I2011-III-31 osteguna

2011-III-31 osteguna

I I

ikas

leen

txo

koa

Ikasleen Txokoa kaleratzen da Hernaniko ikastola eta ikastetxeek Hernaniko Udalarekin eta Hernaniko Kronikarekin egindako elkarlanari esker.Datozen hilabeteetan jarraipena izango du.

LANGILE IKASTOLA

44zenbakia

Santa Krutzeko ermita , Hernanin aurk i dezakegun zaharrena

Zergatik da futbola mutilentzat bakarrik?Aspalditik esan da futbolamutilentzako kirola zela, etamutilek bakarrik parte hartubehar zutela. Neska batek jar-duera honetan parte hartzeagaizki ikusia zegoen eta gauregun oraindik ere, batzuekhorrela pentsatzen jarraitzendute, baina zergatik da futbolamutilentzat bakarrik? Hori daneure buruari egiten diodangaldera.

Edozein pertsonak du fu -tbolean jolasteko eskubidea,gainera neskak mutilak bezainonak dira kirol honetan.Esaterako, ikastola batzuetan,lehen hezkuntzan, ikastolazkanpoko jarduerak antolatzendituzte eta taldeetan mutilaketa neskak nahasturik jartzendituzte; niri hori oso ongi iru-ditzen zait.

Egia da orain dela berrogeiurte denek edo gehienek futbo-la mutilentzako besterik ezzela pentsatzen zutela, bainaXXI. mendean horrela pentsa -

tzea oso matxista eta zentzuga-bekoa dela uste dut.

Komunikabideek mutilen futbolari bakarrik ematen diote garrantziaNire iritziz, horrela pentsa tzenjarraitzearen erru gehienakomunikabideek dute, izanere, mutilen futbolari bakarrikematen diote garrantzia.Egunkarietan, adibidez, noiz-behinka ateratzen dira emaku-meen partiduen emaitzak, etatelebistan oso gutxitan hauenpartiduak.

Eta hori guztiarengatik,nesken futbolari duen garran -tzia eman behar diogula pen -tsatzen dut eta mutilentzakokirola besterik ez dela pentsa -tzeari utzi behar diogula ere.

� EGILEAK

Malen Martinez Arrillaga (DBH 2)

anta KrutzErmita, edoherrian esanohi den b e -zala, Eliza -txo, Portu au -zoko bide za -

harraren aldamenean dago,udaletxearen eta Leo kakoiturriaren artean.

Zikuñagakoa desagertuzenetik, Hernanin aurkidezakegun zaharrena da,1570ekoa, hain zuzen. Bialditan izan da lekuz alda-tua: 1706artean, udaletxea-ren atzealdean egon zen etaorduan metro batzuk mugi-tu zuten. Eta 1786an, metrobatzuk beherago jarri zuten,gaur egun dagoen tokian.

Sarrera honen ondoren,gatozen, bada, eraikin honendeskribapenari ekitea.

XVIgarren mende amaierako ermitaLehenengo begiradan, ikusdezakegu ermita txiki etazahar bat dela, herri xumeeta ohiko baten antzekoa.Urteak pasa ahala birgaitzeondorioak garbi ikus daitez-ke: garbi eta itxura politaduelako. Eraikuntza honek,eraikuntza klasiko batenitxura dauka, honez gain,ateburudun eraikuntza batda, arkurik ez duelako.

XVIgarren mendearenamaieran eraiki zen ermitahonek barroko estiloa irudi-

katzen du. Eskuin aldean,behealdean, apareju irregu-lar bat aurki dezakegu, hauda, harri bloke irregularrekeginiko 1m inguruko blokea.Ezker aldean, burdinazkobarroteek ate bat sortzendute, ia teilaturaino iristendena horrela barruko AmaBirjina erraz ikusi liteke.Lehen aipatutako harrizkoaparejuaren goikaldean, ateaosatzen duten barrote berdi-nak daude. Ermitaren erdial-dean zutabe bat dago, hau,oso sinplea da: oina, gorpuaeta kapela (ez dagokio inon-go orden klasikorik) moduraosatua dago.

