A partir do séc. XII a produción agrícola medrou en Europa debido a: Aumentou a superficie cultivada (roturaron

bosques e desecaron pantanos). Rotación trienal de cultivos. Substitución do arado romano polo de ferro. Esténdese o regadío (influencia islámica). Difúndense os muíños, movidos polo vento ou

pola auga, capaces de facer o traballo de 40 persoas.

Hai máis alimentos e redúcense as fames

A mortalidade diminuíu e a natalidade aumentou

A poboación europea aumenta moito: Pasa de 42 millóns no ano 1000 a

73 millóns no ano 1300

O crecemento da poboación aumenta a demanda e a aparición dun maior número de artesáns.

O comercio experimenta un gran desenvolvemento a partir do séc. XII.

Os mercadores reuníanse periodicamente en feiras. As máis importantes foron as da rexión de Champaña.

Desenvolvéronse os créditos e as letras de cambio, para evitar os roubos.

Existían 2 grandes rutas marítimas: A ruta do Mediterráneo: unía as cidades españolas e italianas cos portos musulmáns

e bizantinos Os europeos importaban produtos de luxo: perfumes, sedas,

porcelana e especias. Exportaban tecidos e armas.

A ruta do Atlántico e do Báltico: Comunicaba portos portugueses e do Cantábrico coas

cidades flamengas de Hamburgo e Lübeck. Esta ruta estaba controlada pola Hansa, unha asociación de

comerciantes. Circulaban las castelás e inglesas, viños franceses, peles,

madeira, trigo...

Moitas antigas cidades aumentan a poboación e convértense en centros de intercambio comercial.

Tamén se fundan novas cidades en lugares estratéxicos das rutas comerciais.

Medran por 3 motivos: O excedente da man de obra agrícola debido as

innovacións agrícolas e ao aumento de poboación. Outros campesiños emigran para escapar da

servidume. Os mercaderes instalábanse nas cidades en busca da

protección que ofrecían as súas murallas. As cidades máis grandes rondaban os 50.ooo

habitantes: París, Bruxas, Gante, Xénova, Milán, Florencia, Venecia...

O habitante das cidades chamábase burgués (de burgo, barrio dos comerciantes e artesáns)

Entre os burgueses había grandes diferenzas: A elite formada polos principais mercadores e

artesáns. Eran un grupo de familias ricas que co alto clero

urbano controlaban o goberno da cidade.

A maioría da poboación eran artesáns e tendeiros modestos.

Por debaixo, os pobres e marxinados, que mendigaban ou delinquían.

A maior parte da poboación era cristiá, pero tamén había: Xudeus, que vivían en barrios chamados xudarías. Musulmáns, que vivían nas mourerías.

Os burgueses loitaron por liberarse do señorío e por obter o dereito de gobernarse a si mesmos. Entón, o rei concedíalles un foro, documento en que se estipulaban os seus dereitos.

Cada cidade tiña o seu goberno: o concello.

Os artesáns dun mesmo oficio asociáronse en gremios. Ninguén podía dedicarse a un oficio se non pertencía ao seu gremio.

Os gremios: Controlaban a produción. Vixiaban o número de traballadores. Establecían e vixiaban a calidade dos produtos. Establecían os prezos. Ocupábanse da asistencia as familias dos artesáns

en caso de enfermidade, viuvedade ou orfandade (pagaban para isto unhas cotas).

Era un sistema moi encorsetado: non había liberdade para innovar nin libre competencia.

Os artesáns elaboraban a man os seus produtos, coa axuda de poucas ferramentas.

Traballaban en pequenos obradoiros situados na casa do propietario.

Xeralmente, os artesáns que se dedicaban á mesma profesión vivían na mesma rúa, que acababan adoptando o nome do oficio: rúa dos ferreiros, dos cesteiros, dos zapateiros, dos prateiros...

Os artesáns seguían unha carreira profesional. 3 graos: Aprendiz: traballaban para aprender o oficio durante

anos sen cobrar un salario. Oficial: xa recibía un salario Mestre: tras realizar unha obra mestre (a xuízo do seu

mestre), o oficial podía independizarse e instalarse pola súa conta.

O auxe da vida urbana tivo como consecuencia o furor construtivo: igrexas, catedrais, lonxas, concellos e palacios.

