Fomento da lecturaBaixo este ttulo recllense un conxunto de suxestins e unha lista de lecturas recomendadas a partir das cales o profesorado pode configurar un plan de traballo para o fomento da lectura relacionada coa materia de Ciencias da Natureza. Este plan pretende contribur tanto a me-llorar o coecemento cientfico coma a lograr obxectivos como estes:

Espertar e aumentar o interese do alumnado pola lec-tura.

Potenciar a comprensin lectora en relacin coas Cien-cias da Natureza.

Formar lectores competentes no mbito escolar. Lograr que a maiora do alumnado descubra a lectura

como un elemento de gozo persoal.

Fomentar no alumnado, a travs da lectura, unha acti-tude reflexiva e crtica no seu medio.

Usar a biblioteca para a aprendizaxe e como fonte de pracer.

O proxecto incorpora unha sinxela ficha que pode utili-zarse para realizar un seguimento do plan con cada un dos estudantes.

Mis al do libro de texto

O libro de texto que vostede elixiu un material bsico. O seu propsito o de articular as apren-dizaxes e partir dun ncleo de coecementos co-mn, pero non debera ser a nica fonte de infor-macin nin de actividades. As bibliotecas escolares e de aula deberan estar provistas dalgunhas enci-clopedias, de certas coleccins ou dalgns textos que promovan a lectura divulgativa, do mesmo xei-to que mediante outros libros se fomenta a lectura literaria. Hoxe, o acceso a enciclopedias electrnicas e a internet posible dende a maiora dos fogares e escolas. A travs destes medios, encontrar da-tos, textos, explicacins, acontecementos sociais, guas sobre experimentos cientficos e, sobre todo, imaxes e outros materiais multimedia. Non obstan-te, neles non adoita haber lecturas, propiamente ditas, axeitadas s rapazas e aos rapaces destas idades.

Crear un plan de lectura

Crear un plan de lectura divulgativa (cientfica e social) xeral e para estas idades resulta difcil dada a heteroxeneidade e os intereses variados do alumnado, e, non obstante, mis que conve-niente que cada docente estableza unhas pautas para facer posible e propiciar a lectura de textos cientficos.

Neste plan deberan terse en conta uns criterios que pasamos a pormenorizar.

A consulta na aulaO libro (e, en xeral, calquera material de consulta) debe considerarse dentro dunha educacin como unha fonte de informacin da que se serven habi-tualmente cientficos e investigadores.

Na aula ou na biblioteca escolar, os libros de con-sulta deberan ser visibles, accesibles e manexa-bles.

A lectura e a construcin do coecemento cientficoA lectura e a construcin

74

A seleccin das lecturasA seleccin de libros e textos debera partir do nivel de coecementos e dos intereses dos rapaces e das rapazas.

O manexo por parte dos docentes de certas re-ferencias bibliogrficas, ou a forma de acceder a elas, debera servir para satisfacer intereses xerais ou particulares.

evidente que todos os libros non poden estar na aula, pero algns estudantes agradecern que os orienten sobre un libro que lles interese nun mo-mento dado, para que poidan adquirilo ou buscalo nas bibliotecas pblicas da sa localidade.

A metodoloxa da lectura Ler sobre ciencia un proceso e, como acontece con outras lecturas, non pode esperarse que sexa doado nin gratificante nunha primeira instancia. A metodoloxa da lectura cientfica especial; require de imaxinacin, de perseveranza e, en ocasins, de coecementos previos que poden ir completn-dose mediante outras lecturas e, dende logo, utili-zando dicionarios.Como acontece coa literatura, profesores e profe-soras debern combinar a lectura en voz alta, co-lectiva, con outros encargos de lectura mis indi-viduais.

A resposta do alumnado

A lectura dun texto divulgativo non ten por que gustar necesariamente a todos os rapaces e ra-pazas dunha clase, pero o mesmo acontece coa lectura literaria. Non obstante, ler xuntos permitir compartir, comentar, criticar e descubrir criterios para buscar outras lecturas e para redactar textos persoais.

Un texto cientfico nunca est pechado; prstase a ampliacins, a buscas, a afondamentos en detalles que sern interesantes para unha parte do alumna-do, pero non para outra.

A renovacin dos materiaisUn plan de lectura debe estar sempre en proce-so de construcin. Ao tempo que a ciencia, a so-cioloxa ou a historia evolucionan, aparecen nos estantes novas obras divulgativas s que paga a pena poer atencin.Non debe preocupar que ao comezo haxa poucos recursos. O importante a acertada seleccin pre-via que despois, ano a ano, se ir completando con fontes bibliogrficas xa experimentadas na aula ou recentemente aparecidas.

