Perretxiko lehiaketa

Perretxikoekin lotuta, onddoen erreinua, hauen elikadura, ekosistema ezberdinak eta inguruarekiko begirunea ere lantzen dira ikastolan.

Orain dela 17 urte gure herrian, Arrasaten, lehenengo aldiz ospatu zen Arizmendik antolatutako perretxiko lehiaketa. Urte asko pasatu dira, eta perretxiko lehiaketa gero eta arrakastatsuagoa da. Lehiaketaren inguruan beste ekintza asko antolatzen dira: marrazki lehiaketa, pintxo lehiaketa, artisau erakusketa, batxilergokoek ikasbidaiarako dirua lortzeko pintxo salmenta eta abar.

Guk, ikasleok, oso gustura parte hartzen dugu urtero Guk, ikasleok, oso gustura parte hartzen dugu urtero lehiaketan eta egun batzuk lehenago mendira joaten gara lehiaketan eta egun batzuk lehenago mendira joaten gara perretxiko bila(aurten Urkiolara) eta igandean goizean goiz perretxiko bila(aurten Urkiolara) eta igandean goizean goiz esnatzen gara dena prestatzeko. esnatzen gara dena prestatzeko.

Horrela herri mailako ekintza garrantzitsu bat bihurtu da Horrela herri mailako ekintza garrantzitsu bat bihurtu da eta mikologia munduko jakintsu asko biltzen dira bertan. eta mikologia munduko jakintsu asko biltzen dira bertan.

Landare, animalia?Landare, animalia?

Animaliak eta onddoak bereizteko irizpidea ez da , printzipioz, hain nabaria. Talde biak heterotrofoak dira, baina, onddoek, beren elikagaia den materia organikoan bertan egiten dute digeritzea eta ostean dator xurgapena; animaliek, ordea, gorputz barruan sartzen dute elikagaia ingestio prozesu baten bidez.

Hau da, onddoek elikagaiak xurgatu egiten dituzte eta animaliek, Hau da, onddoek elikagaiak xurgatu egiten dituzte eta animaliek, berriz, elikagaiak ahoratu egiten dituzte.berriz, elikagaiak ahoratu egiten dituzte.

Animaliak

Onddoak

Onddoak landareen antzera elikatzen dira, hau da, disolbatutako substantziak xurgatuz elikatzen dira eta ez dute mugimendurik, baina hauek ez bezala xurgatzen dituzten elikagaiak organikoak dira. Gainera, landareek klorofila sortzen dute, onddoek berriz, ez dute klorofila sortzeko ahalmenik. Eta bestalde, landareek fotosintesia egiten dute, hau da materia organiko materia ez organiko bihurtzeko ahalmena dute, onddoek ez bezala.

Hau da, landareak eta onddoak, itxuraz, oso antzekoak izan arren Hau da, landareak eta onddoak, itxuraz, oso antzekoak izan arren desberdintasun ugari dituzte eta, honen ondorioz, onddoak ezin dira desberdintasun ugari dituzte eta, honen ondorioz, onddoak ezin dira landareak izan. landareak izan.

OnddoakLandareak

Fungi erreinuaFungi erreinuaHasiera batean landareen erreinuan sartu genituen. Baina animaliengandik gertuago daude, ez baitute fotosintesia egiteko gaitasunik; ez dira gai beren kabuz materia organikoa sortzeko, landareak bezala. Animaliak ere ez dira, animaliok elikagaiak ahoratu egiten ditugu. Onddoek elikagaiak xurgatu egiten dituzte. Arrazoi horiek denak kontuan izanda, erreinu bat eman zitzaien: Fungi erreinua.

Onddoen erreinuaOnddoen erreinua Heterotrofoak dira eta zelula anitzak edo bakarrekoak izan daitezke. Esporen bidez ugaltzen dira.

Hiru motatakoak izan daitezke:•Zizak:Benetako onddoa lur azpian dago eta mizelioa deitzen da.Kanpoaldeko zatia bere ugal aparatua da eta oinez eta txapelaz osatuta dago.•Lizunak:Usteltzen den materia organikoan sortzen dira. hezetasuna behar dute bizi ahal izateko.Penizilina egiteko erabili zuten.•Legamiak:Zelula bakarreko organismoak dira eta zenbait sustantzia hartzitu egiten dituzte: ogia sortzeko, ardoa, garagardoa,...