Aparecen as primeiras escolas urbanas para os fillos dos burgueses: acceden á cultura máis persoas. 2 tipos: Escolas catedralicias: dependían do bispo Escolas municipais: creadas polos concellos.

Aparte da relixión aprendíase nelas contabilidade, lectura, escritura...

Aparece a figura do mestre profesional. Non admitían mulleres.

Xurden novos xéneros literarios: libros cabaleirescos, a poesía lírica ou os cantares de xesta: Amadís de Gaula, Chanson de Roland, Poema do Mío Cid, Divina Comedia (Dante).

As linguas vulgares comezan a substituír ao latín.

Redescúbrense obras dos filósofos da Antigüidade, especialmente Aristóteles, no que se inspira santo Tomé de Aquino, que intentou conciliar a fe cristiá coa razón.

Xorden as primeiras universidades como unha asociación gremial de mestres e estudantes. Estaban divididas en 4 facultades: Artes Liberais Medicina Dereito Teoloxía

Cada facultade estaba dirixida por un decano, e á cabeza da universidade encontrábase o reitor.

Os profesores normalmente pertencían as ordes mendicantes: dominicanos e franciscanos. As ordes mendicantes tiñan como norma básica a vida

na pobreza; vivían das axudas que percibían. Vivían en conventos dentro das cidades.

As universidades máis prestixiosas do séc. XIII foron París, Oxford e Boloña.

Desde o séc. XII os reis fortalecen o seu poder fronte aos señores feudais principalmente debido a: O crecemento das cidades, que serviu para

contrarrestar o poder dos nobres. Os reis concederon foros ás cidades a cambio do seu apoio.

O crecemento económico, que permitiu recadar impostos e crear exércitos propios.

Ásí, vanse afianzando as grandes monarquías en Europa: Francia, Inglaterra, Portugal, Castela e Aragón.

As Cortes ou Parlamentos só estaban representados polas clases privilexiadas, e se reunían só cando o rei o consideraba oportuno.

A creación dos primeiros exércitos estables tivo como consecuencia o incremento dos enfrontamentos: A GUERRA DOS 100 ANOS (1337-1453) Enfrontou a Inglaterra e Francia Terminou coa vitoria do rei francés Carlos VII. Destacou a loita da campesiña francesa Xohana

de Arco. Foi capturada e acusada de herexía foi queimada viva en Ruan.

Supón o fin dos estados feudais e o inicio da Europa Moderna

Ás loitas polo territorio uníronse as loitas relixiosas: En 1378, á morte do papa Gregorio XI, os

cardeais de Roma elixiron a Urbano VI como sucesor.

Outro grupo de cardeais (os franceses) decidiron nomear outro papa distinto: Clemente VII

A cristiandade quedou dividida, pois uns reis apoiaron un papa e outros o outro

En el mapa se puede apreciar la división en la que se vio inmersa Europa durante el Cisma de Occidente. Unos reinos dieron su obediencia al papa de Aviñón (en rojo), otros al papa de Roma (en azul) y otros, según la conveniencia, cambiaron de bando una o más veces.

Durante a primeira metade do séc. XIV o incremento das precipitacións provocou a perda de moitas colleitas.

O aumento das guerras incrementaron a mortalidade e a destrución de colleitas.

Fame e desnutrición Reis, nobreza e Igrexa aumentaron os impostos.

Todo isto provoca numerosas e violentas rebelións campesiñas contra os señores feudais (como as jacqueries en Francia ou os irmandiños en Galiza).

A peste negra: Entre 1348 e 1352, Europa sufriu esta terrible epidemia. A enfermidade cebouse sobre unha poboación

famenta, desnutrida e que sobrevivía en condicións hixiénicas moi precarias.

A peste orixinouse en Asia, e os barcos mercantes xenoveses trouxérona a Europa.

A peste difundíase a través das pulgas das ratas. A enfermidade provocaba febres elevadas e

bubóns ou inflamacións dos ganglios linfáticos. Causaba a morte en poucos días.

A mortaldade foi elevadísima: morreron neste período de 5 anos entre 20-25 millóns de persoas, a cuarta parte da poboación europea.

As epidemias de peste repetíronse en sucesivas vagas ata 1490.