PAISAIAPAISAIA

3.B3.B

12/13 KURTSOA12/13 KURTSOA

AMA GUADALUPEKOAAMA GUADALUPEKOA

PlanetanPlanetan dagoendagoen urur zatiarizatiari

hidrosfera hidrosfera deitzendeitzen diogudiogu..

UrUr kontinentalakkontinentalak aintzirakaintzirak, , ibaiakibaiak, ,

izotzaizotza etaeta lurlur azpikoazpiko urakurak diradira..

UrUr masa bat da, masa bat da, etaeta

ozeanoetakoozeanoetako urur masaren masaren

antzeraantzera, , ezaugarriezaugarri fisikofisiko

etaeta kimikokimiko jakinjakin batzukbatzuk izan izan

beharbehar dituditu. .

AintziretakoAintziretako uretanuretan, ,

mugimendumugimendu batzukbatzuk gertatugertatu

beharbehar diradira. . AintzeretakoAintzeretako urur

bolumenabolumena denborandenboran zeharzehar

aldatzenaldatzen da.da.

Urmaela edo umantzia Urmaela edo umantzia parke eta lorategietakoparke eta lorategietako

ur eremu txikia da, ur eremu txikia da, gehienetan apaingarri gisa gehienetan apaingarri gisa erabilia, baina baita ere erabilia, baina baita ere ureztatzea errazteko edo ureztatzea errazteko edo arrainak hazteko. arrainak hazteko.

Lehorte bakoitzaren Lehorte bakoitzaren ondoren, urmaela garbitu ondoren, urmaela garbitu

eta lokatza irentsi behar da. eta lokatza irentsi behar da. Azken hau, airean utzita, Azken hau, airean utzita, oso ongarri ona da. oso ongarri ona da.

Apaingarri gisa erabiltzen Apaingarri gisa erabiltzen den urmael baten eredua, den urmael baten eredua, Madrilgo (Madrilgo (RetiroRetiro) Parkean ) Parkean dagoena da.dagoena da.

LurpekoLurpeko urakurak lurrarenlurraren barnerabarnera iragaziiragazi ondorenondoren

geruzageruza iragazgaitziragazgaitz batekinbatekin topo topo egiteanegitean pilatutapilatuta

geratugeratu direndiren prezipitazioprezipitazio--urakurak diradira..

LurpekoLurpeko urekurek kontinenteetankontinenteetan dagoendagoen urur masamasa--

renren zatizati garrantzitsuakgarrantzitsuak diradira..

LakuLaku edotaedota ibaietanibaietan dagoenadagoena bainobaino bolumenbolumen

handiagoahandiagoa dutedute bainabaina glaziarretanglaziarretan dagoenadagoena

bainobaino txikiagoatxikiagoa. . LurpekoLurpeko urur masa masa zabalenekzabalenek

miliokamilioka km2 km2 izateraizatera iritsiiritsi daitezkedaitezke ((guaraniarguaraniar akuaku--

iferoaiferoa, , adibidezadibidez). ). LurpekoLurpeko urakurak baliabidebaliabide garrangarran--

tzitsuaktzitsuak bainabaina kudeatzekokudeatzeko zailakzailak diradira, , kutsatuerrazakkutsatuerrazak etaeta maizmaiz gehiegizkogehiegizko uztiapenauztiapenasufritzensufritzen baitutebaitute..

Ibaia ubide naturala da, normalean euritik Ibaia ubide naturala da, normalean euritik

edo elurren urtzetik datorrena itsaso, aintzira edo beste ibedo elurren urtzetik datorrena itsaso, aintzira edo beste ibai ai batera isurtzen dena. Batzuetan ibaiak lurrean barneratzen batera isurtzen dena. Batzuetan ibaiak lurrean barneratzen dira edo guztiz lehortzen dira, beste nonbaiten isuri baino dira edo guztiz lehortzen dira, beste nonbaiten isuri baino lehen. lehen.

Ibaiak uraren zikloko atal garrantzitsuak dira.Ibaiak uraren zikloko atal garrantzitsuak dira.

