Agustín Contra los académicos

62
 1 BIBLIOTECA DE AUTORES CRISTIANOS Declarada d e interés nacional 21 ESTA COLECCIÓN SE PUBLICA BAJO LOS AUSPICIOS Y ALTA DIRECCIÓN DE LA PONTIFICIA UNIVERSIDAD DE SALAMANCA LA COMISIÓN Dr, DICHA PONTIFICIA UP. I- VERSIDAD 2;-.. CARGADA DE I.A I ~ M E D I A T A RELACIÓN O ~ LA BAC ESTÁ INTEGRADA FN EL AÑO 1982 POR J.OS SEÑORES SIGUIENTES: PRESIDENTE: Em;no. y Rvdmo. Sr. Dr. VICENTE ENRIQUE y TARANCÓN, Carden al A rzobi spo de Madrid Alcalá y Gran Canciller de l Universidad Pontificia \ tu J'RESIDF \ JT: Ilmo. Sr. Dr. JuAN Lurs AcEBAL LuJAN, Rector Magnífico VocALES: Dr. ALFO:-JSO ÜRTEGA CARMONA, Vicerrector Académico; Dr. RAMÓN TREVIJANO ETCHEVERRÍA, Decano de la Facultad de Teología; Dr. JuAN SÁNCHEZ Y SÁNCHEZ, Decano de l Facultad de Derecho Canónico; Dr. MANUEL CAPELO MARTÍNEZ, Decano de la Facultad de Ciencias Políticas y Sociología; Dr. SATURNINO ALVAREZ TuRIENZO, Decano de l Facultad de Filosofía; Dr. JosÉ ÜROZ RETA, Decano de l Facultad de Filología Bíblica Trilingüe; Dr. JoRGE SANS VILA, Decano de l Facultad de Pedago- gía; Dr. GERARDO PAsTOR RAMOS, Decano de la Facultad de Psicología; Dr. JosÉ SÁNCHEZ VAQUERO•, Secretario General de l Universidad Pontificia S CRJ L\HJO: Director del Departamento de Publicaciones LA LlllTORIAL C:Al OLJCA, S. A. 1\IADRID • MCMLXXXII ~ · · · · ÜBRAS D E SAN AGUSTÍN EDICION ILINGüE I I I Obras filosóficas Contra los académicos. El libre albedrío. La dimensión del alma. El maestro. Naturaleza y origen del alma. La naturaleza del bien INTRODUCCIONES Y NOTAS DE V I C f O R l N O C A P A N A G A QUINT EDICION NOTABLEMENTE MEJORADA niDI.JOTECA DE AUTORES CRISTIANOS MADRID MCMLXXXII

Transcript of Agustín Contra los académicos

Page 1: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 1/62

 

1

1

BIBLIOTECADE

AUTORES CRISTIANOSDec la rada de in te r és nac iona l

21

ESTA COLECCIÓN SE PUBLICA BAJO LOS AUSPICIOS Y ALTA

DIRECCIÓN DE LA PONTIFICIA UNIVERSIDAD DE SALAMANCA

LA COMISIÓN Dr, DICHA PONTIFICIA UP.'I-VERSIDAD 2;-..'CARGADA DE I.A I ~ M E D I A T A RELACIÓN C O ~ LA BAC ESTÁ INTEGRADAFN EL AÑO 1982 POR J.OS SEÑORES

SIGUIENTES:

PRESIDENTE:

Em;no. y Rvdmo. Sr. Dr. VICENTE ENRIQUEy TARANCÓN, Cardenal Arzobispo de Madrid-Alcalá

y Gran Canciller de la -Universidad Pontificia

\ ' tu J'RESIDF!\ JT : Ilmo. Sr. Dr. JuAN Lurs AcEBAL

LuJAN, Rector Magnífico

VocALES: Dr. ALFO:-JSO ÜRTEGA CARMONA, VicerrectorAcadémico; Dr. RAMÓN TREVIJANO ETCHEVERRÍA, Decanode la Facultad de Teología; Dr. JuAN SÁNCHEZ Y SÁNCHEZ,Decano de la Facultad de Derecho Canónico; Dr. MANUEL

CAPELO MARTÍNEZ, Decano de la Facultad de CienciasPolíticas y Sociología; Dr. SATURNINO ALVAREZ TuRIENZO,

Decano de la Facultad de Filosofía; Dr. JosÉ ÜROZ RETA,

Decano de la Facultad de Filología Bíblica Trilingüe;Dr. JoRGE SANS VILA, Decano de la Facultad de Pedagogía; Dr. GERARDO PAsTOR RAMOS, Decano de la Facultadde Psicología; Dr. JosÉ SÁNCHEZ VAQUERO•, Secretario

General de la Universidad Pontificia

S1 CRJ''L\HJO: Director del Departamento de Publicaciones

LA LlllTORIAL C:Al'OLJCA, S. A.

1\IADRID • MCMLXXXII

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - ~ · · · · -

ÜBRASDE

SAN AGUSTÍNEDICION B IL INGüE

I I I

Obras f i losóficas

Contra los académicos. El libre albedrío. La

dimensión del alma. El maestro. Naturalezay origen del alma. La naturaleza del bien

INTRODUCCIONES Y NOTAS DE

V I C f O R l N O C A P A N A G A

QUINTA EDICION

NOTABLEMENTE MEJORADA

niDI.JOTECA DE AUTORES CRI S TI ANOS

MADRID • MCMLXXXII

Page 2: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 2/62

 

70 Introducción a «Contra los académicos»

También censuro la afirmación que hJ'ce bd 1 , a sa er:para .?s a os argumen tos usados por Cicerón en suslos mios bran bagatelas 199, siendo así que refuté con toda

~ u s prue as; aunque lo dije chanceándome a ~ tromaRhubie:a sido m:jor c a ~ l a r l o . Este Jibr¿' c ~ n : ~ ~ ~ z ~ a ~ n a m ~ amanzane, hommem .nbi aptum 200.

defendenda est ~ h r i s t i a n a doctrina. illud etiam .argumentorum C¡ccronis, quibus in rb . . A' q u a ~ . mnuv.:as es se dixi u b ·n

1 ns suts cademtcts ususioc;ndo. d i c t u ~ ~ / e ~ s ~ a ; i s a r i ~ ~ ~ ~ n ~ ~ cbrtissima ratione_refutaui, ~ u a m u i s

Hoc opus sic indpit· O ut . J{ a t u ~ , non debUit tamen ·. mam, omamane, hominem sibi aptum

9 Ibid., e 20 n 4_; ·200

Retrae!. I c.l·: PL 32,585-5B?.