Beste hiru aldeak hormairregular eta berdinak dira

beraien artean, horma arrun-tak dira, hain zuzen. Lehenaipatutako zutabea eusten,habe bat dago ermitaren goi-kaldean eta honi jarraituz,horma zuri bat ikusi dezake-gu, frontoia deritzona,honek triangelu bat osatzendu. Azkeneko honen gaine-an, bi isurialdeko teilatuadauka, teilaz osatutakoa.Honek, 50cm-ko irtenguneadu fatxadarekiko, horrelaeraikin hau euriaz hobetobabesten da.Barruan, harearrizko guru -tze bat dago, Kristo, AmaBirjina eta San Joanen tailakdituena.

� EGILEAKUxue eta Bittor

(DBH 4 A)

S

EmakumezkoenLigan jokatzen

duen Hernanikojokalari bat.

2011-III-31 osteguna

I I I

Leoka, Hernaniko garbitzaileekegunero bisitatzen zuten eraikina

Hementxe duzue urte asko-an zehar Hernaniko latsariak(garbitzaileak) euren egune-roko errutinan bisitatzenzuten eraikina. Garbilekuhau herriko alde zaharreanegon ez arren, bertatik osogertu dago kokatua, udale -txetik pare bat minutura ale-gia. Garbileku honek jadanikez du erabilerarik, izan ere,gaur egungo teknologiaaurreratua pixkanaka lekuakentzen joan zaio, baina poz-garria da oraindik honelakoeraikinak kontserbatzea.

Egitura arkitektonikoaLehen begiratuan nabari -tzen denez, gobada-lekuahiru hormaz osatutako hu -tsune batean dago sartuaeta zerutik begiratuz gero,teilatuak “u” forma ematendio. Garbilekua simetrikoada, hau da, alde batetik edobestetik begiratuz gero ber-dina da. Eraiki naren atzeal-dean, zuhaitz bat ikus dai-teke oso ederra lore horizjosia eta honen eraginezizan daiteke ikuztegiarenteilatuan antzematen direnliliak egotea. Latsariek bisi-tatzen zuten eraikinarengailurra hiru isurialdeko

teilatu batez dago osatua,isurialde bakoitza bi metrozabal eta luze dira gutxigora-behera eta honekhurrenez hurren, ipinitakoteilak dauzka.

Hauek zaharkituta dau-dela dirudi, eraikina aspaldieraiki zelako eta jada hain-bat urte iraun dituelakozutik. Teilatuaren ezker etaeskuinaldean, harriz osatu-tako horma bat dago, hirubat metrotakoa. Hau koloreaskotariko harriz dago josiaeta harrien tartetatik belarzahar batzuk ateratzen dira,zuhaitz batean goroldioaateratzen den bezala, honekpixka bat utzita dagola ema-ten du. Behe raxeago joanez

gero, teilatuaren azpian esti-lo erromanikoko lau zutabedaude, altueraz pare batmetro izango ditu eta per -tsona baten zabalerakoakdira. Kolore zuriz daudemargotuak eta gailurreankarratu itxurako harri batdute, teilatua ondo eusteko.Hauek lurrari daude itsa -tsiak eta inguruan arropagarbitzeko erabiltzen zenharraska bat dago. Baineraurez betea dago eta badirudiura ez dela aspaldian garbi-tu, izan ere bertan ekosiste-ma bat ere egon daiteke ure-tan dauden landare guztie-kin. Honen kanpoaldean,aldapatxo bat dago metroerdikoa alegia eta latsariek

euren arropa igurzteko era-biltzen zuten. Nahiz etaargazkian ez ikusi, ikuzte-giari langile ikastolakoakhainbat berrikuntza ere eginzizkioten kolore zuriz mar-gotu zuten eta hormen behe-aldea baldosa itxurakoharriz bete zuten. Gaineraapal bat gehitu zuten hor-maren erdialdean norbaitek,gainean zerbait bazeramanbertan uzteko.

Maialen Lujanbiok Leokagogoan izan zuen finaleanAzkenik aipatu beharradago, Maialen Lujanbiobertsolari hernaniar fama-tuak, bere finaleko esker-agur gisa, bertara bidaiakegiten zituzten latsariakgoraipatu zituela :“Gogoratzen naiz lengoamonen zapi gaineko goba-raz, gogoratzen naiz lengoamonaz, gaurko amaz taalabaz“

Maialen Lujanbiok argiuzten du garai batean Leokaarropa garbitzeko erabiltzenzela, baina gaur egun honenerabilera asko aldatu da.Antzina, ikuztegia emaku-meen lan leku, topaleku, etakontu toki izan zen ; egun, 4.

urtez Jabetza Eskolareneskutik, berriro ere emaku-meei eman zaie protagonis-moa, haientzat berreskura-tuz aisi eta kultur adierazgu-ne gisa.

