودبازده و کارآفرین را در نامه بنگاه وضعیت عملکرد اجرای آیین )3(جدول

در بخش صنعت و معدن اسـتان ،براساس این جدول . دهد نشان می 1387سال استان مرکزی تا پایان ، میـزان بهـره بـرداری رسـیده یـد شـده در بانـک و بـه یهـای تا مزبور سه شـاخص مهـم تعـداد طـرح

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

12 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

هــای متقاضــی تــسهیالت از ه طــرحهــای زودبــازده و مبلــغ تــسهیالت پرداختــی بــ ایی طــرحلزاشــتغا این جدول مالحظه می شود کـه در براساس. های هدف و مورد بررسی در این مطالعه است شاخص

ها معرفی شده است ستفاده از تسهیالت مزبور به بانک طرح صنعتی جهت ا 1951دوره مورد بررسی درصد از کـل 7/10های عامل در بخش صنعت و معدن تنها این تعداد طرح معرفی شده به بانک که میـزان تـسهیالت مـورد نیـاز در حـالی کـه . شـود هـا را شـامل مـی های معرفـی شـده بـه بانـک طرح

تبـع آن داده اسـت و بـه گذاران بخش صنعت و معدن باالترین میـزان را بـه خـود اختـصاص سرمایهالبتـه . بـرآورد شـده اسـت ی دیگـر ها از بخش بیش به مراتب در این بخش نیزبینی شده اشتغال پیش

را ی دیگـر ها گذاری در بخش صنعت و معدن نسبت به بخش های سرمایه بایست باال بودن هزینه نمی . نادیده گرفت

1387یان سال های کوچک و زود بازده در استان مرکزی تا پا وضعیت بنگاه. 2جدول

ردیف شرح استان مرکزی کشور رتبه استان مرکزی 1 )میلیارد ریال( تسهیالت مورد نیاز پیش بینی شده 13081 637266 18

2 )میلیارد ریال( مجموع اعتبار ابالغ شده 7950 439800 23

3 )درصد( نسبت مبلغ پیش بینی شده به کل اعتبار 5/164 9/144 9

4 )میلیارد ریال( غ قراردادهای منعقد شدهمبل 4811 231463 19

5 )درصد( نسبت مبلغ قرارداد منعقد شده به کل اعتبار 5/60 6/52 11

6 )میلیارد ریال( مبلغ پرداخت شده 4255 201386 18

7 )درصد( نسبت مبلغ پرداخت شده به کل اعتبار 5/53 8/45 9

8 )فقره( تعداد قرار داد منعقد شده 9960 628944 20

9 )میلیون ریال( هر قرار دادمیانگین مبلغ 483 368 10

10 )نفر( تعداد اشتغال در کل قرار داد های منعقد شده 29770 1491323 16

11 )نفر( میانگین اشتغال در هرقرار داد منعقد شده 299 237 7

12 )نفر( تعداد اشتغال تعهد شده بر اساس سند توسعه 87520 4907114 20

13 )نفر( تعداد اشتغال در در طرحهای به بهره برداری رسیده 22190 938548 15

11 1/19 4/25 نسبت اشتغال ایجادشده به اشتغال تعهد شده در سند توسعه

)درصد(

14

16 4/30 34 به اشتغال تعهد شدهنسبت اشتغال در قرارداد های منعقد شده

)درصد( در سند توسعه

15

.یق تحقنتایج :خذمأ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

13 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

های عامل های مورد بررسی در بانک در بخش صنعت و معدن تعداد طرحنیز دیگر سویاز که بیشترین اشتغال برآورده شده مربوط به حالی در.ها کمتر بوده است در مقایسه با سایر بخش

این است نکته حائز اهمیت در این زمینه ، بنابراین.ید شده بخش صنعت و معدن استی تایها طرحها بخشدیگر از بیشایی در این بخش به مراتب ، اشتغالزبا توجه به صنعتی بودن استان مرکزیکه تواند به رشد و لی در این راستا میت مایویژه حما ههای حمایتی ب اعمال سیاستبنابراین، .است

. توسعه اشتغال این استان کمک شایانی نمایدشده بخش صنعت و معدن از د ییهای تا سهم تسهیالت مصوب طرحذکرشد، که طور همانزایی در انتظار اشتغالبنابراین ،ها بوده است خشهای عامل به مراتب بیشتر از سایر ب سوی بانک

با ( نفر در بخش صنعت9796اشتغال که شایان ذکر است . های صنعتی نیز کامالً طبیعی است طرحنشان دهنده ) ها بخشدیگرعدن نسبت به ایی در بخش صنعت و م اشتغالزجه به باال بودن میزانتو

ای ه موفقیت، کوچک در بخش صنعت و معدنهای نامه گسترش بنگاه ناین است که اجرای آیی اقتصاد استان مرکزیبرایها جهت توسعه صنعت و اشتغال نسبت به سایر بخشقابل توجهی را

های کوچک استان به توسعه و ارتقاء خرسندی است که گرایش بنگاه جای. کرده استفراهم . به این بخش شدت یافته استگذاران داخلی واحدهای صنعتی و تمایل و رغبت سرمایه