·-

C O N T R A LOS A C A D E M I C O S

LIBRO 1

De la verdad y de lo bienaventuranza

C A P I T U L O I

DEDICACIÓN DE L LIBRO A RoMANIANO

l. ¡Ojalá, Rorr:_miano, que la virtud pudiera arrebatar a la

fuerza resistente de la fo¡-tuna al hombre de buenas disposicio

nes para ella, así como ésta no se deja arreba tar a ninguno! Sinduda ya te hubiera echado las manos, proclamando que eras desu derecho, y, llevándote a la posesión de los bienes más seguros,

te líbraría aun de la esclavitud de éxitos de la vida.Mas porque así estaba determinado, sea por causa de nues

tros méritos, sea por necesidad de la naturaleza, que al alma

divina, unida a las cosas mortales, no le dé acogida el puertode la sabiduría, donde no la agiten los vientos propicios oadversos de la fortuna, si no la guía esta misma, o con sus

favores o sus reveses, no me resta ninguna otra cosa por ti quelos deseos, por los cuales alcancemos de aquel Dios, que tieneprovidencia de estas cosas, que te vuelva a ti mismo (porquede este modo fácilmente te devolverá a nosotros), permitiendoque tu ánimo, lampante por respirar, salga, por fin, a la atmósfera de la verdadera libertad. Pues tal vez la que vulgar-

C O N T R A A C A D E M I C O S

L IBER 1

[CSEL 63,3] (PL 32,905)

l. l. O utinam, Romaniane, hominem sibi a p t ~ m ita uidssim uirtusfortunae repugnanti posset auferre, ut ab ea sibi a u f ~ r r i neminem patitur, iam tibi profecto iniecisset manus a suique iuris te esse proclamanset in bonorum certissimorum possessionem traducens ne prosperis quidem casibus seruire permitteret, sed qnoniam ita comparatum est sinepro meritis nostris siue pro necessitate natur::te, ut diuinum animummortalibus inhaerentem nequaquam sapientíae portus accipiat, ubi nequeaduersante fortunae flatu neque secundante moueatur, nisi eo illum ipsauel secunda uel quasi aduersa perducat, nihil pro te nobis aliud quamnota restant, quibus ab illo cui haec curae sunt deo, si possumus, impetremos, ut te tibi reddat-ita ením facile reddet et nobis-sinatquementem illam tuam, quae respirationem iam diu parturit, aliquando in

a manum PL

Page 3: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 3/62

 

72 Contra los <IL'adhnícos 1,1,2

mente se llama fortuna esté sometida a un orden secreto, y elhablar de acaso en las cosas se debe a nuestra ignorancia de susrazones v causas v no ocurre prosper idad e infortunio particularque no- se a j L J s ~ ~ y renga su congruencia con el universo 1•

Esta manera de s ~ n t i r , p r o c l a m < 1 d ~ por los oráculos de las

más fecundas doctrinas y muy remota e inaccesible a la inteligencia de los profanos, la filosofía, a que yo te invito, promete poner en claro a sus verdaderos amigos. Por lo cual, cuando te acaecen sucesos indignos de tu ánimo, no te menospreciesa ti mismo, pues si la divina providencia se extiende hasta nosotros -v esto es indubitable-, créeme que se hace contigo loque c o n ~ i e n e se te haga. Porque cuando ent raste en la vida humana, plagada de codos los errores, con unas disposiciones siempre admirables para mí, aun en el comienzo de la adolescencia,cuando es tan débil y resbaladizo el paso de la razón, te vistecolmado de copiosas riquezas, que comenzaron a englutir en

sus halagüeños remolinos la edad y el ánimo, que parecíanbuscar ansiosamente la honestidad y la hermosura, a no haberte sacado de allí, cuando estabas a punto de anegarte, los vientos de la fortuna que se consideran adversos.

2. l\.Ias si, nl dar a nuestros conciudadanos festejos de ososu otra clase de espectáculos nunca vistos por ellos, hubiesessido celebrado por las más entusiastas ovaciones del teatro; sicon voces concertadas v unánimes los hombres insensatos, cuyamultitud es innumerable, te pusieran sobre las nubes; si nadie

auras uerae libertatis cmergere, etenim fortasse quae uulgo fortuna nominatur occulto quodam ordíne regitur nihilque aliud in rebus casumuocamus, nisi cuius ratio et causa secreta est, nihilque seu commodi seuin(90ó)commodi contingit in parte, quod non conueniat et congruatuniuerso. quam sententiam uberrimarum doctrinarum oraculis edítam

rcmotamquc longissíme ab intellectu profnnorum se demonstraturam ueris amatoribus suis ad quam te inuito philosophia pollicel 4J tur. quam ob

rcm cum tibi tuo animo indigna multa accidunt, ne te ipsc contemnas,nam si diuina prouidentia pertenditur usque ad nos, quod mínime dubitandum est, mihi crcde, sic recum agi oportet, ut agitur. nam cum tantaquanram scmper admirar índole tua ab ineunte adulcscentia adhuc infirmo rationis atquc lapsante uestígio humanam uitam errorum omníumplenissimam ingredcrcris, cxcepit te circumflucntia diuitiarum, quae illamactatem atquc animum, quae pulchra et honesta uidebantur, auide se-qucntem ink.ccbrosis coeperat absorbere gurgitibus, nisi indc te fortunaeilli flatus, qui putantur aduer"i, eripuissent pacne mergcntem.

2. An uero si edcntem te muncra ursorum et numquam ibi anteauisa spcctacula ciuibus nostris theatricus plausus semper prosperrimusaccepisset, si ~ t l ! l t o r u m hominum, guorum inmensa turba est, conflatiset consenticntíbus uocibus ferreris ad caelum, si nema tíbi esse auderet

1Véase i l (" ' ' ' comp:C:m<'ntaria n.l. p.CJ22.

- ·-!,1,2 Con/re íos académtcos 73

se atreviera a cnemis tarse contigo; si las t_ablas m u n i c ~ p a l e s terocbmasen protector, no sólo de tus concmdadanos, smo,tam

bién de los municipios vecinos: e rigiéndote e s t a . t ~ a s , colmando-

de honores ail.adiendo a tus funciones mumctpales podereste ' 1 d'

Periores· si para los festines de todos os tas te preparasensu , 'd d d'espléndidas mesas, donde cada cual con entera se,?un a pu t;-se pedir y satisfacer. su m ~ n e s t e r ? su gu.sto, d ~ n d ~ ~ e adema.smuchas cosas, aun sm pedrrlas; si la hacienda familiar, admi

nistrada con toda diligencia y fidelidad . p ~ r los t,uyos, b ~ ~ t ~ r a para cubrir tales gasto_s; si entretanto v : v ~ e r a s t ~ en edtfrcio_sde muv suntuosa arquttectura, con magnrficos banas, con refinada n;_olicie, con toda clase de juegos que la honestidad consiente, con cacerías y festines, siendo celebrado, como lo hassido, por boca de los clientes, de los ciudada:w.s, d ~ los pueblos como el hombre más humano, generoso, distmgmdo y afortuna,do: dime, ¡oh Romaniano!, ¿quién se atreviera en estascondiciones a mencionarte otro género de vida dichosa, la cuales la única bienaventurada? ¿Quién sería capaz de convencerte,

no sólo de que no eras feliz, sino tanto más desgraciado cuantomenos te tenias por tal? Ahora, en cambio, ¡qué graves amonestaciones te han hecho en breve espacio de tiempo tantos y

tales reveses como has sufrido! Y a no tienes necesidad deejemplos ajenos para persuadirte cuán pasajeros y frágiles y llenos de calamidades son los que consideran como bienes los mortales, porque, con tu buena experiencia, podemos persuadido

a los demás.

inimicus, si municipales ta(907)bulae te non solum n u n ~ m sed etíamuicinorurn patronurn aere signarent, c o n l o c a r c n t ~ r . statuae, m[luerent honores, addercntur etiam potestates, quac mumcrpalem habJtum supercrescerent conuiuiis cotidianis mensac opímnc struercntur, quod curque~ s s e t nece'sse, quod cuiusr..¡ue etiam deliciae ~ i t í r ~ n t , indubitanter peteret,tndubita:ner haurirct multa etiam non pclentrbus fundercntur, r e s q ~ e ipsa famlliaris d i l i u c n ~ c r a tuis fideliterquc a d m i n i ~ t r a t a idoneam se tantr.ssumribus p a r : H a m ~ u c pracberet, tu interea uiueres in aedificiorum exqmsitissinüs molibus in nitore b<J.lnearum, in tesseris, quas honestas non

respuit in uenatibus in conuiuiis in ore clientium, in ore ciuium, inore d c r ~ i q u e p o p u l o r ~ m humanissir'nus liberalissímus m u n d i s s i m ~ s fc;rtunatissinms iactarcris, quisquam tibi, R o m a n t a ~ c , bcatae [5 ] a l t c n u ~ m t ~ e , quac sula beata cst, quisquam quaeso ment1oncm faccre audcrct. C J U l ~ -quarn tibi persuadcre posset non solum te feliccm non csse sed eo m ~ x l -me miserum, quo tibi minime uidereris? nunc uero quam te ~ r e u r ! c ~ a ~ m o n c 1 1 d u m tot ct tanta quae pertulisti aduersa f e c e r u _ n ~ . non emm t1b1

a l ~ e n i s cxemplis persuadcndum est, quam fluxa et f r a g ~ h a et plena c a ~ a -mttatum sint omnia, quae bona mortales putant, cum Ita b expertus sts,ll t ex te ceteris persuadere possimus.