Ogia egiten ere oso ondo pasatzen dugu!!!Ogia egiten ere oso ondo pasatzen dugu!!!Gure neska-mutilak lan ta lan!!!Gure neska-mutilak lan ta lan!!!

Zer dira antibiotikoak? Penizilina izan zen lehenengo aurkitu zen antibiotikoa. Alexander Fleming (1881- 1955)-an aurkitu zuen.Eralbilpen guztietan antibiotikoa sendagile bat da infekzio bat sendatzeko.Bere ondorioa da bakterioen hazkudea hiltzea daAntibiotikoak behar direnean bakarrik hartuta, bakterioak erresistente ez bihurtzea dute helburu sendagileek. Izan ere, bakterioek erresistentzia garatzen badute, akabo. Sendagaiak ez du ezertarako balio, eta beste formula baten bila hasi behar! Gaur egungo medikuntzan arazo larria da erresistentziena. Hala ere, badirudi konpontzeko bidean dela.

Zer lotura dute onddoek antibiotikoekin?Zer lotura dute onddoek antibiotikoekin?Azkenaldian zoritxarrez famatu bihurtu zaigun Azkenaldian zoritxarrez famatu bihurtu zaigun AspergillusAspergillus onddoa bera ez onddoa bera ez

da gurekin bizi, baina bai gure artean. Onddoak asko dira eta mota da gurekin bizi, baina bai gure artean. Onddoak asko dira eta mota askotakoak eta edozein toki umel edo haustunetan egon daitezke, hau da askotakoak eta edozein toki umel edo haustunetan egon daitezke, hau da hormetan, tresnetan, simaurrean… bizi dira. Une egokia harrapatuz gero, hormetan, tresnetan, simaurrean… bizi dira. Une egokia harrapatuz gero,

infekzioa sortzeko gai dira. infekzioa sortzeko gai dira. Baina onddoak beti ez dira kutsagarriak, gaixotazunak, infekzioak…Baina onddoak beti ez dira kutsagarriak, gaixotazunak, infekzioak…sendatzeko balio dutelako. Adibidez Lizunak, usteltzen den materia sendatzeko balio dutelako. Adibidez Lizunak, usteltzen den materia organikoan sortzen dira, hezetasuna behar dute bizi ahal izateko eta organikoan sortzen dira, hezetasuna behar dute bizi ahal izateko eta

Penizilina egiteko erabili zuten.Penizilina egiteko erabili zuten.

Nork aurkitu zituen lehenengoz? Eta, nola?Nork aurkitu zituen lehenengoz? Eta, nola?

Alexander Fleming-ek (1881-1995) aurkitu zuen lehen antibiotikoa Alexander Fleming-ek (1881-1995) aurkitu zuen lehen antibiotikoa laborategiko lanetan ari zenean. Egun batean, zenbait gaixotasun eragiten laborategiko lanetan ari zenean. Egun batean, zenbait gaixotasun eragiten

dituen estafilokoko bakterioa Petri kaxa batean hazten jarri eta, dituen estafilokoko bakterioa Petri kaxa batean hazten jarri eta, oharkabean, kaxa irekita utzi zuen. oharkabean, kaxa irekita utzi zuen.

Beheko solairuan, mikologia-laborategian, Beheko solairuan, mikologia-laborategian, PenicilliumPenicillium notatumnotatum izeneko izeneko onddoarekin ari ziren lanean eta, dirudienez, onddo hori Petri kaxara joan onddoarekin ari ziren lanean eta, dirudienez, onddo hori Petri kaxara joan eta hantxe kokatu zen, kaxaren erdialdean, goxo-goxo. Orduan konturatu eta hantxe kokatu zen, kaxaren erdialdean, goxo-goxo. Orduan konturatu

zen onddoak estafilokoko bakteriari hasten eragotzi ziola eta horrela, zen onddoak estafilokoko bakteriari hasten eragotzi ziola eta horrela, kasualitatez, egin zuen aurkikuntza.kasualitatez, egin zuen aurkikuntza.