75

O plan lector bsico

Co fin de estimular o hbito da lectura e a capa-cidade de expresin dende distintas reas do cu-rrculo de Educacin Secundaria, Ricardo Gmez escribiu unha seleccin de textos divulgativos en catro volumes. No cadro inferior resmense aqueles textos reco-mendados para este curso.Este cadro orientativo constite un plan lector b-sico que cremos abordable por un amplo sector do alumnado. Se o considera necesario, o docente po-der complementalo con outras lecturas.Suxerimos que se dea a estas lecturas un peso especfico: que se poa atencin s chamadas de vocabulario e se estimule o uso do dicionario para asegurar a lectura comprensiva.

Tales lecturas pdense encargar aos rapaces e s rapazas para que as fagan individualmente; pero, tamn dependendo dos casos, poden ser li-das polo docente en voz alta, co obxectivo de es-tablecer un modelo da lectura cientfica. Neste caso, recomendamos que o docente poa nfa-se nos termos que poidan descoecerse e invite aos estudantes a que os busquen no dicionario, e que ample ou explique ideas que poden non estar claras para o alumnado ou que esperten in-terese...

Esperamos que sirva non s para ler e espertar a curiosidade, senn tamn para que redacten textos similares, nos que manifesten as sas inquietudes, coecementos e experiencias.

TTULO DA LECTURA 2. CIENCIAS DA NATUREZA

Tienen sentimientos los animales? Recomendable ao desenvolver a funcin de relacin dos seres vivos

Por qu se inclina la torre de Pisa? Recomendable para os contidos sobre forzas

El acueducto de Segovia Recomendable para os contidos sobre enerxa

Volume 1

TTULO DA LECTURA 2. CIENCIAS DA NATUREZA

Por qu algunas plantas son carnvoras? Recomendable ao desenvolver a funcin de nutricin nos seres vivos

Una mujer para la historia: Jane Goodall Recomendable ao desenvolver a funcin de relacin nos seres vivos

Por qu Arqumedes es tan famoso? Recomendable para os contidos sobre forzas

Qu saben los animales de nmeros? Recomendable ao desenvolver os contidos sobre a funcin de relacin nos seres vivos

Volume 2

TTULO DA LECTURA 2. CIENCIAS DA NATUREZA

La bsqueda de vida extraterrestre Recomendable ao desenvolver os contidos sobre a materia no universo

El descubrimiento del ADN

Os seus dous primeiros apartados (Aparicin do mi-croscopio e Grandes pasos en bioloxa) son apropia-dos para desenvolver os contidos sobre a clula e o microscopio

Newton, la vida de un genio solitario Recomendable para os contidos de fsica

Barcos, submarinos e batiscafos Recomendable ao desenvolver os contidos sobre flotabilidade dos obxectos e peso aparente

Superordenadores Recomendable ao desenvolver os contidos sobre a luz

Volume 3

TTULO DA LECTURA 2. CIENCIAS DA NATUREZA

Antimateria Recomendable ao desenvolver os contidos da materia no universo

Volume 4

Antimateria

76

O plan lector bsico

Material complementario para o desenvolvemento das competencias bsicas

No apartado Material complementario para o des-envolvemento das competencias bsicas, ofrec-moslle, para cada unidade, unha ficha especial-mente deseada para desenvolver o interese pola lectura, as como outros aspectos da competencia lingstica. Cada unha destas fichas recolle un tex-to relativo a algn tema de interese humano rela-cionado cos contidos tratados na unidade. Os ttu-los destas lecturas son: 1. Ser cientfico: unha forma de ser creativo. 2. Vexetais para todos. 3. O comportamento humano. 4. O mellor xeito de criar animais. 5. O principio do cambio. 6. As rochas na arte. 7. Noticias de catstrofes. 8. A materia do universo. 9. As carreiras de Frmula 1.10. O hiperconsumo de materia e enerxa.11. A temperatura e a sa medida.12. As tormentas elctricas.

Outras lecturas recomendadas

Ademais, achegamos un listado de lecturas reco-mendables relacionadas con cada unidade, co fin de que o docente dispoa dalgunhas suxestins para ampliar o seu plan lector.