b ita ex aliqua parte bcnc cxpcrtus PL

Page 4: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 4/62

 

74 Contra los acadénúcos

3. Aquella cualidad, pues, aquella disposición tuya,te ha hecho siempre buscar la honestidad y la hermosura;la que has querido ser más liberal que rico; por la queferlste ser más justo que poderoso, sin ceder jamás a lasidad y a la injusticia; esa disposición, te repito, esa no

qué prerrogativa divina, que estaba como sepultada bajosueño letárgico de esta vida, se ha propuesto la oculta Providc'ncia despertar con tan diversos y Íuertes sacudimientos.

Despiértate, despiértate, te ruego; créeme, será paradicha que no te hayan cautivado con sus halagos losde este mundo, que seducen a los incautos. También señaban en seducirme a mí, aunque reflexionaba todos lossobre estas cosas, a no haberme forzado un dolor de pechoabandonar mi charlatanería profesional y a refugiarme enseno de la filosoffa 2

Ella es la qae ahora, en el descanso tan deseado, mementa y conforta; ella me ha libertado enteramente desuperstición, en la que yo te precipité conmigo 3,

Porque ella enseña, y con razón, que no se debe darni estimación a lo que se ve con los ojos mortales, a todoque es objeto de la percepción sensible. Ella prometecon claridad al verdaderísimo y ocultísímo Dios, y ya casilo está mostrando como al través de espléndidas nubes.

3. Illud ergo, illud tuum, quo semper decora et honestati, qua te liberalem magis quam diuitcm esse maluisti,concupisü c s ~ e potentior quam iustior, numquambitatibusque cessisri, illud ipsum, inquam, quod in teljuo uitac huius somno uetcrnoque sopitum est, uariisiactationibus secreta prouidemia excitare decreuit. euigilate; multum, mihi crede, g " ~ ' a t u l a b e r i s , quod paene nullis pr'os¡,eritatib,u!

quibus tenentur incauti, mundi huius tibi dona blanditaipsum capere molicbantur cotidie ista cantantem, nisi meuentosam professionem ahicerc et in philosophiae gremiumc o e g i s s ~ t . ipsa me _nunc i ~ otio, qt::Jd uehemcnter optauimus,fouet, 1psa me pemtus ab illa supcrstitione, in quam tetem dederam, liberauit. ipsa enim docet et uere docetlendum esse totnmque contemni oportere, quidquid m<ortalllbm

cernitur, quid<.juíd ullus scnsus atting:it. ipsa uerissimum et se<:retissirrlUlldeum perspicue se demonstraturam promitrit ct iam iamquelucidas nubes ostentare dignatur.

l Alude a la dolencia vctoral que sintió en Milán, al morbus iste(Soltf. f 14). Cf. Con/es. IX 5.

3 Vér.ce tLlLl C , ' ; n p L r r ' ~ E t a r i a n.2, p.922.

-1,1,4 Contra los académicos 75

ÜCASIÓN DE LA DISPUTA

4. A ella se dedica con mucho ardor conmigo nuest roLict:ncio, que, dejando las seducciones y pasatiempos de suedad, se ha consagrado ta n de lleno a la filosofía, qu e meatrevo sin temeridad a proponerlo como modelo a su padre.Es ln filosofía, en efecto, tal, que ninguna edad pueda quejarsede ser excluida de su seno; y para estimularte a poseerla y aabn:var en ella con más avidez, aunque ya conozco bien tused, he querido enviarte, digámoslo así, este sorbo; te ruegono frustres la esperanza que abrigo de que te será muy agra-dable y, por decirlo así, estimularte. Te he mandado redactadala discusión que tuvieron entre sí Trigecio y Licencio. Pueshabiéndosenos llevado al primero la milicia por algún tiempo,como para vencer el fastidio del est:Jdío de las disciplinas, noslo devolvió con una ardentísima pasión y voracidad de las gran-des v nobles artes.

Pasados, pues, muy pocos días, después de comenzar nues-tra vida de campo, cuando, al exhortarlos y animarlos a losestudios, los vi tan dispuestos y sumamente ansiosos, más delo que yo había deseado, quise probar sus fuerzas, teniendo encuenta su edad; me animó sobre todo el ver que el Hortensio,de Cicerón, !os había ganado en gran parte para la filosofía.

Sirviéndonos, pues, de un estenógrafo, para que el vientono arrebatara nuestro trabajo\ no permití que pereciera nada.

4. In hnc mecum studlosissime uiuit noster Licentius; ad eam totusa i l ~ u e n a l i b u s inlecebris uoluptati(908)bmque conuersus est ita, ut [6 ]eum non temere patri audeam i mitandum proponere. philosoph ia est enim,a cuius uberibus se nulla aetas gueretur excludi. ad quam auidius reti-~ e n d a m et hauriendam qua te incitarem, quamuis tuam sitim bene noue-n.m, gustum tamen mittere uolui. quod e tibi suauissimum et, ut itad1cam, inductorium fore peto, ne frustra sperauerim. nam disputationem,quam Ínter se Try,';etius et Licentius habuerunt, relatam in litteras tibimisi. iilum enim qlloque adulescentem quasi ad dctergendum fastidíumdisciplinarum aliquantum sibi usurpasset militia, ita nobis magnarum~ ~ n e s t a r u m q u e artium ardentissimum edadssimumque rcstituit, pauculislgltur diebus transactis posteaquam in agro uiuere coepimus, cum eos ad~ t u d i a hortans atque animans ultra quam optaueram paratas et prorsuslnhiantes uiderem, uolui temtare pro aetate quid possent, praesertim cumB ~ r t e n s i u s liber Ciceronis iam eos ex magna parte conciliasse philoso-Phtae uideretm. adhibito itaque notario, ne aurae laborem nostrum dis-cerperent, nihil perite permisi. sane in hoc lihm res et sententias illorum,tn"a ucrn ct Alypii etiam uerba lecturus es.

'\,.4C:f. VmGI!.lU.\1: Aeneid. IX 3 1 ~ · 1 3 : . < < ~ d t a patri rnandaLI d,hat p r n t ~ m L t .

-d 8 ~ l o e omn'::J J J ~ r : c t p u n t E't nub1bus mrrta donant».

o ~ w n 1 PI

·-

Page 5: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 5/62

 

76Contra los académicos

~ s í , pues, en este libro verás las cuestiones y opinionesmdas por ellos y aun mis palabras y las de Alipio.

CAP ITULO JI

fELlCIDAD Y CONOCIMIENTO

5 · Habiéndonos, pues, reunido todos por invitaciónen un ~ u g a r do?de - ~ e pareció oportuno, les dije:- c A c a ~ o uudms de que nos conviene conocer

-D e mngún modo, dijo Trigecio.

1Los d ~ m á s d i ~ r o n señales de aprobación.

.-Y SI, ~ ~ s d11e yo, aun sin poseer la verdad podemos! fchces, ~ ~ r e e 1 s ~ u e será necesario su conocimiento?

