87. zenbakia (2009ko urria)

aarrttzzaappee87. zenbakia - 2009ko urria

] EUSKADIKO BELA TXAPELKETA

FRONTOIAREN AURPEGI BERRIA]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

ALZHEIMERRA GURE ARTEAN

Indiako eta AtlantikoOzeanoetan arrantzan

]]5/Inkesta: urtaroak

]]6-7/Getarian zer berri?

Euskadiko Bela TxapelketaFrontoiaren aurpegi berria

]]8-10/Erreportajea:

Alzheimerra gure artean

]]12-16/Elkarrizketa: Borja Rodriguez,

Aitor Bordagarai eta Aritz Alkorta

]]17-18/Argazkien Txokoa:

Getariako VI. Surf-Body Txapelketa Herrikoia

]]19/Errezeta - Literatur txokoa

]]23/Akordatzen: Zikloturistak

artzape87. zenbakia

2009ko urria

"Dezagun gutxi, dezagun beti”

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,Mikel Mugika [kolaboratzaileak] Gari Berasaluze, Xabier Alberdi eta Suso Perez [argazkiak] Artzape

[publizitatea] Artzape[inprimaketa] Gertu [tirada] 310 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2009ko urria artzape-3

Gure Txeru Elkartea

4-artzape @topagunea.com

iri hondakinen (zaborra) kudeaketaarazoaren aurrean, Gipuzkoako ForuAldunditik eta Gipuzkoako hiri honda-kinen kontsortziotik errauskailua plan-teatzen dute irtenbide eta alternatibabakar gisa.

Usurbilgo herriak egoera kezkagarrihonen aurrean, atez-ateko bilketa selek-tiboa egitea aukeratu du. Ondorioz: - Zabortegietara, sortzen den zaborraren%80 botatzetik, %20a botatzera pasadira.- Birziklatzeko jasotako hondakinen atalbakoitzaren kalitate maila izugarria da. - Zabor gutxiago sortzen da; “errazendeuseztatzen den hondakina sortzen ezdena da ” Usurbilgo herritarrek lelo haubarneratu dute.- Modu honetan, Usurbilgo UdalakEuropako direktibak dioena beteko du,hau da, 5000 biztanletik gorako Udale-rriak behartuta daudela frakzio guztiakgaika biltzera.- Bideragarria da, bai teknikoki eta baitaekonomikoki ere.

Baieztatuta dago, errauste plantek ingu-rumenean egiten duten kalteaz gain,pertsonen osasunean egindako kaltealarria dela oso.

Errauste plantek zabortegiak behardituztela ezkutatzen digute. Izan ere,

erretze prozesuaren amaieran erretako-aren % 30 errauts toxiko bihurtzen daeta hondakin hauek zabortegi bereziakbehar dituzte.

Etxez etxeko bilketan berziklatu ezinikgeratzen den zabor kopurua, aipatutakoerrauts toxikoen proportzio berdintsuada.Getariako Ezker Abertzaleko Haute-tsiok, Irailaren 30-eko udal plenoan, atezateko bilketaren aldeko mozio bat aur-keztu genuen, baina agintean dagoenPNVk atzera bota zuen eta errauskailua-ren aldeko adierazpena onartu, ondo-rengo helburuak babestuz:“a) Prebentzioa hobetzea

b) Hondakin primarioak ahalik etagehien gaika bildu eta erreziklatzeac) Konpostagarria den gai organikoa

ahal den gehiena gaika bildu eta kon-postatu eta biometanizatzea.e) Hondakin primariorik batere ez bota-tzea zabortegietara”

Helburu hauekin denok bat egitendugu. Baina, nola hobetuko du PNVkprebentzioa? Zenbat diru bideratuko duhonetara? Nola eta noiz bereiztuko dituhondakin primarioak? Nola konposta-tuko du, gaiak jasotzeko ontzirik ez bal-din badago? Nola bermatuko du honda-kin primariorik ez dela botatzen

zabortegira?Gaur egungo gizarteak eskuartean

duen arazo larrienetariko izanik ere, ezzaio irtenbide egokirik ematen eta etor-kizunean kezkatzeko arrazoiak izangoditugu. Ondorioz arduraz jokatzekoeskatzen diegu Udal agintariei eta atezateko bilketaren alde egin dezaten deialuzatzen diegu.

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

HOsasuna eta ingurugiroaren aldeko apustua

Gezurra ari duenean

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]Gure arbasoek, agian ingurunearekin zutenerlazio zuzenago eta naturalagoarengatik, betiesan izan digute urtaro bakoitzak duela beregarrantzia zein xarma, eta horrenbestez urtaroguztietaz gozatzen ikasten jakin behar delabizitzan. Gaur egun, ordea, gure artean udaeta eguraldi beroa goraipatu eta negua zeinudazkenaz kexatzeko joera nagusitzen ari deladirudi... Hain ederra ote uda eta hain kaxkarranegua? Udak duen arrakasta hori moda kontuaere izan al liteke? Zure kasuan, ba al duzuurtaro gogokorik ala denetan gozatzen duzu berdin?

Niri gehien gustatzen zaidan urtaroa udazkena da. Bertatik,gehienbat hiru ezaugarri azpimarratuko nituzke: bata, natu-raren ikuspegitik, onddoen garaia izaten da eta zaletasun han-dia dut; bestea, ehizarako ere garai oso ona da (uso pasak,oilaorrak...). Azkenik, gure herrian egoteko ere lasaitasun han-diko urtaroa da, udako jendetzaren aldean, jende gutxiagoibiltzen baita herrian. Udazkenarekin batera, udaberria ereasko estimatzen dudan urtaroa da, hilabete hotzen ondorenepeltasun pixka bat somatzen hasteak poza ematen duelako.Bestalde, udak azken urteotan duen arrakasta, jendeari hon-dartza eta eguraldi beroa gustatzeak azal dezake.

Josu Insausti

Nire iritziz urtaro bakoitzak ditu bere berezitasun propioaketa ondorioz guztiak gustatzen zaizkit. Izan ere, garrantzitsuada urtaro bakoitzaren alde onak ikustea eta bakoitza bere neu-rrian aprobetxatzen jakitea. Naturak bere zikloak ditu etaurtaroetan ongi islatzen da hori; guk egin beharrekoa natura-ren ziklo horiek onartu eta beraietara egokitzea da. Denakgustatu arren, bat hautatzekotan, udazkena hautatuko nukenik. Udak duen arrakasta azaltzeko faktoreei dagokionezberriz, eguraldi beroa eta jendeak orokorrean udan izatea opo-rrak azpimarratuko nituzke, hori dela eta jendeak irteteko

aukera gehiago izaten du. Neguan aldiz, eguraldi hotza medio, jendeak etxeangeratzeko ohitura du.

Joxi Erauskin

Niri egia esan, uda da gehien gustatzen zaidan urtaroa: eguz-kia, beroa, hondartza... Hala ere, urtaro guztiek dute bere aldeona eta bere grazia. Azken finean, naturaren legea da urtaro-ena eta hori errespetatu beharreko kontua dela iruditzen zait.Adibidez, neguko hotza ere gustatzen zait, baina tamainan.Niri iritziz, garai batean bezala, urtaro bakoitzean urtaroaridagokion eguraldia eginez gero, Euskal Herrian klima zora-garria dugu. Azken urteotan ordea, gizakion erruz naturaasko kaltetu da eta, egun, klima aldaketaren eraginak nabari-tzen dira, eguraldia oso aldakorra baita urtaro guztietan.

Udak duen arrakasta horrek ere azaltzen du, izan ere, urtean zehar eguraldi nahikokaxkarra egiten du (xirimiria...) eta ondorioz jendeak eguraldi ona eta uda iristekogogoa izaten du. Horretaz gain, udan eguna ere luzeagoa da eta neguan aldizmotza. Niretzat klima perfektua, hilabete gutxi batzutan negu hotza eta gainontze-koan klima epela egitea litzateke.

Olatz Urresti

Gari Berasaluze

Artzapetik begira

Badakigu zertarako dauden gerra minis-troak: gezurrak zabaltzeko. Gernikagorriek erre eta suntsitu zuten. MikelZabalza Bidasoa ibaian itota hil zen. UnaiRomano ez zuten torturatu. Propagandaministroak deitzen zitzaien diktaduragaraian, eta barne ministroak eta sailbu-ruak esaten zaie orain, erregimen zaharra-ren oinordeko den monarkia honetan.

