2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa...

99
2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA TXOSTENA JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK. KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA JOSÉ LUIS TERREROS 45 MAHAI-INGURUA KIROL BIZITZA - OSASUN BIZITZA HELDUARO AKTIBOA: ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT ROSA RODRÍGUEZ 75 KIROL EGITEA NERABEZARO-GAZTAROAN ANTONIO J. CASIMIRO ANDÚJAR DOKTOREA 95 KIROL JARDUERAREN GARRANTZIA HAURTZAROAN ETA NERABEZAROAN ÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA 97 MAHAI-INGURUA KIROLA EGITEAREKIN LOTUTAKO ARRISKUAK GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAK CARLOS RUIZ DOKTOREA 107 ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAK PARTAUDETZAKO KIROLETAN J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA 117 BIHOTZ-ARRISKUAK KIROLA EGITEAN ARACELI BORAITA DOKTOREA 141

Transcript of 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa...

Page 1: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA

TXOSTENA

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALAJOSÉ LUIS TERREROS 45

MAHAI-INGURUAKIROL BIZITZA - OSASUN BIZITZA

HELDUARO AKTIBOA: ARIKETA FISIKOAKAKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZATROSA RODRÍGUEZ 75

KIROL EGITEA NERABEZARO-GAZTAROANANTONIO J. CASIMIRO ANDÚJAR DOKTOREA 95

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIA HAURTZAROAN ETA NERABEZAROANÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA 97

MAHAI-INGURUAKIROLA EGITEAREKIN LOTUTAKO ARRISKUAK

GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAKCARLOS RUIZ DOKTOREA 107

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAK PARTAUDETZAKO KIROLETANJ. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA 117

BIHOTZ-ARRISKUAK KIROLA EGITEANARACELI BORAITA DOKTOREA 141

Page 2: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

45

Page 3: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

46

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 4: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

47

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 5: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

48

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 6: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

49

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 7: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

50

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 8: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

51

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 9: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

52

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 10: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

53

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 11: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

54

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 12: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

55

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 13: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

56

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 14: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

57

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 15: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

58

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 16: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

59

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 17: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

60

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 18: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

61

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 19: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

62

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 20: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

63

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 21: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

64

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 22: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

65

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 23: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

66

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 24: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

67

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 25: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

68

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 26: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

69

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 27: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

70

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 28: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

71

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 29: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

72

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 30: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

73

JARDUERA FISIKOAREN SUSTAPENARI BURUZKO EBIDENTZIAK.KIROL KONTSEILU GORENAREN PLAN INTEGRALA

JOSÉ L. TERREROS ~ KIROL KONTSEILU GORENA

Page 31: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren
Page 32: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

75

Page 33: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

76

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 34: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

77

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Bukatu postrea.Txinan, ume batzuk goseak hiltzen dira

Ez jan pastel osoa.Ameriketan, ume batzuek diabetesa dute.

HAUTSI AURREIRITZIAK

Page 35: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

78

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

“Medikuak dieta zorrotza ezarri dit. Hemendik aurrera, zer kolesterol maila duten galdetu beharko diete nire biktimei”.

Page 36: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

79

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

ARIKETA FISIKOA ETA OSASUNA

Balioespenen arabera, inaktibitate fisikoak hauek guztiak eragiten ditu:

• 1,9 milioi heriotza urtean mundu osoan.

• Bularreko eta koloneko minbizien eta diabetesen%10-16.

• Iskemia-gaixotasun koronarioen %22.

“…eta dirudienez, Europako Mendebaldeko heriotza guztien %8 eta %10 artean”(Vuori, I).

Page 37: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

80

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

ARIKETA FISIKOA ETA OSASUNA

• Glukosaren metabolizazioa hobetu, gorputz-gantza murriztu eta odol-presioa jaitsi egiten du. Gainera, metabolismo hormonalari mesede egiten dio eta muskulu- eta eskeleto-baldintzak hobetu egiten ditu.

• Gaixotasun koronarioak, garun-isuriak, bularreko eta koloneko minbizia eta osteoporosia.

Page 38: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

81

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 39: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

82

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 40: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

83

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 41: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

84

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 42: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

85

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 43: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

86

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 44: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

87

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 45: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

88

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 46: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

89

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 47: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

90

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 48: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

91

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 49: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

92

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 50: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

93

HELDUARO AKTIBOA:ARIKETA FISIKOAK AKF ALDAGARRIAK DITUZTEN HELDUENTZAT

ROSA RODRÍGUEZ ~ INEFC. INSTITUT NACIONAL D’EDUCACIÓ FÍSICA DE CATALUNYA

Page 51: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

94

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 52: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

95

KIROL EGITEA NERABEZARO-GAZTAROANANTONIO J. CASIMIRO ANDÚJAR DOKTOREA

GORPUTZ HEZIKETAN LIZENTZIATUA ETA DOKTOREA

LABURPENA

Azterlan eta ikerlan ezberdinek erakutsi dute kirol-jarduera fi sikoari uztea eta harekiko interes falta oso gai erreala eta garrantzitsua dela gazteen artean. Mahainguru honetan egin-go dudan mintzaldian gazte postmodernoen bizimoduak aztertuko ditugu, jarduera fi sikoaren jaitsiera nabarmena azpimarratuko dugularik. Jaitsiera hori nabarmenagoa da emakumezko nerabeen eta gazteen kasuan.

Biztanleriaren sektore horretan jarduera ezaren maila altua egoteko arrazoien artean ho-nako hauek azpimarratuko ditugu:

• Kirol eskaintza, dirudienez gazteen interesei eta motibazioei ez baitie erantzunik ematen.

• Gurasoen eta lagunen sozializazio-lan urria; lan hori beharrezkoa da kirol-jarduera fi -sikoa modu sistematikoan eta jarraituan egiteko ohitura hartzeko.

• Gazteek jarduera fi sikoari garai baterako edo betiko uzteko dauzkaten arrazoiak gehienbat aisialdi faltarekin, ikasketekin eta asperkizunarekin erlazionaturik daude.

