3. modulu tematikoa

ZEIN DA TESTUINGURU GLOBALA?: GLOBALIZAZIO NEOLIBERALAREN IKUSPEGI KRITIKO BAT

Ekonomia zuzenaren eta solidarioaren sustapena Unibertsitatean

GLOBALIZAZIOA ETA KRISIA

Globalizazioa•DefinizioaDefinizioa•Karga ideologikoa: Liberalismoa/NeoliberalismoaKarga ideologikoa: Liberalismoa/Neoliberalismoa•Produktuen eta zerbitzuen merkatu globalaProduktuen eta zerbitzuen merkatu globala•Finantza-globalizazioaFinantza-globalizazioa

GlobalizazioaLiberalismoa/NeoliberalismoaKrisia

Elkarren artean lotutako 3 kontzeptu

Krisia• Finantza-globalizaziotik finantza-krisiraFinantza-globalizaziotik finantza-krisira• AEBtik EuroparaAEBtik Europara• Krisia EspainianKrisia Espainian• Krisiaren ondorioakKrisiaren ondorioak

GLOBALIZAZIOA

Mundu-mailako prozesu historikoa

Ekonomikoa, teknologikoa, soziala eta kulturala

Bi mende baino gehiagotan dinamizatua

Herrialdeek gero eta komunikazio eta elkarrekiko menpekotasun handiagoa izatearen ondorioz

Ondasunen eta zerbitzuen mugimendua mundu-mailan

Diruaren zirkulazioa eta kapitalen mugimendua

Definizioa

Ekonomia globala: Funtsezko oinarriak

GLOBALIZAZIOA

Globalizazioa urrunetik begiratuta

Oharra: AEBko 1 trilioi = Europako 1 milioi

Finantza-globalizazio espekulatiboa

1.121 bilioi $

Ondasun eta zerbitzuetako barneko

gastua: 56 bilioi $Ondasunen eta

zerbitzuen globalizazioa: 23 bilioi $

BENETAKO EKONOMIA (BPGd) = 79 bilioi $

GLOBALIZAZIOA = 1.200 bilioi $

GLOBALIZAZIOA: sintesi historikoa I

1750

1840

1. Industria Iraultza. Inflexio-puntua

1914

1929

2. Industria Iraultza. Munduak 90º-ko bira

LIBERALISMO EKONOMIKOAREN AMAIERA

Ekonomia amerikarra indartzea

Errusiako Iraultza (1905-1917): Kapitalismoa vs. komunismoa

1. Mundu Gerra

NYeko burtsaren porrota

A. SmithLIBERALISMO EKONOMIKOAREN HASIERA. A Smith, David Ricardo, Malthus, Stuart Mill

Merkatua

Estatua

Askatasun ekonomikoa

- Lehiatzeko eta prezioak ezartzeko. - Langileak kontratatzeko eta kaleratzeko.

- Esku ikusezin batek gidatzen du ekonomia (Eskaintza eta Eskariaren Legea)

- Merkatu-askatasuna bermatu besterik ez

“ laissez faire, laissez passer”

Kapitalismo Industriala

GLOBALIZAZIOA: sintesi historikoa II

1930

1945

1979

1990

Liberalismo larbatuak: Chicago-ko Eskola (M. Friedman). Mont Pelerin (Hayek)

NEOLIBERALISMOAK ETA FINANTZA GLOBALIZAZIOAK IZUGARRIZKO INDARRA HARTZEN DUTE

•Nazioarteko ordena ekonomiko berria

•USD: Nazioarteko ordainketa-dibisa

•NDF, Munduko Bankua

•GATT (1946) MMA

New Deal ESTATUAREN ESKU HARTZEA (parentesi keynesiarra)

2. Mundu Gerraren amaiera

1944: Bretton Woods

NEOLIBERALISMOAREN HASIERA M. Thatcher, R. Reagan (1981)

XXI. m.

Benetako sozialismoaren amaieraFinantza Kapitalismoa

GLOBALIZAZIOA

• Estatuak ekonomian duen zeregina mugatzea

Neoliberalismo ekonomikoaren postulatuak

• Enpresa publikoak pribatizatzea

• Lana malgutzea

• Jarduera ekonomikoaren mugak eta erregulazioak kentzea

• Mugak irekitzea, salgaientzat, kapitalentzat eta finantza-fluxuentzat

• Kontsumoaren gaineko zergak areagotzea eta ekoizpenaren, errenta pertsonalaren eta enpresa-irabazien gainekoak murriztea

M.Thatcher

•Murrizketa gizarte-ongizaterako aurrekontuan•Gastuen mugak: osasuna, hezkuntza•Estatuko 197 meatzeetatik 90 itxi•Enpresa publikoak pribatizatu•Sindikatuen boterea murriztu•Zeharkako zergak areagotu

GLOBALIZAZIOA

Globalizazioa eta nazioarteko erakundeak

NDF (1945):• Nazioarteko lankidetza ekonomikoa sustatzea• Nazioarteko merkataritzari zabaltzen eta hazten laguntzea• Dirua uztea, ordainketen balantza orekatzeko