Fraga Iribarne, Martin Villa, Acebes,Atutxa, Balza, Rugalcaba, Ares…Zerrenda luzea bezain lazgarria litzatekedenen izenak gogoraraztea. Irain, gezureta hildako gehiegi guztien gezurrenatzean. Historia bertsio ofizial faltsuenerresuma dela abesten zuen Hertzainaktaldeak. Bazekiten zerbait.

Euskal gizarteak ere badaki zerbaitgezurra eta egurra banatzeaz arduratzendiren pinotxo hauei buruz, eta ibaiekbatzuetan gainez egiten duten moduberean, gezurra etengabe ari duenean, gai-nez egiten du gizarteak ere, eta batera ate-ratzen da kalera, haserre, gezurrak irentsieta irentsi ari garen arren tontotzat ez gai-tzatela hartu esatera.

Antzeko zerbait sumatu dugu azkenegunotan. Nekez sinetsi ditu inork gerraministroaren gezurrak Arnaldo Otegi,Rafa Diez eta ezker abertzaleko lagunenatxiloketaren inguruan, eta milaka lagunatera da kalera. Donostian nekez gogora-tzen da antzeko manifestazio erraldoirik,Euskaldunon Egunkaria itxi zuteneanegin zena ez bada.

Orduan ere gezurra ari zuen. Orduanere gerra ministroak ez zuen batere lotsa-rik izan Egunkariaren aurkako sarekadaeuskararen eta euskal kulturaren aldekoaizan zela esateko. Beste egoera batean, irri-barre egingo genuke. Baina lagunakbahitu, basatiki torturatu eta kartzelatuegin zituzten. Irribarrerik ez, beraz. Negaregin genuen askok.

Erantzuna egundokoa izan zen. Herribatzordeak sortu ziren, dirua bildu zen etaeuskarazko hedabideek aurrera egitekourrats sendoak eman ziren, milaka etamilaka laguni esker. Baita Getarian ere.

Orain epaiketa dator. Berehala. Bahitu,inkomunikatu eta torturatu zituztenakepaitu egingo dituzte orain. Duela sei urtebezala, ordea, ezin ditugu bakarrik utzi.Orduan bezala, babesa eman, diruzlagundu eta gezurrei aurre egiteko ater-kiak zabaldu beharko ditugu herri guztie-tan. Baita Getarian ere…

Batzar Orokorra egin eta gero, afaribatekin eman zion amaiera denboral-diari Getariako Katxapo ZikloturistaElkarteak, joan den urriaren 23an.Martxoa inguruan hasi eta urrirabitartean, makina bat irteera egindituzte astebururo, Zarautz, Zumaia,Orio eta Zestoarekin batera dutenegutegia betez; gainera, irteera horie-tatik gutxieneko kopuru bat betezuenari, oparitxo bat eman zioten,oroigarri moduan.


] getarian zer berri?

Euskadiko Bela TxapelketaGetariara

Katxapo Zikloturista Elkarteko kideak.

Hainbat mendizale maldan gora.

Denboraldia amaitu dutezikloturistek

Urriaren 13an hasi eta abendua bitar-tean, VII. Gazte eta Helduen PilotaTxapelketa izango da. Aurten, 11 biko-tek hartuko dute parte, eta horietatiksei bikote onenek liga jokatuko dute;gainerako bost bikoteek, berriz,kopako partidak jokatuko dituzte.

VII. Gazte etaHelduen PilotaTxapelketaGetariako Akelarre bela-ontzia Euskadiko IRC Kruzeroen Txapelketan nagu-

situ da; txapelketa maiatza eta urria bitartean izan da, eta, guztira, zortziestropada jokatu dira Euskadiko kostaldean. Estropada horietan, Kanta-briako, Euskadiko eta Frantziako bela-ontziek hartu dute parte; baina, azke-nean, izan duen erregulartasunari esker, Akelarre ontziak irabazi du. Bestalde,dagoeneko hasi da Getaria-Zumaia Neguko Liga. Zorionak!

Lizarrusti-BedaioOraingo honetan, Aralarren inguruandabiltza Gipuzkoako bira egiten aridiren herriko mendizaleak; urriaren25ean egin zuten Lizarrusti-Bedaioirteera, eta guztira 6 ordu gutxi gorabe-hera behar izan zituzten. Nahiz etaeguraldia lainotsua izan, tarteka Arala-rreko paisaia ikusgarrietaz gozatzekoaukera izan zuten mendizaleek, baitaudazkenak eskainitako koloretaz ere.

Getariako Akelarre bela-ontzia estropadako une batean.

Inkisizio Eguna Bat-batean, kaleak sorginez bete ziren,zanpa zaharren eta adarren soinuaktxoko guztiak bete zituen… Hori guz-tia helburu batekin: inkisizio garaianbenetan gertatu zenari buruz informa-tzea eta Gaztelako erreinuaren baitanizan zen garai ilunak gure artean era-gindako sufrimendua eta mina azpi-marratzea. Ekitaldia Getariaren Sus-traiak herri-ekimenak antolatu arren,Gure Txeru, GGA eta herritar ugarirenlaguntza izan zuen: garai hartako jan-tziekin, dantzekin eta musikarekingirotu zuten eguna. Inkisizio Dorrea-ren aurrean ere ekitaldia egin zuten,herritarrei eraikinaren historiarenberri emateko; dorre hori elizarenmendebaldeko hormara itsatsita dago,eta, bertan, Inkisizioaren zelatarienfamiliak bizi izan ziren, Gaztelatiketorritakoak.

Argazkia: A. Manzisidor

Txalapartariak Inkisizio Dorrearen aurrean.

Argazkia: Kostabela

Artzape aldizkariaren alde egin zen zozketaren irabazleak, Marina Garate etaMarkos Aizpuruk, asteburu ederra pasa zuten joan den urriaren 2tik 4ra bitar-tean Kantabriako Santillana de Mar herrian, bertako “Señorio de Altamira” ize-neko ostatuan; bikoteak oso asteburu ederra pasa zutela aitortzeaz gain, eureniritziz, “benetan bisitatzea merezi duen lekua” omen da, gustu handiz apaindu-tako posada baita.


Markos eta Marina “Señorio de Altamira”ko ostaturen lorategian.

Asteburu bat Kantabrian

Frontoiko harresiaren zatia.

Frontoiaren aurpegi “berria”Udazkenarekin batera, herriko frontoiariitxura berria eman diote: lehendikzegoen harresiaren zati bat agerian utzidute; izan ere, frontoia herriko harresia-ren gainean eraikita dago, eta, noski,harresi horrek herriaren historiari etasorrerari buruzko informazio asko ema-ten du. Orain arte frontoiak ezkutatuizan duen harresiaren zati bat bistara-tzeko lanak egin ditu Udalak; horrela,beraz, herriko historiaren zati garrantzi-tsu bat agerian gelditu da.

Argazkia: A. Manzisidor

Berotegi efektuko gas gutxiago isurtzekoaholkuak ematen jarraitzen dugu.Oraingo honetan garraioak atalarekinjarraituko dugu.Garraioak:Motorrik gabeko garraiobideak erabili,ahal duzun guztietan. Distantziak osoluzeak badira motorrik gabeko garraiobi-deak erabiltzeko, erabili garraio publikoaibilgailu pribatuaren ordez. Ostera, ibil-gailu pribatua erabili beste erremediorikez baduzu, saiatu pertsona gehiagorekinpartekatzen eta modu iraunkorrean gida-tzen.Azkenik, ibilgailu pribatua gidatzeko etaingurumenari ahalik eta kalterik txikienaegiteko hainbat irizpide emango dizki-zugu:- Gasolinazko motorretan, 2.000 - 2.500b/min-ra iristean bizkortu behar da, etamartxa ere orduan aldatu behar da; diese-lezko motorretan, berriz, 1.500 - 2.000b/min-ra iristean. - Zirkulazio-abiadura ahalik eta berdinenmantendu behar da, eta, horrez gain,saihestu egin behar dira balaztadak, aze-leratzeak eta beharrezkoak ez diren mar-txa-aldaketak, energia aurrezteko. - Abiadurak eta tokiak aukera ematenbadute, hobe da autoa aurrez martxa jaitsigabe geratzea. - Denbora luzerako geratu behar izanezgero (60 segundo baino gehiago), motorraitzaltzea komeni da. - Komenigarria da segurtasun-tarte ego-kiarekin eta ikusmen-eremu handiarekin(aurreko 2 edo 3 auto ikusteko moduan)gidatzea; horri esker, bide-segurtasunaizateaz gainera, balaztadei aurre hartuahal izango diezu, eta horiek txikiagoakizango dira. - Martxa bat sartuta duzula 20 km/hbaino abiadura handiagoan ibiliz, azelera-gailua zapaldu gabe, ez da erregairik kon-tsumitzen; aldiz, erralenti-egoeran, autoak0,4 - 0,9 litro/km kontsumitzen du. - Moteldu zure abiadura: errepideetakosegurtasuna hobetzeko funtsezkoa izateazgain, 100 km/h baino abiadura handia-goan gidatzean erregaiaren kontsumoabiderkatu egiten da.