AqUl rntervmo Alipio diciendo:

- : - ~ n esta c u e s t i ~ n asumo yo con más seguridad el~ e d arbitro:, pues, temendo el viaje dispues to pa ra ir a la

~ , ~ ~ n v 1 e n e se_a r e l ~ v a d ? . en el oficio de tomar parte en1 1 s c ~ s 1 o n ; a d ~ m a s , mas facdmcnte puedo delegar en otrouncwnes .. de Juez q : ¡ ~ las de abogado de una de las

No espere!s, pues, mi Intervención en favor de ninguna

. A c c e d 1 _ c ~ ~ n t ~ ~ o s a lo que pedía, y después que vom1 proposrcron, drJo Trigecio: "

- C i e r t a ~ n e n t e , bienaventurados queremos ser; y si

bmos s

1erlo sm la verdad, podemos también dispensarnos

uscar a.

- ¿Y q ~ é os parece esto mismo?, añadí yo. ¿Creéis quedemos ser dichosos aun sin hallar la verdad;:¡

-:-Sí podemos, con tal de buscarla, r e s ~ o n d i ó entoncescenc10.

II . 5. Cum ig_itur omnes hortatu meo unum in locum ad hoc

gregati essemus, ubt. oportunum uisum est: Numquidnam dubitatisyuam, _ucrum nos sctre oportere? -Minime, ait Trvgetius ceteri u ~ uu1tu 1pso approbasse significauerunt -Q 'd · ·. · qcompr h b · · ll1 , SI, mquam Ctlam

rb. e ~ n . ; o ucrC! eatl ~ s s c p o s ~ u m u s , necessariam ucri '. ·l ~ U t l t r a ~ m r . -;-H1

_c A l y ~ l ~ s : . Hums quaestionis, inquit, iudicem me.

0·. c_um e ' : l ~ Jter m1h1_ In urbem sit constitutum, oportet me

ahcmus . suscrprendac par tts rcleuari, simul quod facilius iudicisquam cumsquam defensionis a cu_ipiam [71 delegare possum. quarcpro altcrutra parte ne a me qurdquam exspectetis -Q d ·c;;ssum_ esset ab omnibus et ergo rogationem r e p e t i s ~ c m : Bueoati ctr y g e t ~ u s , esse uolumus, et si ad hanc rem possumus abs ue

p c ~ u ~ n l t e _ , qlJaercnda no bis u e ritas non est. -Quid hoc i p s u ~ ; ; , LTsttn;tat:snp heatos n?s e ~ s e ~ o s s e etiam non inuenta u e r i t a t ~ ?

centlus. ossumus, mqun, SJ uerum quaeramus. -H ic cum ego

a dcfensoris PL

-- ·-·-1,2,6 Contra los académicos 77

Habiendo yo aquí pedido por señas el parecer de los otros,

dijo Navigio:-M e hace fuerza la opinión de Licencio. Pues tal vez p u e ~

de consistir la bienaventuranza en esto mismo, en vivir buscando la verdad.

-Define, pues, le rogó Trigecio, la vida feliz, para colegirde ahí la respuesta conveniente.

- ¿Qué piensas, dije yo, que es vivir felizmente, sino vivirconforme a lo mejor que hay en el hombre?

-N o quiero ser ligero en mis palabras, replicó él; masp a r ~ c e m e que debes declarar qué es lo mejor que hay en elhombre .

-¿Quién dudó jamás, le repuse yo, que lo más noble delhombre es aquella porción del ánimo a cuyo dominio convieneque se sometan todas las demás que hay en él? Y esa porción,para que no me pidas nuevas definiciones, puede llamarse men-

te o razón 5. Si no te place esta opinión, mira tú a ver cómo

clefínes la vida feliz o la porción más excelente del hombre.-Estoy conforme con ella, dijo éL

6. -Luego, les dije yo, para volver a nuestro propósito,¿te parece que sin hallar la verdad, con sólo buscarla, puedevivir uno dichosamente?

-Mantengo mi sentencia, dijo él; de ningún modo meparece.

-A mí, afirmó Licencio, absolutamente me parece que sí,pues nuestros mayores, a los cuales la tradición presenta como

rorum sententiam nutu flagitassem: 1\..Joaet me, inquit Nauigius, quoda Licentio dictum est. potest enim fortassc hoc ipsum esse beate uiuere,in ueritatis inquisitione uiucrc. -Dcfini ergo, ait Trygctius, quid sit beatauita, ut ex eo collip-am quid rcspondcre conueniat. -Quid censes, inquam,

esse aliud beate uiuerc nisi sccundum id quod in hominc optimum cstuiuere? -Temere, inquit, uerba non fundam; nam id ipsum optimum

quid sit, dcfiniendum mihi abs te puto. -Quis, inquam, dubitauerit nihilesse aliud hominis optimum quam eam partem animi, cuí dominantioptemperare conuenit cctcra quacque in ho(909)mine sunt? hace antcm,ne aliam postules definitionem, mcns aut ratio dici potcst. quod si tibinon uidetur, quaere quomodo ipsc definías uel beatam uitam uel hominisoptimum. -Adsentior, inquit.

6. Quid ergo? ut ad propositum, inquam, redeamus, uideturne tibinon inucnto ucro beate posse uiui, si tantum quaeratur? -Repeto, inquit,sententiam illam m e > ~ m: minime uidet ur. -U os, inquam, quid opinmnini?-Tum I.icentius: J'viihi prorsus, inquit, uidetur. nam maiores nostri,quos sapientes beatosque accepimus, eo solo, quod uerum quaercbant,hene beateque uixcrunt. -Ago gratias, inquam, quod cum Alypio me

' Véase nota complemcntari:J n.3, p.922.

4

Page 6: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 6/62

 

78 Contra los académicos

sabios y dichosos, vivieron br"en y f 1· '1e rzmente so o porinvestigado la verdad 6 nane1:11

- 0 ~ ~ agradezco, les dije yo, que, juntamente conme hayats h e c ~ ~ vuestro árbitro, porque os confieso rtJllp.IO;•

zaba ya a envrdrarle. Así, pues, como a una de las partesP

1

arece que para la vida dichosa le basta la investigación

a v e r d a . ~ , Y a la otra, que para lograr la dicha sela poseswn de_ la ~ i s m a , y Navigio poco ha querido r ; ~ ~ ~ ! ' : ~ : ~ : . t u parte, L l C ( : n ~ I O , con gran curiosidad espero cómo

ers v u ~ s t r a s o p m w n ~ e s . Se trata de una cuestión muy impor,llltante, d_1gna de la mas escrupulosa discusión.

-dSt _el te:na es grande, advjrtió Licencio, requieregran es mgemos.

-N o busques, le contesté yo, sobre todo en esta casacampo, lo que es difícil hallar en todas part es· más biplica :ú el porqué. de tu opinión, que sin d u d ~ has endespues de reflexiOnar, y los fundamentos en quepues aun los pequeños se engrandecen en la discusióLntescaJoS.l,

grandes problemas.