های زود بـازده در اسـتان مرکـزی نامه بنگاه ها از عملکرد اجرایی آئین ج مقایسه نتای ،همچنین بیـشتر صنعت و معـدن در لی بخش طور ک هد که ب نده نشان می )3(طی دوره مورد بررسی در جدول

چنانچه از محاسبات انجام شده . ای بررسی شده در این مطالعه باالترین سهم را داشته است ه شاخص جایگـاهی تان جایگـاه صـنعت به دلیل ماهیـت صـنعتی بـودن ایـن اسـ ،در این جدول مشخص است

تولیـد رشـد ت در توان بـه مـوثر بـودن صـنع کارا می های حمایتی که با اعمال سیاست مطلوب است .برد ناخالص داخلی و اشتغال استان پی

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

1 های مجله اقتصادی سال شماره

های اقتصادی زودبازده و کارآفرین بنگاههنام آمار عملکرد اجرای آیین. 3جدول 1387در استان مرکزی تا پایان سال

ستون

1 2 3 4 5 6 7

طرح های بررسی شده در بانک

بخش ردیف

تعداد های طرح

معرفی شده به بانک

درصد از کل

اشتغال جدید

بینی پیش شده

درصد از کل

تسهیالت مورد نیاز بینی پیش

شده

درصد از کل

تعداد های طرح

بررسی شده در بانک

درصد از کل

اد تعدهای طرح

تایید شده در بانک

درصد از کل

تعداد های طرح

رد شده در بانک

درصد از کل

اشتغال جدید

های طرحتایید شده در بانک

درصد از کل

3/16 5474 9/38 797 7/11 1404 6/15 2201 9/15 1697 4/11 6849 5/14 2645 کشاورزی 1

9/41 14085 7/8 179 7/10 1290 5/10 1483 6/61 6589 5/51 30997 7/10 1951 و معدن صنعت 2

9/18 6357 8/14 304 4/17 2091 17 2395 1/12 1294 9/18 11353 9/18 3440 اتخدم 3

0/22 7416 3/37 765 1/60 7243 8/56 8008 8/8 943 8/16 10119 6/55 10119 خود اشتغالی 4

9/0 304 2/0 5 1/0 18 2/0 23 6/1 173 4/1 821 25/0 45 گردشگری 5

33636 2050 12046 14110 10696 60139 18200 جمع 6

0 0 68/0 14 69/2 333 40/2 347 24/18 2386 0 0 36/3 633 در گردش سرمایه 7

الر س

گ دزرو ب

ط وس

متک،

وچی ک

هاگاه

د بنکرعمل

ی

ها13

85 و

1386

و 13

87

8 تا عملکرد کل جمع کنون

18833 60139 13081 14457 12379 2064 33636

. می باشد1387و 1386 و 1385و 1384میلیارد ریال که شامل اعتبارات توزیع شده سال های 7950 اعتبارات کل جمع

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

2 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج .3ادامه جدول

15 14 13 12 11 10 9 8 ستون

بخش ردیف

تسهیالت مصوب

های طرحتایید شده در بانک

درصد از کل

اشتغال های طرح

تایید نشده در بانک

درصد از کل

تعداد های طرح

انعقاد قرارداد شده

د درص از کل

مبلغ قراردادهای منعقد شده

درصد از کل

تعداد اشتغال در

های طرحقرارداد منعقد شده

درصد از کل

مبلغ پرداخت شده به متقاضیان

درصد از کل

تعداد های طرح

بهره برداری شده

درصد از کل

تعداد اشتغال

جدید در های طرح

بهره برداری شده

درصد از کل

3/11 2507 6/9 891 6/10 382 2/16 4828 2/12 505 5/10 1022 9/31 1474 1/15 731 کشاورزی 1

2 صنعت و معدن

2559 8/52 1225 5/26 1103 3/11 2396 7/57 13124 1/44 2193 7/60 1031 1/11 9796 1/44

7/16 3705 5/14 1340 7/13 494 6/18 5537 6/15 647 3/16 1585 2/24 1117 8/15 765 خدمات 3

9/26 5979 6/64 5979 14 505 2/20 6026 6/13 564 8/61 6026 6/16 766 9/14 721 خود اشتغالی 4

9/0 203 1/0 12 1/1 40 9/0 255 0/1 42 1/0 14 8/0 35 4/1 69 گردشگری 5

22190 9253 3614 29770 4154 9750 4617 4846 جمع 6

7 سرمایه در گردش

893 56/15 0 0 210 11/2 658 67/13 0 0 641 06/15 163 73/1 0 0

گاهد بن

کرعمل

ال

ر سگ د

زرو ب

ط وس

متک،

وچی ک

ها

ی ها

1385

و 13

86 و

1387

8 جمع کل عملکرد تا کنون

5739 4617 9960 4811 29770 4255 9416 22190

اشتغال طرح های سرمایه گردش منظور نگردیده است8در ردیف . وزارت کار و امور اجتماعی:خذما