Informazio gehiago:Tel.: 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Askizuko frontoia.

San Martinak frontoi estalia estreinatuzDatorren azaroaren 11n, Askizuko SanMartin festak izango dira; urtero bezala,hainbat ekitaldi izango dira, horienartean: bailarako ezkondu eta bikoteenafaria, gazteen afaria, Mus Txapelketa,herri kirolak… Baina hori guztia berrita-sun batekin: azken urteetan, askizuarrekbehin baino gehiagotan egin duten eska-erari erantzunez, frontoia estali dute,eta, horrekin batera, ikusleentzat har-mailak jarri dituzte.

Argazkia: Markos Aizpuru


Amaia Iribar] erreportajea

Alzheimerra gaixotasun neurodegeneratiboa da, baina hortik aurrera misterio hutsa da, bai gaixoentzat, baisenideentzat, eta baita medikuarentzat ere; beraz, ez da batere erraza horri buruz idaztea. Zoritxarrez, gauregun, gaitzak ez du sendabiderik, ezta prebenitzeko modurik ere; eskura dauden sendagaiek, bestalde, era-gin txikia izaten dute sintometan. Noizbehinka agertzen dira prentsan halako edo holako botikak, Alzheime-rren gaitza "sendatzen" dutela dioten berriak; baina, tamalez, oraingoz ez dute nahi adinako ondoriorik izan.Burmuinari erasotzen dion jarraikako gaixotasuna da, eta,ondorioz, memoriari, arrazonamenduari eta portaerari era-giten dio. Munduan, 22 milioi laguni eragiten dio, gutxi gora-behera, eta dementziaren lehenengo eragilea da. Gaitz horidela-eta, urtean 100.000 lagun baino gehiago hiltzen da, etahelduen artean heriotza eragiten duen laugarren gaitzabihurtu da.

1907. urtean Alois Alzheimer ikertzaile alemaniarrak iden-tifikatutako gaitzak ez du bereizketarik egiten, eta emaku-mezkoei zein gizonezkoei berdin eragiten die. Hasieran, oroi-menaren arazoak sortzen ditu, denborak aurrera egin ahalaareagotuz joaten direnak; gerora, buru-nahasmena, sumina,aldartearen aldaketak, hitz egiteko asaldurak eta oroimena-ren galtze larria. Adinean aurrera doan heinean, halaber,kalte fisikoak jasango ditu gaixoak. Alzheimerraren bilakae-ran lau urratseko sailkapena egiten da: aurre-dementzia,fase goiztiarra, moderatua eta aurreratua. Bestalde, preben-tzio arloan ez dago zeregin handirik, baina neurri batzuk hardaitezke bere agerpena luzatzeko; hala nola, buru-ariketakeginez eta harreman sozialak landuz. Tratamenduari dago-kionez, ez dago farmako erabat eraginkorrik, baina bizi-itxa-ropena luzatzeko baliagarriak izan daitezke, batez ere hasie-rako faseetan. Normalean, 65 urtetik gorako jendearenganagertzen da; halere, gaixotasuna lehenago agertzen da zen-baitengan.

Alzheimerra gure artean

Alois Alzheimer


] erreportajea ] Alzheimerraren gaixotasuna

lehenengo faseetan, gaixoagaitasunak galtzen doalakonturatzen hasten denean;hori dela-eta, askotan, Alzheimerra depresioarekinedota antsietatearekin nahas-ten da. Bestalde, gaixotasunanoiz hasi den jakitea garran-tzitsua da: normalean, 65 baturterekin hasten da, bainabadaude lehenago hastendiren kasuak ere; azkenhorietan, gaixotasuna luzea-goa da, eta, ondorioz, gogorragoa. Gainera, gaixo-

tasun hau modu desberdi-nean azal daiteke; izan ere,osagai genetikoak eta ikas-keta prozesuak zerikusiadute.

Alzheimerren diagnosiaeginda etortzen al dira Egu-neko Zentrora?Batzuetan bai, eta, bestebatzuetan, dementzia edo etabestelako trastornoak era-ginda etortzen dira; horrezgain, perfil psikiatrikoak ereizaten ditugu.

Behin Eguneko Zentroandagoela, zer protokolojarraitzen da gaixo motahoriekin?Zentroan honako protokolo

hau ezartzen da Alzheimerra-ren edo beste dementziabaten aurrean: diziplinaarteko zerbitzua da, eta,horrez gain, kasuaren ara-

bera, bakarkako lana egitenda.

Horrez gain, hainbat per-tsona ditugu eguneroko jar-dueretan laguntzeko: komu-nera joan, autobusera igo...(ABVD: Eguneroko BizitzakoOhiko Jarduerak; AIVD: Egu-neroko Bizitzako JardueraInstrumentalak).

Zerbitzu sanitarioa ereeskaintzen diegu (erizainadaukagu): tentsioa, menuberezia (diabetikoa, zelia-koa… ), glukosak, sendake-tak, sendagaien aldaketezarduratu… Horretan guztian,herriko anbulatorioak askolaguntzen digu. Horrez gain,zerbitzu psiko-soziala eskain-tzen diegu.

Bestalde, erabiltzaile bakoi-tzari diziplinarteko balora-zioak egiten zaizkie: horren-bestez, aitona-amonarenbaten egoerak okerrera egitenduela ikusiz gero (antsietateagehitu zaiola, “jarrera nahas-mendua”, fisikoki asko jaitsidela… ), familiarekin harre-manetan jartzen gara, eta,

Gaur egun, zenbat erabil-tzaile daude Eguneko Zen-troan?Eguneko Zentroan 15 plazadaude, eta, une honetan, guz-tiak okupatuta daude: 4 gizo-nezko eta 11 emakumezko.

Horietatik, zenbatek duteAlzheimer gaitza?Hamabost erabiltzaile horiekhainbat arrazoirengatikdaude zentroan; inork ez duAlzheimer gaixotasuna diag-nostikatuta, baizik eta“jarrera-nahasmendua”. Bes-talde, badira mendekotasunfisikoa dutenak, nahiz etakognitiboki ondo egon; azke-nik, bada etxeko bakardadea-gatik edo eta familiak arretaosoa eman ezin diolako (adi-bidez, lanean daudelako)zentroan sartzen dutenik ere.

Oro har, Diputaziotik iris-ten zaizkigun txostenak, baiBVD eta RAI (dependentziariburuzko balorazioak) buruaridagokionez “deterioro cogni-tivo”-z informatzen dute.Bestalde, ez da ahaztu beharAlzheimer gaixotasunazehazki diagnostikatzeko“post-morten” froga eginbehar dela.

Alzheimer kasu guztiak ber-dinak al dira?Ez, kasu batetik bestera dife-rentziak daude; pertsonabakoitza desberdina da, bizi-tza desberdina izan du etainguru sozial eta familiarraere desberdina izan da.Beraz, gaixotasunarenaurrean onarpena ere ez daberdina izango, batez ere

Alzheimer gaitza erabat hondatzailea (gogorra) da gaixoarentzat zein familiarentzat. Geta-

riako Eguneko Zentroan hainbat aitona-amona ditugu, eta, horien artean, bada Alzheimer

gaitza duenik ere; “Biharko” enpresak kudeatzen du zentroa, eta bertan lan egiten duten

Naike Illarramendik (koordinatzaile eta psikologoa) eta Tania Villaron (gizarte langilea) gaixo-

tasun horri buruzko hainbat galderari erantzun digute:

Eguneko Zentroan ariketan egi-teko erabiltzen dituzten hainbattresna.

