A escola dun pasado non tan afastado
76
A escola dun pasado non tan afastado
Transcript of A escola dun pasado non tan afastado
A escola dun pasado non tan afastado
A 2ª República española
14 de Abril de 1931, proclamación da II República
Bienio Reformista, 1931-1933
• Cun programa de reformas, preténdese superar o atraso secular do país e modernizalo.
• Apróbanse medidas moi avanzadas, e tratan de recortar o poder da Igrexa e dos militares.
• Tamén se lle chamou Bienio Progresista ou Bienio social-azañista.
• Sucédense miles de conflitos que non dan tregua á nova república.
Constitución de 1931
Instaura un réxime plenamente democrático no que todos os partidos podían estar representados.
Constitución de 1931
• Amplo recoñecemento das liberdades individuais: de expresión, de reunión e asociación; dereito ó divorcio.
• Sufraxio universal sen distinción de sexos.• Estado aconfesional (co dereito a recibir unha educación laica).• Organización territorial descentralizada (posibilidade de crear rexións autónomas e recoñecemento de linguas propias).• Importancia do benestar social (contempla expropiacións de bens de interese público, ensino público..)
Avances• Voto feminino (as mulleres votarán por 1ª vez en 1933).
• Dereito de reunión, asociación, prensa libre.
• Escolas laicas.
Avances
Interese polo benestar social. Anteponse o interese público. Potenciación do ensino público e laico así como da dignidade profesional do corpo docente.
As Misións Pedagóxicas
• Creadas por Decreto o 29 de Maio de 1931.• Fomentar a cultura, e levar ás zonas rurais o mesmo disfrute cultural das cidades.• Mellorar a calidade do ensino.• Educación da cidadanía con principios democráticos.• Abaixo, a chegada do cine a unha serra andaluza.
Misións Pedagóxicas
Chegada do cine ó rural.
Misións Pedagóxicas
Activa participación de intelectuais: Miguel Hernández (á esquerda), Luis Cernuda (á dereita, nun pobo de Ávila durante as Misións Pedagóxicas)
Misións Pedagóxicas
Lorca, coa compañía La Barraca, leva o teatro a todas partes.
Misións Pedagóxicas, o teatro chega a todas partes
Misións Pedagóxicas
Nenos das Alpujarras nunha sesión de cine
En Cebreros (Ávila), contemplando As fiandeiras, nunha exposición ambulante das Misións Pedagóxicas.
Misións Pedagóxicas
Cando nace a República, España era un país sen bibliotecas. As Misións Pedagóxicas gastaron o 60% das súas reservas en crealas. Cada biblioteca creada tiña 100 libros e material complementario. O mestre que a recibía iría ampliándoa con peticións de dez libros ben seleccionados. Arriba, un pobo de Huesca celebra a chegada da súa biblioteca.
Reforma educativa
Festa escolar conmemorando a República (Alicante).
13.000 escolas primarias novas en 2 anos
A idea era crear 27.000 escolas en 5 anos
Reforma educativa
• Intento de modernizar o ensino con métodos innovadores.• Coeducación alumnos e alumnas.• As ciencias naturais ensinábanse no campo.• Tentou chegar non só ós nenos e nenas, tamén ás clases que non tiveron a oportunidade.
Reforma educativa
Alumnas de Secundaria
Parvulario
O presuposto en educación aumentou un 50%
Reforma educativa
Excursión de fin de curso en Secundaria (coeducación). Todas as medidas innovadoras serán interrumpidas no franquismo.
Coeducación
As mulleres empezan a ter oportunidades
Reforma educativa
Escola republicana en Fontesaúco (Zaragoza). O mestre, Bernardo Pérez, será fusilado na guerra civil. Entre 15.000 e 16.000 mestres, morrerán durante a guerra.
Pero a ilusión ía durar pouco
Sublevación militar
• O golpe de Estado do 17 e 18 de xullo foi planeado por Emilio Mola, Sanjurjo e Franco.
• O asasinato de Calvo Sotelo foi a excusa, pois víñase planeando desde atrás.
• A sublevación iníciase en Melilla.
Empeza a guerra civil
O 17 de xullo a sublevación iníciase en Melilla. O 18 xeralízase a case toda España, se ben as forzas leais á República, conseguen aplastar o alzamento en amplas zonas. O país quedaba roto, dando inicio a unha longa e destrutiva guerra.
