4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

53
Laguntza gela 1 4 Animaliak eta Landareak

description

INGURUNE 4. maila (Haritza-Anaya) egokitzapena

Transcript of 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Page 1: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

1

4

Animaliak

eta

Landareak

Page 2: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

2

Page 3: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

3

NOLAKOAK DIRA ANIMALIAK?

ELIKATU

ARNASA HARTU

Animaliak egiten dute

ZENTZUMENAK erabili

MUGITU

ANIMALIAK ELIKATZEN DIRA

• Janaria hartu

beste organo bat

Animalia guztiok dugu ahoa edo janariak lortzeko organo bat.

Page 4: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

4

Adibidez:

• Zer jaten dute?

Animalia guztiok janaria behar dugu energía lortzeko. Baina denok

ez ditugu elikagai berdinak hartzen.

Elikagaia Adibidez

BELARJALEAK

Landareak

jaten

dituzte

HARAGIJALEAK

Beste

animaliak

jaten dituzte

OROJALEAK

Landareak eta

haragia jaten dute

+

Page 5: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

5

- Ariketak

1- Lotu

ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU

eta esaldiak idatzi:

1- Animaliak …………………………………………………….. dira.

2- Animaliek ……………………………………………………… dute.

3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.

4- Animaliak ……………………………………………………… dira.

2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:

………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu

…………………………. edo beste …………………………… bat.

Page 6: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

6

3- Koadroa bete ezazu:

4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:

Elikagaia Adibidez

+

Page 7: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

7

BELARJALEAK

HARAGIJALEAK OROJALEAK

5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?

……………………………………………

……………………………………………

…………………………………………..

Page 8: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

8

ANIMALIAK ARNASA HARTZEN

DUTE

Airea

Ura

OXIGENOA airetik edo uretatik hartzen dugu.

Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte:

Organoa Adibidez

BIRIKAK

ZAKATZAK

LARRUAZALA

Page 9: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

9

- Ariketak 6- Erantzun:

Nondik hartzen dute animaliek oxigenoa?

7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:

8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.

---------------------------------------------------

---------------------------------------------------

---------------------------------------------------

Page 10: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

10

Organoa Adibidez

BIRIKAK

ZAKATZAK

LARRUAZALA

Page 11: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

11

ANIMALIEK ZENTZUMENAK

ERABILTZEN DITUZTE. Zentzumenak hauexek dira: IKUSMENA ENTZUMENA USAIMENA DASTAMENA UKIMENA

Animaliek zentzumenei esker inguruarekin erlazionatzen dira :

Inguruan

informazioa

dago

Zentzumenek

hartzen dute

Zerebrora doa

Erantzuten da

Adibidez:

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

Page 12: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

12

- Ariketak

9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.

Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.

AAAJJ !!

Page 13: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

13

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

1 2 3 4

1 2 3 4

Page 14: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

14

ANIMALIAK MUGITZEN DIRA

Animalia guztiok dugu lokomozio-aparatua mugitu edo lekuz aldatzeko.

Animalia

batzuk

lurretik mugitzen dira, beste batzuk uretatik edo airetik.

Mugitzeko ORGANO ezberdinak dituzte:

APATXAK

Korrika egiteko

HEGOAK

Hegan egiteko

HEGALAK

Igeri egiteko

Page 15: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

15

- Ariketak

10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :

11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :

------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.

………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………....

………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………….

ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

LURRA

LURRA

LURRA

LURRA

AIREA

AIREA

AIREA

AIREA

URA

URA

URA

URA

APATXAK

APATXAK

APATXAK

APATXAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

Page 16: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

16

ANIMALIEN UGALKETA

SEXU BIDEZKO UGALKETA

Animalia gehienen kasuan, bakoitzak bere sexua du:

ARRA

EMEA

Espermatozeak sortzen ditu.

Obuluak sortzen ditu.