“Alzheimer gaitzadiagnostikatzeko“post-morten” frogaegin behar da”

] erreportajea ] Alzheimerraren gaixotasuna

gero, zentroko taldea elkartu,balorazioa egin eta sendagile-arengana edo neurologoaren-gana bideratzen dugu. Halanahi izanez gero, txostenakere egiten ditugu.

Eta bakarkako lana, nolaegiten duzue?Bakarkako jarraipena arloguztietan egiten zaie; zen-troko gizarte langilea familiaguztiekin harremanetan ego-ten da, elkarlana oso garran-tzitsua baita.

Gaixo horiekin oso garran-tzitsua da “klabe” batzuk iza-tea, ezin baita ahaztu oroi-mena galtzen ari direla: ezdakite zein egunetan dauden,zein urtarotan… Horrenbes-tez, orientatu egin behar dira,bai denborari dagokionez,bai espazioari dagokionez.Zentroan, adibidez, ordutegiberdina jarraitzen dugu egu-nero: gosaria, komunak,dutxak, taldeko lana, eserle-kua, planning-a… Hori guz-tia, hain zuzen, orientaziofalta hori ahal den neurrianluzatzeko egiten da.

Zer lan edo ariketa egitendira bakoitzarekin? Eta zerhelbururekin?Zentroan, planning bat jarrai-tuz, talde lanak egitenditugu; taldeak, narriadurakognitiboaren arabera antola-tzen dira, gure kasuan hirutaldetan: oinarrizkoa, estan-darra eta aurreratua. Zen-troko psikologoak balorazioaegiten die. Talde bakoitzean,hainbat lan eta jarduera egi-ten dira: orientazio ariketak,egunkariaren irakurketa, psi-komotrizidadea, oroimen-ari-ketak, kalkulua, idaztekolanak, pintura, gantxiloa…Noski, bakoitzak bere neu-rrian. Gainera, taldean jende-arekin egoteak funtzio tera-peutikoa du; batez ere,bakardadea arintzeko.

Gure helburu nagusiahonako hau da: gaitasunakmantentzea ahal den neu-

rrian. Badakigu gaixotasunaaurrera doala, gaitasunakjaisten joango direla; baina,ahal den neurrian, gaitasunhoriek izaten jarrai dezatensaiatzen gara, bizitza-kalita-tea emateko edo, behintzat,ahal den guztia luzatzeko,bai erabiltzaileari, bai fami-liari.

Gaixoen zaintzaileekin zer-bait egiten al duzue egune-rokotasunean laguntzeko?Eguneko Zentrotik familieiinformatu egiten diegu, etazerbait behar dutenean, bide-ratu. Adibidez, guk ez duguikastarorik ematen, bainahoriek eman ditzaketenelkarteetara bideratzenditugu; gure enpresak infor-mazioa bidaltzen die familiei,eta, kasuaren arabera, udale-kin eta Diputazioarekinharremanetan jartzen gara,ahal dugun neurrian haienbeharrak betetzeko.

Zentroko gizarte langileaeta psikologoa (kasuaren ara-bera) familiarekin harrema-netan egoten dira: gomen-dioak ematen zaizkie,txostenak egiten ditugu...;oro har, hor egoten gara edo-zein zalantza argitzeko.Guretzat oso garrantzitsua dafamiliek zentroa erreferen-tziatzat hartzea edozer gau-zatarako; hain zuzen ere,gizarte langileak betetzen dufuntzio hori.

Zer laguntza mota ematendiete gaixo horiei Udalak,Diputazioak…?Udalak, Diputazioak… hain-bat laguntza eta baliabideeskaintzen dituzte, kasuankasukoa: Eguneko Zentroa,egoitza, etxez etxeko lagun-tza, laguntza teknikoak, hain-bat gairi buruzko ikastaroak,balorazioak, etxeak egoki-tzeko laguntzak, informa-zioa…

Bukatzeko, oso garrantzi-tsua da denon artean elkarla-nean aritzea.


“Gure helburu nagusia honako hauda: gaitasunak mantentzea ahal den neurrian”


] harritarten txutxupeka / herri eskola

ezkonduta biziko dira eta beste batzukez.

Zaletasunak: txikitan hartutako zenbaitzaletasunek iraungo digutela uste dugu.Adibidez: zinera joatea, argazkiak atera-tzea, mendizaletasuna, surfa, dantza,eskia, mount-bikea, futbola, tenisa,eskubaloia, motorra, izotz gaineko pati-

najea, karretan ibiltzea...

Horrelako irudikapenak eduki ditugugure artean. Hogeita bost urterekin ikusibeharko da hori guztia betetzen den alaez. Hala izan dadila!

6. mailako ikasleak

Iturzaeta ikastetxean, tutoretza saioan,irudikapen bat egiten saiatu gara. Beraz,segidan, eta, labur-labur, agertu nahidizuegu nolakoa izango litzatekeen gureetorkizuna. Ikasketen ikuspuntutikhonako hauek dira gure artean dauzka-gun iritziak: batzuek diote magisteritzaeginda edukiko dutela; besteren batekzientzia aipatu du. Beste uste batzuk ereagertu dira, hala nola, polizia izatea,enpresaria izatea, sukaldaria, arkitektoa,argazkilaria, ingeniaria, hegazkin pilo-tua, kazetaria eta abar.

Lagunen ikuspuntutik honelako gauzakagertu dira: koadrilarekin ongi pasatukodugu eta bidaiak egingo ditugu. Lagunberriak edukiko ditugu ordurako: hain-bat ikastetxetan egindakoak, parrandanezagututakoak, Internet bidezkoak, opo-rren bidezkoak...

Familia ere garrantzitsua ikusten dugu.Bakarrik edo bikotearekin biziko garelauste dugu. Beste batzuek diotenez, fami-lia propioa edukiko dute. Gurasoekinbiziko dira beste batzuk. Hainbatekberen etxea eduki nahiko lukete. Bikote-arekin biziko direnen iritziz, batzuek

Nolakoa izango da gure etorkizuna? (25 urterekin)


Amaia Iribar] elkarrizketa

Hemendik Indiakora: erabakierraza?Bai, duela lau urte abiatu nin-tzen Indiako aldera, 2005ekoekainaren 18an, hain zuzenere. Ordura arte Haizetxu itsa-sontzian jardun nuen lanean;baina, 2005eko maiatzeanIndiako Ozeanoan lan egiteaeskaini zidaten eta animatuegin nintzen.

Indiakoko zer lekutara joanzinen?Hasiera batean Madagaska-rren hasi nintzen, Intertuna4an: ikaragarrizko itsasontziada, sarearekin atuna arrantza-tzen du, eta, gutxi gorabehera,2.500 Tn kargatu ditzake.

Aldaketa nabarituko zenuen,ezta?Kristona!

Zenbat denbora egitenduzue itsasoan?Oro har, marearen arabera iza-

ten da: noizbait hilabete bategon gara porturatu gabe.

Zenbat lagunek jardutenduzue lanean? 30/32 lagunek jarduten dugu;hemen, berriz, 15/16 lagunibiltzen dira. Aldea handia da,eta lagun bat gehiago edogutxiago izatea nabari egitenda, baita lanerako ere.

Eta elkarbizitza?Nik ez dut inoiz arazorik izan,nahiz eta jarrera zaileko jen-dearekin lan egitea suertatuzaidan; nire ustez erres-petatzen jakin behar da,eta baita norberaerrespetarazten ere.Itsasontzi horietangauzak lasaiago har-tzen dira, ez dakit…Han ere lanak ahaldiren azkarren eginbehar dira, bainagauza batzuk errespe-tatu egiten dira. Horrez

Hemeretzi urte zituenetik dabil itsasoan: 23 urtere-kin, bertako baxurako arrantza utzi eta IndiakoOzeanora abiatu zen bertako arrantza-ontzi han-dietan lan egitera. Gaur egun, Atlantikoko itsasoandabil Albacora Caribe itsasontzian.