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

16 های مجله اقتصادی سال شماره

تصادی زودبازده و کارآفرین به تفکیک های اق بنگاههنام آمار عملکرد اجرای آیین. 4جدول 1387در استان مرکزی تا پایان سال های اقتصادی بخش

. تحقیقنتایج: خذأم

1387ها به تفکیک بخش های اقتصادی تا پایان سال وضعیت شاخص

فردی

شاخص های عملکرد کشاورزی

صنعت ومعدن

گردشگری خدمات جمع منهای خود اشتغالی

در گردش سرمایه خوداشتغالی

جمع کل

عملکرد تاکنون

نسبت تسهیالت پیش بینی شده در طرح های معرفی 1 )درصد( شده به کل اعتبارات

24/21 87/82 28/16 18/2 67/122 86/11 30 54/

164

نسبت مبلغ قراردادهای منعقد شده 2

)درصد( به کل اعتبارات 35/6 14/30 14/8 53/0 16/45 10/7 27/8 52/60

نسبت مبلغ پرداخت شده 3

)درصد(به کل اعتبارات 81/4 59/27 22/6 50/0 11/39 35/6 06/8 52/53

میانگین تسهیالت پیش بینی شده 4

)میلیون ریال(در طرح های معرفی شده 641 3377 376 3847 1206 93 3768 694

میانگین تسهیالت پیش بینی شده 5

)میلیون ریال(در قراردادهای منعقد شده 493 2172 408 3000 964 93 3131 483

سرانه اعتباری اشتغال 6

)میلیون ریال(درقراردادهای منعقده 104 182 116 164 151 93 0 139

میانگین اشتغال پیش بینی شده 7

)نفر(در طرح های معرفی شده 259 1589 330 1824 619 100 0 330

میانگین اشتغال پیش بینی شده 8

)نفر (در قراردادهای منعقد شده

472 1190 349 1821 638 100 0 305

میانگین اشتغال ایجاد شده 9

)نفر(در طرح های به بهره برداری رسیده

281 950 276 1692 495 100 0 240

نسبت طرح های بررسی شده از سوی بانک 10

)درصد(به طرح های معرفی شده به بانک

21/83 01/76 62/69 11/51 51/75 14/79 82/54 76/76

نسبت طرح های تایید شده توسط بانک 11

)درصد(به طرح های بررسی شده از سوی بانک

79/63 99/86 31/87 26/78 71/78 45/90 97/95 63/85

نسبت قراردادهای منعقد شده 12

)درصد(به طرح های تایید شده توسط بانک

79/72 50/85 80/75 78/77 53/77 20/83 06/63 46/80

طرح های به بهره برداری رسیده نسبت 13

)درصد( به طرح های تایید شده توسط بانک

46/63 92/79 08/64 67/66 17/68 55/82 95/48 06/76

نسبت طرح های به بهره برداری رسیده 14

)درصد(به قراردادهای منعقد شده توسط بانک

18/87 47/93 54/84 71/85 92/87 22/99 62/77 54/94

اشتغال ایجاد شده به اشتغال نسبت 15

)درصد(پیش بینی شده در قرادادهای منعقده

93/51 64/74 91/66 61/79 27/68 22/99 0 54/74

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

17 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

یمرکزدر استان ی صنعتیها خوشهات یخصوص. 2-4متوسط در کوچک و ی واحدها ی سامانده ی برا یا نهی زم هکاین عالوه بر ی صنعت یها خوشه ،در واقع

ت یـ بـه مز یابی دسـت ماننـد یدیـ فوا. دارنـد درپینیز را ید متعدد آثار و فوای باشند، ی م یمراکز صنعت یهـا ، صرفه )یهم مکان(ع ی حاصل از تجمیها صرفه،ی گروهیی کارآ، هدفیها تی مز ،د انبوه یتولد یـ ش تول یفـزا ا ،عی از ارتبـاط متقابـل صـنا ی تنـوع ناشـ یهـا اس و صـرفه ی مق یها صرفه ، شدن یشهر

کوچـک و متوسـط در ی واحـدها یش قدرت رقـابت ی شدن، افزا یا پس از خوشه ی انفراد یواحدها را در ی صـنعت یهـا ت خوشـه یـ ، اهم یت رقـابت یـ واحدها و شکل دادن بـه مز ییایبازار، تمرکز جغراف

و توسعه ی صنعت یها مفهوم خوشه ینیادشده بسط ع ی منافع ،یبه عبارت . کنند یان م ی نما یمراکز صنعت ژه اسـتان یـ کشور بـه و یها استان بیشتر مثبت آن در یامدهایر پ ی و سا بیکاری رفع معضل ،ییزااشتغال . استیمرکز

یهـا تیـ به بعـد در حـوزه فعال 1380 از سال ردر کشو ی صنعت یها توسعه خوشه با توجه به اینکه ینقـشه کـشور بـر اسـاس بنـابراین ، قـرار گرفـت ی صـنعت یهـا ع کوچـک و شـهرک یسازمان صـنا