ANIMALIEN UGALTZE PROZESUA

Espermatozoideak eta obuluak Enbrioia Enbrioia

bat egiten dute : ERNALKETA sortzen da. garatzen doa.

ARRAk

EMEAk

+

Page 17: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

17

KANPO-ERNALKETA BARNE-ERNALKETA

Emeak obuluak kanpoan uzten ditu.

Emeak barruan ditu obuluak.

Arrak espermatoziodeak uzten ditu

gainean.

Arrak espermatozoideak emearen

barruan uzten ditu.

Ernalketa kanpoan gertatzen da.

Ernalketa emearen barruan

gertatzen da.

GARAPEN OBIPAROA GARAPEN BIBIPAROA

Enbrioia arrautzaren barruan

garatzen da.

Enbroia amaren barruan garatzen

da.

Page 18: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

18

KUMEAK JAIO eta HAZI

Animalia batzuk kumeak zaintzen eta

elikatzen dituzte jaio ondoren.

Kume batzuk oso desberdinak

dira helduekin konparatuz.

Jaio eta gero, METAMORFOSIA

izaten dute.

Page 19: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

19

- Ariketak

12- Zer dira ARRA ala EMEAk?

13- Hutsuneak bete

--------

14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .

Arrak

Emeak

sortzen ditu.

sortzen ditu.

+ 1 -------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------

2 -------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------

3 --------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------

Page 20: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

20

15- MATEMATIKA ERABILI.

Animalien ernaldiak askotarikoak dira:

ANIMALIAK DENBORA

Elefantea 22 hilabete

Itsas txakurra 245 egun

Jirafa 450 egun

Ardia 145 egun

Hartz zuria 9 hilabete

Sagua 25 egun

Katua 7 hilabete eta erdi

Tigrea 103 egun

Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:

Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.

Elefantea

Itsas txakurra

Jirafa

Ardia

Hartz zuria

Sagua

Katua

Tigrea

0 100 200 300 400 500 600 700

Page 21: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

21

Page 22: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

22

NOLAKOAK DIRA LANDAREAK ?

ARNASA HARTU

Landareek egiten dute

ELIKAGAIAK

fabrikatu

LANDAREEK

ARNASA HARTZEN DUTE

Landareak eta algak, animaliak bezala, arnasa hartzen dute.

Oxigenoa

kanporatzen dute

Horregaitik, landareak

OXIGENO FABRIKAK

Karbono dioxidoa direla esaten dugu. hartzen dute

OOOO

OOOO OOOO

OOOO

OOOO

OOOO

Page 23: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

23

- Ariketak

16- Hutsuneak bete :

----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------

-------------------------------- egiten dute.

17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.

INPORTANTEA da

landareak eta algak

ERRESPETATZEA

haiek gabe, EZINEZKOA izango litzateke BIZITZEA eta

Page 24: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

24

18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.

Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?

Page 25: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

25

Page 26: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

26

LANDAREEK

ELIKAGAIAK FABRIKATZEN

DITUZTE

Sustraiek ura eta gatz mineralak xurgatzen dituzte.

URA eta GATZ MINERALAK nahasten dira

IZERDI GORDINA osatzen dute

SUSTRAIAK

HOSTOAK

IZERDI GORDINA zurtoinetik hostoetara doa.

ZURTOINA

EGUZKI ARGIA +

Izerdi landua likido lodi eta gozoa da.

= KARBONO DIOXIDOA

IZERDI LANDUA

ELIKAGAIAK fabrikatzen dira.

ELIKAGAIAK Landarearen atal guztietara doaz.

Page 27: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

27

- Ariketak

19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.

Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute

SUSTRAIAK

ZURTOINA

HOSTOA IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.

HOSTOAK

Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.

+ =

ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.

Page 28: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

28

LANDAREEN UGALKETA

Landare gehienak LOREAK dituzte.

Landare batzuk EZ DUTE LORERIK.

Landareen ugalketa sexuala da, organo arrak eta emeak hartzen dute

parte eta.