CAP I TULO !JI

UNA OBJECIÓN

17 -Pues v ~ o , d_i!o él, que quieres a todo trance

d _ - ? v u e l t ~ o s en la ~ d t s c u s w n , sin duda buscando nuestra utiliclacl,tme .tu por que no puede ser dichoso quien busca la "eJrdtld.

aun sm hallarla. •

iudicem fecistis cui, fateor inuid('te [S ] ·alteri uestrum ' 'd _ b ' . Iam coeperam.non nisi inuemrl etur eatam _urtam sola inuestigatione ueritatisdit in tuam L_one posse contmgere, Nauigius autem paulo ante'

l ' . lCCTitl, partcm se uelle transite magno opere; ~ a c l i J ¡ ; : ~ ~ e ~ ~ a r u m _ u e s t r d a _ r u ~ patroni esse p o s ~ i t i s . res enim

. lscus.swne rgmssima. -S i res magna est aitmagnos utros des1derat Nol' · '~ 1 1 a ~ ~ U o t ubiuis gentiu;- r e p ~ r i ; u a d J f f ~ ~ i J e ~ ~ ~ a ~ ; : ~ : i ~ : r ~ i ~ l i ~ ~ u i c l ~ a t u r an;mte n,on t e ~ e r e , ut opmor, prolatum est et qua tibi '

· " e m¡¡xrmae res cum a p ·solent efficere. arUJs quaeruntur, magnos

III. 7. Quoniam te inq 't 'd~ ~ ~ e b ~ ~ ~ s i ~ ~ i ~ e : nd i s p u ~ ~ m u s _ , u l q ~ o d l : ~ u ~ i ! f t ~ ~ ~ ~ J ~ e c ~ ~ Í i d ~ ~ g e r e , . o possu qul uemm quaent, etiamsi minime ¡·,om:nillt.

6CrCERO, Acad. II 41,127.

t> cxsoec.to -Pr.

·-i ) , / Contra los académicos 79

-Porque el hombre feliz, dijo Trigecio, hadeser perfectosabio eniodas lascosas. Ahora bien: el que busca, todavía noes ·perrecto-:·N;; ·v·eo, Pues, cómo puede ser feliz.

-¿Tiene para ti valor, respondió el otro, la autoridad delos antiguos?

-N o la de todos.- ¿La de quiénes admites?-L a de los que fueron sabios.- ¿Te parece sabio Carnéades?-Y no soy griego; no sé quién fue ese Carnéades 7

-Pues entonces, insistió Licencio, ¿qué piensas de ÚuestroCicerón?

:De"spués de un rato de silencio, dijo Trigecio:-Fue un sabio.-¿Luego su opinión tiene para tí alguna fuerza en esta

materia?-Ciertamente.-Escucha, pues, su manera de pensar, pues creo que la

has olvidado. Creyó nuestro Cicerón que es feliz el investigador de la verdad, aunque no pueda llegar a su posesión.-¿Dónde Cicerón ha dicho eso?-¿Quién ignora que afirmó con insistencia que nada pue-

de ser percibido por el hombre y que al sabio sólo le restala rebusca diligentísima de la verdad 8

, porque, si diera asenso

-Quía beatum, inquit Trygetius, uolumus csse perfectum in omnibussapientem. qui autem adhuc quacrit, perfectos non est. hunc igitur quamodo asseras beatum, omnino non uideo. -E t ille: Potest apud te uiuerc, inquit, auctoritas maiorum? -Non omnium, inquit Trygetius. -Quorum tandem? -Ille: Eorum scilicet, qui sapientes fuerunt. -Tum Licentius: Carneades, inqui t, tibi sapiens non uidetur? -Ego , ait, Graecusnon sum; nescio Carneades iste qui fuerit. -Quid, inquit Licentius,

de illo nostro Cicerone quid tandem existimas? -Hic cum diu tacuisset:Sapiens fuit, inquit. -E t ille: Ergo eius de hac re sententia habet apudte aliquid ponderis? -Habet , inquit. -Accipe igitur quae sit; nam eam

·tibi excidisse arbitrar. placuit enim Ciceroni nostro beatum esse, quiucritatcm inuestigat, etiamsi ad eius inuentionem non ualeat peruenire.-Ubi hoc, inquit, Cícero dixit? - E t Licentius: Quis ignorat eum adfirmasse uchcmenter nihil ab homine [9 ] percipi posse nihilque remanere

·:;::picnti nisi diligentissimam inquisitionem ueritatis, propterea quia, si

' c ~ r n C : a d t : s de Cirene {214-129 a.C.) fue cscolarca de la Academia Nueva,:'>U,:esur clc Arquesilao y, como él, adversario de todo dogmatismo. <<CarnéadesP ~ r . < . o n d m e n t e no escribió obra alguna, pero en su escuela se fabricó toda laa r m . ~ r í a de hechos empíricos y argumento;; dilalécticos que manejó el escep-ticismo posterior». MAX PoHLENZ, La Stoa I 361 {Firence 1957). Cf. V. BRO-CflAR.D, Les escéptiques grecs. Vers. española, Los escépticas griegos II a.c. IVY V (Madrid 1944).

~ Crc.., liortensius frag.lül Müller. Cf. M. TESTARD, Saint Augustin et Cicé·J·on I 19-39 (París 1958).

Page 7: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 7/62

80Conlta los ucadémicos 1,3,8

a cosas inciertas, aun siendo verdaderas por casualidad, nopodría verse libre de error, siendo ésta la falta principal delsahio? Po r lo cual, si se ha de creer que el sabio es necesariamente dichoso, y, por otra parte, la sola investigación de laverdad es el empleo más noble de la sabiduría, ¿a qué dudar

de que la vida dichosa pLtede resultar de la simple i n v e s t i g a ~ ción de la verdad?

8. Entonces dijo Trigecio:- ¿E s lícito v o l v c ~ · a las afirmaciones hechas a la ligera?-Sólo niegan esa licencia, intervine yo agui, los que dispu-

tan movidos no ?or el deseo de hallar la verdad, sino por unapueril jactancia de ingenio. Asi, pues, aquí conmigo, sobretodo atendiendo a que estáis en la época de la formación y

educación, no sólo se os concede eso, sino que os impongocomo un mandato la conveniencia de volver a discutir afirma·ciones lanzadas con poca cautela.

· -Tengo por un gran progreso en la filosofía, dijo Licen.cio, menospreciar el triunfo en una discusión por el hallazgo

de lo justo y verdadero. Así que con mil amores me sometoa tu indicación y autorizo a Trigecio-pues ésta es cosa que

me toca a mí--repasar Ias aserciones que le parezca haber cmi·tido temerariamente.

Entonces dijo Alipio:

-Vosotros mismos convenís conmigo en que no es tiempoaún de ejercitar la jurisdicción Je mi oficio. Pero como mipartida está preparada hace tiempo, y me obliga a interrumpir

inccrtis tcbus esset as:ccnsus, e t i a m ~ i fortasse uerae forent, liberari errare

non possct, quac maxnna est culpa sapientis? quam ob rem si et sapicntcm necessario beatun e ~ s e crcdendum est et ue;·itatis sola inquisitiopcrfcctum sa(910)picntiae mum1s cst, quid dubitamus existimare beatamuitam etiam pcr se ipsa inuestigationc ucritatis possc contingcre?

8. Tum ille: Licetne tandcm ad ea, quae temerc concessa suntrursum redire? -H ic ego; J!li hoc non solcnt concederc, inquam, quo;

ad disputandum non inucnicnJi ueri cupiditas sed ingenii iactantiapuerilis inpellit. i t a q u ~ apud me, praesertim cum adhuc nutriendi educ:mdique sitis, non solum conceditur sed etiam in pracceptis habeatisuolo ad ea uos discmienda redire oporterc, quae concesscritis incautius.-E t . Liccnlius; . Non paruum in philosophia profectum puto, inquit,C\lDl 1.n c : o n p a r m ~ o n e recti uerique inucnicndi conlcmnitur a disputante

t ~ l C t o n n . ~ t a q u e hbenrer obsequor praeceptis ct sentcntiae tuae ct TrygctnJm ad 1d, quod tcmcre se concessissc arbi tratur -res enim mei iurises t - rcdire pcrmitto. -Tum Alypius; Susccpti a me officii nondumpanes esse uosmct ipsi mecnm recognoscitis. sed quoniam a iam dudum

disposita profectio interrumpcre me conpellit, pro meo quoque munercgcminatam sibi potestatcm particeps mecum iudicii non rennuet usque

a quoniam id PL

·-1,),9 Contra los académicos 81

mis funcione-s, no dejará de ejercer por mi c ~ e n t a s ~ . doblepotestad hasta mi regreso el que p ~ r c u ~ _ ? t a m1<1 p , a r t r ~ l ~ a l d ~ este oficio, pues veo que v t ~ c s t r a d1scus10n se pro seg mra argamente. .. . .

