1.GAIA1.GAIAIZAKI BIZIDUNAK IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOAK DIRENNOLAKOAK DIREN

AURKIBIDEAAURKIBIDEA

-Erreinuak

-Antzeko osaera kimikoa

-3 Bizi funtzio

-Zelulaz osaturik gaude

-Zelulak eta zelula motak

-Zelulen aurkikuntza

-Teoria zelularra

ERREINUAKERREINUAK

Izaki bizidunak 5 talde edo Erreinu handitan sailkatzen diraIzaki bizidunak 5 talde edo Erreinu handitan sailkatzen dira

• Moneroak• Protistoak• Onddoak• Landareak• Animaliak

• Ezaugarri komunez ostatuta:

• Antzeko osaera kimikoa

• Hiru bizi funtzio• Zelulaz osaturik

ANTZEKO ANTZEKO OSAERA OSAERA KIMIKOAKIMIKOA

• EZ ORGANIKOAK:Molekula bakunak: -ura (%60-90) izaki

bizidunen osaeran- Gatz mineralak.

• ORGANIKOAK:Molekula konplexuak karbonoan oinarrituta:- Karbohidratoak- Lipidoak- Proteinak- ADN-a- Bitaminak

Izaki bizidun guztiok antz handiko konposatu kimikoz osaturik gaude. Batzuk ez organikoak dira eta beste batzuk organikoak.

HIRU BIZI FUNTZIOHIRU BIZI FUNTZIO

• Elikadura: Ingurunetik substantziak hartu energia bihurtu eta hondakinak ezabatu.

• Erlazioa: Estimuluak eta erreakzioak izateko.

• Ugalketa: Ondorengoak sortzeko duten gaitasuna da.

ZELULAZ OSATURIK GAUDEZELULAZ OSATURIK GAUDE

Zelula izaki bizidunek duten eta bizi funtzioak ditzakeen unitaterik txiena da. Bi izaki mota zelulen kopuruaren arabera

• IZAKI ZELULABAKARRA:

Hauek, kolonia izeneko banako multzoak osatzen dituzte.

• ZELULA ANITZEKO IZAKIAK:

Hainbat antolamendu maila:

- Ehunik, oraganorik, aparatorik edo sistemarik dute.

ZELULAK ETA ZELULA MOTAKZELULAK ETA ZELULA MOTAKZelulak mikroskopikoak dira(0,001mm-tik-0,1mm-ra neurtzen Zelulak mikroskopikoak dira(0,001mm-tik-0,1mm-ra neurtzen

dute)dute)

3 oinarrizko egitura:Mintz plasmatikoa:Zelula

inguratzen duen bilkin mehea eta kanpoarekiko substantzia trukea erregulatzen du.

Zitoplasma: Zelularen barrua betetzen duen likido lodia da.Organulu zelularrak ditu, zelularen funtzioak betetzen dituzte egiturak.

Material genetikoa(ADN-a): Zelularen jarduera kontrolatzen duen zintz itxurako substantzia.

• 2 zelula mota, material genetikoaren arabera:

• Prokariotak: -Zitoplasma ADN-an dute -Zelula horma zurruna mintza biltzen du-Finbriak eta flageloak harizpiak dituzte-Erribosomak dira duten organulu bakarrak,

bertan, proteinak sortzen dira• Eukariotoak:-Nukleo izeneko organulu

baten barruan dute ADN-a.-Mota askotako organuluak (erribosomak,

mitokondrioak…)-Landareen zelulak kloroplastoa eta

bakuoloa dute.-Animalien zelulak zentriolo izeneko

organuluak dituzte, zioloak eta flageloak ( zelulen mugimendua eragiten dituzte harizpiak )eratzen direnean.

ZELULEN AURKIKUNTZAZELULEN AURKIKUNTZA

• Zelulak biziaren oinarrizko unitateak dira, izaki bizidunak zelulaz osaturik gaude. Robert Hoocke kortxozko laminetan latinezko <<cella>> itzetik dator eta zelula izena eman zion.

TEORIA ZELULARRATEORIA ZELULARRAXIX. Mendean, kalitate hobeto mikroskopioak egiteari esker, zenbait XIX. Mendean, kalitate hobeto mikroskopioak egiteari esker, zenbait

zientzialarik egitura zelularrak deskribatu zituztenzientzialarik egitura zelularrak deskribatu zituzten

• Zelula izaki bizidunen egiturazko unitatea da.Hau da, izaki bizidun guztiak zelulaz osatuta daude.

• Zelula izaki bizidunen unitate funtzionala da.Alegia, izaki bizidunek duten eta bizi funtzioak dituen zatirk txikiena da.

• Zelula izaki bizidunen jatorrizko unitatea da. Hau da, zelula guztiak beste zelula batetik dator.

EGILEAKEGILEAK

KARLAKARLA

AINHOA RAINHOA R

ALAZNEALAZNE