5.Biziaren historia

BrandonAlex

Ugaitz4.BD

• Dakigunez Lur planeta hobekien bereizten duen ezaugarria bizia dela .

• Fosilak aztertuz izaki bizidunak dibertsifikatuz joan direla jakin dezakegu.

• Atal honetan izaki bizidunen historiaren alderdi nagusiak ikusiko ditugu.

SARRERA

• Hondakin fosil zaharrrenak duela 3 500 Ma-ko estromatolitoak dira.

• Ziurrenez bakterioen antzekoak ziren.• Haien eboluzioa oso geldoa izan zen ,hurrengo

aurreratuen aztarnak duela 2 100 Ma-koak izan ziren-eta.

• Kanbriarraurrean bizia uretan soilik garatu zen,eta zelulabakarrak ziren.

• Izaki zelulanitzen lehenengo arrastoak duela 600 Ma-koak dira.

Lehenengo Izaki Bizidunak

• Kanbriarraurrea:• Mikroorganismo eta algek Lurraren atmosfera aldatu

zuten,O ugari askatzen.₂• Horregaitik duela 600 Ma ornogabe asko eboluzionatu

zuten. Haien gorputza maskorrez eta oskolez estaltzen adibidez.

• Kanbriar eztanda hau Kanbriarraurrearen amaieran eta Paleozoikoaren hasieran gertatu zen.

Uretako biziaren dibertsifikazioa

• Paleozoikoa:• Uretako bizia dibertsifikatu egin zen.• Trilobitek oso hedapen handia izan zuten.• Ekinodermatuak,moluskuak eta koralak ere asko hedatu

ziren.• Lehenengo arrainen hondakinak Ordoviziarrekoak dira• Animalia hauetatik beste asko sortu ziren: Plakodermoek,

Kondriktieek eta Teleosteoak.

• Zaila egin zitzaien izaki bizidunei aire-ingurunera egokitzea.Uraren sostengua falta zitzaien-eta.

• Atmosfera ozono nahiko izan zuenean posible izan zen ingurunera egokitzea.

• Cooksonia landarea izan zen uretatik kanpo bizi zen lehenego landarea(Siluriarrean),eta lehenengo animaliak artropodoak izan ziren.

• Geroago intsektu hegalariak agertu ziren eta airea arnasteko gai ziren arrainak ere(Devoniarrrean).

Aire-ingurunearen konkista

• Karboniferoa:• Bizia aire-ingurunean bizkor ari zen eboluzinatzen.• Ibai eta zirgiren ertzeta, goroldio eta iratzez

osatutako basoak hazten ziren.• Baso haietan artropodo erraldoi eta anfibioak bizi

ziren.• Anfibio hauetatik lehenengo narrastiak sortu ziren.

Aire-inguruneko biziaren dibertsifikazioa

• Permiarra:

• Lehorragoa izan zen,horri esker garatu ziren narrastiek eta gimnospermoek.

• Ugaztun aurrerakotzaren taldea garatu zen: narrasti mamiferoideak.

• Permiarraren amaieran Lurraren historiako iraungipen masiboa gertatu zen.Talde ugari desagertu ziren eta horregatik ezartzen dute data horretan Paleozoikoaren amaiera geologoek.

• Mesozoikoa

• Iratze eta gimnospermo-basoak nagusitu ziren.

• Dinosaurioak hiru taldeetakoak nagusi ziren.

• Ugaztunak urriagoak izan ziren.• Narrasti batzuk hegan egitea edo uretara

sartzea lortu zuten.

• Kretazeoa

• Angiospermoak hedatu ziren intsektuen eboluzioaren mesederako.

• Amaieran iraungitze masibo bat gertatu zen, eta espezie ugari desagertu ziren, adibidez dinosaurioak eta beste narrasti batzuk.

• Zenozoikoa

• Ugaztunak dibertsifikatu egin ziren eta gaur egungo animaliak eta landareak sortzen hasi ziren.

• Fosila arrokan irauntzen den aztarna da.• Honela sortzen dira fosilak:• Organismoaren hondakinek azkar lurperatu

behar dira sedimentu kapa batean.• Uretan egon behar du deskonposatzeko.• Biak denbora luzean iraun behar dute.• Iraupen laburra eta banaketa geografiko

zabala dituzten fosilei, fosil gidak esaten zaie.

Fosilak