Borja Rodriguez

Joan den urriaren 1ean Somaliako piratek Bermeoko Ala-krana ontzia bahitu zutenetik, etengabe datozkigu inguruhartako berriak. Badakigu Alakrana ontzian 36 arrantzaleklan egiten dutela, eta horietatik zazpi Euskal Herriko arran-tzaleak direla; baina, bada Alakranako tripulaziokide bat,getariarra, oraingoan lehorrean suertatu dena: Jesus MariIribar, hain zuzen ere. Jesus Mariz gain, ordea, badira bestehainbat herritar Afrikako uretan dabiltzanak, Indiako Ozea-noan zein Ozeano Atlantikoan: Patxi San Martin, ImanolIbarbia (biak Indiako Ozeanoan), Borja Rodriguez (duelagutxi arte Indiako Ozeanoan eta orain Atlantikoan), AitorBordagarai, Haritz Alkorta, Ibon Errazkin eta Asier San Mar-tin (Atlantiko Ozeanoan). Beraz, Alakranaren bahiketaaitzaki hartuta, ur horietan dabiltzan herritarrei elkarrizketaegiteko aukera izan dugu.

Getariarrak Afrikako uretan

] elkarrizketa ] Getariarrak Afrikako uretan

gain, ez da ia oihurik entzu-ten, errespetu handia dago-eta!

Euskaldunak, galiziarrak etaafrikarrak; behin eta berrizerrepikatzen den tripulazioa.Zuenean ere bai?Bai, Intertuna 4an, adibidez,zubian geundenok (kapitaina,patroia eta ni) euskaldunakginen, baita makinista etabigarren ofiziala ere; gainon-tzekoak, berriz, galiziarrak etaafrikarrak ziren.

Intertuna 4 itsasontziazgain, beste inon jardun alduzu lanean?Bai, Intertuna 4an kanpainabat egin nuen, eta, gero, Inter-tuna 3an jardun nuen beste 3kanpainatan. Handik Inter-tuna 2ra pasa nintzen, eta 2kanpaina eta erdi egin ostean,Albacanera joan nintzen; azkenhorretan, kanpaina bat eginnuen. Horiekin guztiekinIndiako itsasoan ibili nintzen;orain, ordea, Albacora Caribeitsasontzian nabil, AtlantikoOzeanoan.

Zenbat denbora egoten zaraGetariara etorri gabe?Lehen han 4 hilabetez egotennintzen, eta hemen, berriz, 2hilabete. Orain, Atlantikoan, 4hilabete han eta 4 hemen.

Bizimodu erraza?Ni gustura nago, arrantzaasko gustatzen zait; etxekoen-tzat beti ere zailagoa da.

Noiz da han garai honaarrantza egiteko?Han montzoien aldia (maia-tzetik urria hasiera arte, gutxigorabehera) eta zikloien aldiaizaten dira. Montzoien aldianhaizea eta olatuak izaten diraegunero: ekuatoretik iparrerazein hegoaldera, haizea area-gotu egiten da; ekuatoreanbertan, aldiz, bare egoten da.Zikloien aldian arrantzatzenjarduten dugu, beti erezikloietatik urrun.

Arrantzari dagokionez, zeralde dago Indiako eta Atlan-tiko artean?Arrantza-mota berdina da,sareekin atuna harrapatzea;horretarako, 1.800 metroluzeko sareak erabiltzenditugu.

Eta piratak direla-eta, aldeabai, ezta?Bai, hala da; hain zuzen ere,duela 5 hilabete, Atlantikorapasatzea erabaki nuen piratenarazoa dela-eta.

Erabaki erraza?Ez, Indiako itsasoan oso gus-

tura nengoen-eta. Hemen,Seychelles irlen inguruanjarduten genuen, eta bertandeskargatzen genuen,Mahé-n. Inguru hori zora-garria da, baina ez dugu

denborarik izaten goza-tzeko!

Zer iruditzen zaizu Alakrana

itsasontziaren bahiketa?Itsasontzia kostatik 400 mila-tara zegoen, gutxi gorabehera;itsasertzeko estatu guztiek(Estado Ribereño) EkonomiaEremu Esklusiboa (EEES)dute; hau da, kostatik 200milatara arrantza egin ahalizateko lizentzia behar da, eta,ostera, zona horretatik kanpo,lizentziarik gabe arrantzatudaiteke. Bai Alakrana ontzia,bai iaz bahitutako itsasontziakostatik 400 milatara zeuden,

200 milatik urrun. Bestalde,gobernuak segurtasun zona-tik urrundu egin zirela esandu; baina beraiek jarritakozona da, gerrako barkuekin,baina besterik ez. Niretzatguztiak aitzakiak dira, eurenerantzukizuna gainetik ken-tzeko. Pirata horiek erabiltzendituzten ontziak Getariakomotor txikiak baino zertxobaithandiagoak dira, eta kristorenitsasontziak bahitzen dituzte;ez da txantxetako egoera!

“Niretzat guztiakaitzakiak dira, euren erantzukizuna gainetik kentzeko”


Goian Intertuna Tres, eta behean, Seychelles irlen ikuspegia ederra.


] elkarrizketa] Borja Rodriguez, Aitor Bordagarai eta Aritz Alkorta

jioa dela-eta ez dute alkoholikedaten, eta, noski, ondoriozliskar gutxiago izaten da. Bes-talde, otoitza eta ramadanazorrotz errespetatzen dituzte.Egunero ekialdera begiraeuren otoitza egiten dute, eta,ramadan garaian, eguzkiasartu artean, ez dute ez janezta edaten ere; egun guztialanean, berotan… ez dakigunola jasaten duten!

Non jarduten duzue arrantzan?Arrain gehien Mauritanianarrantzatzen dugu, bainabadugu lizentzia Senegal,

Dagoeneko 6 urte pasatxoAfrikako uretan zabiltzatela;zer moduzko esperientzia?Oso ona; lehen urtean, noski,berriak ginen eta dena ikas-teko geneukan, beraz, ez zenhorren erraza izan: pixkanakamarinelak lortu… Gaur egun,ordea, ekipoa eginda dau-kagu, eta, jada, jarrita gaude.

Zer moduzko marinelak?Gu laurok kenduta, beste guz-tiak bertakoak dira, 16 sene-galdar. Hasieran izan zirenpare bat marinel liskartsuak,baina egun ditugunak osoonak dira; gainera, beren erli-

Guinea Bissau eta Cabo Ver-den ere arrantzatzeko; lizen-tzia hori 200 milako tarteanarrantzan jardun ahal izatekoda.

200 milatik kanpora ez alduzue jarduten?Gu, normalean, barruan ibil-tzen gara, 200 mila horietan;inguru horretan patruilak ibil-tzen dira, guztia behar bezaladugun aztertzen.

Atlantikora joateko hainbataldaketa egin zenizkiotenitsasontziari: zein?Bai, hainbat prestaketa eginzitzaizkion, hasieran ustegenituenak baino gehiago;izan ere, hemengo sistemak ezdu han balio: izoztu ahal iza-teko prestaketak, aire giro-tua…

Nola arrantzatzen duzuehan?Kanaberarekin jarduten dugu;Indiakoan, aldiz, sarearekin.Bestalde, arraina ez da fresko

gordetzen, baizik eta izoztuegiten dugu, gatzaren bitartez(salmueran bezala). Hasieran,haztegietan karnata edukitzendugu, eta, karnata bukatuahala, bertan sartzen duguharrapatutako arraina; gero,gatzaren bitartez, arrainaizozten dugu.

Zer prozesu jarraitzenduzue?Salmuera egiteko itsasoko urahartzen da; baina, zero gradutik behera ura izoztuegiten denez eta hori gerta-tzerik nahi ez dugunez (bes-tela hodien pasabideak itxiegingo lirateke), gatza bota-tzen zaio ur horri, dentsitateapur bat har dezan. Taulabatzuk ditugu zenbat gatzabota behar zaion jakiteko;hau da, zer-nolako hotzahalako dentsitatea adieraztendu. Azken batean, ura gatza-rekin nahastu, eta, salmuerakbehar duen dentsitatea hartzean, izoztu (-12/-13 gra-dutan).

Ibon Errazkin eta Asier San Martinekin batera(honen aurretik Doroteo Alkorta egon zen), AitorBordagaraik eta Aritz Alkortak Atlantikoko Ozea-noan jarduten dute arrantzan Iribar-Zulaika itsa-sontzian, Senegaleko inguruan, hain zuzen ere.Bikoteka egiten dituzte bi hilabetetako txandak: unehonetan, Ibon eta Asier Afrikan daude, eta Aitor etaAritz, berriz, Getarian. Aitor 18 urterekin hasi zenitsasoan, eta Haritz 16 urte zituenean. Iribar-Zulaika ontziari hainbat egokitze-lan egin ostean,2003ko apirilaren 29an abiatu ziren Senegal aldera.