Os libros de lectura que propoemos son meras suxestins. Seguro que deles ou doutros vostede poder extraer fragmentos que se acomoden s necesidades, gustos, intereses ou niveis do seu alumnado. Tamn importante estimular a capaci-dade de busca das rapazas e os rapaces hora de localizar curiosidades, ancdotas ou experimentos. E esperamos que, do mesmo modo, contriban a que o alumnado elabore os seus propios textos, que perda medo utilizacin dun vocabulario cien-tfico e, en definitiva, que sexa creativo e crtico.

Unidade 1Margulis, l.: Qu es la vida?. Tusquets edito-res, 1996.Unidade 2AsiMov, I.: Viaje alucinante. Plaza y Jans, Barcelona, 2000.

Unidade 3Brater, J.: Lo que Fleming nunca contara. Ma Non Tropo, Barcelona, 1994.

Unidade 4Durrell, G.: Cmo cazar a un naturalista aficio-nado. Planeta, Barcelona,1997.

Unidade 5PiMentel, J.: Viajeros cientficos. Tres grandes expediciones al Nuevo Mundo. Nivola, Libros y Ediciones, 2001.

Unidade 6Verne, J.: Viaje al centro de la Tierra. Col. Tus libros. Ed. Anaya.

Unidade 7Sutherland, L.: Terremotos y volcanes (Los exploradores de National Geographic). MolinoBruce, V.: Sin peligro aparente. RBA, Barcelona, 2002.

Unidade 8verne, Jules: De la Tierra a la Luna. Editorial Rueda, 2000.s. hawking, lucy: La clave secreta del universo. Editorial Montena, 2008. asiMov, isaac: El universo. De la Tierra a los qusares. Alianza Editorial, 2001.Frova, a.: Por qu sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999. asiMov, isaac: Cien preguntas bsicas sobre la ciencia. Alianza Editorial, 2002.arnold, n.: Esa catica qumica. Editorial Molino. El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5. edicin, 1989. Pratt van cleave, Janice: Qumica para todos los nios. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992.

Unidade 9Frova, a.: Por qu sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999.laserna, l. Blanco: Arqumedes, el despistado. Editorial el rompecabezas.asiMov, isaac: Cien preguntas bsicas sobre la ciencia. Alianza Editorial, 2002.ortoli, s., e witkuwski, n.: La Baera de Arqu- medes. Pequea Mitologa de la Ciencia. Editorial Espasa, Madrid, 1999. roBerts, r.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, 1989. trocchio, F.: El genio incomprendido. Alianza Editorial, 1999.

Unidade 10Quiroga, horacio: Cuentos de la selva. Col. Tus libros. Ed. Anaya.rosati, ivo: El hombre de agua. Kalandraka, 2008.

77

78

giono, Jean: El hombre que plantaba rboles. Ed. Jos J. de Olaeta.asiMov, isaac: Energa. Ed. Molino. Barcelona, 1990.taylor, B., e hawkes, n.: Aire, agua, calor y energa. Aula Abierta, Anaya, 1997.

Unidade 11

asiMov, isaac: Energa. Barcelona, 1990.

taylor, B., e hawkes, n.: Aire, agua, calor y ener-ga. Aula Abierta. Ed. Anaya, 1997.

Frova, a.: Por qu sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999.

Unidade 12Fdez. Panadero, J.: Por qu la nieve es blan-ca? Ed. Pginas de espuma.

wells, h.: El hombre invisible. Col. Tus Libros. Ed. Anaya.

vecchione, g.: Experimentos sencillos con luz y sonido. Ed. Oniro.

disPezio, M.: Experimentos sencillos sobre ilu-siones pticas. Ed. Oniro.

Ciencia divertida. Ed. Oniro.

Pluchet, B.: Fisi Ka y el enigma del espejo. Ed. Oniro.

G

RU

PO

AN

AY

A,

S.A

. C

ienc

ias

da N

atur

eza

2.

ES

O M

ater

ial f

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.

1 Anota as palabras que non entendiches e cuxo significado tiveches que buscar no dicionario.

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

2 Anota o que non comprendiches da lectura para comentalo na clase.

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

3 Escribe a idea central da lectura.

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

79

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

A lectura titlaseA lectura titlase

4 Explica qu o que mis che sorprendeu do que liches.

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

5 Sobre que outras cousas che gustara saber mis en relacin con este tema?

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

................................................................................................................

...............................................................................................................

Nome e apelidos: .........................................................................................................................................

Curso: ..................................................................... Data: .......................................................................

A lectura titlaseA lectura titlase

80

G

RU

PO

AN

AY

A, S

.A. C

ienc

ias

da N

atur

eza

2.

ES

O M

ater

ial f

otoc

opia

ble

auto

rizad

o.