España rota
Bando Nacional: son os sublevados, bendicidos pola Igrexa e apoiado por carlistas, monárquicos, conservadores e falanxistas.
Bando republicano: defensores da legalidade e partidarios dunha revolución de esquerdas.
Triunfo nacional, 1939
O 19 de Maio celebrábase en Madrid o desfile da vitoria.
Empeza o exilio
Republicanos recén chegados a Coillure, Francia.
O 5 de febreiro ábrese a fronteira francesa.
Cara ó exilio
Cruce dos Pireneos
Brigadistas, tropas leais á república, milicianos…
Os rostros da derrota
A derrota de todas e todos
O país convertido en prisión
O adestramento no pensamento monolítico
A “limpeza”
O novo poder represor
…e así durante 36 anos
A ruptura
O pensamento libre secuestrado e condenado
A ruptura
Ao finalizar a guerra civil as mestras e os mestres de escola, profesorado de instituto e de universidade, que impartiron de bo grao o ensino laico segundo o ideario da República, ían padecer unha represión inmisericorde: fusilamentos, exilio, expulsión do corpo…
“Muera la inteligencia. Viva la muerte”. Millán Astray
A ruptura
Case un centenar de mestres e mestras sufriron, en Galicia, a pena máxima e pagaron coa súa vida a consecuencia de defenderen as propias ideas ligadas ao socialismo, ao galeguismo, ao laicismo escolar e ao anticlericalismo. Moitos outros acabaron optando polo exilio. En Galicia, unha cuarta parte do Maxisterio foi sancionado e castigado; case en 700 casos con destitución e cesamento.
Vieiros da escola
A ruptura O control ideolóxico significaba o control de todo canto se dicía e facía nas aulas. Xa na 2ª metade de 1936, iniciada a guerra civil, e en 1943, procédese a unha depuración sistemática e implacable do profesorado de tódolos niveis. Había que eliminar os valores democráticos e progresistas e substituílos por valores fascistas, nacionais e católicos.
Os cargos máis graves para proceder á depuración foron:Pertenza a partidos de esquerdas ou á masonería.Irrelixiosidade ou condutas privadas inmorais.Ter aplicado plantexamentos pedagóxicos contrarios á dictadura.As sancións ían desde a inhabilitación ou baixada de escalafón, suspensión de emprego e soldo durante un período, ou traslado fóra da provincia, así como xubilacións forzosas.
Castelao
Depuracións
Segundo a normativa depuradora, as Comisións debían pedir ao menos catro informes diferentes: ao alcalde, cura párroco, xefe da Garda Civil e a un pai de familia ben considerado, que viviran onde estivera ubicada a escola e individuo obxecto de investigación.
Depuracións
As listas negras eran outra forma de terror. Os que caían en desgraza debían pasar un interrogatorio sobre a súa ideoloxía, prácticas relixiosas, modelo de vida…
Calquera mestre ou mestra podía ser denunciado de forma anónima, o que deu pé a un clima inquisitorial que daba acubillo a todo tipo de revanchismo trala guerra.
Depuracións
Segundo algunhas estimacións, o número de mestres sancionados aproximouse aos 20 000, habida conta que en 1936 había en exercicio en torno a 60 000 mestres nacionais, podemos concluir que a depuración implicou a imposición de sancións para un tercio do total do corpo. Pero as repercusións máis lesivas da depuración afectaron á sociedade enteira, pois supuxo unha notable merma da calidade educativa da escola española, sobre todo durante a década dos anos cuarenta e cincuenta.
Os novos pedagogos
A Igrexa católica ten a educación nas súas mans e amplos privilexios. O control ideolóxico era fácil.
A escola nacional católica
Tralas depuracións queda un baleiro que se vai encher con mestres escollidos máis con criterios políticos que pedagóxicos, sobre todo nos primeiros momentos. Na convocatoria de provisión de prazas do 25 de marzo de 1939, quedan claros os criterios: ter sido vítima ou familiar dunha vítima dos roxos, participar na guerra no bando nacional… (“oposicións patrióticas”). Despois recibían un curso de formación sobre os novos valores que debían transmitir. A élite intelectual queda excluída (“mellor santos que sabios”). Desaparecen os debates pedagóxicos e o pensamento crítico.