Y después de: retirarse, d t J ~ Ltcencw: .-Puedes repeiÍr lo que ahrmast,C:: a ~ a hgera. .-Concedí temerariamente que C1ceron fuera u? ~ a b w . ._·Ah! Pero ¿no fue sabio Cicerón, cuando el 111trodu¡o

y elevÓ a su perfección la filosofía entre los .romanos? 9•

-Aun c o n c e d i ~ n d o t e que fuera un sabw, estoy le¡os de

aprobar todas sus opiniones.-Pues tendrás que refutar otr8s muchas de sus ideas para

no parecer imprudente al rechazar ésta. , , ._ ·Y si e ~ t o v dispuesto a probar que fue este el umco flaco

C - · es que pesese su pensamiento? Lo que te mteresa_, yo creo,las razones que daré para demostrar rn1 aserto.

-Adelante, pues. ¿Cómo osaré yo afrontarme con el quese declara adversario Je Cicerón?

9. -Quiero que adviertas, me dijo a q u ~ T r i g c c ~ o , tú_ queeres nuestro juez, cómo has definido más arnba 1 ~ v1da d1cho·sa; porque dijiste que es b i e n a v e n t ~ r a d o _el que vive c o n f o r ~ e a la porción del ánimo que conviene Impere a las demas.Y tú Licencio has de concederm e ahora (pues ya en nomb rede la' libertad, 'que la misma filosofía nos promete dar, he sa-cudido el yugo de la autoridad) que el mvestigador de la ver-dad todavía no es perfecto. . ~ . _

Después de una larga pausa, rcspondw L1cenc10:

in reditum mcum; uideo enim_ h o ~ ue_strutyJ ce_rtamen lc:ngius p r o g r e ~ surum. -E t cum disccssit: Qmd, m q m ~ L1centms,. tcmere. concesseras.profer. -E t ille: Tcmerc dedi, inquit, C : c e r o n ~ m f ~ t s s e saptc.ntem. -:-Er

gone Cicero sapiens non fuit, a quo m I , a u n ~ ltngua ph.llo:ophta etincoata est et perfecta? -Ets i conccdam, mqmt, .essc ~ a p t e 1 ¡ 1 ' Í t ~ Ü ] ~ o n omnia tamen cius probo. -Atqui oportet multa e l l l ~ a h ~ re e . as!ut non inpud"nter hoc de quo agitur, inprobare mdeans. -Qmd, SI

hoc solum 1 1 0 ~ . recte iÚum sensisse adf.irmare. para tus sum? }cstrad_ ut

opinar nihil interest, nisi cuius pondens ad 1.d q u ~ d u ~ l o ~ ( s c r c ~ um

1 ' 8 . r i o n ~ s adferam. -J?.ergc, .inquit ille_. - Q m ~ e n u ~ , mqmt, au camcontra cum qui se Ctccroms aduersarmm proflte tur. _ d

9. Hic 'Trygctius: Volo a t t c n ~ a ~ , _ait, ty_ i ~ d c x noster, quem amodum superius bcatam uitam dc±lmcns; dtxtstl namque e ~ m beatut;I

· • · i iuit quam cetens conucnttsse qm secundum cam parcem amm u : . . .i m p ~ r a r e . tu autcm, Liccnti, uolo. u e ~ nunc mrht co.ncedas. -Jam. emm

Jibcnatc in quam maxime nos wndJCaturam se p h i l o s o ~ h l a d h p n l h c e ~ . u r , · ' · · · f t non esse nm a uc uenta-Ugum illud auctontatJs excussl- per ec u.m . ,' ' " - ~ d . .t e ~ requirat. -Tum ille post diuturnurr: sJlentmm: Non concc o, mqmt.

' VéJse nota complementaria nA, p.922.

 

Page 8: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 8/62

i

111

1

82 1,3,9

-N o te lo concedo.--¿Por q u ~ ? Explícate, a ver. Soy todo oídos y anhelo

por escuchar como un hombre puede ser perfecto faltándolela verdad.

- -El ' - Í l ~ e no llegó al f111, reph..:::ó el otro confieso que no

es pel'fecto aún. Pero aquella verdad ::;ólo Días creo que laposee, o quizá tarnbién las almas de los hombres, después deabandonar el cuerpo, es decir, esta tenebrosa drcel 10 • Peroel fin del hombre es indagar la verdad como se debe: buscamos al h - ; : : ~ m b r e perfecto, pero hombre siempre

.- L u e g o ~ el hombre no puede alcanzar b dicha, dijo Tri-g ~ c w . ¿Y cot;-o p_uede ser dichoso sin lograr lo que tan ardientemcr;tc C ! ~ s ~ J ? Pero no; el hombre puede ser feliz, por~ u ~ pueue VIvir conforme a aquella porción imperial delammo a que todo lo demás debe subordinarse. Luego puedehalla:· la v ~ r d a d . Y si no, repliéguese sobre sí mismo y ren u ~ c l e al Ideal d ~ la verdad, para que, al no poder consegmrlo, sea necesariamente desdichado.

-Pues ésa es cabalmente, repuso Licencio, la bienaven~ ~ t r a n z ~ del_ homb:e: buscar bien la verd ad; eso es llegar aldn, m ~ ~ s alla del cual no puede pasarse. Lueg o el que con menosardor de, lo que cur.vienc investiga la verdad, no alcanza el findel h o m . l ) r ~ ; m2s q u i ~ n se consagra a su búsqueda según susfuerzas y _aeher, aun. s ~ ~ dar con ella, es feliz, pues hace cuantodebe segun su condtcwn natural. Y si no la descubre es de-fecto de la naturaleza. '

- T r y g e t i u ~ : Cur quaeso? explica. istic sum enim et aueo audire, qu apacto p ~ s s t t e ~ perte_ctus. horno esse et adhuc quacre re uerita tem. -H ic

rlle: Qur ad fmcm; mqurt, non peruenit, fateor, quod perfectus non sit.u e ~ I t a t e m autem 11lam so!um deum nosse arbitrar aut forte hominisa n u r ~ m ? , cum ho_c . corpus, hoc est tencbrosum carccrem, dereliquerit.homlt?JS autem fm1s est perfecte quaercre ueritatem; perfectum enímquaenmus, sed tamcn h?mmem. :--Et Trygetius: No n igitur potest beatuse(sse horno. quomodo emrn, cum td quod magno opere concupiscit adsequi911) nequeat? potest ~ u t : m . horno beate uiuere, si quidem potest

secundt;trr,t eam p a r t e ! ! ~ am.mt muere, quam dominari in homine fas est.potest 1 g 1 ~ u r u e r u ~ muemre. aut colligat se et non concupiscat uerumne, cum 1d a d s e 9 ~ 1 n ~ n potuerit, necessario m i ~ e r s.;t. -A t hoc i p s u ~ est h c > ~ t u m hc;mr111s, mt rile, perfccte quaerere ueritatem; hoc enim estperuemre ad fmem, ultra que_m non potest progredi. quisquis ergo minusm s t a n t ~ r q u ~ m ?Portet u e n ~ a t e m qunerit, is ad finem hominis nonperuemt; q w ~ q m s . autem tantum, quantum homu potest ac debet datoperam l l l ] muemendae ueritati, etiamsi b eam non inueniat beatus' est.totum enim facit, quod ut faciat, ita natus est. inuentio a u t c ~ si defueri;,

10Vé2'e nCJta compleme'1taria n.5, p.92.3.

b is etiamsi PL

·-!,4,10 Contra los académicos 83

Finalmente, como todo hombre por necesidad es feliz o d e s ~ graciado, ¿no raya en locura el decir que es infeliz el hombreque día y noche se dedica a la investigación de la verdad?Luego será dichoso.