Antibiotikoek ez dute balio gaixotasun guztiak sendatzeko, adibidez, Antibiotikoek ez dute balio gaixotasun guztiak sendatzeko, adibidez, gripea sendatzeko. Zergatik?gripea sendatzeko. Zergatik?

Gripea birus bat da, birus batek sortutako gaixotasuna. Ugaltzen da, Gripea birus bat da, birus batek sortutako gaixotasuna. Ugaltzen da, baina ez ditu, beste bizi funtzioak betetzen, beraz bizidun eta baina ez ditu, beste bizi funtzioak betetzen, beraz bizidun eta

bizigabeen mugan aurkitzen da.bizigabeen mugan aurkitzen da.Horregatik, Gripea ezin da antibiotikoekin sendatu, antibiotikoak hartu Horregatik, Gripea ezin da antibiotikoekin sendatu, antibiotikoak hartu

ezkero,geroz eta germen kopuru handiagoa sortzen da gorputzean. ezkero,geroz eta germen kopuru handiagoa sortzen da gorputzean. Gripearen kontra txertoak ez dira eraginkorrak gaixotasun infekto-Gripearen kontra txertoak ez dira eraginkorrak gaixotasun infekto-kutsagarria baita.kutsagarria baita. eta horrelakoetan antibiotikoek ez dute ezertarako eta horrelakoetan antibiotikoek ez dute ezertarako

balio.balio.

NESKATILA HONEK ONDDOAK DITU HANKETAKO BEHATZTETAN.NESKATILA HONEK ONDDOAK DITU HANKETAKO BEHATZTETAN.Kaixo, ez bazaizu inporta elkarrizketa txiki bat egingo dizugu.Kaixo, ez bazaizu inporta elkarrizketa txiki bat egingo dizugu.

-Nola jakin zenuen onddoak zenituela?-Nola jakin zenuen onddoak zenituela?-Lehenik nire behatzetako azazkalak jausi eta oso delikatuak zeudela konturatu -Lehenik nire behatzetako azazkalak jausi eta oso delikatuak zeudela konturatu

nintzen, orduan medikuak onddoak nituela esan zidan.nintzen, orduan medikuak onddoak nituela esan zidan.-Zer esan edo egin zizun medikuak?-Zer esan edo egin zizun medikuak?

Ba lehenengo, azazkal zati bat hartu zidaten eta laborategian begiratu ondoren Ba lehenengo, azazkal zati bat hartu zidaten eta laborategian begiratu ondoren onddoak nituela eta oso zailak zirela kentzeko esan zidan.onddoak nituela eta oso zailak zirela kentzeko esan zidan.

-Ze gomendio edo medikamendu eman zizun medikuak onddoak sendatzeko?-Ze gomendio edo medikamendu eman zizun medikuak onddoak sendatzeko?““CICLOCHEN “ medikamendua emateko esan dizan, lehenik azazkalak CICLOCHEN “ medikamendua emateko esan dizan, lehenik azazkalak

alkolarekin garbitu eta produktua eman. Hankak urarekin kontaktuan denbora alkolarekin garbitu eta produktua eman. Hankak urarekin kontaktuan denbora asko edukitzea txarra zela ere esan zidan.asko edukitzea txarra zela ere esan zidan.

ESKERRIKASKO ELKARRIZKETA HONI ERANTZUTEAGATIK.ESKERRIKASKO ELKARRIZKETA HONI ERANTZUTEAGATIK.

Dena den, onddoak asko dira eta mota Dena den, onddoak asko dira eta mota askotakoak, eta, une egokia harrapatzen askotakoak, eta, une egokia harrapatzen dutenean, gai dira infekzioa sortzeko. dutenean, gai dira infekzioa sortzeko. Onddoei dagokienez, gehienbat antibiotiko Onddoei dagokienez, gehienbat antibiotiko ugari hartzen dituzten pertsonetan gailentzen ugari hartzen dituzten pertsonetan gailentzen dira. dira. Candida Candida generokoak, esaterako, generokoak, esaterako, gizakion ahoan eta digestio-hodian egoten gizakion ahoan eta digestio-hodian egoten dira, besteak beste. dira, besteak beste. Aspergillus Aspergillus generoko generoko onddo ezagunak, berriz, airean egoten dira. onddo ezagunak, berriz, airean egoten dira. Ez dira gizakian bizi, baina bai haien artean. Ez dira gizakian bizi, baina bai haien artean. Aspergillus Aspergillus onddoaren esporak leku guztietan onddoaren esporak leku guztietan daude, etxean, eskolan, ospitalean... aireak daude, etxean, eskolan, ospitalean... aireak hautsarekin batera eramaten baititu. hautsarekin batera eramaten baititu.