Ibaiaren jatorria iturburuetan aurkitzen da,ibilgua osatzen duIbaiaren jatorria iturburuetan aurkitzen da,ibilgua osatzen dueta normalean ibaieta normalean ibai--ahoan amaitzen da.ahoan amaitzen da.

IBAIAREN ZATIAKIBAIAREN ZATIAK

GOIGOI--IBILGUAIBILGUA:Ibaiak malda handia:Ibaiak malda handia

Izaten du, gehienetan alde menditsuetan Izaten du, gehienetan alde menditsuetan

egoten delako ,eta korrontea oso handia egoten delako ,eta korrontea oso handia

izaten da.Ondorioz ,higadura oso handia izaten da.Ondorioz ,higadura oso handia

denez ,ibaia tamaina handiko higakinak denez ,ibaia tamaina handiko higakinak

garraiatzeko gai dagarraiatzeko gai da..

IBAIAREN ZATIAKIBAIAREN ZATIAK

ERDIKO ERDIKO IBILGUA:MaldaIBILGUA:Malda txikiagoatxikiagoa da da etaeta

korronteakorrontea lasaigoalasaigoa izatenizaten da.Horida.Hori deladela etaeta

,,higadurahigadura ezez da da horrenhorren handiahandia izatenizaten ,,bainabaina

ibaiakibaiak partikulapartikula finakfinak garraitzengarraitzen dituditu..

IBAIAREN ZATIAKIBAIAREN ZATIAK

BeheBehe--ibilgua:Bokaletikibilgua:Bokaletik ((ibaiaibaia itsasoratzenitsasoratzen

den den tokitiktokitik) ) hurbilhurbil dagoendagoen lautadalautada

da.Ibaiarenda.Ibaiaren zatirikzatirik zabalenazabalena da,etada,eta oso oso

maldamalda txikikikoatxikikikoa da.da.

SedimentazioaSedimentazioa izatenizaten da da nagusi:aurrekonagusi:aurreko

ibilguetatikibilguetatik ekarritakoekarritako materialamateriala hondoanhondoan

edo edo ertzetanertzetan metatutametatuta gelditzengelditzen da.da.

IbaiaIbaia ubideaubidea, , normaleannormalean elurretikelurretik edo edo

elurrenelurren utzetikutzetik datorrenadatorrena goikogoiko lurretatiklurretatik bebe--

hekoetarahekoetara, , etaeta itsasoetaraitsasoetara, , aintziraaintzira edo edo

bestebeste ibaiibai batera batera isurtzeanisurtzean denadena..

BatzuetanBatzuetan ordeaordea, , ibaiakibaiak lurreanlurrean barnerabarnera--

tzentzen diradira..

IbaiarenIbaiaren jatorriajatorria iturburuetaniturburuetan aurkitzenaurkitzen da,da,

ibilguaibilgua osatzenosatzen dudu etaeta normaleannormalean ibaiibai ahoanahoan

amaitzenamaitzen. .

IbaiIbai bakoitzabakoitza arroarro hidrografikoanhidrografikoan biltzenbiltzen dituditu

urakurak..

IbaiakIbaiak daramandaraman urur kopuruakopurua emariaemaria da.da.

Lan Lan hauhau oso oso dibertigarriadibertigarria

irudituiruditu zaiguzaigu. . GauzaGauza askoasko

ikasiikasi dituguditugu etaeta gustoragustora eginegin

dugudugu..

JulenJulen, , InaxioInaxio, Nerea, Itxaso , Nerea, Itxaso etaeta AinhoaAinhoa

ItsasokoItsasoko urakurak itsasozitsasoz etaeta ozeanozozeanoz osatutaosatuta

daudedaude. . EzinbestekoakEzinbestekoak diradira bizitzarakobizitzarako. . EzEz

baitabaita ezagutzenezagutzen urarikurarik gabegabe bizibizi den den izakirikizakirik..