Adem2s, tu misma definición, según yo entiendo, me favo

rece grandemente, pues si es bienaventurado, como lo es, quienvive según la porción espiritual que debe reinar sobre todo lodemás, y esa porción se llama razón, te ~ J r e g u n t o : ¿No vivesegún r a ~ ó n quien busca bien la verdad? Y si es absurdo negarlo, ¿por qué no llamar feliz al hombre por la sola investigación de la verdad?

CAP ITULO IV

QU É ES EL F.RROR

10. -Y o creo, respondió Trigecio, que el que yerra ni

vive según la razón ni es dichoso totalmente. Es así que yerrael que siempre busca y nunca halla. Luego tú tienes que demostrar una de estas dos cosas: o que erran do se puede ser feliz,o que el que siempre investiga la verdad, sin hallarla. no yerra.

~ E l hombre feliz no puede errar, n ~ S J . l O n d i ó el otro.

Y después de largo silencio añadió:--!vias tampoco yerra el que busca, pues ¡wra no errar in

daga con muy buen método.-Cierto que para no errar, replicó Trigecio, se dedica a

L ~ investigación; pero como no alcanza lo que bw,ca, no sesalva del error, Así tú has querido hacer hincapié en que ese

id deerit quod natura non dcdit. postremo cum hominem necesse sit autbeatum esse aut miserum, nonne dementis est eum, qui clics noctesquequantum potcst instat inuestigandae ueritati, miserum dicere? bcatus igiturcrit. deindc illa definitio mihi, ut arbitrar, ubcrius suffragatur; nam sibcatus est, sicuti est, qui secundum eam partcm animi uiuit, quam regnareceteris conuenit, et haec pars ratio dicitur, qua-:.:o, utrum non senmdumrationem uiuat qui quaerit perfecte ueritatem. quod si absurdum est, quidJubitamus beatum hominem dicere sola ip.:;:J inqnisitione llf'l"itMis.)

IV. 10. Mihi, ait ille, nec secundum raüoncm uiur.:re nec bt:atusomnino quisquis errat uidetur. errar autcm omnis, qui semner quaerit necinuenit. unde tihi unum e duobus monstrandnm cst, aut errantem bentumc·,sc posse aut c:um, qui quod quaerit numqu:ltn inuenit, non errare. - I I i cill:c. Beatus errare non potest. et cum diu si1uisset; ]\Ton autem errat,ln<;¡uít, cum quacrit, quia ut non enet qwlcrÍl. a. ~ E t Trygctíus: Utnuf! erret quidem, ínquít, quaerit, sed errat, cum miníme inuenít. ita

~ rerfccte quaerit PL

 

Page 9: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 9/62

1

84 Contra los académicos 1,4,10

hombre no quiere engañarse, como si ninguno errase contrasu voluntad, o como si errase alguien de otro modo que contrasu voluntad.

Entonces yo, al ver su vadbcíón en responder, les dije:-Tenéis que definir el error, pues más fácilmente veréis

sus límites después de penetrar en su naturaleza.-Yo , dijo Licencio, soy inepto para las definiciones, aun

que es más fácil definir el error que acabar con él.-Y a lo definiré, pues, yo, respondió el otro; me será fácil

hacerlo, no por la agudeza de mi ingenio, sino por la excelencia de la causa, porque errar es andar siempre buscandosin atinar en lo que se busca. '

-S i yo pulliera, dijo Licencio, refutar Lkilmcnte tu definición, ha tiempo que no hubiera faltado a mi causa. l'vlas, o porque el tema es de suyo muy arduo, o a mí se me antoja que lo

es, Y ~ o ~ ~ u e g ~ aplacéis la cuestión para mañana, pues, a pesarde m1 (hhgenCia y esfuerzo reflexivo, no atino hoy en la respuesta conveniente.

Como me pareció atendible la súplica, sin oposición de nadie, nos levantamos a pasear. Y mientras no:;orros conversábamos de mil varios asuntos, Licencio siguió pensativo .i\1as alfin, viendo que era en vano, soltó riendas a s-u <Ínimo, y vino an:ezclarse con nosotros. Después, a la caída de la tarde, se reantmó entre ellos la discusión; pero yo les frené v les convencíque la dejasen para el siguiente día. De allí no ; fuimos a losbaños.

~ u t ~ m tibi p r o ~ u t u r u r r . putasti, guod errare non uult, quasi nemo enetl ~ U l t u s aut q m s g u ~ m omnino erret nisi inuitus. -Tum ego, cum illed_m c u n c _ t a r e t ~ l ~ qmd_ resp_onde:et: Defini_cndr;-m uol?is est, inquam, quid~ l t e r r ~ r , ~ a C i h u s emm etus frnes potestts mdere, m gucm iam penitusm g r e s s ~ estls. -Ego, inguit Licentius, deflnire aliquid idnneus non sumq ~ a m u t s errore;n_ ddi?i!e sit facilius quam finire. -Ego, ait ille, d c f i ~ marn, quod r;mhr facrlhmum est non ingenio, sed causa optima. name ~ r a r e . est :;trgue_ semper _ q : ; ~ c r e r e , nu_mquam inuenire. -Ego, inquit

Ltcentms, Sl uel tstam deímttronem fanle possem refellere, iam dudum

c a u s ~ e m ~ a ~ non defuissem. sed quoniam aut res ipsa per se ardua estaut tta _m1h1 appar_ct, _ P ~ t o a ~ o b i s , ut usque in crastinam luce:-m quaestiop21 d1fferatur, Sl n1hll hodre quod respondcam repcrire potuero cumrd seduJe: mecum ipse uoluam. -Quod cum concedcndum putare11 nonrennuent1b_us ceterrs, deambulatum ire surreximus nobisquc ínter nosmulta uanaque serm?cinantibus ille !n cogitatio_ne defixu-; fuit. quod

cum f r ~ s t r a esse sensrsset, relaxare ammum malmt et nosrro se miscercsefJ?-1001. postea cum aducsperasceret, in eundcm (912) conflictumredrerant; s_cd modum inposui persr1asiquc, u t in alium diem differriraterentur. lnde : ~ d halneas,

1,4,11 Contra los acddémicos

SEGUNDA DISPUTA

11. Al siguiente día, estand o todos sentad os, les dije:-Reanudemos la cuestión de ayer.

·-85

-Aplazamos la discusión, dijo entonces Licencio, si no meengaño, a ruego mío, por parecerme muy dificultosa la definí·ción del error.

-E n eso no yertas ciertamente, le observé yo; y ojalá queesto sea un buen augurio para lo que falta.