خوشـه 45که در حال حاضر است شده یی خوشه در کشور شناسا 192تاکنون ،1های صنعتی خوشه از یکـی عنـوان ه بـ ین آمار و اطالعات، استان مرکـز ی آخر س براسا .باشند صنعتی در کشور فعال می

ی صـنعت یل مشخصات خوشه هـا یجدول ذ . دارد فعال ی خوشه صنعت شش کشور یمراکز مهم صنعت .دهد ی را نشان م1387ان سال یت پای لغای استان مرکز درشده یبردار هرهب

1387پایان سال تی بهره برداری شده استان مرکزی تا خوشه های صنع. 5جدول

نوع فعالیت صنعتی خوشه های صنعتی ردیفتعداد

واحدهای صنعتی

تعداد شاغلین

میانگین اشتغال در ∗هر واحد صنعتی

1 ریلی قطعات فلزی و

اراک 30 395 13 تولید فلزات اساسی

9 674 71 غیرفلزییتولید سایر محصوالت کا ن سنگ محالت 2عایق و ایزوالسیون

دلیجان 3 15 354 23 صنایع تولید مواد و محصوالت شیمیایی

6 63 11 صنایع تولید مواد و محصوالت شیمیایی الیی پلی استر 6 70 11 تولید منسوجات کشباف محالت 4 44 970 22 تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر قطعات خودرو اراک 5 14 593 41 تولید فلزات اساسی پروفیل آلومینیم اراک 6

- 3119 192 جمع

. تحقیقنتایج :خذمأ

)1387( سازمان صنایع کوچک ایران. 1

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

18 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

در کـه اند های صنعتی استان مرکزی فعال بنگاه صنعتی در خوشه 192، فوقبر اساس جدول نکتـه حـائز اهمیـت در تحلیـل . انـد نفر از اشتغال این استان را به خـود اختـصاص داده 3119 مجموع

ن اسـت کـه سـهم ایـ تعداد واحدهای بهره برداری شده در این استان های جدول فوق بر اساس دادهدر زایی اشـتغال سـهم درصـد بـوده و 08/0های صنعتی تنها معادل های موجود و فعال در خوشه بنگاهبرداری شـده در اسـتان ی بهره بینی شده در واحدها درصد از کل اشتغال پیش 04/0 طا نیز فق ه خوشه صنایع موجود در ایـن اسـتان یها با توجه به مزیت نسب خوشه یکه این موضوع بر توسعه نیافتگ است

جـدول فـوق ، مـوارد ذکـر شـده در یهـا در اسـتان مرکـز بر وضعیت خوشـه یبا مرور . داردداللت . تر خواهد شد آشکار

اراک یلی و ری قطعات فلزی خوشه صنعت)الف

. هـستند ن واحـدها شـاغل یـ ا در نفر 395 مجموع در. است واحد 13ن خوشه یا فعال یتعداد واحدها ت یـ که حما استایننشان دهنده ن موضوع یاکه دارد نفر شاغل30 یدیطور متوسط هر واحد تول هب

یرویـ که وجـود ن این نباشد ضم موثر ییاشتغالزات ی در تقو یرکزمتواند در استان ین واحدها م یاز ا .باشد دین آالت و خطوط تولی از ساده بودن ماشحاکیتواند یف مین توصیبا ا یانسان

سنگ محالتیخوشه صنعت) بمـشغول ها ن واحد در آ کار یروینفر ن 674 کهاست فعال ی واحد صنعت 71 یدارا صنعتی ن خوشه یا

، معـادن ،یبـر سـنگ یواحـدها ،و نمـا ینـ ییتز یهـا سـنگ یصـنعت خوشـه ن یـ ادر .ت هـستند یفعال از یکـ ی بـه عنـوان یبـر سـنگ ی واحدها یپراکندگ تیوضع .اند گرفته قرار آالت نیشسازندگان ما

هـا در چنـد نقطـه خـاص از یبـر سـنگ اسـت کـه تجمـع ی به گونه ا مزبور یشنهادیارکان خوشه پ .شهرستان محالت شکل گرفته است

جان یون دلیزوالسیق و ای عای خوشه صنعت)ج

نفر 354 با تعداد اشتغال یق رطوبت ی در بخش عا ی بنگاه صنعت 23ن خوشه یدر ا فعال یتعداد واحدها بـا ی واحد فعـال صـنعت 11 استر ی پل یید ال ی نفر و در بخش تول 15 ین اشتغال هر واحد صنعت یانگیو م ن یـ فعـال در ا یواحـدها ،شود ی م یادآوری .باشد ی م نفر 6احد ن اشتغال هر و یانگی نفر اشتغال و م 63

. ندباش یق مید عاین آالت تولیز سازنده ماشی و نی سوزنیی ال،قید کننده عایخوشه تول

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

19 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

کشباف محالت یخوشه صنعت )دمـشغول نفـر 70 ندر آ شـده اسـت کـه تـشکیل ی واحـد صـنعت 11 کشباف محالت از یخوشه صنعت