Iratzeak

Goroldioa

Organo

ARRA

Organo

EMEA

ESTAMINEAK

POLEN aleak

sortzen

dituzte

PISTILOA

OBULUA

du barruan

Page 29: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

29

LANDAREEN UGALTZE PROZESUA

POLINIZAZIOA

Haizeak edo insektuek POLENa estaminetik pistilora eramaten dute

HAZIA eta FRUITUA eratzea

FRUITUA sortzen da.

HAZIAk fruituaren barruan garatzen dira.

HAZIA ernaltzea

HAZIa ernaldu eta beste landare bat sortu

ahal da.

Page 30: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

30

- Ariketak

20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:

21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa

22- Lotu:

POLINIZAZIOA

HAZIA eta FRUITUA

HAZIA ERNALTZEA

Page 31: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

31

LANDAREAK ETA INGURUNEA

Ez dute zentzumen –organorik

Landareek Ez dute lokomozio-aparaturik

Ez dute zerebrorik

Hala ere, argitasuna, temperatura,hezetasuna eta beste faktore batzuk aldatzen badira, ERREAKZIONATU egiten dute: Eguzkiaren argiaren alderantz hazten dira.

Lurreko ura bilatzen dute.

Ekilorea beti eguzkiari begira dago.

Landare batzuk, ikutu eta itxi egiten dira.

Page 32: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

32

- Ariketak

23- Zuhaitz batzuk oso garrantzitsuak dira gizakiarentzat. Adibidez,

kautxo-zuhaitza.

Bildu informazioa: zer aprobetxatzen dugu kautxo-zuhaitzetik?

Zer sortzen da material horrekin?

Page 33: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

33

-Moztu eta koadernoan egin

4. ORRIALDEA 1- Lotu

ELIKATU ARNASA HARTU ZENTZUMENAK ERABILI MUGITU

eta esaldiak idatzi:

1- Animaliak …………………………………………………….. dira.

2- Animaliek ……………………………………………………… dute.

3- Animaliek ……………………………………………………… dituzte.

4- Animaliak ……………………………………………………… dira.

2- Esaldi honetako hutsuneak bete itzazu:

………………………… lortzeko ……………………………… guztiok dugu

…………………………. edo beste …………………………… bat.

Page 34: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

34

5. ORRIALDEA 3- Koadroa bete ezazu:

4- Animalien izena idatzi eta sartu bakoitza bere taldean:

Elikagaia Adibidez

+

Page 35: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

35

BELARJALEAK

HARAGIJALEAK OROJALEAK

6. ORRIALDEA 5- Zein da belarjalea? Eta haragijalea? Eta orojalea?

……………………………………………

……………………………………………

…………………………………………..

Page 36: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

36

8. ORRIALDEA 6- Erantzun:

Nondik hartzen dugu oxigenoa?

7- Animaliek arnasa hartzeko organo ezberdinak dituzte. Idatzi haien izenak:

8- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.

---------------------------------------------------

---------------------------------------------------

---------------------------------------------------

Page 37: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

37

Organoa Adibidez

BIRIKAK

ZAKATZAK

LARRUAZALA

Page 38: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

38

11. ORRIALDEA

9- Erreparatu irudiei eta ordenatu.

Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

1 2 3 4

Page 39: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

39

14. ORRIALDEA

10- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,honela margotuz :

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

1 2 3 4

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

Page 40: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

40

11- Orain esaldiak idatzi , honela laburtuz :

------------ , ------------ eta ----------- lurretik mugitzen dira ------------ ekin.

………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………....

………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………

ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

LURRA

LURRA

LURRA

LURRA

AIREA

AIREA

AIREA

AIREA

URA

URA

URA

URA

APATXAK

APATXAK

APATXAK

APATXAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

Page 41: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

41

19. ORRIALDEA

12- Zer dira ARRA ala EMEAk?

13- Hutsuneak bete

--------

14- Azaldu animaliak nola ugaltzen diren .

