4.

EKOSISTEMAK

INGURUAREN EZAGUERA LEHEN HEZKUNTZA 5. MAILA

IBAIZABAL Laburpen- Ariketak: Nekane R.

BIOSFERA: Planetaren zatia da eta honetan izaki bizidun guztiak bizi gara. EKOSISTEMA:

INGURUNE FISIKOA

ORGANISMO BIZIDUNAK

Ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diren inguruari ingurune fisikoa esaten zaio, eta urak, argiak, tenperaturak eta organismoak mugitzen diren gainazalez osatuta dago.

Ekosistema batean era askotako izaki bizidunak bizi dira, eta espezietan, populaziotan eta komunitatetan banatu ohi dira.

toki edo ingurune físico batek, bertan bizi diren izaki bizidun guztiek eta horien arteko erlazioek osatzen duten multzoa da.

OIHANA ITSASOA IPAR POLOA BASAMORTUA

UNTXIA TUKANA URTXINTXA PANDA HARTZA PINGUINOAK

BIOSFERA ETA EKOSISTEMAK

ELIKA KATEA

ELIKADURAREN ARABERAKO ERLAZIOA

1.EKOIZLEAK Elikagaia ekoizteko gai diren organismoak dira; hala nola, landareak eta algak.

2. LEHEN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK animalia belarjaleak dira; hau da, organismo ekoizlez elikatzen direnak.

3. BIGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK animalia haragijaleak eta orojaleak dira.

4. DESKONPOSATZAILEAK Beste izaki bizidun batzuen hondarrez elikatzen diren organismoak dira; hala nola, onddoak eta bakterioak.

SALDOA ALDRA SARDA

ESPEZIE BEREKO BANAKOEN ARTEKO ERLAZIOAK

LEHIAN janaria, bikotekidea edo argia lortzeko lehian sartzen direnean sortzen dira erlazioak

LAGUNTZA erlazioak

UGALTZEKO, bikotekidea topatu behar dute. Animalia askok familia osatzen dute.

BABESTEKO, animalia batzuk talde handitan nahiz txikitan biltzen dira, lekualdatzeko, harrapariak nahasteko.

EHIZARAKO, elikagaiak errazago lortzeko, ehizan taldeak osatzen dituzte.

HARRAPARITZAN, espezie batek beste bati onura ateratzen dio.(lehoiek gazelak ehizatzen dituzte)

LEHIAN, bi espezieentzat dira kaltegarriak, zerbait lortzeko elkarren aurka lehiatzen direlako.

MUTUALISMOA, onuragarriak dira bi espezieentzat Idia eta bizkarroia)

BIZKARROITASUNA, espezie parasito bat ostalari deritzon, beste espezie baten bizkar bizi da. Bigarrena kaltetua izaten da. (zorriak)

KOMENTSALISMOA, espezie batentzat onuragarriak dira erlazioak, eta besteari ez diote kalterik egiten (saiek eta hienek..)

ESPEZIEEN ARTEKO ERLAZIOAK

1. OIHANA

2. BASO EPELA

3. BASAMORTUA

4. BELARKARA

LEHORREKO EKOSISTEMAK

1. Bero handia. 2. Euri asko urte osoan. 3. Zuhaitz eta iratze itzelak. 4. Tximinoak, gorilak, orangutanak, narrastiak, anfibioak eta intsektuak

1. Urtaro batetik bestera tenperatura alde handiak ditu. 2. Urtaro batetik bestera hezetasuna alde handiak ditu. 3. Zuhaitz hostogalkorrak ( haritza eta pagoa) 4. Ugaztunak, intsektuak eta bestelako animaliak daude.

1. Bero handia egunez eta hotz handia gauez. 2. Euri gutxi egiten du. 3. Kaktusak bizi dira. 4. Animalia gutxi, gameluak eta hotzetan pinguinoak eta hartz zuriak bizi dira.

1. Belarra eta zuhaitz gutxi. 2. Animaliak belarjaleak (bufaloak, zebrak) eta harrapariak (lehoiak) bizi dira. 3. Larreak, sabanak eta estepak.

1.- UR GEZAKO EKOSISTEMAK 2.- UR GAZIKO EKOSISTEMAK ( GATZA)

URETAKO EKOSISTEMAK

Zeintzuk dira? • Ibaiak • Aintzirak • Urmaelak

Zer? • Landareak. • Arrainak. • Anfibioak. • Ornogabeak

Zeintzuk dira? • Ozeanoak. • Itsasoak.

Zer? • Algak. • Arrainak. • Ugaztunak. • Ornogabeak.

1. BASOETAKO SUTEAK ETA DESFORESTAZIOAK. 2. ESPEZIE ARROTZAK TXERTATZEA OSO KALTEGARRIA IZAN DAITEKE.

3. URMAELAK NEKAZARITZAN, ABELTZAINTZAN EDO ERAIKUNTZAN ERABILTZEKO LEHORTZEAK

HONDATU EGITEN DITU EKOSISTEMAK.

4. UREZTATZEKO EDO ETXEBIZITZETAN ERABILTZEKO LURPEKO URA NEURRI GABE ATERATZEA ITURBURUAK AGORTZEA DAKAR.

5. HERRI LANEK ( AUTOBIDEEN EDO URTEGIEN ERAIKUNTZAK) EKOSISTEMAK HONDATZEN DITUZTE.

6. KEAK, ISURI INDUSTRIALAK, ZABORRAK ETA NEKAZARITZAN ERABILTZEN DIREN PRODUKTUEK URA, AIREA ETA LUR ZORUA KUTSATZEN DITUZTE.

GIZAKIEK ARRISKUAN JARTZEN DITUZTEN EKOSISTEMAK

Babesteko premiazko neurriak:

1. Parke Naturala izendatzea.

2. Animalia edo landare espezie bat desagertzeko arriskuan dagoenean, babestu egiten da.

3. Herri lanak eta gero paisaia berregitea.

4. Sutea gertatuz gero, galdu diren landareak, berriro landatzea.

5. Mendian zaborrik ez botatzea.

6. Papera eta plastikoa aurreztea.

GIZAKIEK NATURA BABESTEN DUTE