کـه ان ذکـر اسـت یشـا .کننـد یت م ی نفر فعال 6 یصنعتدر هر واحد ن یانگی طور م ه ب .باشند یت م یفعالت به دو ین فعال ی ا .استشهرستان محالت در ی اقتصاد یها تیاز فعال یکید محصوالت کشباف یتول

یت صـنعت یـ قالـب فعال ع و در یاس وس یدر نوع اول محصوالت کشباف در مق . شود ی انجام م صورت و ی صـنف هـای فعالیـت شهرستان محالت در قالب ،دات کشباف ینوع دوم از تول و در د نشو ید م یتول

.باشد ی میخانگ

قطعات خودرو اراک یخوشه صنعت )هـ نفـر 970متوسط است کـه کوچک و ی بنگاه صنعت 22د قطعات خودرو اراک متشکل از یع تول یصنا

ن یار شـاغل یار است و انحراف مع ک یروی نفر ن 44 یطور متوسط دارا ه ب یهر واحد صنعت . پرسنل دارد ع کوچـک و متوسـط یان صـنا ی در م یعنی دهای دیگر است واح در ی پراکندگ دهنده نشانع ین صنا یا

ز بزرگ و یز کوچک وجود دارد و هم واحد با سا ید با سا ید قطعات خودرو اراک هم واحد تول یتول . ستیکدست نی اندازه واحدها یبه عبارت

در یش توجه صنعت خودرو به قطعه ساز ی از افزا ین واحدها ناش ی ا یریگ شکل به طور قطع، ک بـودن یـ نزد ، در اراک یگـر ختـه ی و ر یع فلـز ی مناسـب صـنا یهـا نـه ی وجود زم ،1370ل دهه یاوا

یابیت دسـت یـ ن قابل ید خـودرو کـشور و همچنـ یـ تول یشهرستان اراک به تهران به عنـوان قطـب اصـل تـا اسـت ی ضرور ،ن راستا یدر ا . استشهرستان اراک در ی فلز یها به قراضه یگر ختهی ر یواحدها

توجـه مورد ی جد صورتبه ع قطعات خودرو اراک ی صنا ی برا یک خوشه صنعت ی یعناصر ساختار .ردیقرارگ

م اراک ینی آلومیخوشه صنعت )ی در ی صنعتیها ل خوشهی تشکیها لی از پتانسیکی اراک که یومینیل و مقاطع آلومید پروفیع تولیصنا نفر 593 ی که دارا است کوچک و متوسط ی بنگاه صنعت 41گردد متشکل از ی م ی تلق یان مرکز است نفر پرسنل دارند و انحراف 14ع به طور متوسط حدود ین صنای ایها ک از بنگاهی هر.کار است یروینک و یـ ار بـه هـم نزد ی مـذکور بـس یهـا بنگـاه ه است کـه انـداز ایند یموز یع ن ین صنا ین ا یار شاغل یمعلحـاظ هـا از بنگـاه ،ع فـوق یصـنا کـه در ان معنـ ی به ا .باشد یز م یها ناچ ن بنگاه ی ا ه در انداز یراکندگپ

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

20 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

د توجه یبا( خورد ی واحدها به چشم نمهانداز جهت از یار به هم شباهت دارند و دوگانگین بسیشاغل .)ن استی تعداد شاغلیدیک واحد تولی اندازه یارهای از معیکیداشت که

کـار مـاهر در یرویـ ل انبـوه ن ی از قب ییها تی معموالً بر مز ی صنعت یها ل خوشه یتشک ،در واقع ل و یـ د پروف یع تول یصنا در ،اما. استوار است یتکنولوژ زیه و سرر یمنطقه و صنعت مورد نظر، مواد اول

د ی تول ی از ماده معدن یرا استان مرکز ی ز ،ستی فوق چندان مشهود ن یها تیاک مز وم ار ینیمقاطع آلوم ع کوچـک و متوسـط مـرتبط بـا ی از اسـتقرار صـنا جهتـی، پـیش باشـد و از یوم برخوردار نمـ ینیآلوم یتکنولـوژ زیـ ر نه وجود نداشته اسـت و اثـر سـر ین زم ی در ا یچ مهارت خاص یوم در اراک ه ینیآلوم ی در اسـتقرار واحـدها یی و ابتـدا یار سـطح یز در حد بس یوم ن ینی اراک و نورد آلوم ،یوم ساز ینیآلوم .خورد یچشم مه ق بفو در استان مرکزی ی صنعتیها خوشهیگافتیعمده توسعه ن لیدال. 5

یهـا خوشـه یترین علل ضـعف و توسـعه نیـافتگ مهمدهد که یها در این مطالعه نشان م ینتایج بررس : به شرح ذیل استی در استان مرکزیصنعت

ها موجود در خوشهین واحدهای بینبود همکار . 1

ید و نوآوریت تولیفی رقابت در کی جاهبقیمت در کنندهشوجود رقابت . 2

و ی به ویژه در نـواح ی در مراکز صنعت ها از کسب و کار تو حمای ها ر ساخت ی بودن ز ی ناکاف . 3 ی صنعتیها خوشه ی استان مرکزی و واحد صنعتها بنگاه یا عمیق و ریشه ییگرا درون . 4بـه دلیـل .. .آالت و ماشـین ،ی و دانـش فنـ ی تکنولـوژ ،ضعف در واردات مواد اولیه و یناتوان . 5مـورد نیـاز کـشور و .. واحدها با وجود و یا عدم وجود تولید مواد اولیـه و ی چون عدم آشنای یعوامل