Hernani eta ingurukoemakume artisten lanakezagutzeko eta gozatzekoaukera ematen digute urte-roko ekitaldietan. Adibi -dez, 2007an Ornitorrinkusizeneko emanaldia izanzen, musika garaikidea etabertsoak elkarrekin osatu-riko hotsen eta ahotsenikuskizuna, Judith Mon -terok eta Maialen Lujan -biok osatua. Baita bestehainbat emanaldi ere:Ainara Ortega Quar tet etaIñaki Salvadorren artekokantu-piano entzunaldia,Tania Arriagaren “La Es -pinita” laburmetraia, Aina -ra dantza eskola eta AniaIbargurenen kontzertua.

Ikusten dugunez, garaie-tara egokiturik, aurrerajarraitzen du Leokak udaederreko giroan. Urte asko-tarako!!

� EGILEAK

Olaia Auzmendi, TomaxElorza (DBH 4)

Leoka garai berrietara egokitu dute.

Begi bistakoa zen, kanpainadesberdinak egin arren,Gipuzkoako zabortegiaklepo betetzen ari ginela. SanSan Markosekoa 2009an itxizen, baina hala ere beste bizabortegi ere bazeuden etahorrela, zabortegi horienbizitza iraupena laburtzenari zen. Hau ez gertatzeko,atez ateko bilketa egitea osoegokia iruditzen zait.

Alde batetik, lehen sor -

tzen zen zaborraren %21,5abakarrik birziklatzen zen;orain, ordea, Atez Ateko bil-ketarekin, %80a. Usurbilenadibidez, 2008an ez zenmateria organikoaren gra -mo bakarra ere birziklatu;2009an, berriz, bilketahorrekin, 209.348kg materiaorganiko birziklatzea lortuzuten.

Onartzekoa da, lehen bir-ziklatzen ez zuen jendea

orain kexatzea eta kosta egi-ten zaiela esatea. Baina kon-turatu behar dugu, etorki-zunerako osasungarriagoaizango dela eta horrenaurrean saiakera bat eginbehar dugula. Azken finean,hondakinak gordetzea etadagokion egunean etxekoatarian uztea besterik ez da.

Gainera, urtean 125kgmateria organiko bilduko dapertsonako. Horri esker, tra-

tamenduan sortzen dirennegutegi efektua eragitenduten gasak saihestuko dira.

Konpostajea etxean egiteko aukeraBestalde, konpostajea etxe-an bertan egiteko aukera erebadago. Horrela, hondakingutxiago tratatzen da zerb -itzu publikoen bidez, norbe-rak bere etxean birziklatzenduelako bere materia orga-nikoa.

Bukatzeko, oso latzaderitzot, Katalunian, zabo-rra ateratzeko egunak ezerrespetatzeagatik, atezateko bilketa bertan beherauzteari.

Horrenbestez, atez ate-koaren helburua hondaki-

nak bereizita jasotzeko eki-menak bultzatzea da, etahorrela, birziklatzen ezdiren hondakinen kopuruaahalik eta gehien gutxitzea.

Atez Atekoarekin %80a birziklatzen da

2011-III-31 ostegunaI V

ikasleen txokoa44zenbakia

AHT Urumeako bailaranAHT-a, hau da, AbiaduraHandiko Trena momentuhonetan pil-pilean dagoengai bat da. Izan ere, trenhonek izugarrizko txikizioeta suntsiketak eragingo dituEuskal Herriko hainbat,mendi, ibai, herri eta base-rrietan.

Kostu haundiko obraAlde batetik, izugarrizkodiru kopuruak behar diraAHT eraikitzeko. 145.000.000euroko oinarrizko aurrekon-tua dago eraikuntza egitekoeta horrez gain, obra zuzen-daritza laguntza, ibilbideandauden etxeen azterketa...Izan ere, Andoain-Hernanizatiak 80.000.000euroko kos -tu ekonomikoa izango du,

Urnieta-Hernanik 145.000.000eurokoa, Hernani-Astiga -rragak 204.000.000 eurokoaeta Astigarraga-Donostiak250.000.000 eurokoa bestebatzuen artean.