Aitor Bordagarai eta Aritz Alkorta


] elkarrizketa] Getaiarrak Afrikako uretan

Zer arrain-mota arrantza-tzen duzue?Guk serrutxoa (listado) etahegalaburra arrantzatzenditugu; hegaluzea, berriz, ez.

Hemengoek bezala, kanaberarekin, ezta?Bai, baina han, oro har, “man-txak” egiten saiatzen gara,edo bestela, arrain bila ibil-tzen gara.

“Mantxak”?Bai, arraina itsasontziari itsas-ten denean “mantxa” deri-tzona egiten da. Arrain bilajoaten garenean, arrainaontziaren babesera hurbiltzenda, eta azpian geratzen da;hori, normalean, KanariarUharteetatik behera gertatzenda. Itsasontzia poliki-polikimartxan doanean, arrainahurbildu eta bere babesean

gelditzen da; gero, arrainakarraina erakartzen duenez,bildu eta “mantxa” batenantzekoa sortzen da (nahiz etabatzuetan arrainak ihes egineta “mantxarik” sortu ez).Gauez bildu den arraina egu-nez harrapatzen da. Itsasontzibatek nahiko harrapatu etaportura joan behar duenean,gauean beste itsasontzi batarrimatzen zaio; horrela,aurreneko ontzia joatendenean, bigarrena gelditzenda “mantxaren” gainean.

Hemengo itsasontzi gehiagoba al dabiltza?Bai, Bermeokoak eta Honda-rribikoak; gainontzekoak,senegaldarrak, frantsesak…Guztira, hamahiru bat itsa-sontzi.

Non deskargatzen duzuearraina?Dakarren deskargatzen dugu:arrain gehiena bertako kon-tserba fabrikara saltzen dugu,eta, batzuetan, Espainiara ere

esportatzen dugu, Galiziaranormalean. Arrain txikia,berriz, bertako portuan izatendiren arrain merkatuko ema-kumezkoei saltzen diegu.Deskargatzeko garaian“Koia” deritzotenak jardutendute, marinelak etxera joatenbaitira; “koia” horiek profe-sionalak izan daitezke, edo etamarinelek beraiek ekarritakofamiliartekoak edo lagunak.

Zenbateko mareak egitendituzue? Bertan izaten garen bi hilabe-teetan, normalean, hiruzpalaumarea egiten ditugu.

“Arraina itsason-tziari itsastendenean “mantxa”deritzona egiten da”

Arrantzaleak kanaberekin atuna arrantzatzen.

16- artzape @topagunea.com16-artzape @topagunea.com

] elkarrizketa ] Borja Rodriguez, Aitor Bordagarai eta Aritz Alkorta

izango duten edo ez. Bestalde,bada hango jendea harritzenduen zerbait: guk emakumebakarra izatea! Izan ere, han,normalean, zenbat eta dirugehiago, orduan eta emakumegehiago izaten dute. Hori bai,jende gogorra da lanerako.

Familiakoak faltan botakodituzue, ezta?Noski, batez ere agurtzeko

Zer hizkuntza erabiltzenduzue marinelekin?Gure artean, euskaraz, etahaiekin, erdi gazteleraz, erdifrantsesez, euskaraz… ahaldugun moduan!

Moilan zaudetenean, zermotatako bizitza egitenduzue?Normalean, pare bat egun egi-ten ditugu portuan; arrainadeskargatu eta arrainari beha-rrezkoak diren analisiak egineta gero, afaltzera joaten gara.Guk moilako bizitza ezagu-tzen dugu batez ere, bainainguruan badira toki politakere; Dakar bera, ordea, itsusisamarra da.

Getarian senegaldar ugariditugu: han ez al dago guz-tientzat lana itsasoan?Ez, han ez dute nahikoa lan;hango jendearentzat Euro-pako itsasontzietan lan egitealuxu bat da, bandera komuni-tarioa duten itsasontziekgehiago ordaintzen baitute.Bestalde, han beste bizimodubat dute: ez dute etorkizuneanhorrenbeste pentsatzen,momentua bizi dute, nahiz etaez jakin hurrengo eguneaneskola ordaintzeko dirua

unean; baina, behin hara iritsieta beste bikotea txandatzendugunean, “txipa” aldatu etageureari heltzen diogu.Lehen, hemen egoten gine-nean, etxeko itsasontzia iza-nik, beti ontzian sartuta geun-den; orain, berriz, bi hilabetezez dugu elkar ikusten; baina,hona etortzean, 24 orduakelkarrekin egoten gara.

Inoiz Indiako Ozeanora pasaal zarete?Ez.

Eta zer iritzi duzue han gertatzen ari denari buruz?Badakigu Somalia zein egoe-ratan dagoen, baina han ger-tatzen denari dagokionezarrantzaleek ez dute errurik;lizentziarekin joaten dira

arrantzatzera, mundu guztianbeti egin izan den bezala. Gai-nera, pirata horiek edonoriegiten diete eraso, ez bakarrikarrantzaleei: merkantzia-ontziei, belaontziei, petrolio-ontziei… Erraza da aulki bate-tik esatea Somaliako egoerakonpondu beharko litzateke-ela; noski, baina zeini dago-kio, legeak ondo jarri…Arrantzaleen egoera ez dabatere erraza. 200 milatikkanpo zeuden, baina…Beharbada armadakoak itsa-sontzietan sartzearekinmomentuko egoera konpon-duko dute, baina epe luzerapartxe bat besterik ez da; itxu-raz inori ez zaio komeni horgobernu bat jartzea, bestelaederki jartzen dituzten nahidituzten lekutan.

“Han gertatzendenari dagokionezarrantzaleek ez dute errurik ”

Iribar-Zulaika itsasontzia Dakarren porturatuta .

Iribar-Zulaika itsasontzia atunez betetzen.

Joan den irailaren 10ean, ELAN-EUS-KADIk antolatutako Eztabaidarako ForoKritikoak "Daens" filma proiektatu zuen;proiekzioa bukatu ondoren, solasaldiinteresgarria sortu zen joan zirenenartean. Bakoitzak bere ikuspuntuakadierazi zituen, memoria historikoamantentzeko beharraz, gaurko kapitalis-moa askoz hobeto ulertzeko. Gai horiberriro landuko dugu hurrengo urtean.

Urriaren 5eko emanaldiko gaia duelahiru hilabete Hondurasen gertatu zenestatu kolpea izan zen; horretarako "Matanza en Santiago de Atitlán" doku-mentala proiektatuko genuen Alhonde-gian.

Dokumental horrek primeran islatzenditu Erdialdeko Amerikako oligarkienpentsamoldeak eta erreprimitzeko gaita-suna; hori dela-eta, apartako materialadela pentsatu dugu. Beti bezala, gaihorri buruzko artikulu batzuk banatuziren.

TXONTXONGILOAK

- Urriaren 30ean, berriz, ELANek etaUdalak antolatuta, Hilos Magicos izenekotalde kubatarrak txontxongiloak eskai-niko du Getariako Herri Eskolako are-toan.

PROIEKZIOA

- Bestalde, azaroaren 10ean proiekzioaizango da: 2004an egindako "SALVA-DOR ALLENDE" Patricio Guzmánarendokumentala proiektatuko da alhonde-gian arratsaldeko 19:00etan.

] elan-euskadi

"Matanza en Santiago atitlan"

18- artzape @topagunea.com

Gaztetape Surf Elkarteak antolatuta, joan den urriaren 10, 11eta 12an jokatu zuten herriko surflariek txapelketa herrikoia;guztira, 60 lagun aritu ziren lehian, horietatik 14 emakumez-koak. Surfean lehiatzeaz gain, urriaren 11n elkartearen lokalberria inauguratu zuten ofizialki; lokala Gaztetape hondartza-ren ondoan dago. Inaugurazio-ekitaldi hartan, aurreskua, ber-tsoak, parrillada eta kontzertuak izan ziren, besteak beste.