• Ikastetxeko Heziketa Fisikoaren planteamendu okerra, etekinean zentratuagoa pro-zesuan baino.

• Unibertsitateko kirola lehiaketara zuzendua egotea, eredua ohiko kirolarien aldekoa baita (kirolari federatuak)

• Jarduera fi sikorako programa urriak lan-munduan; lanaldian zehar kirol-jarduera fi sikoa bultzatzeko programak garrantzitsuak dira.

• Gorputza kontsumo eta kultu-objektu bezala; kirol-jarduera fi sikoaren eta ongizate psiko-fi sikoaren eta norberaren errealizazioaren arteko harremana desorekatuta dago.

Kirol-jarduera fi sikoak kudeatzen dituzten profesionalen esku hartzea erabakigarria izan daiteke ohitura onuragarriak eskuratzerakoan (osasun ohiturak, jolas ohiturak, aisialdia modu

Page 53: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

96

onuragarrian pasatzeko ohiturak), beren esku hartzea biztanleria gaztearen eta nerabearen sektore ezberdinen interesei eta motibazioei egokitu behar zaielarik. Hartara, gazteek kirol-jarduerarekiko atxekimendua manten dezaten, behar-beharrezkoa da esku hartze prozesue-tan marko didaktiko berri bat finkatzea, ardatz bezala osasuna, jolasa, funtzionaltasuna eta autonomia dituena. Jarraibide batzuk ere eskainiko ditugu gazteek kirol-jarduera fisikoarekiko duten atxikimendua hobetzeko.

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 54: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

97

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIAHAURTZAROAN ETA NERABEZAROAN

ÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREASOINKETA ETA KIROL HEZKUNTZA SAILA

EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA (EHU/UPV)[email protected]

KIROL JARDUERAREN ABANTAILAK HAURTZAROAN ETA NERABEZAROAN

Gaur egun ez dago eztabaidarik kirol jarduerak haur eta nerabeengan dituen ondorio eta eragin positiboei dagokienez. Kirola erregulartasunez egitea funtsezkoa da sistema mus-kulo-eskeletikoaren eta bihotz-arnasekoaren garapen eta funtzionamendu egokiak lortzeko eta, baita ere, buruko osasunerako eta gizarte trebeziak garatzeko. Hori ez ezik, gastu energe-tikoan gerta daitezkeen hazkuntza leunek gaixotasun askoren prebentziorako balio dezakete bizitzaren ziklo osoan zehar, adibidez, hipertentsioa edo odoleko kolesterol maila altua.

Jarduerarik ezak osasun fi sikoan duen eraginari dagokionez, ikerketek argi egiaztatu dute gehiegizko gantz kopurua edukitzeko probabilitatea handiagoak direla jarduera fi sikorik izaten ez duten haurrengan (Goran eta Treuth, 2001). Izan ere, mugimendu gutxiko jardueretan zenbat eta denbora luzeagoa eman, adibidez telebista edo ordenagailuaren aurrean eserita egotea, probabilitate handiagoa dute gehiegizko gantz maila edukitzeko (Andersen, Crespo, Bartlet, Cheskin eta Pratt, 1998). Halaber, arazo kardiobaskularrak izateko arrisku-faktoreen presentzia, adibidez intsulina maila eta odol presio altuak) handiagoa da jarduera fi siko gutxia-go egiten duten haurrengan.

Ikerlan ezberdinek egiaztatu dute jarduera fi sikoak haurren ongizate psikologikoan duen eragin positiboa (Steptoe eta Butler, 1996). Ildo horretatik, arazo psikologikoak maiztasun han-diagoaz ikusten dira jarduera fi siko gutxiago duten haurrengan. Aitzitik, jarduera fi sikoetan eta kiroletan erregulartasunez parte hartzeak funtzionamendu kognitiboa, autoestimua eta norbera-ren gaitasunaren eta gorputz-irudiaren pertzepzioa hobetzen ditu (Sibley eta Etnier, 2003). Gai-nera, antsietate eta estres mailen jaitsiera nabarmena egiaztatu da (Calfas eta Taylor, 1994).

Page 55: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

98

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

HAURREN JARDUERA FISIKOAK ONDORENGO URTEETAKO OSASUNEAN ETA BIZIMODUAN DUEN ERAGINA

Hasierako urteetan jarduera fisikoa erregulartasunez egiteak berehala nabari daitekeen eragin onuragarria du, baina ondorengo urteetako osasunean ere badu eragin onuragarria. Hartara, gaixotasun kronikoen arriskua murrizten duela egiaztatu da, adibidez hipertentsioa, 2 motako diabetesa, odoleko lipido maila altua, gaixotasun kardiobaskularrak eta obesitatea.

Gaixotasun kardiobaskularren arrisku-faktore batzuek denboran zehar kroniko bihurtzeko joera duten bezala (Barman eta Craig, 2005; Kohl eta Hobbs, 1998), jarduera fisikoak erregulartasunez egiteak eta dakarren egoera aerobikoak helduaroan mantentzeko joera dute (Rosenbaum eta Leíble, 1988).

Hazkuntza urteetan, bereziki pubertaroan, jarduera fisikoak erregulartasunez egiteak, hezur-masa maila altuak garatzen laguntzen du. Hain zuzen ere, gihar-indarra eskatzen duten jarduerek izaten dute eragin babesgarririk handiena ondorengo etapetan gertatuko diren hezur-dentsitatearen galerei aurre egiteko. Beraz, zahartzaroan osteoporosia eta horri loturiko arazoak sufritzeko arriskua gehien murrizten dutenak dira (Bass, 2000).