A escola nacional católica
Para exercer de mestre ou mestra, había que presentar unha declaración xurada e avais de boa conducta
Normas do Caudillo
Orde do 15 de novembro de 1945, publicada no Boletín Oficial do 13 de decembro do mesmo ano, que marca as directrices que hai que seguir e os requisitos necesarios para pedir permiso para a apertura dunha escola. Entre as esixencias destacan: “certificado do párroco, acerca da conducta relixiosa e moral, certificado sobre os antecedentes político-sociais e outro certificado de boa conducta”
Normas para abrir unha escola
Primera. La reposición del Santo Crucifijo marca la apertura de curso, que será rápida e inmediata.Segunda. Además del retrato del Caudillo, habrá en el salón de clase una imagen de la Virgen, con preferencia de la Inmaculada, y en sitio preferente.Cuarta. A la entrada de la escuela los niños saludarán con el tradicional “Ave María Purísima”, siendo contestados por el maestro: “sin pecado concebida”.Sexta: La ceremonia de colocar la bandera antes de empezar las clases y arriarla al terminar, mientras se entona el Himno Nacional… es obligatoria para todas las Escuelas…Séptima: Con el fin de cumplir con el precepto de oír misa los domingos, asistiendo los niños con sus maestros al frente, acudirán a la iglesia en que la celebren las Organizaciones Juveniles…
Normas do Caudillo
“Normas para la Escuela Primaria”. 6 de Maio de 1939
Normas do Caudillo
O curso inaugurábase co acto da “Reposición do crucifixo”. Trala misa, cada mestre ía co seu alumnado a colocar o crucifixo na escola. Era toda unha declaración de principios.
A escola nacional católica
Cerimonia da bandeira
Fin da coeducación
Supresión da coeducación. Contidos diferentes por sexos. Nas zonas rurais, onde a ratio era baixa, dábase como excepción a escola mixta.
Debilidade da educación pública
A escasa dotación para as escolas públicas deu lugar a proliferación de escolas da Igrexa ou privadas (ás veces en pisos). O bacharelato prácticamente estaba privatizado.
As carencias da escola pública
As carencias da escola pública
As carencias da escola pública
Princ. dos 70
Lei de educación primaria, 1945
O sistema educativo aínda procedía da Lei Moyano de 1857, clasista. Establecía ensino obrigatorio durante 6 cursos (dos 6 aos 12 anos), se ben quedan establecidos dous tramos: ata os 10 anos os que despois ían a bacharelato (unha minoría); ata os 12 para quen ingresaba directamente no mercado laboral. A educación superior quedaba reservada só para as clases pudientes.
Educación sexista
As mulleres eran educadas para servir aos homes e obedecelos. Partíase da idea de que tiñan unha capacidade intelectual inferior, polo que a súa formación era distinta.
A educación das nenas baseábase nas labores e ensinanzas apropiadas ao fogar (labores de punto, cociña, lavado, planchado, economía doméstica, puericultura, faenas varias…), xunto con Historia, Matemáticas e Lingua (só española). Por suposto, a relixión tiña un peso importante.
Educación sexista
Educación sexista
O papel que se lle dá á muller fixo que fosen moi poucas as que accederon a estudos superiores.
Educación sexista
Educación sexista
Educación sexista
"Las mujeres nunca descubren nada; les falta, desde luego, el talento creador, reservado por Dios para inteligencias varoniles; nosotras no podemos hacer nada más que interpretar, mejor o peor, lo que los hombres nos dan hecho". Pilar Primo de Rivera.
Comparemos…
República versus franquismo
Comparemos…
República versus franquismo
O material escolar
O material escolar
O adoutrinamento
A educación como ferramenta política
O adoutrinamento
O adoutrinamento
O adoutrinamento
O resultado
Lobotomía educativa
Aprendizaxe excesivamente memorística. Elevada ratio. Elevada taxa de abandono escolar. Sistema educativo centralizado (uniformidade). Reválidas. Autoritarismo. Educación confesional católica. Escola socialmente segregadora. Sexismo.
Evolución
Hoxe… involución?