Legami gabeko ogiak ez du bere bolumena handitu, ikusten duzuenez.

Honetan berriz legamiaren efektua ikusten da. Tamaina handiagoa da.

Hifak (hifa multzoa mizelioa)

Oina

Txapela

Himenioa (Laminak)

Eraztuna

Morchella esculenta

Boletus edulis

Russula virescens

Clathrus ruber

Amanita musucaria

Craterellus cornucopioides

Cantherellus cibarius

Lycoperdon perlatum

Clathrus ruber

Boletus edulis

Craterellus cornucopioides

Morchella esculenta

Amanita muskaria

Lycoperdon perlatum

Russula virescens

Cantherellus cibarius

Ikusi nahi duzun perretxikoaren izenean Klik egin eta informazioa

Ikusiko duzu

Russula virescens

Txapela: 5zm-tik 15-erainoko diametroa du . Puntu berdeak ditu.

Laminak: Lamina hauskorrak ditu eta zuri kolorekoak.

Oina: Lodia eta biribila, zuri kolorekoa.

Jangarritasuna:

OSO ONA

Atzera

Morchella esculenta

Txapela: Erlauntza modukoa da, zabaleran 3 zm-tik 8raino du. Hori-marroi kolorekoa.

Laminak: Ez ditu.

Oina: 2 zm-tik 5eraino. Zuri kolekoa.

Jangarritasuna:

ONA

Atzera

Boletus edulis

Txapela: Txapeleko diametroa 7zm-tik 15 zm-raino da. Marroi kolorekoa

Laminak: Ez ditu.

Oina: 7zm-tik 14zm-raino ko altuera. Marroi argi antzerako kolorea du,

Jangarritasuna:

OSO ONA

Atzera

Lycoperdon perlatum

Txapela: 6 zm-ko zabalera. Forma ia esferikoa du eta batzuetan goiko partea ditiduna da. Zuria da eta orratz piramidal hauskor erorkorrez estalirik dago.

Laminak: Barruko geruza zurixka da hasieran, gero arrea, eta goian espora helduak ateratzeko zuloa du.

Oina: Txapelarekin bat eginez hanka zuri leunaren moduko oina du.

Jangarritasuna: ONA Atzera

Craterellus cornucopioides

Txapela: 5zm-tik 10zm-rainoko diametroa du. Tronpeta modukoa. Beltz edo gris ilun kolorekoa da.

Laminak: Lamina gutxi ditu, gris kolorekoak.

Oina: Oina hutsik dago, gris kolorekoa da.

Jangarritasuna:

ONA Atzera

Clathrus ruber

Txapela: 6zm-tik 12zm-raino ko diametroa du. Gorri kolorekoa.

Laminak: Ez ditu.

Oina: Ez dauka.

Jangarritasuna:

ONA

Atzera

Amanita muscaria

Txapela: 15zm-tik 25zm-raino ko diametroa du. Gorria da eta puntu zuri asko ditu.

Laminak: Lamina txikiak ditu eta zuriak.

Oina: 15zm-tik 24zm-raino ko altuerara heldu daiteke. Normalean zuria izaten da.

Jangarritasuna:

ALUZINOJENOA

Atzera

Cantherellus cibarius

Atzera

Txapela: 6-zm-tik 10zm-rainoko zabalera du. Normalean horia da.

Laminak: Lamina finak eta horiak ditu.

Oina: 4zm-tik 7zm-rainoko altuera eta 1zm-tik 2,5 zm-rainoko zabalera. Normalean hori kolorekoa da.

Jangarritasuna:

ONA