Jarduera fisiko ezak nabarmenki eragiten dio haurrengan gehiegizko pisua eta obesitatea agertzeari. Haurtzaroko obesitatea helduarora arte iraun dezakeen osasun arazoa da, eta izan ere ikerlan batzuek egiaztatu dute, oso lodiak ez diren haurrekin konparaturik, haur oso lodiek helduaroan oso lodiak izateko probabilitate bi aldiz handiagoa dutela, osasun orokor ahulagoa eta hilkortasun-tasa handiagoa edukitzeaz gainera (Serdula, Ivery, Coates, Freedman, Williamson eta Byers, 1993). Hartara, gorputz-pisua kaloria-gastuaren bidez kontrolatzeak oso garrantzi handia du gehiegizko pisua eta obesitatea haurren eta helduen artean izaten ari diren garapen epidemikoari aurre egin ahal izateko. Izan ere, egiaztatuta dago jarduera fisikoa zutabe nagusitzat hartzen duten esku-hartze planak abian jartzen direnean, pisu eta odol presio altuak nabarmenki jaisten direla.

Etapa goiztiarretako jarduera fisikoen mailaren eta helduarokoaren arteko harremana argi egiaztatu da ikerlan ezberdinetan (Telema, Yang, Viikari, Wanne eta Raitakari, 2005; Trudeau, Laurencelle eta Shephard, 2004). Ildo horretatik, haurtzaroan eta nerabezaroan bizimodu aktiboak finkatzeak bizi-ziklo osoan zehar iraun ohi duten jarduera fisikoaren ereduak onartzea bultzatzen duela egiaztatu da. Zalantzarik gabe, horrek harreman estua du haurtzaroan eta nerabezaroan jarduera fisikoa erregulartasunez egindako helduek izaten duten osasun-egoera hobearekin.

Edozein modutan ere, egiaztatuta dago, dirudienez, haurrek eta nerabeek jarduera fisikoarekin duten esperientzia atsegina ala desatsegina hertsiki loturik dagoela ondorengo etapetan bizimodu aktiboa mantentzeari ala ez mantentzeari (Taylor, Blair, Cummings, Wun eta Malina, 1999). Ondorioz, behar-beharrezkoa da haurrek jarduera fisikoetan eta kiroletan aritzen direnean esperientzia positiboak eta atseginak izatea, helduaroan jarduera fisikoetan parte hartzearen aldeko jarrerak manten ditzaten.

ZENBAIT GOMENDIO JARDUERA FISIKO MOTARI ETA KOPURUARI BURUZ

Osasunaren arloko agintariek egiten dituzten gomendioen arabera, haurtzaroan eta nerabezaroan gutxienez 60 minutuko jarduera fisikoa egin behar da egunero. Egia da fisikoki aktiboagoa izatera heltzearekin bakarrik osasunaren aldetiko ondorio onuragarriak lor daitezkeela, baina etekinik handienak jarduera fisiko egituratu eta antolatuan parte hartzean lortuko dira. Edozein modutan ere, lesio muskuloeskeletikoak intentsitate baxuko edo

Page 56: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

99

ertaineko jardueretan gertatzeko probabilitatea intentsitate handiko jardueretan gertatzekoa baino txikiagoa da. Gainera egokiagoa da jarduera fisikoarekiko atxikimendua areagotzeko (Blair eta Connelly, 1996; NIH, 1995).

Kontutan hartu beharrekoa da adin horietako jarduera fisikorako gomendatzen diren eguneko 60 minutuak gutxienezko kopurua dela osasunaren prebentzioaren aldetik. Etekinak handiagoak izango dira gomendatutako gutxienezko hori baino jarduera fisiko gehiago egiten denean, jarduera fisikoaren eta osasunaren arteko harremanaren progresioa lineala baita.

Gomendatutako jarduera fisikoaren kopurua saio bakar batean egin daiteke edo jarduera saio laburragoetan egunean zehar, adibidez 10 minutuko saioak. Jarduera mota egokiaren barnean sartuko lirateke eguneroko intentsitate gutxiko jarduerak, adibidez ibilaldiak oinez edo bizikletaz eta denbora-pasa aktiboak, jarduera fisiko eta kirol programatuagoekin batera. Adin horretan egiten diren jarduera fisikoak mota eta intentsitate anitzekoak izan behar dira, horrela hobekuntzak organismoaren sistema ezberdinetan gertatzeko aukera areagotzen baita. Adibidez, intentsitate txikiko jarduera jarraituak hobekuntzak ekarriko ditu sistema kardiobaskularrean eta arnas sisteman, eta hezurretan eta artikulazioetan gihar-indarra eta tentsio fisikoa eskatzen duten jarduerek, berriz, hobekuntza giharretan eta hezurduran ekarriko dute.

Osasunerako onura horiek bakarrik gertatzen dira jarduera fisikoa erregulartasunez egiten denean eta deboran zehar irauten duenean. Hori dela eta, benetako erronka bizimodu aktiboak bizitza osoan zehar mantentzea dela kontuan harturik, komenigarria da haurrentzako eta nerabeentzako antolatzen diren jarduera fisikoak anitzak eta mota ezberdinetakoak izatea. Horrela, aktiboak izateaz gain, ondo pasatzeko aukerak handiagoak izango dira. Lehen aipatu den bezala, adin horretako esperientzia positiboek harreman estua izaten dute pertsona helduek jarduera fisikoarekiko eta bizimodu aktiboagoekiko dituzten jarrera positiboekin.

HAURTZAROAN ETA NERABEZAROAN ZEHAR JARDUERA FISIKOETAN PARTE HARTZEARI BURUZKO DATUAK

Haurtzaroan eta nerabezaroan jarduera fisikoetan parte hartzeari buruzko datuen arabera, haurrak eta nerabeak biztanleriaren oso sektore aktiboa da, baina ikerlan ia guztiek erakusten dute adin horietan jarduera fisikoa ez dela heltzen gomendatutako mailara, hots 60 minutuko jarduera fisikoa egunean. Izan ere, jarduera fisikoa 11-12 urteetatik aurrera jaisten hasten da eta murrizten jarraitzen du nerabezaroan zehar. Nesken kasuan murrizketa hori nabarmenki handiagoa da mutilen kasuan baino. Nesken partehartze maila 11 urteetatik jaisten hasten da eta 14 urte ingururekin nesken erdiak bakarrik hartzen dute parte jarduera fisikoetan eta kiroletan beren aisialdian (Mendoza, 2000; González, Sarría eta Coca, 2004; Hernán, Ramos eta Fernández, 2004; González-Suárez, 2007).

Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, Eusko Jaurlaritzaren Osasun Sailak 4-18 urte bitarteko biztanleriarekin egindako Elikadura Inkesta 2005 ikerlanaren emaitzek adierazi zuten mutilen %28,1ek eta nesken %14,6k bakarrik egiten dituztela jarduera fisikoak eskola ordutegitik kanpo. Era beran, mutilen eta nesken %28,1ek gehiegizko gorputz-pisua dutela, ehuneko horren barruan %12,2 obesitate kasuak direlarik eta %15,9 gehiegizko pisuarenak. Ildo beretik, kezkagarriak dira, baita ere, partehartzeari buruzko datuak eta sexuen arteko ezberdintasun handiak Osasunerako Munduko Erakundeak 2001-2002 urteetan eskola-adineko haurren osasunaren aldetiko portaerei buruz egindako ikerlanean (Currie, Roberts, Morgan, Smith, Settertobulte, Samdal eta Rasmussen, 2004).

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIAHAURTZAROAN ETA NERABEZAROANÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA ~ SOINKETA ETA KIROL HEZKUNTZA SAILA. EHU/UPV.

Page 57: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

100

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

HAURTZAROKO ETA NERABEZAROKO JARDUERA FISIKOAREN MAILA APALAREN ARRAZOIAK

Arestian aipatutako OMEren ikerlanean, haurrek egunero telebista ikusten edo beste tresna elektroniko batzuk (ordenagailuak, bideo-kontsolak…) erabiltzen ematen duten denbora ikaragarri luzea ere azpimarratzen da. Egoneko jarduera horietako partehartze maila arrazoirik garrantzitsuenetako bat da adin horretako haurrengan gero eta arruntagoak diren jarduera fisiko eza eta obesitatea azaltzeko orduan. Izan ere, badirudi haurtzaroko eta nerabezaroko jarduera fisiko eza faktore ezberdin askoren ondorioa dela, adibidez jarduera fisikoaren eraginkortasunean ez sinistea edo espazio eta ekipamendu falta.

Aipatutakoez gain, adin goiztiar horietako jarduera fisikoaren murrizketa dakarten faktore garrantzitsuenen artean, giro fisiko eta sozialari dagozkionak daude, hauek hain zuzen ere: autoa erabiltzeari begira egiten diren hiri-diseinuak, oinez edo bizikletaz ibiltzea, bereziki eskolara, ez baitute errazten; seguritateari buruzko kezka, adin horretako haurrek aire zabalean jolasteko duten denbora eta espazioa murriztu baititu; ikasleek Heziketa Fisikoko klaseetan ematen duten denboraren murrizketa, eta bereziki familiaren ingurunea, batzuetan gurasoek jarduera fisikoarekiko duten jarrera ezkorrak eta beren egoneko ohiturek seme-alabengan bizimodu sedentarioa eragiten baitute (Kohl eta Hobbs, 1998; Gordon-Larsen, McMurray eta Popkin, 2000).

Gurasoek seme-alaben jarduera fisikoaren ereduetan duten eragina oso handia da haurtzaroan, baina askoz mugatuagoa nerabezaroan. Seguru asko haurrak fisikoki askoz aktiboagoak dira gurasoak aktiboak baldin badira (Moore, Lombardi, White, Campbell, Oliveira eta Ellison, 1991). Duela gutxi Bizkaiko eskola-adineko neskekin egindako ikerlan baten emaitzek (González-Suárez eta Otero, 2005) egiaztatu dute harreman estua dagoela jarduera fisikoetako eta kiroletako nesken partehartzearen eta gurasoen partehartzearen artean, guraso fisikoki aktiboak dituzten nesken artean jarduera tasa altuagoa baita guraso ez-aktiboak dituzten nesken artean baino. Berdin geratzen da jarduera fisiko biziaren kasuan, guraso ez-aktiboak dituzten nesken heren batek ez baitu egiten jarduera fisiko bizia astean bi egunetan gutxienez, guraso fisikoki aktiboak dituzten nesken artean tasa hori erdia delarik. Emaitza horiek bat datoz aurretik egin diren ikerlan ezberdinen emaitzekin: harreman estua ikusi da gurasoek egiten dituzten jarduera fisiko eta kirol-praktikaren eta alabek jarduera fisikoetan eta kiroletan duten partehartzearen artean (Melcher eta Sage, 1978; Zakarian, Hovell, Hofstetter, Sallis eta Keating, 1994). Gurasoetako batek jarduera fisikoarekin edo kirolekin harremana izatea, dirudienez, eragin handikoa izaten da bere sexu bereko seme-alabengan. Hartara, nesken kasuan, amak kirol-jardueretan inplikaturik egotea alaben partehartze tasaren %22rainoko igoerarekin erlazionatu da (aitek kirola egitea, berriz, semearen partehartze tasaren %11ko igoerarekin erlazionatu da). Zoritxarrez, González-Suárez eta Oteroren (2005) ikerlanaren emaitzek adierazten duten bezala, amek kirol-jardueretan parte hartzeak garrantzi berezia hartzen du kasu horretan, alaben partehartze tasa urriak ulertzen laguntzen baitu.

Datuek adierazten dute gurasoak konturatzen direla neskek egiten duten jarduera fisiko eta kirol-jardueren tasa urriez, eta gurasoen erdiaren ustez tasa horiek oso baxuak direla. Uste hori are handiagoa da guraso fisikoki ez-aktiboen artean, eta badirudi hori ere hurrengo ideia honen aldeko argudioa dela: gauza bat da jarduera fisikoa eta kirola egitearen aldeko iritzia, eta beste bat, oso ezberdina, jarduera horietan parte hartzea eta seme-alabak praktikatzera era zuzen eta jarraituan bultzatzea (Sánchez, 1996; García Ferrando, 1997; Fernández eta kol., 2002). Giza jokaeraren beste arlo batzuetan gertatzen den bezala, bizimodu aktiboak eramaten hastea eta mantentzea, arrazoizko balorazioen ondorioa izateaz gain, arlo horretako esperientzia pertsonaletatik eta gizarte-harremanetatik datozen prozesu afektiboen eta jarrerazkoen ondorioa ere badira.