ItsasoakItsasoak bustitzenbustitzen dituendituen paisaiakpaisaiak diradira. . BiBi

kostaldekostalde mota mota daudedaude::

**KostaldeKostalde garaiangaraian, , ItsaslabarrakItsaslabarrak egotenegoten

dira.Lurraldedira.Lurralde garaigarai etaeta harritsuakharritsuak diradira..

**KostaldeKostalde lauanlauan, , hondartzakhondartzak diradira nagusinagusi; ;

HondarrezkoHondarrezko edo edo harrizkoharrizko lurraldelurralde lauaklauak

diradira..

**HondartzaHondartza

**ItsaslabarraItsaslabarra

**LurmuturraLurmuturra

**GolkoaGolkoa

*Badia*Badia

**PenintsulaPenintsula

**ArtxipielagoaArtxipielagoa

**UharteaUhartea

AreazAreaz osatutakoosatutako lurlur eremueremu laualaua da.da.

ItsasoaItsasoa etaeta lurralurra elkartzenelkartzen direndiren lekualekua da. da.

IbaieiIbaiei etaeta itsasoariitsasoari eskeresker sotzensotzen da. da.

AltueraAltuera handikohandiko eremueremu harritsuaharritsua da. da.

ItsaslabarItsaslabar bat bat itsasoanitsasoan zuzeneanzuzenean

luzatzenluzatzen den den geografiageografia goragora beherabehera da.da.

ItsasoanItsasoan barneratzenbarneratzen den den lurlur zatiazatia da.da.

ItsasoanItsasoan barnera,itsasertzabarnera,itsasertza bainobaino gehiagogehiago

sartzensartzen den den lurlur zatiazatia. .

LurreanLurrean sartzensartzen den den itsasoitsaso zatiazatia da.da.

LurreanLurrean barneratzenbarneratzen den den zatizati zabalazabala da.da.

ItxuraItxura biribilduabiribildua dudu..

LurreanLurrean sartzensartzen den den itsasoitsaso zatizati txikiatxikia da. da.

ItsasoarenItsasoaren sarguneasargunea da.da.

HandiHandi handieihandiei golkoagolkoa ezatenezaten zaiezaie..

Badia Badia golkogolko txikiatxikia da.da.

ItsasozItsasoz inguratutakoinguratutakolurlur zatiazatia aldealde

bakarretikbakarretik izan izan ezikezik. . PenintsulaPenintsula

aldealde betetikbetetik izan izan ezikezikurezurez inguratutakoinguratutakolurraldealurraldea da.da.

ErdiErdi uharteauhartea etaeta bestebestelurlur masa masa handiagobathandiagobatlortzenlortzen dituendituen lurlurtartearitarteari itsmoitsmo deritzoderitzo. .

ElkarrenElkarren ondoanondoan daudendaudenuharteenuharteen multzoamultzoa da. da.

NormaleanNormalean itsasoitsaso zabaleanzabaleankokatuakokatua egotenegoten diradira..

UhartedienUhartedien jatorriajatorriasumendietansumendietan

onarrituonarritu ohiohi da.da.

Indonesia, Indonesia, JaponiaJaponia, , FilipinakFilipinak, , ZeelandaZeelanda berriaberria

etaeta erresunaerresuna batua batua diradirahandienakhandienak..

..

UrazUraz inguratutakoinguratutako lurlur zatiazatia. . UharteekUharteek oso oso

jatorrijatorri desberdinakdesberdinak izan izan ditzaketeditzakete. .

SumendienSumendien botatakobotatako labalaba, , ibaienibaien

sedimentazioasedimentazioa, , koralezkokoralezko uharriakuharriak, ,

erosioaerosioa

GuretzatGuretzat oso oso lanlan politapolita izan da. izan da. GauzaGauza

berriakberriak ikasiikasi dituguditugu etaeta gustoragustora egonegon garagara

lana lana egitenegiten..