)اولیهیا ضعف در کیفیت تولید مواد(در داخل کشور ... د مواد اولیه و عدم امکان تولیفیت پایین تولیـد و ضـعف موجـود در دلیل کی هضعف در صادرات تولیدات داخل ب و یناتوان . 6

ی صنعتی و ضعف در بازاریاب تولیدی جهانی با استانداردهایهماهنگ

)ی پیشنهادراهکارهای(سیاستی ی اه توصیه .6انـدازه مـرتبط بـا هـای کـشور، محـدودیت یهـا اسـتان های کوچک در ترین مسائل بنگاه از مهم •

ازی س راهکار خوشه ،ن معضل یائه شده برای حل یکی از بهترین راهکارهای ارا . است کوچک آنها

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

21 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

امکان استفاده از تجربیـات و امکانـات ،ها بنگاهبا تجمیع این زیرا و تجمیع آنها در قالب خوشه است هـای موجـود در انتقال دانـش و نـوآوری این،برعالوه . آید وجود می مشترک به صورتبه یکدیگرگـذار تـاثیر هـا بنگاه عملکردبر مختلف یها طهیحها در وشه خ بنابراین. شود یتر انجام م عی سر خوشه

،امـا . گردنـد های کوچک و متوسط می های یک بنگاه بزرگ برای بنگاه مزیتبوده و موجب ایجاد ژه یـ کـشور بـه و ی مراکز صـنعت اغلبدرز اشاره شد ی ن پیش از این ن موضوع همان طور که یغم ا یرعل

عنـوان یـک بخـش تاثیرگـذار اند در اقتصاد ملی بـه نتوانسته نه تنها صنایع کوچک استان مورد بحث هـای مطرح باشند، بلکه در صورتی که به ایجاد بهبود در عملکرد این بخش توجـه نـشده و حمایـت

ور، الزم از آنها صورت نگیرد، بخـش اعظمـی از تـوان بـالقوه ایجـاد ارزش افـزوده در اقتـصاد کـش ید جـد یـ مراکـز هـدف تهد ی توسعه صـنعت ین موضوع برایکه ادادخواهد قابلیت خود را از دست

ت دار یـ ع اولو ی مـرتبط بـا صـنا یهـا جاد خوشه ی و ا یع استان مرکز ی صنا یبند تینجا اولو یدر ا . است . ز استی اجتناب ناپذیضرورت

تنها (های کوچک و متوسط ایرانی ترین مرکزی که به ارائه خدمات به بنگاه مهم ،حال حاضر در •نظـور به م ن مرکز ی ا .باشد می "شبکه نقطه تجاری ایران " مشغول است ) ی و بازرگانی بخش تجار در

ماننــد یفاهــداهــای کوچــک و متوســط بــرای بنگــاهیخــارج هــای تجــاری کــردن فرصــت فــراهمرا مقررات و فرایند تجاری در میان کشورهای عضو ،ها سازی رویه سازی و ارزان سازی، یکسان ساده

هـای تجـاری بـه معرفی کاالها، خدمات و فرصـت ،ها به بنگاه یا خدمات مشاوره ارائه .کند یدنبال م از ... و رسـانی اطـالع ، اقتصادی نمودن فرایند تجارت ، المللی های اقتصادی در سطح ملی و بین بنگاه

یهـا تعامل بنگاه یها نهی فراهم کردن زم ،ن راستا یدر ا .ست ا ها ت از بنگاه ین مرکز در حما یاقدامات ا موجب شبکه نقطه تجاری ایران یها تی آنها از حماین مرکز و برخورداری با ا ی استان مرکز یعتصن

و یکاری بحران ب یجی آن توسعه اشتغال و محو تدر درپی استان و ی صنعت یشرفت واحدها یارتقاء و پ . ست ساله کشور خواهد شدیتحقق اهداف سند چشم انداز ب

البته با درنظر (ا در تولید ناخالص ملی و ایجاد مشاغل جدید ه بنگاهموثر سهم با توجه به ضرورت •در ای م حمایت منطقـه سیستبا یمرکز شود یشنهاد م ی پ ،)ی استان مرکز ی صنعت یها یگرفتن توانمند

از الزامات مهم یکی زیرا جاد شودی تحقق اهداف طرح شده در فوق ایها برا و خوشه ی صنعت ینواح راهنمــاییو ارائــه اطالعــات ،یاســتان مرکــز ی صــنعتی واحــدهایههــا و ســاماند در توســعه خوشــه

، دسترسی به اعتبـارات بـانکی الت الزم در یو فراهم کردن تسه کارآفرینان موجود و آتی آموزش و