Page 58: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

101

HAURTZAROKO ETA NERABEZAROKO JARDUERA FISIKOA SUSTATZEKO EKIMENEN KOORDINAZIOA

Arestian aipatu den bezala, era askotako faktoreek eragiten diote haurren eta nerabeen jarduera fisikoari. Batzuek zerikusia dute familiaren ingurunearekin eta ingurune sozial eta fisikoarekin, eta beste batzuek ezaugarri pertsonalekin (fisikoak, psikologikoak eta garapenekoak), eta beraz, kasu ezberdinen arabera, jarduera batzuk beste batzuk baino egokiagoak izango dira kirol zaletasuna eta gaitasun pertsonalaren sentsazioa sustatzeko, biak laguntza handikoak baitira bizimodu aktiboak bizitza osoan zehar eramateko (Kohl eta Hobbs, 1998; Biddle eta Fox, 1998).

Azken urteotan aurrerapen handia egin da haurrak eta nerabeak aktiboagoak izatera motibatzeko eraginkor gertatzen diren faktoreen ezagutzan. Adibidez, haurrek denbora pasatzeko erabiltzen duten ingurunea (hots, zein gizarte-saretakoak diren, nolako ingurune fisikoan bizi eta gizarteratzen diren) kontutan izanik hartu diren neurriek oso emaitza onak izan dituzte. Hala ere, edozein ekimen partikularren gainetik, eraginik handiena izan duena sustatze-neurriak aldi berean eta era koordinatuan aktibatzea izan da.

Jarduera fisikoa haurtzaroan eta nerabezaroan sustatzeko programek kontuan hartu behar dute bizimodu aktiboak eskuratzeari eta mantentzeari eragiten dioten faktoreen multzoa. Adin horretako jarduera fisikoa sistema bezala ulertu behar da, eta sistema horren barruan, haurrez gain, gurasoak, ikastetxeak, hezkuntza eta kirol politikaz arduratzen diren erakundeak, eskolako osasun zerbitzuak eta komunikabideak elkartzen dira. Hala eta guztiz ere, adin horretako kirol jarduerak sustatzeko ekimenak, urriak izateaz gain, sarritan koordinaziorik gabe gauzatu dira. Ondorioz, sektore horietatik egin diren ahalegin isolatuek ez dute izan espero bezain emaitza onik, gainontzeko sektoreek ez baitute parterik hartu edo mezu kontrajarriak bidali baitituzte (Ortúzar, 2005).

Inplikaturik dauden sektore guztiek dute betebehar garrantzitsu bat sustapen eraginkorrari eta denboran jarraituari begira, baina ikastetxea izan beharko litzateke sustapenaren ardatz dinamizatzailea Heziketa Fisikoaren bidez eta ikasleei egokitutako jarduera fisikoak eta kirolak eskaintzearen bidez. Ikaskideekin batera parte hartzeko aukera ematen duen leku ezaguna denez, ikastetxea ingurune aparta da jarduera fisikoa sustatzeko programak koordinatzeko (Fernández et al., 2002). Ikastetxeek, gainera, beste abantaila batzuk ere badituzte, besteak beste: ikasleek bertan denbora luzea ematen dute; jarduera fisikoa sustatzeko estrategiak ikasle ia guztientzat antola daitezke; jarduera fisikoak eta kirolak egiteko behar diren instalazioak eta azpiegiturak dituzte; eta irakasle gaituak dituzte Heziketa Fisikoak eta curriculumaren beste arlo batzuek eskaintzen dituzten sustatze-aukerak baliatzeko (Booth eta Okely, 2005).

Espezialista gehienen iritziz, haurren eta nerabeen artean jarduera fisikoa sustatzeko tresnarik onena Heziketa Fisikoa da, haur askoren kasuan bizitza aktiborako jasotzen duten prestakuntza fisiko bakarra izaten delarik. Hala ere, politika koordinatu ezberdinak finkatu beharko dira: Heziketa Fisikoko irakasleen eta gainerako irakasleen arteko koordinazioa; curriculumetik kanpoko lehiaketa-programak eta lehiaketarik gabeko programak planifikatzea; komunitateko erakundeekiko koordinazioa; gurasoen inplikazioa jarduera fisikoetan; eta jarduera fisikoak egitera bultzatzen eta ahalbidetzen duten giro fisikoak eta sozialak sortzea (U.S. Department of Health and Human Services, 1996).

Sektore ezberdinak sustapenari begira koordinatzea errazagoa da sustapena eredu sozial batetik planteatzen denean, horrela faktore guztiak hartzen baitira kontuan: pertsonalak, pertsonen artekoak, erakundeei dagozkienak, komunitatekoak eta hezkuntza eta kirol politikei dagozkienak. Eredu horren helburua sustapen integralerako neurri koordinatuak diseinatzea eta abian jartzea da, haurrak eta nerabeak jarduera fisiko eta kirol programetan benetan sartu ahal izan daitezen. Ondorioz, ekintza-maila ezberdinak hartu behar dira kontuan (banakakoa,

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIA HAURTZAROAN ETA NERABEZAROANÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA ~ SOINKETA ETA KIROL HEZKUNTZA SAILA. EHU/UPV.

Page 59: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

102

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

komunitatea eta erakundeak), ekintzak burutzeko leku ezberdinekin batera (familia, ikastetxea, kirol elkarteak, kiroldegiak eta kirol instalazioak, hezkuntza eta osasun sailak eta abar). Laburbilduz, jarduera fisikoaren sustapen-esparru bakoitzean kontuan hartu beharreko ardatz estrategikoak honako hauek dira:

1. Politika: Haurtzaroan eta nerabezaroan jarduera fisikoa erregulartasunez egitea sustatzen duten politikak finkatu.

2. Ikastetxeak: Heziketa Fisikoko programen kalitatea hobetu ikasleen beharrei modu egokian erantzun ahal izateko. Ikastetxeen partehartze aktiboa jarduera fisikoaren sustapenean eskola ordutegiaren barruan eta kanpoan.