Arrak

Emeak

sortzen ditu.

sortzen ditu.

+ 1 -------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------

2 -------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------

3 --------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------

Page 42: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

42

15- MATEMATIKA ERABILI.

Animalien ernaldiak askotarikoak dira:

ANIMALIAK DENBORA

Elefantea 22 hilabete

Itsas txakurra 245 egun

Jirafa 450 egun

Ardia 145 egun

Hartz zuria 9 hilabete

Sagua 25 egun

Katua 7 hilabete eta erdi

Tigrea 103 egun

Datu hoiek barra horizontaleko grafikoan adierazi:

Komentatu emaitzak ikaskide eta irakaslearekin.

Elefantea

Itsas txakurra

Jirafa

Ardia

Hartz zuria

Sagua

Katua

Tigrea

0 100 200 300 400 500 600 700

Page 43: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

43

23. ORRIALDEA 16- Hutsuneak bete :

----------------------- --------------------------- eta ----------------------------------

-------------------------------- egiten dute.

17- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.

Page 44: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

44

24. ORRIALDEA 18- Landareak zaintzea oso garrantzitsua da.

Zure ustez, zer dago ondo? Eta zer txarto?

Page 45: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

45

Page 46: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

46

27. ORRIALDEA

19-Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.

Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute

SUSTRAIAK

ZURTOINA

HOSTOA IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.

HOSTOAK

Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.

+ =

ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.

Page 47: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

47

30. ORRIALDEA

20- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:

21- Esan zertarako diren estamineak eta pistiloa

22- Lotu:

POLINIZAZIOA

HAZIA eta FRUITUA

HAZIA ERNALTZEA

Page 48: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

48

4 gaiaren azterketa - ANIMALIAK ETA LANDAREAK

IZENA: …………………………………………...........................

DATA: ……..............................................................................

1- Hutsuneak bete:

Animaliak egiten dute.

2- Koadroa bete ezazu

Elikagaia Adibidez

+

Page 49: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

49

3- Nondik hartzen dute arnasa animalia hauek? Sailkatu.

Organoa Adibidez

Page 50: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

50

4- Idatzi 5 animaliren izenak . Gero koadroa bete ,gurutzekin markatuz :

Orain esaldiak idatzi , laburtuz :

………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………....

………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………….

ANIMALIAK NONDIK mugitzen dira Mugitzeko ORGANOA

LURRA AIREA URA APATXAK HEGOAK HEGALAK

LURRA

LURRA

LURRA

LURRA

AIREA

AIREA

AIREA

AIREA

URA

URA

URA

URA

APATXAK

APATXAK

APATXAK

APATXAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGOAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

HEGALAK

Page 51: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

51

5- Erreparatu irudiei eta ordenatu.

Nola erabiltzen dituzte zentzumenak erlazionatzeko? Azaldu.

6- Hutsuneak bete

--------

INFORMAZIOA ZENTZUMENA ZEREBROA ERANTZUNA

1 2 3 4

Arrak

Emeak

sortzen ditu.

sortzen ditu.

Page 52: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

52

7- Landareek, nola hartzen dute arnasa? Azaldu.

8- Azaldu landareek nola fabrikatzen dituzten elikagaiak.

Sustraiek ------------------------------------------------------------- xurgatzen dituzte. ----------------------------- eta ----------------------------------------- nahasten dira ----------------------------------------------------- osatzen dute

IZERDI GORDINA ---------------------------------------etik ---------------------------------------etara doa.

Hostoetan --------------------------------------- fabrikatzen dira.

+

=

ELIKAGAIAK landarearen --------------------------------- ------------------------------------------ doaz.

Page 53: 4 ANIMALIAK eta LANDAREAK ( Haritza - Anaya

Laguntza gela

53

9- Lotu:

10- Idatzi landareen ugaltze-organoen izenak:

POLINIZAZIOA

HAZIA eta FRUITUA

HAZIA ERNALTZEA