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

22 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

هـای مناسـب بـرای تـشخیص فرصـت ، هـا حل مشکالت بنگاه ، تهیه برنامه های اجرایی کسب و کار . استرسانی تخصصی کسب و کارمراکز اطالع جاد یا و ایجاد کسب و کار

ها بنگاهیدر ساماندهبه ویژه آنها ی این استان و توسعه نیافتگی صنعتیها با توجه به ضعف خوشه •ــات ،دیگــر در ایــن زمینــه پیــشنهاد دانــشگاه، صــنعت و ارتبــاط زنجیــره ســه محــوری کــردن یعملی

نهادهای حمایتی و پشتیبان از جمله از طریق گیری این پیوند شکلتحکیم و )سرمایه گذار (بردار بهره مناسـب یهـا و اسـتفاده از روش باال بردن کیفیت تولید است زیرا استان ی صنعت یها شرکت شهرک

در مهـم قطعـا از الزامـات ی صنعت ی مدیریت مدرن در واحدها یها از استراتژی یتولید و برخوردار .این زمینه است

نامـه آیـین ی با اجرا یحت(تاکنون های کوچک بنگاه وجود آمدن ه ب ابتدایاز که است قابل ذکر • ی صـنعت ی دولـت از واحـدها وسـیع ی مـال یهـا وحمایـت 1384 کوچک در سال یها گسترش بنگاه

نسبت به بنگاههـای بـزرگ در توسـعه یکمتر مزیت نسبیها همواره این بنگاه ) ها استان زودبازده در هـای کوچـک نـسبت بـه کاهش مزیـت بنگـاه که درس به نظر می . اند داشته صنعتی و اقتصادی کشور

تـرین عمـده ،در این راستا البته . است ون بنگاهی و برون بنگاهی آنها رصنایع بزرگ متاثر از عوامل د عدم اطالع ، بنابراین.استها برای فروش محصوالت خود قدرت بازاریابی این بنگاه گذار تاثیر عامل ایـن بنـابراین، باشد یم ضعیف کشورداخل و خارج ی بازار در از نیازها ها در این استان بنگاه کافیفـروش و موضـوع بـر و ایـن روبـرو کـرده تقاضا برای محصوالت خـود با مشکل کمبود را ها بنگاه

یع صنعت در استان مرکز به دلیل تنو که است این در این زمینه یاد اساس پیشنه .استموثر سوددهی و مصرفی کاالهای صنعتی اغلب در تولید یها فناوریاز ، )R&D (یها با ترویج روش است یضرور

مـدیران بازاریـابی و بازاریابـان وصص از نیروهای متخـ طور استفاده شود و همین ی صنعت یدربازاریاب یمنـد بهـره در بازاریـابی صـنعتی آنهـا کارآمد و به روز یها تخصصنیز و ترغیب تقاضا در یصنعت

الزم در یها زمینه ،مدیریت برند و تبلیغات مناسب یها از روش اده فشود است ی م ییادآور.موثر نمود . فراهم خواهد کردراستااین

یریجه گینت. 7

و متوسـط بـه سـمت ع کوچـک ی صـنا یجهـت دهـ هـا نـشان داد کـه یجـه بررسـ ی نت ،ن مطالعه یدر ا یریـ گ شـکل د توجه داشـت کـه یالبته با . خواهد بود داری توسعه پا ی از راهکارها یکیشدن یا خوشه

هـم تخـصص و یهـا شـرکت ییای بر تمرکز جغرافی و مبتنی جمعییک خوشه بر اساس اصل کارا ی .باشد ی مشترک مییدها و فرصت های متعامل با تهدیا جاد مجموعهیا

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

23 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

، )52مـاده ( ص مـصلحت نظـام ی نظـام و مـصوبه مجمـع تـشخ ی کلیها استی س،ن راستایدر ا مصوب (گرا صادراتیها خوشه توسعه ینامه بخش نیی، آ)21،32،39مواد( قانون برنامه چهارم توسعه

نزدیـک و مشاوره ی کسب و کار، هماهنگ یها ها و شبکه توسعه خوشه ینامه مل نییآ ،)ت دولت یئهجـاد ینـه، ا ین زمیـ ها در ا ها و برنامه استی س یساز ادهیو پ نی در تدو طبیرذ یها ها و سازمان وزارتخانه

یهـا ت توسعه خوشـه ی اهم گواه یا منطقه ی نهادها یریگ شکلت از ی حما ،یا توسعه خوشه ینهاد مل بـه ای غم جدی بودن بحـران اشـتغال و توسـعه منطقـه یرعل ،اما. کشور است ی در مراکز صنعت یصنعت

های صنعتی تاکنون به صورت یک رویکرد توسعه خوشه استان مرکزی، ویژه در مراکز صنعتی مانند . است پیگیری قرار نگرفته راهبردی مورد حمایت و

شـود اعـالم اسـت کـه اینی استان مرکز ی صنعت یها نکته حائز اهمیت در تحلیل خوشه البته ایی لز درصد بوده و سهم اشـتغا 08/0ادل های صنعتی تنها مع های موجود و فعال در خوشه م بنگاه سه