3. Eskola Kirola: Eskola Kirola arloko programen eskaintza optimizatu eskolako ordutegitik kanpo jarduera fisikoak eta kirolak atseginez egiteko benetako aukerak eskaintzeko, bai partehartze mailan baita lehiaketa mailan ere.

4. Espezialistak: Prestakuntza programak diseinatu, espezialistek haurrei beren garapenerako egokiak diren jarduera fisiko eta kirol esperientziak eman ahal izateko. Esperientzia horiek, atseginak eta seguruak izateaz gain, partehartze maila mantendu eta handitu behar dute, eta lesioen arriskua minimizatzen lagundu behar dute.

5. Familia: Gurasoak inplikatu jarduera fisikoaren sustapenean, jarduera fisikoak beren seme-alabengan duen eraginaren garrantzia ezagutu eta haien partehartzea era eraginkorrean bultza dezaten.

6. Lehen mailako arretako zerbitzuak eta eskola-osasunekoak: Osasun zerbitzuko teknikariak haurrei eta gurasoei jarduera fisikoaren eta kirolaren onurak egoki komunikatzeko gai direla bermatu, fisikoki aktiboak izateko eta bizitzan zehar aktibo mantentzeko egin behar denari buruzko aholkuak ere ematen dizkietelarik.

7. Komunikabideak: Sustapen kanpainak diseinatu eta abiarazi, jarduera fisikoari buruzko mezu argi eta zentzuzkoa biztanleriaren sektore guztietara helarazteko, bereziki haurrei eta beren familiei.

LABURPEN GISA

Haurtzaroan eta nerabezaroan egiten den jarduera fisikoak sekulako garrantzia du haurren prestakuntzarako eta garapenerako, eta bere baitan biltzen diren hezkuntza eta prestakuntza helburuei esker, bere sustapenaren alde egiten diren ahaleginak justifikatzen ditu. Hala eta guztiz ere, jarduera fisikoak ekar ditzakeen etekinak erregulartasunez egiten bada bakarrik lor daitezke, eta hori benetako erronka da eskola adineko haurren artean, bereziki 11-12 urteetatik aurrera, ikusten diren egoneko joeren indize altuak kontuan hartzen baditugu.

Sustapen zeregin horretan inplikaturik dauden agenteen ekimen isolatuek, gogotsuak izan badira ere, tamalez, oso etekin urriak lortu dituzte orain arte. Arazo horri behar bezala aurre egiteko, begi bistakoa da sustatze-neurrien eragin koordinatuak eta sinergikoak bakarrik bermatuko dutela hobekuntza nabarmena eta denboran jarraitua haurren eta nerabeen jarduera fisikoaren eta kirol jardueraren kalitateari eta kopuruari dagokionez.

ERREFERENTZIAK

Andersen, R., Crespo, C., Bartlett, S., Cheskin, L. y Pratt, M. (1998). Relationship of physical activity and television watching with body weight and level of fatness among children: results from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. JAMA, 279, 938-942.

Page 60: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

103

Bass, S. (2000). The prepubertal years: a uniquely opportune stage of growth when the skeleton is most responsive to exercise? Sports Medicine, 30, 73-78.

Bauman, A. y Craig, C. (2005). The place of physical activity in the WHO Global Strategy on Diet and Physical Activity. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 2005, 2-10.

Biddle, S. y Fox, K. (1998). Motivation for physical activity and weight management. Interntional Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders, 22 (Suppl. 2), 39-47.

Blair, S. y Connelly, J. (1996). How much physical activity should we do? The case for moderate amounts and intensities of physical activity. Research Quarterly for Exercise and Sport, 67, 193-205.

Booth, M. y Okely, A. (2005). Promoting physical activity among children and adolescents: the strengths and limitations of school-based approaches. Health Promotion Journal of Australia, 16, 52-54

Boreham, C., Twisk, J., Neville, C., Savage, M., Murray, L. y Gallagher, A. (2002). Associations between physical fitness and cardiovascular risk factors in young adulthood: the Northern Ireland young hearts project. International Journal of Sports Medicine, 23 [1 suplemento 2], 22-26.

Calfas, J. y Taylor, W. (1994). Effects of physical activity on psychological variables in adolescents. Pediatric Exercise Science, 6, 406-423.

Currie, C., Roberts, C., Morgan, A., Smith, R., Settertobulte, W., Samdal, O. y Rasmussen, V. (2004). Young People’s Health in Context. Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) Study: International Report from the 2001/2002 Survey. Copenhagen: World Health Organization; 2004.

Departamento de Sanidad del Gobierno Vasco (2006). Encuesta de nutrición 2005: hábitos alimentarios y estado de salud de la población vasca de 4 a 18 años: primeros resultados. Vitoria-Gasteiz: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco.

Fernández, E., Contreras, O.R., Sánchez, F. y Fernández-Quevedo, C. (2002). Evolución de la práctica de la actividad física y el deporte en mujeres adolescentes e influencia en la percepción del estado general de salud. En: B. Vázquez (comp), Mujeres y actividades físico-deportivas (pp.21-60). Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte. Consejo Superior de Deportes.

García Ferrando, M. (1997). Los españoles y el deporte, 1980-1995 (un estudio sociológico sobre comportamientos, actitudes y valores). Valencia: Tirant lo Blanch-Consejo Superior de Deportes.

García Ferrando, M. (2001). Los españoles y el deporte: prácticas y comportamientos en la última década del siglo XX. Encuesta sobre los hábitos deportivos de los españoles, 200. Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte. Consejo Superior de Deportes

González, J.M., Sarría, L. y Coca, S. (2004). Cinco años, una vida. Actividad física y hábitos sanos en la adolescencia. Donostia-San Sebastián: Erein.