Kalte haundia, Urumea ibaianBestale, Urumea ibaia erabathondatuko luke. Hain zuzen,ibilbide naturala eta ibaier -tzak suntsitu, meandroakkendu eta MartutenetikHernaniraino ubide bat erai-ki nahi dute, Astigarragakoerriberetan geltoki erraldoibat egiteko. EuskoJaurlaritzak berak onartzenduenez Urumea ibaian eragi-ten da AHT-ren proiektuosoko kalterik handiena etagarrantzitsuena. Horrek,

Martutene eta Loiolakoauzetan uholde arriskua are-agotu dezake.

Subestazio elektrikoa,HernaninJarraitzeko, AHT-k ibiltzekoargindar handia beharko due-nez, 10 hektareako subestazioelektrikoa eraiki nahi duteHernaniko Tolarietan. Bertan400.000 v-ko argindarra kude-atzeko asmoa dute. Proiektuhonek ere izugarrizko kalteakeragingo lituzke. Esaterako,paisaiaren hondatzea, eremuelektromagnetikoak herrita-rren osasunari eragindakokaltea, zarata handia etekinikgabe, basoan sute arriskuahandiagotzea, hegazti askoelektrokutatuta hiltzea,Tentsio Altuko linearen ingu-

ruan bejetazioa galtzea, kable-en inguruan zarata handia etainterferentzia elektromagneti-koak izatea, airearen ioniza-zioa...

Euskal Herriko gune batzuk desagertzea ekarriko duAzkenik, AHTk, akuifero,erreka eta mendien honda-mendia, kalte sozio-ekonomi-koak, eta nekazaritzaren etaEuskal Herriko gune batzuendesagertzea eragingo luke.

Hau guztia dela eta, natu-ra eta osasuna gaur egun osokontutan hartu beharrekogauzak dira, eta ez gara kon-turatzen AHTren proiektuaaurrera eramanda, dauzka-gun altxor guztiak galdukoditugula.

Ikasleen Txokoa - 44 zk.L A N G I L E I K A S T E T X E A

E G I L E A K :

� I R I T Z I A

Nolakoetorkizunanahi dugu?KLIMA aldaketa benetangerta tzen ari da, nahiz etajende batek ezetz esan. Izanere, datuak hor daude:horrela jarraituz gero,mende honetan tenperaturabataz beste 1,5 eta 4,5ºC arte-an igo daiteke, eta horrenondorioz, glaziarrak etakasko polarrak urtu eta itsa-soak berotu egingo dira;ozono geruza geroz eta fina-goa da... Nik uste garaia delahorretan pentsatzen jarri etaneurriak hartzeko.

Hasteko, birziklapenaaipatuko dut. Nire ustez bir-ziklatzea guztiz beharrezkoada, baina lehenago kontsu-moa gutxitu eta berrerabilibehar dugu. Honi esker,hondakinak eta kutsaduragutxitu eta baliabide natura-lak agortzea eragozten da.Gainera, birziklatuko bage-nu ez zen erraustegi etahorrelakoen beharrik izango.

Energia berriztagarriakere garrantzitsuak dira, nireustez. Energia berriztaga-rriek abantaila nagusi batdute: berriztagarriak dira,eta beraz, ez dute baliabidenaturalik agortzen. Gainera,gu txiago kutsatzen dute.Uste dut energia berriztaga-rriak bultzatu beharko lirate-keela, dauzkaten abantailakikusita.

Horrez gain, basoen defo-restazioa ere badago. Hau,nire ustez, ez litzateke beha-rrezkoa izango mundu guz-tiak birziklatuko bagenu.Gainera, zuhaitzak moztera-koan bertako habitata sun -tsitzen da, animalia asko hila-raziz, eta CO2 gas asko sort-zen du prozesu honek. Nireiritziz badaude beste modubatzuk egurra lortzeko, adibi-dez, zuhaitzak landatzeagero moztu ahal izateko.

Hau guztia esan ondoren,uste dut klima aldaketariburuz hausnartu beharkogenukeela eta bizitza jasan-garriago bat eraman.Bakoitzak ikus dezala nolakoetorkizuna nahi duen.

� EGILEAK

Maider Huizi