MUNDUKO BANKUA (1944)

GATT (1946)MMA (1995)

• Munduko pobrezia murriztea, interes txikiko kredituen bidez

BRETTON WOODS: 1944ko uztaila “Nazioarteko ordena ekonomiko berria”

TROIKA (Europako Batzordea + EBZ + NDF)

EUROPAKO BANKU ZENTRALA (1998)• €-aren kanbio-tasari eustea• Kredituak ematea

• Muga-zergak kentzeaAMERIKARREN

ZUHURTASUNA

Nazioarteko erakundeak:

NDFren, MBren eta EBZren finantza-erreskateen ondorioak oso latzak dira eskatzen dituzten herrialdeentzat.Ezartzen dituzten errezetak benetan gogorrak eta jasanezinak dira: lan-erreformak, aldi baterako kontratazioa, soldata-doikuntzak, murrizketak osasunean eta hezkuntzan, etab.

Beltzezko gizonak

Nazioarteko erakundeak: globalizazioaren gidari nagusiak

NDF EUROPAKO BATZORDEA EBZ

Ondasunen eta zerbitzuen GLOBALIZAZIOA

Denok parte hartzen dugu!

Ondasunen eta zerbitzuen merkatu globala: 22,75 bilioi $

Hau barne hartzen du: lehengaiak, eginiko produktuak, nazioarteko garraioak eta aseguruak, transferentzia teknologikoak, konexioak eta komunikazio-sareak, turismoa, etab.

Alde onak Merkatuaren boterea; kostuen eta prezioen beherakada; lehengaiak eskuratzeko erraztasuna; ezagutza teknologikoen, zientifikoen eta kulturalen hedapena

Alde txarrak Enpresen itxiera eta deslokalizazioa; garatutako herrialdeen ustiapenak eta instalazioak azpigaratutakoetan; natura-baliabideen gehiegizko erabilera; ingurumenaren narriadura

Alde onak eta txarrak

GLOBALIZAZIOA

Globalizazioa gertutik begiratuta

Deslokalizazioa: Batzuek jartzen dute marka

Ondasunen eta zerbitzuen GLOBALIZAZIOA

Bangladesh 50 €

BB

Txina 175 €

Indonesia 82 €

Pakistan 46 €

Sri Lanka 56 €

Thailandia 143 €

Malaysia 196 €

Birmania 133 €

Vietnam 65 €

Beste batzuek esklabo bihurtutako langileak erabiltzen dituzte (munduko biztanleriaren % 48)

India 52 €

Globalizazioa gertutik begiratuta

Ondasunen eta zerbitzuen GLOBALIZAZIOAGlobalizazioa gertutik begiratuta

Guk erosten dugu

Finantza GLOBALIZAZIOA

Globalizazioa urrunetik begiratuta

Finantza-globalizazioa guztira: 1.200 bilioi $

Munduko BPG: 78,8 bilioi $

2010eko datuak(*)

(*) Iturria: NDF(**) AEBko 1 trilioi = Europako 1 bilioi

Finantza GLOBALIZAZIOA

Finantza-globalizazioaren eztanda (XX. m. amaiera)

NOB: 2013ko apirileko kontratazioen eguneko batez bestekoa dibisen eta FINANTZA TRESNA DERIBATUEN merkatuan: 5,3 bilioi $

Kapitalismoak dirutik dirua ateratzeko modua aurkitzen du, inbertsiotik desbideratuz eta mugimendu espekulatibo bilakatuz

Azken 20 urteetan finantza-espekulazioak abiada hartu du pixkanaka, honako faktore hauek direla eta:

- benetako sozialismoa desagertzea, 90eko hamarkadaren hasieran - nazioarteko merkataritza areagotzea - kapitalen mugimendua ez erregularizatzea - finantza-ingeniaritza eta finantza-produktu berrien diseinua - komunikazioaren eta informazioaren teknologien etengabeko aurrerapena

Finantza GLOBALIZAZIOA

- Telekomunikazio aurreratuen sistema sofistikatu batek mundu osoko potentzia handiko milaka ordenagailu lotzen ditu elkarren artean.- Egunean 24 orduz, milioika datu prozesatzen dira, milaka broker-en esku egon daitezen.- Balore edo dibisa berarekin inolako kontrolik gabe erosi eta saldu edo sartu eta atera daiteke finantza-merkatutik, egunean behin baino gehiagotan.