González-Suárez, A.M. (2007). Medidas de promoción e la actividad deportiva de las chicas en el deporte escolar. Bilbao: Diputación Foral de Bizkaia. Departamento de Cultura.

González-Suárez, A.M. y Otero, M. (2005). Actitudes de los padres ante la promoción de la actividad física y deportiva de las chicas en edad escolar. Cuadernos de Psicología del Deporte, 5, 173-195.

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIA HAURTZAROAN ETA NERABEZAROANÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA ~ SOINKETA ETA KIROL HEZKUNTZA SAILA. EHU/UPV.

Page 61: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

104

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Goran, M. y Treuth, M. (2001). Energy expenditure, physical activity, and obesity in children. Pediatric Clinics of North America, 48, 931-953.

Gordon-Larsen, P., McMurray, R. y Popkin, B. (2000). Determinants of adolescent physical activity and inactivity patterns, Pediatrics, 105, 1-8.

Hernán, M., Ramos, M., Fernández, A. (2004). Salud y Juventud. Madrid: Consejo de la Juventud de España.

Janz, K., Dawson, J. y Mahoney, L. (2000). Tracking physical fitness and physical activity from childhood to adolescence: the muscatine study. Medicine and Science in Sports and Exercise, 32, 1250-1257.

Kohl, H. y Hobbs, K. Development of physical activity behaviors among children and adolescents. Pediatrics, 1998, 101, 549-554.

Malina, R. (1996). Tracking of physical activity and physical fitness across the lifespan. Research Quarterly for Exercise and Sport, 67 (3 Suppl.), S48-57.

Martín, M., Tercedor, P., Pérez, I., Chillón, P. y Delgado, M. (2004). Los adolescentes españoles ante la práctica de actividad física y deporte. Estudio Avena. Ponencia presentada en el III Congreso Vasco del Deporte. Deporte y socialización. Vitoria-Gasteiz.

Melcher, M. y Sage, G. (1978). Relationship between parental attitudes toward physical activity and the attitudes and motor competence of their daughters. International Review for the Sociology of Sport, 13, 75-88.

Mendoza, R. (2000). Diferencias de género en los estilos de vida de los adolescentes españoles: implicaciones para la promoción de la salud y para el fomento de la actividad físico-deportiva. En Educación física y salud. Actas del Segundo Congreso Internacional de Educación Física. Cádiz: FETE-UGT-Cádiz, 765-790.

Moore, L., Lombardi, D. White, M. Campbell, J. Oliveria, S. y Ellison, R. (1991). Influence of parents’ physical activity levels on activity levels of young children. Journal of Pediatrics, 118, 215-219.

National Institutes of Health. (1995). Physical activity and cardiovascular health: NIH Consensus Statement. Kensington, MD: NIH Consensus Program Information Center.

Ortúzar, I. (2005). El deporte escolar y el profesorado de Educación Física. Tesis doctoral. Universidad del País Vasco.

Rosenbaum, M. y Leíble, R. (1988). Pathophysiology of childhood obesity. Advances in Pediatrics. 35, 73-137.

Sánchez, F. (1996). La actividad física orientada hacia la salud. Madrid: Biblioteca Nueva.

Serdula, M., Ivery, D., Coates, R., Freedman, D., Williamson, D. y Byers, T. (1993). Do obese children become obese adults? A review of the literature. Preventive Medicine, 22,167-177.

Sibley, B. y Etnier, J. (2003). The relationship between physical activity and cognition in children: a meta-analysis. Pediatric Exercise Science, 2003, 15, 243-256.

Steptoe, A. y Butler, N. (1996). Sports participation and emotional wellbeing in adolescents. Lancet, 347, 1789-1792.

Taylor, W., Blair, S., Cummings, S., Wun,C. y Malina, R. (1999). Childhood and adolescent physical activity patterns and adult physical activity. Medicine and Science in Sports and Exercise, 31, 118-123.

Page 62: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

105

Telama, R., Yang, X., Viikari, J., Valimaki, I., Wanne, O. y Raitakari, O. (2005). Physical activity from childhood to adulthood: a 21-year tracking study. American Journal of Preventive Medicine, 28, 267-273.

Trudeau, F., Laurencelle, L. y Shephard, R. (2004). Tracking of physical activity from childhood to adulthood. Medicine and Science in Sports and Exercise, 36, 1937-1943.

U.S. Department of Health and Human Services (1996). Physical activity and health: A report of the Surgeon General. Atlanta, GA: Centers for Disease Control and Prevention.

Zakarian, J.M., Hovell, M.F., Hofstetter, C.R., Sallis, J.F. y Keating, K.J. (1994). Correlates of vigorous exercise in a predominantly low SES and minority high school population. Preventive Medicine, 23, 314-321.

KIROL JARDUERAREN GARRANTZIA HAURTZAROAN ETA NERABEZAROANÁNGEL M. GONZÁLEZ SUÁREZ DOKTOREA ~ SOINKETA ETA KIROL HEZKUNTZA SAILA. EHU/UPV.

Page 63: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren
Page 64: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

107

KIROL MEDIKUNTZAN ESPEZIALISTA ETAKIROL ERRENDIMENDU HANDIAN MASTERRA

Page 65: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

108

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 66: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

109

GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAKCARLOS RUIZ DOKTOREA

Page 67: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

110

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 68: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

111

GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAKCARLOS RUIZ DOKTOREA

Page 69: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

112

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 70: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

113

GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAKCARLOS RUIZ DOKTOREA

Page 71: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

114

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 72: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

115

GOI MAILAKO KIROL JARDUERARI LOTUTAKO ARRISKUAKCARLOS RUIZ DOKTOREA

Page 73: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren
Page 74: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

117

Page 75: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

118

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 76: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

119

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 77: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

120

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 78: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

121

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 79: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

122

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 80: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

123

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 81: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

124

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 82: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

125

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 83: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

126

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 84: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

127

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 85: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

128

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 86: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

129

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 87: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

130

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 88: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

131

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 89: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

132

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 90: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

133

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 91: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

134

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 92: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

135

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 93: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

136

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 94: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