Sailkapena:

- Opena, gizonezkoak1. Markel Iribar2. Manex Bikuña 3. Josu Iribar- Opena, emakumezkoak1. Amaia Irazabal2. Uxue Alberdi3. Alaine Iribar- Masterra, gizonezkoak1. Mikel Muñoa2. Jabi Isasti3. Iñigo Larrazabal- Body board, gizonezkoak1. Iñigo Herrero2. Josu Iribar3. Jonfer Gutierrez- Long board, gizonezkoak1. Iñaki Aizpurua

2. Dei Larrañaga3. Iñigo Herrero- 18 urtez azpikoak,

gizonezkoak1. Markel Iribar2. Manex Bikuña3. Mikel Olano- 12 urtez azpikoak,

emakumezkoak1. Ane Campos2. Oihana Bikuña3. Leire San Miguel- 12 urtez azpikoak,

gizonezkoak1. Jon Gereka2. Jon Barreiros3. Ibai Eguren

Getariako VI.Surf-Body Txapelketa Herrikoia

Amaia Iribar eta Maider Ostolaza

20- artzape @topagunea.com20-artzape @topagunea.com

Getarian euskal dantzekiko dagoen zaletasuna ikusirik,ekarpen txiki bat egin nahi nuke artikulu honetan. HerrianEuskal dantzak ikasteko joera dago; beti ezagutu izan dutdantza talderen bat, eta, gainera, euskal dantza tradiziona-laz gain, beste kulturetako dantzen hainbat koreografiaegin izan dira. Hori oso pozgarria da, eta hemendik txa-lotu egin nahi nituzke horretan parte hartu izan duten guz-tiak: irakasleak, dantzariak, txistulariak…, bai eta zuze-nean edo zeharka horretan zerikusia izan duten guztiakere. Hala ere, ziur naiz, gaur egungo dantzari askok ezdakiela nor zen Juan Inazio Iztueta, Zaldibiako dantzariospetsua. Bada, Juan Inazio Iztuetak eman zien euskal dan-tzei garai hartan behar izan zuen bulkada, galtzeko zorianzeuden dantzak berreskuratu eta zulotik atera baitzituen.Gure artean ezagutzen ditugun euskal dantzak hark egin-dako ahaleginaren fruitu dira, eta, gaurdaino iraun badute,hari esker izan da, hein handi batean.

1767.urtean jaio zen Zaldibian, eta bertan hil zen 77 urtere-kin. Musikologoa, folklorista eta historialaria izan zen;halere, lan handiena euskal dantzen inguruan egin zuen,hura izan zen haien defendatzaile sutsuena. Kontuan har-turik garai hartan euskal dantzak desagertzear zeudela,Iztueta folklorista aitzindaria izan zen, folklore hitza orain-dik ere asmatu gabe zegoenean. 1824. urtean “Gipuzkoakodantza gogaikarrien kondaira” idatzi zuen; bertan, 36 dan-tza bildu zituen, eta horiekin lotutako kondairak eta dan-tzatzeko erak deskribatu zituen. Europan dantzei buruzidatzi zen lehen liburua da. Gainera, Gipuzkoako dantzenerreferentzia bilakatu da dantzari guztientzat.

Gaztetatik dantzen munduan murgilduta, Goierriko dan-tzak zabaltzeari ekin zion. Dantza talde ugari sortu zituen,herriz herri dantzak irakasten ibiltzen baitzen, eta 26 dan-tza-eskola ere sortu zituen Gipuzkoan. Dantzaria izateazgain, idazlea ere izan zen. XIX. Mendean, gai profanoakeuskaraz landu zituen lehen idazle laikotzat hartu izan da.

Oso bizitza mugitua izan zuen Iztuetak; hiru aldizezkondu zen, eta 11 seme-alaba izan zituen. Bere ideienga-tik inkisizioak espetxeratu egin zuen; hain zuzen, Logro-ñoko kartzelan zegoela bere bigarren emazte Kontxesiriidatzitako poesia famatua egin da.

Garai hartan Zaldibia dantzen habia izan zen, eta, urteaskoan, berauen gune eta hedapen bihurtu zen. Iztueta hilondoren, haren testigantza Iztuetaren ikasle izan zen bestezaldibitar batek hartu zuen, Jose Antonio Olanok. Honentaldea oso ezaguna egin zen Euskal Herri osoan. Historiak

dioenez, 1856. urteko San Ferminetan dantzatzeko, OlanokAralar oinez zeharkatu zuen bere dantzari taldearekin.Egunbetez Iruñara iritsi, eta, ezer gertatu ez balitz bezala,bere emanaldia aurkeztu zuen. Oraindik ere, Aralarkomapetan Dantzarien Bidea izenarekin agertzen da haiekegin zuten ibilbidea.

Olano Ordiziara bizitzera joan zenean, dantzari asko loratuziren bertan. Hemen sortu ziren txistuaren akademia etaGipuzkoako dantza herrikoiak sortzeko ekimena. Olano-ren heriotzaren ondoren, Jose Lorenzo Pujanak eman zionjarraipena haren lanari. Iztuetak bere garaian egin zuenbezala, hainbat dantza talde sortu zituen, eta 70 urte emanzituen Olanorengandik ikasitako dantzak erakusten.Pujana Donostiara bizitzera joan zelarik, bere seme Kan-dido Pujanak jarraitu zuen haren bidea. Donostiako udale-txeko Dantza Eskolaren arduradun bihurtu zen. Handikurtebetera GOIZALDI taldea sortuko zuen, Gipuzkoakizan duen dantzari talde famatuenetakoa. Berak ereindakohaziak tinko dirau talde honetan.

Herri guztiek izaten dituzte beren pertsonaia ospetsuak,eta horiek ere, nolabait, bere arloan maisuak izan ziren.Noizean behin gogoratzea ona izaten da. Zaldibiako enpa-rantzan Iztuetak badu eskultura bat bere oroimenez, etaDonostiak ere eskaini zion Groseko Iztueta enparantza.

]] Joxi Erauskin [[

Nolako soinu, halako dantza

Hilabete honetan, ez dizuetekarri idazle zehatz batenlana. Honako liburu hauipuin-bilduma bat da, MikelSotok hitzaurrea jarri dionipuin-bilduma, eta, bertan,hainbat idazleren lanak bildudira: Anjel Lertxundi, KarmeleJaio, Patxi Zubizarreta...

Euskal gatazkari buruzkoantologia bat dela dio MikelSotok; baina, euskal gatazka-ren antologia izanda ere, abe-rria, deserria eta horrelakokontzeptuak ez dira ageri.Batez ere, politikaren atzekoaldean dagoen bizitzaz hitzegiten dela esan genezake.

Ipuin hauetan, azken 30 urtee-tako borroka hartu da gaitzat,eta horiek errealismoari josiakdaude. Argitalpen urteen ara-bera ordenatuta daudenez,gaia lantzeko modu desberdi-nak nabari daitezke; gainera,urteak aurrera doazen hei-nean, norbanakoaren senti-pen, sentsazio eta bizipenek

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Haginetako mina

Osagaiak:

2 tipula

2 baratxuri-ale

Tomate birrinduaren koilara-kada bat

Bandeja bat txanpinoi

Gatza

Txanpinoiak saltxan

Prestaketa:

Alde batetik, txanpinoiak gar-bitu; bestetik, tipula eta bara-txuria irabiagailutik pasa etabirrindu ostean, zartaginerabota olioarekin. Hori guztiagorritua dagoenean, zartagi-nera txanpinoiak gehitu etagatza bota. Azkenik, birrindu-tako tomate koilarakada batbota.

On egin!indar gehiago hartzen dute.

Lehen aipatu dudan bezala,bilduma osatzen duten hama-zortzi ipuinak errealismoarilotuak dira. Urteak pasa direnarren, gaiak ez dira gehiegialdatu, eta, zenbait ipuinetan,egiazko gertakariak hartu dirakontutan. Gehien landu direngaiak erbestea, errefuxiatuak,torturak, tratu txarrak, kartze-lako bisitak... dira; hain zuzen,egoera hauek irudikatzendituzten pertsonaiak pentsa-kor, ardurati, beldurti... ager-tzen zaizkigu. Euskal gatazkapolitikoaren atzean dagoenaongi ezagutzen lagun gaitza-keten ipuin eta pertsonaiakerakutsi nahi izan dizkiguteipuin-sorta honen bidez.

Idazlea: Zenbait egileArgitaletxea: TxalapartaArgitalpen urtea: 2009Orri kopurua: 332

aarrttzzaappeeURRIKO GALDERA: Hilabete honetan ez da lehiaketarik izango.

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu bidali,e-mailez ([email protected]) edo, gutunez (kale nagusia1-3 z/g) edo deitu (943 000 548).

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat.