Finantza GLOBALIZAZIOA

Finantza-kapitalismoaren arkitekturaZE

RG

A P

AR

AD

ISU

AK

OFF

-SH

OR

E SO

ZIET

ATE

AK

/ IN

BER

TSIO

AK

DIB

ISEN

MER

KA

TUA

SIC

AV

INB

ERTS

IO F

UN

TSA

K

FIN

AN

TZA

TR

ESN

A

DER

IBA

TUA

K

FINANTZA SAREA

KRISIA

BURBUILA TEKNOLOGIKOAREN

EZTANDA

NAZIOARTEKO EZEGONKORTASUN

EKONOMIKOA

NYeko ATENTATUAK

(11S)

EKONOMIA SUSPERTZEKO, BANKUEK INTERES TASA JAISTEN DUTE

Higiezinen sektorea babesleku seguru

bihurtzen da

Higiezinen sektorea nabarmen hazten

da

Kreditua mugitzen da

AEBko Erreserba Federalak interes-

tasa % 1era jaisten du

Finantza-globalizaziotik krisira (AEB)2001. urtea

KRISIA

Finantza-globalizaziotik krisira

Bankuek dirua % 1era jasotzen dute EFtik eta tasa handiagoak ezartzen dituzte

Kreditu kaudimendunaren eskaria gelditu egiten da, arrisku gehiagoko kredituak eskaintzen dira (NINJA), tasa handiagoekin (SUBPRIME HIPOTEKAK)

Bankuek nahasi eta batera jartzen dituzte zeduletako hipotekak eta nazioarteko merkatuan sartzen dituzten obligazioak

Negozioari eusteko, likidezia behar dute bankuek emandako hipoteken arrisku-balantzeak arindu egiten dituzte

SUBPRIME HIPOTEKEN ARRISKUA AEBtik ATERATZEN DA ETA EUROPAKO BANKU

SISTEMARA IRISTEN DA

KRISIA

Interes-tasa baxuak INFLAZIOA

Eskari handia

Finantza-globalizaziotik krisira EFk INTERES

TASAK AREAGOTZEN

DITU (% 1 2004an eta

% 5,25 2006an)

+ =

Interes-tasa altuak

HIPOTEKAK ORDAINDU

GABE

ETXEBIZITZEN SALMENTEN

BEHERAKADA

ETXEBIZITZEN PREZIOEN

BEHERAKADA

BANKUEN PORROTA AEBn

• Lehman Brothers-ek hondoa zuen 2008ko irailaren 16an

• AIG aseguru-etxeak bere balioaren % 60 galdu du burtsan

KRISIAREN TRANSMISIOA

EUROPARA

KRISIA

Finantza-globalizaziotik krisira

AEBko datuak eta zifrak2,98 BILIOI $ HIPOTEKA KREDITUETAN600.000 MILIOI SUBPRIME HIPOTEKETAN1,2 MILIOI HIPOTEKA EGIN ZIREN 2004 ETA 2007 ARTEAN700.000 MILIOIKO ERRESKATEA, AKTIBO TOXIKOAK EROSTEKOEFk 85.000 MILIOI ORDAINTZEN DITU (AIGren KAPITALAREN % 80), ENPRESA HORI AZALERATZEKO

Europa Hainbat bankuren erreskateaFORTIS (BELGIKA-HOLANDA) ………………………………………… 11.200 milioi €HALLIFAX (ERRESUMA BATUA) salbatu da, Lloyd Bank-ek erosi duelako………5300 milioi €DEXIA (BELGIKA , FRANTZIA, LUXENBURGO)………………………… 6.400 milioi €HYPO REAL ESTATE (ALEMANIA)…………………………………… 50.000 milioi €USB (SUITZA)………………………………………………………………… 3.700 milioi €BRADFORD & BINGLEY (ERRESUMA BATUA) 41.000 milioi €-ko hipotekak igarotzen dizkiote estatuari

KRISIA

Krisia Espainian: HIGIEZINEN BURBUILABurbuila bizkortu duten faktoreak

•Lurzorua birkalifikatzea•Kredituaren arintasuna•Onura fiskalak•Espekulazioa•ImmigrazioaPrezioen eta etxebizitza berrien kopuruaren bilakaera (2001-2009)

1.5001.800

2.0002.300

2.5002.800

3.0002.800

2.600

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

374.000

776.203

636.405

816.630740.621 707.971

750.213

853.952

538.136

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Prezioak (€/m2) Etxebizitza berrien kop.

KRISIA

Krisia Espainian: HIGIEZINEN BURBUILA

Izua finantza-sisteman, subprime hipoteken krisia dela eta

Inbertsio Funtsen Merkatutik ateratzen da jende asko eta espekulatzaileekatzera egiten dute

2007ko abendua Etxebizitzaren eskariaren bat-bateko beherakada

Arrazoiak

2008ko abuztua Martinsa Fadesak hondoa jo du (Espainiako higiezinen agentzia nagusia)

HIGIEZINEN BURBUILAK EZTANDA EGIN DU

Sistema eta merkatua ez dira eskaintza beren gain hartzeko gai

Burbuilaren irudi adierazgarria: Seseña (Toledo) 12.000 etxebizitza eremu huts batean

KRISIA

DIRU-XAHUKETA

USTELKERIA

DIRUA ZURITZEA

ZERGA-IH

ESA

BURBUILA

Krisiaren ondorioak Espainian