137

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 95: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

138

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRAERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19

Page 96: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

139

ARRISKU TRAUMATOLOGIKOAKPARTAUDETZAKO KIROLETAN

J. J. GONZÁLEZ ITURRI DOKTOREA ~ NAFARROAKO UNIBERTSITATEA

Page 97: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren
Page 98: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

141

BIHOTZ-ARRISKUAK KIROLA EGITEANARACELI BORAITA DOKTOREA

KIROL MEDIKUNTZA ZENTROA. KIROL KONTSEILU GORENA

Bat-bateko heriotzaren kasuek kirol prentsaren izenburuak betetzen dituzte bereziki ongi entrenatutako eta kirol errendimendu handiko kirolariei gertatzen zaienean. Kirolari horiek zoritxarrez ez zekiten gaixotasun kardiobaskular isil eta hilgarriren bat zeukatenik, beren kirolari bizitzan zehar hainbat medikuntza-kontrol ezberdin egin zituzten arren. Datu batzuek aditzera ematen digute kirolak kirol-jarduera gogorra egiten ari den bitartean bat-batean hiltzeko arriskua nabarmenki areagotzen duela. Izan ere, kirol-jarduera gogorra egiten duten pertsonen artean bat-bateko heriotzak maizago gertatzen dira kirolariak ez diren pertsonen artean baino (2,3 heriotza100.000 pertsonako versus 0,7 heriotza 100.000 pertsonako).

Kirolarien bat-bateko heriotza maizen eragiten duten gaixotasun kardiobaskular ezberdinetako batzuk identifi katu dira azken urteotan. Kirolik egiten ez duen biztanlerian bezala, patologia kardiobaskularra da bat-bateko heriotzen kausa nagusia. Kirola egitean gertatzen diren bat-bateko heriotza ez-traumatikoen %74-94 arazo kardiobaskularrek eragindakoak dira. 30 urtetik beherako kirolari gazteen artean kausarik arruntenak hauek dira: miokardiopatia hipertrofi koa, ezkerreko bentrikuloaren hipertrofi a idiopatikoa, miokardiopatia arritmogenikoa, arteria koronarioen anomaliak eta aortaren patologia. Hala ere, azpimarratzeko modukoa da kausa ezezaguneko heriotzen kopuru handia lehiaketa gehiago egiten deneko adin-talde horretan. Azalpena bat-bateko heriotzaren mekanismo nagusi batzuetan egon daiteke, jarduera fi sikoan gertatzen diren aldaketa hemodinamikoekin eta elektrofi siologikoekin erlazionaturik baitaude. Jarduera fi sikoan gertatzen den estimulazio sinpatikoak berak arritmiak agertzea eragin dezake edo azpiko iskemia miokardikoaren egoerak larriagotu.

30 urtetik gorako kirolarien taldean, kardiopatia iskemikoa da heriotzaren kausa nagusia, kasuen %90ean koronariopatia bat gertatzen delarik. Egiaztatuta dago iraupen jarduera fi sikoak arterioesklerosi koronarioaren kontrako babes-eragin bat duela, eta kardiopatia iskemikoa sufritzeko arriskua kirola egiten dutenen artean txikiagoa dela, baina ezbehar kardiobaskular bat sufritzeko arriskua handiagoa da jarduera fi sikoa egiten den bitartean edo bukatu ondo-ondoko momentuetan.

Page 99: 2. ARLOA OSASUNA ETA KIROLA BINOMIOA - Bizkaia 2(2).pdf · 2. arloa osasuna eta kirola binomioa txostena jarduera fisikoaren sustapenari buruzko ebidentziak. kirol kontseilu gorenaren

142

Bat-bateko heriotzaren prebentzioa hiru zutabe nagusitan oinarritu behar da: kirola egin aurretiko azterketa kardiologikoa (RCPD), bihotz-biriketako bizkortzerako eta luzatu gabeko desfibrilatzerako behar diren mekanismoak ezartzea eta heriotza guztiak jasotzen dituzten erregistro nazionalak egitea. Italiako esperientziaren emaitzetan oinarriturik zenbait ondorio atera ditzakegu RCPDak arriskudun pertsonak identifikatzeko duen eraginkortasunari buruz. RCPDa anamnesi zehatza duen historia klinikoak, azterketa kardiobaskularrak, elektrokardiogramak eta iraupen proba submaximoak osatzen dute besteak beste. RCPDari esker, azken 25 urteotan bat-bateko heriotzaren arriskua %89an murriztu da. Arriskua duten pertsonen identifikazioari esker pertsona horiek kirol-jardueratik aldendu ahal izango dira, arrisku hori murrizteko asmoz eta agian bat-bateko heriotza prebenitzeko asmoz. Baina bat-bateko heriotza, zoritxarrez, egiaztatutako fenomenoa da, eta kirol-jarduerarekin harreman kronologiko estua du. Beraz, behar-beharrezkoa da bihotz-biriketako bizkortze arin eta eraginkorrerako programa bat gauzatzea. Horretarako bihotz-biriketako bizkortze-mugimendu oinarrizkoak kirol munduan jakinarazi eta zabaldu behar dira eta kirol-jarduerak biltzen dituzten leku guztietan (polikiroldegiak, gimnasioak, unibertsitateko campusak…) desfibrilagailu erdi-automatikoak instalatu behar dira.

Azkenik, heriotza guztiak Kiroleko Bat-bateko Heriotzen Erregistro Nazionalean jaso beharko lirateke eta horretarako bat-batean hiltzen diren kirolari guztiei autopsia egin beharko litzaieke. Horrekin batera, auzitegiko medikuek kontzientzia hartu beharko lukete nahikoa informazio klinikoa eta anatomopatologiko makroskopiko eta mikroskopiko bidaltzeko, horrela datuek, alborapenik gertatu gabe, balio estatistikoa eta epidemiologikoa izango luketelarik.

KIROLAREN EUSKAL BILTZARRA ERRONKAK ETA GIZARTE ERANTZUNKIZUNA

2009KO EKAINAK 17~18~19