ItsasoItsaso olol. , Marina, Daniel, Sonia . , Marina, Daniel, Sonia etaeta IkerIker

/DQGDHGR/DQGDHGRQHND]DULW]DQHND]DULW]D SDLVDLDSDLVDLD MDUGXHUDMDUGXHUD HNRQRPLNRHNRQRPLNRQDJXULDNQDJXULDN QHND]DULW]DQHND]DULW]D HGRHGRDEHOW]DLQW]DDEHOW]DLQW]D GLWX]WHQGLWX]WHQ

HVNXDOGHNRHVNXDOGHNR HGRHGROXUOXU HUHPXHUHPX PXOW]RDPXOW]RD GDGD

Hiri Hiri paisaiapaisaia edo edo edozeinedozein hirikhirik osatzenosatzen

duenduen paisaiapaisaia da, da, hauhau da, han da, han ikustenikusten direndiren

bistakbistak, , zerezzerez daudendauden osatutakosatutak

HauekHauek diradira::

errepideakerrepideak, , eraikinakeraikinak, , zubiakzubiak, ,

hiriakhiriak, , herriakherriak, , trenbideaktrenbideak......

ElementuElementu artifizialakartifizialak: :

AldaketaAldaketa artifizialakartifizialak pertsonakpertsonakegindakoegindako aldaketakaldaketakerrepideakerrepideak, , eraikuntzakeraikuntzak, , zuhaitzzuhaitz mozketakmozketak, , suteaksuteak... ... diradira etaeta aldaketaaldaketa naturalaknaturalak: : naturaknaturak sortusortu dituendituenaldaketakaldaketak diradira, , aiseakaiseak, , uraura, , uholdeakuholdeak etaeta lurrikaraklurrikarak..

**AldaketaAldaketa naturalaknaturalak izan izan daitekedaiteke naturakonaturako fenomenoeifenomenoei

eskeresker..

AdibidezAdibidez: : urtarourtaro batetikbatetik besterabestera pasa.pasa.

**EuriaEuria etaeta haizeahaizea egindakoaegindakoa desgastatudesgastatu egitenegiten da da

lurreanlurrean etaeta arroketanarroketan. . KatastrofeKatastrofe naturalaknaturalak hauekhauek diradira: :

Lehorteak,uholdeak,hurakanakLehorteak,uholdeak,hurakanak,,

haizehaize bortitzakbortitzak, , lurrikaraklurrikarak

AldaketaAldaketa artifizialakartifizialak gizakiakgizakiak aregotuaregotu egitenegiten

dituztedituzte etaeta gauzakgauzak sortzensortzen dituguditugu paisaianpaisaian. .

AldaketaAldaketa artifizialakartifizialak, , gukguk egitenegiten

ditugunakditugunak diradira: : herrienherrien etaeta hirienhirien eraikinakeraikinak;;

errepideakerrepideak, , minakminak etaeta kanterakkanterak. . BaitaBaita ereere

antena antena elektrikoakelektrikoak, , suteaksuteak etaeta

zuhaitzenzuhaitzen landaketaklandaketak..

ProiektuaProiektua egitenegiten oso oso ondoondo pasa pasa dugudugu etaeta

aldialdi bereanberean askoasko ikasiikasi dugudugu..

!!!!!!""##

!!

ERLIEBE MENDITSUAERLIEBE MENDITSUA

$%$&$'(!)$%$&$'(!)

**++

**$$

**''

HARANAHARANA++

$$ )),,**--)) ..**&&)!)! ''//00**!)!)"" (1(1

ERLIEBE LAUAERLIEBE LAUA

''

''

ORDOKIAORDOKIA

'' ** $$ '' ))

$$ --

!!""

"" ##

"" !!

$%&'($%&'(

)$%&'()$%&'(

)(%)(%

*+&*('(*+&*('(

"+$,++(-"+$,++(-..

"" ''

** //011011

** 011011 211211

** 211211

'' 011011

'' 011011

33

##

$$

33

33

((

$$

44**

''

3535

,6,6

77

// $$ ##$$

88 5588

!!

!"!"

!! (( //

''

3

3

##

## $$ !!

## %%

#### && '' && ##

## &&

"" 991:1: ## //

;;