LARCHAGO ARDOAK

IRAILEKO ERANTZUNA: Katraponako ate ondoan eta barneal-deko harresiaren ekialdeko ertzean

Iraileko irabazlea: Karmele Iribar

kantuanPlazan, dantzariak eta trikiti-lariakOndoren, TXOKOLATADA

[Azaroaren 29a, igandea]09:30ean, goiz eresia Geta-riako Musika Bandarekin-GETARIAKO MUSIKA BAN-DAren KONTZERTUAZuzendaria: Aitor UriaNoiz: 12:30eanNon:Salbatore Deunaren elizan

] ZineaAzaroan, igandeko ZINEEMANALDIAK hasiko diraNoiz:17:00etanNon: Gure Txeru aretoanAntolatzailea:Guraso Elkartea

] azaroko agenda

Aulas KUTXA eta ArrantzaleZaharren Elkartea

] Kirolak[Azaroaren 8a, igandea]B-SS 45. BEHOBIA-DONOSTIA LASTERKETAIzena ematea: Sahatsagakiroldegian, azaroaren 6abaino lehen (tel.: 943 140432,[email protected],www.getaria.net) Autobusa: 10 €Irteera ordua: 08:45ean

[Kiroldegiko eskaintza]Sahatsaga kiroldegiak antolatuta, PILATESikastaroko ordutegi berria,15:00etatik 16:00etara

] GaztelekuaAzaroaren 7a, larunbata: MUS TXAPELKETAAzaroaren 14a, larunbata: KAXEN DEKORAZIOAAzaroaren 15a, igandea: FILMA, “Eutsi”. Azaroaren 21a, larunbata: BELARRITAKOAK PERLEKINAzaroaren 22a, igandea: FUTBITO TXAPELKETAAzaroaren 28a, larunbata: DEKORAZIO TAILERRA IAzaroaren 29a, igandea: DEKORAZIO TAILERRA II

] Ikastaroak[Azaroaren 16, 17, 18, 19 eta20a]SENDIAN PROGRAMA:ADINEKO EZINDUAKZAINTZEN DITUZTENFAMILIENTZAKO PRESTA-KUNTZA IKASTAROANoiz: 15:00etatik 17:00etaraNon: AlondegianIzena ematea: udaletxean,Gizarte Zerbitzuak

] Jaiak[Azaroaren 28a eta 29a ]HAURREN EGUNAALKATE TXIKI EGUNAAntolatzailea Getariako Guraso Elkartea

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etaraTutorearen azaroko bisitak: 6an eta 20an,16:00etatik-20:00etara

] Irteerak[Azaroren 5a, osteguna]IRATXEra IRTEERAIrteera-ordua: 08:30eanAntolatzailea Arrantzale Zaharren elkartea

[Azaroaren 8a, igandea]URBIAra MENDI IRTEERA(Egun pasa)Antolatzailea Gure Txeru elkartea

[Azaroaren 15a, igandea]GR-121 GIPUZKOAKOBIRA OINEZ7. etapa: BEDAIO – URTO

] Hitzaldiak[Azaroaren 19a, osteguna]“GETARIAKO OSPITALEETA SOROSPENA”Hizlaria: Fernando Txueka Noiz: 19:30eanNon: Udal aretoan

[Azaroaren 24a, asteartea]“NOLA LOAK HARTU”Hizlaria: Jose Luis Martin Noiz: 18:00etanNon: Arrantzale Zaharren ElkarteanAntolatzailea:

Antolatzailea:Foru Aldundia eta Getariako UdalaKoordinatzailea:Ingema Fundazioa

] Musikaz blai[Azaroaren 22a, igandea]GETARIAKO ABESBATZA-ren KONTZERTUAZuzendaria:Jazinto IsastiNoiz: 12:30ean Non: Salbatore Deunaren elizan

[Azaroaren 23a, astelehena]Santa Zezilia eguna ospa-tzeko Musika Eskolak antola-tuta, 17:30ean KALEJIRAtxisturali eta trikitilariekin,eta musika eskolako ikasleak

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA

AZAROAK 11 Asteazkena

MARTIN DEUNAREN EGUNA

-Goizeko 11etan:

MEZA NAGUSIA

-Ondoren PILOTA PARTIDUA,

Askizuko gazteak Getariarren

aurka

-Bertan izango dira LOPETEGI

AIZPAK giroa alaituz

-Gauean, ERROMERIA ARKAITZ

ALLUR eta MIREN ERRASTI-rekin

AZAROAK 12 Osteguna

-Gaueko 21:30etan MUS TXA-

PELKETA

AZAROAK 14 Larunbata

-Gaueko 21:30etan: BAILARAKO

EZKONDUEN eta BIKOTEEN AFA-

RIA.(izen emateko deitu 943 14

00 43 edo 943 14 02 67 telefono-

etara, azaroaren 10a baino

lehen)

-Ondoren, ERROMERIA LUTXUR-

DIO eta AITZIBER-en eskutik.

AZAROAK 15 Igandea

-Goizeko 11etan: MEZA NAGU-

SIA

-Jarraian, HERRI KIROLAK izango

dira, GETARIAKO ARRAUNLARIAK

AIZARNAZABALKO GAZTEen

aurka neurtuko dituzte indarrak.

-Ostean GORRITI eta bere ani-

maliak

Bertan izango dira giroa alaituz

ARATZ eta ERLANTZ trikitilariak

AZAROAK 21 Larunbata

-Gaueko 9etan: GAZTEEN AFA-

RIA izango da (izen emateko

deitu 943 14 00 43 edo 943 14 02

67 telefonoetara, azaroaren

18a baino lehen)

-Bertan izando dira IZER eta

ALABIER trikitilariak

ASKIZUKO MARTIN DEUNAREN JAIAK 2009

zorion agurrak] akordatzen

ZikloturistakJune Eizagirre

Azaroak 18Sei muxu,

sei besarkada, sei zorion zutzat, maitia!

Lili ManterolaUrriak 17

Zorionak katutxo-maitaga-rritxo etxekoen partetik! 6 urte eta 6 hortza berri!

Maite zaitugu!

Juana MªBerasaluzeUrriak 30

Zorionak! Muxu handi batetxekoen partetik.

Ondo pasa!

Izaskun Larrañaga eta Amets EtxabeIrailak 22 eta urriak 10

Nahiz eta bere garaian ez gogoratu, ez gara zuekinahaztu: muxu handi bana biontzat!

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu, deitu 943000548telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

"Zer berri" atalean Katxapo Zikloturista taldearen argazkia ikusteko aukera izandugu; baina, herrian aspalditik izan dira zikloturista zaleak, 1983an 20-25 laguneksortu baitzuten Getariako Zikloturista Elkartea Gure Txeruren barnean. Oraingohonetan, zortzi bat lagunen argazkia ekarri dugu atal honetara, guztiak Col duTourmalet errotuluaren aurrean kamerari begira jarrita.

Ezkerretik hasita: Patxi Areizaga, Patxi Iribar, Jose Agustin Larrañaga, SegundoAlkorta, Andres Txueka, Jose Mari Areizaga, Imanol Zabalegi eta Mariano Larra-ñaga. Zikloturista horietatik hiruk goizeko hiruretan beraien laguntzaileekinirten, eta hurrengo eguneko arratsaldeko bostetan iritsi ziren Tourmaletera, 317km egin eta gero.

Joxe Agustin Larrañagak utzitako argazkia.

Irantzu Ezenarro eta Etxahun OlaberriUrriak 4 eta 24

Zorionak, amatxo!!!Muxu handi bat amatxo eta aitatxorentzat, eta

goxo-goxo bat familiako kide berriarentzat! Ongi etorri!

Eider Azkue (Getaria)Urriak 6

Mundura etorri zara begiak zabalik eta denak begiradituzula. Ongi etorri eta bidaia polit bat hasi

dezazula. Zorionak aita, ama eta abar osoari.

Izen-deiturak:..................................................................................................................................................................................

Helbidea:...........................................................................................................................................................................................

Herria:.......................................P.K....................Telefonoa:..............................................................................................................

Kontu zenbakia:....................................................................................................................................................................................

Sukurtsala:........................................................................................................................................................................................

Getariatik kanpo bizi bazara eta aldizkaria etxean jaso nahi baduzu, EGIN BAZKIDE eta bilaliko dizugu!

Bazkide-kuota: urtean 18 euroaarrttzzaappee

87. zenbakia (2009ko urria)

Documents

Transcript of 87. zenbakia (2009ko urria)