بـرداری شـده در های بهـره ال پیش بینی شده در واحد درصد از کل اشتغ 04/0 طها نیز فق در خوشه ها با توجه به مزیت نسبی صنایع موجـود ضوع داللت بر توسعه نیافتگی خوشه استان است که این مو

.در این استان دارد تکمیل و یا تـامین ،حمایت مالی دولت از طریق پرداخت تسهیالت برای ایجاد ،ن راستا یدر ا

را ی با روی کار آمدن دولت نهم نتایج مثبتـ 1384 کوچک و زودبازده از سال یها نقدینگی به بنگاه د کـه نـ ده ی در این زمینه نشان مـ ی آمار یها بررسیزیرا داشته است ی بخش صنعت استان مرکز در

متقاضـی اسـتفاده از ایـن جـدای از تعـداد طـرح مندی استان مرکزی از این تـسهیالت وضعیت بهره های عامل استان ای مختلف اقتصادی و در بانک ه طرح در استان در بخش 9960تسهیالت با بیش از

مطلـوب ًاز اسـتقبال نـسبتا در ایـن زمینـه درکـل کـشور 20 رتبه کسب و گردیده است نعقاد قرارداد امیانگین مبلغ هر قرارداد باال بودن عالوه بر این،. داردحکایت گذاران و صاحبان صنایع استان سرمایه

هـای اقتـصادی دهد که ابعـاد بنگـاه نشان می 10رتبه استان به و کاهش کشوردر مقایسه با در استان های کوچـک و با اجرای طرح بنگاه ، دیگر ی از سو .باشد استان مرکزی از متوسط کشور بزرگتر می

درصـد اشـتغال تعهـد 25 حدود 1387ها تا پایان سال زود بازده و با به بهره برداری رسیدن این طرح رتبه استان در ایجاد اشتغال نسبت به اشتغال تعهد شـده در ،بنابراین. ستشده در استان پوشش یافته ا

نتایج .دهد را نشان می کشور که وضعیت بهتری نسبت به متوسط است11برنامه توسعه اشتغال استان های زود بازده در استان مرکزی طی دوره مورد بررسـی نامه بنگاه ینها از عملکرد اجرایی آی مقایسه

هـای بررسـی شـده در ایـن شـاخص بیشتر لی بخش صنعت و معدن در ک طور هد که ب نده ن می ز نشا ین

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

24 96 و 95های شماره نهمله اقتصادی سالمج

بـه ،نه مشخص اسـت ین زم یچنانچه از محاسبات انجام شده در ا . مطالعه باالترین سهم را داشته است هـای که با اعمال سیاست است جایگاهی مطلوبنعتی بودن این استان جایگاه صنعت دلیل ماهیت ص

بنـابراین، . توان به موثر بودن صنعت در تولید ناخالص داخلی و اشتغال استان پی برد ارا می کحمایتی و اسـتفاده از ی صـنعت یهـا رفع موانع موجود در خوشـه ،ی زودبازده صنعتیها از طرح یحمایت جد

انـد تو یدر استان م یساز ها و مقدمات خوشه ینهدار استان و فراهم کردن زم مدل موثر صنایع اولویت . گذار باشد نها در توسعه اشتعال استان تاثیربردن سهم صنایع کوچک و نقش آ در باال

منابع معاونـت اقتـصادی سـازمان ،"!های کوچک و متوسط؛ فرصت یا چـالش ؟ بنگاه "،)1387( معصومه ،زیرک

.امور اقتصادی و دارایی استان همدانمقـام معظـم 12/8/1382 مـورخ 5775/1، ابالغیـه شـماره 1404 سـاله ایـران در افـق 20متن سند چشم انـداز

.رهبریولــت شــماره دت ئــ مــصوب هی،اساســنامه ســازمان صــنایع کوچــک و شــرکت شــهرک هــای صــنعتی ایــران

.1384/ 12/6ن مورخ 31907ت 323950 ،هـای صـادرات گـرا آیین نامه بخشی توسعه خوشـه ، قانون اساسی 138تصویب نامه کمیسیون موضوع اصل

14/2/1387مصوب هیات دولت .1384مصوب )1384 -1388( قانون برنامه چهارم توسعه

ماهنامـه ،"های کوچک و متوسـط ضرورت خوشه سازی بنگاه "، )1385 (محترم قالتی رحیم و محمد، ناطق .173 شماره ،تدبیر

Porter, M. (1998),"Clusters and the New Economics of Competition",

Harvard Business Review, NEW YORK, Vol.76, No.6, PP. 79-85.

اینترنت های تیسا www.icsb.org www.gemconsortium.org www.dfait.gc.cu/manila www.gin.sme.ne.jp www.ueapme.com www.wasmeinfo.org

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020

25 . بررسی نقش صنایع کوچک در توسعه اشتغال

www.unido.org www.karafarini.sharif.edu/cp www.markazi-cluster.ir .٩ www.sme.ir www.markazi-iec.ir www.lorestaniec.ir

Dow

nloa

ded

from

ejip

.ir a

t 7:0

4 +

0430

on

Frid

ay J

une

5th

2020