-Escucha, pues, dijo él, lo que ayer te hubiera expuesto,a no haberme interrumpido. El error, creo yo, consiste en laaprobación de lo falso por verdadero; y en este escollo no dael que juzga que ha de buscarse la verdad, pues no puede aprobar cosa falsa el que no aprueba nada; luego es imposible queyerre. Y dichoso puede serlo fácilmente, pues para no ir máslejos, si a nosouos se nos permitiera siempre vivir tal comovivimos ayer, no se me ocurre ninguna razón para no tenernos

por felices. Pues vivimos con una gran tranquilidad espiritual,guardando libre nuestra alma de toda mancha de cuerpo, muylejos del incendio de las pasiones, consagrados, según la posibilidad humana, al esfuerzo reflexivo de la razón, esto es, viviendo según la divina porción del ánimo en que convinimospor definici ón ayer consistía la vida dichosa; y según creo,buscamos la verdad, sin llegar a su hallazgo. Luego la solainvestigación de la verdad, prescindiendo de su alcance, puedecompagmarsc con la felicidad del hombre. Advierte, pues, conqué facilidad, sólo con observaciones corrientes, queda refutada

11. Postrid ie autem cum conscdissemus: Prof ette, inquam, quod herícoeperatis. -Tum Liccntius: Distuleramus, inquit, disputationem, nisifallor, rogatu meo, cum crroris definitio difficillima mihi esset. -H ic

plane, inguam, non erras, quod u t tibi o;nen sit aJ reliqua, libenteroptauerim. -Aud i ergo, inquit, guod herí etiam, nisi intercessisses,protulisscm. error mihi uiJetur essc fdsi pro uero approbatio. in quemnullo pacto incidit, qui ucritarcm quaerendam semper ex:stimat; falsumenim probare non potest, qui probat nihil; non igitur potest errare.bcatus autem esse facillime potest; na o ne longius abeam, si nobis ipsis,ut heri licuit, cotidie uiucre liccrct, nihil mihi occurrü, cur nos beatosappellaLc Jubltatemus. u i x i m u ~ cnim magna mentis tranquillitate ab

omni corporis labc animum uindicantcs ct a cupidiratium facibus longissime remoLÍ, dantes, quantum homini licet, operam rationi, hoc estsccundum diui11am illam partem animi u i u ~ n r c s , quam beatam esseuitam hesterna in ter nos definitione con uenit; atqui b, ut opinor, nihilinuenimus, sed tantummodo quaesiuimus ueritarem. potest igitur solainquisitione ueritatis, etiamsi eam inuenire minime possit, homini beatauita contingere. [131 nam definitio tua uide quanta facilitate excludatUJ

D atque PL

 

Page 10: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 10/62

86 Conira los académicos 1,4,12

tu definición. Porgue dijiste que errar es buscar siempre, sinhallar nunca. Pues supongamos que alguien nada busca, y pre"

guntándole otro si ahora es de día, ligera y atropelladamenteresponde que, según su parecer, es noche. ¿No te parece quese engañai .Esta ciase de errores tan notables no se comprenden

en tu definición.

Po r otra pane, ¿puede haber Jefinición más viciosa, puescomprende a los que no yerran? Imaginémonos que alguienquiere ir a Alejandría, y va por el camino recto; no podrásdecir que yerra; mas, por diversas G:msas, hace el recorrido en

largas jornadas, hasta que es sorprendido por la muerte. ¿Acasono buscó siempre sin alcanzar lo que quería, y, con todo, noerró?

~ N i tampoco buscó siempre, contestó Trigecio.

12. -Dices bien, replicó Licencio, y tu observación esrazonable. Mas de ahí se sigue que no vale tu definición, puesyo no he sostenido que es dichoso el que siempre busca la ver

dad. Eso es imposible. En prlmer lugar, porque no siempreel hombre existe; en segunJo lugar, ya desde que comienzaa serlo no puede dedicat·sc a la investigación por impedírselola edad. O si interpreus siempre en el sentido de que no debedejar perder ningúr: instante sin consagrarlo al estudio de laverdad, entonces volveremos al citado ejemplo del y _ i ~ j _ e __a-Aleja!J_dría. St:ponte, en efecto, que un hombre, cuando la edad

notione communi. eter:im errare esse dixisti semper quaercre et numquam inuenire. quid, si guisquam nihil q u a e ~ · a t et interrogatus uerbi

gratia, utrumnam modo d i ~ s sit, teme:e statimque noctem esse opinetur

atque respondeat, nonne tibi uidetur errare? hoc igitur erroris genusuel immanissimum non conplexa est def;nitio tua. quid, si etiam non

errantes conplexa est, potest definitio ulla esse uitiosior? nam si quis

Alexandriam quaerat et ad er.m recto pergat itinere, non opinar poteseum errantcm u o c ~ r e . quid, si eandem uiam uariis impedimcntis e causislanga agat t e m p < ~ r e et in ea morte praeueniatur, nonne et semperquaesiuit ct numquam inuenit nec errauit tamen? -Non , inquit ille,&emper quaesiuit.

12. Recte dicis, ait Licentius, et bene admones. inde enim prorsus nihil ad rem pertinet deíinitio tua; non enim ego bcatum essedixi, qui sempcr quaerat ueritatem. qnod ne fieri quidem potest, primo

quía non scrnpcr horno est, deinde quia non ex quo ternpore incipitesse horno, eo iam potest aetate impediente uerum quaerere. aut sisemper id patas dicendurn, si nihil temporis, quo iam quaerere potest,perite patitur, rursus t:bi Alexandriam redeundum est. fac enim quemquam, ex quo tempere iter agere ucl aetate uel negotio sinitur, pergcreoccipcre illam uiam atque, ut supra dixi, cum deuiet nusquam, antequam

perueniat, tamen uita excedere, multum profecto errabis, si tibi errasse

e

impeditus PL, CCL

·-1,5,13 Contra /OJ académicos 87

0 las ocupaciones le consienten viajar, e m ~ : e n d e el recorridodel camino y sin desviarse nunca, como diJe antes, antes de

llegar, se m'uere. Mucho te engañarás _si di::es que erró, ~ u n q u ~ , durante todo el tiempo que pudo, 111 ceso ~ e b_uscar m c_onsi

guió llegar a donde quería. Po r lo cual, S_I mi r a z o 1 _ 1 a m 1 ~ n t o vale, y, según él, no yerra el que. busca bten, aun sm ~ t m a r en la verdad, y es dichoso, pues v1ve conforme a la razon; Y

si al contrario, tu definición ha resultado vana, y aun c u a n d ~ l i l ~ lo fuese, no la tomaría en consideración, por hallarse rn l

causa bien robustecida con las razones que he expuesto, ¿porqué, dime, no está resuelta ya la cuestión que nos h.::mos pro

puesto?

CAPITULO V

Qu f ES LA SAB IDUR ÍA

13. - ¿Me concedes, dijo Trigecio, que la sabiduría es elGimino recto de la vida? 11

-Concedido, dijo Licencio; con todo, quiero que me d e ~ finas qué es la sabiduría, para ver si tú la concibes lo mismo

que yo. , . . .- ¿Y no te parece que esta b1en dehmda e ~ 1 la pregunta

que te acabo de hacer? Además, me has conced1du ya 1? q ~ e quería, pues, si no me engaño.- con verdad se llama la sab1duna

el camino recto de la vida.-Nada me parece tan ridículo como esa definicióE, dijo

entonces Licencio.

iste uidebitur, quamuis omni qun pctuit temporc n ~ c q u a ~ r e r e d e ~ i e r . i t nec inuenire potuerit qua pergebat. quam cb rem s1 et m..:a. descnpt1_oucra et secundum eam non errat ille, (913) qui pcrfectc quaent, quarnmsnon inueniat ueritatem, beatusque est ob eam rem,. quod secund_uf!irationem uiuit, tua uero definí ío et frustrata est et, s1. n ? ~ e s s ~ t , mhd

eam curare [14] deberem, si ex eo solum, qund eg-o defmHJ.J, s a ~ 1 s ~ a u s a firmata est CL't auaeso nondum cst ísta ínter nos uuacstlO d;ssoülta?

V. 13.' Hic 'frygctius: Dasne, inquit, s a p i e n ~ i ~ m r ~ c t : : ~ mam_ e_sse11ilae? -D::' . inquit, ~ i n e dubio; sed tamcn uolc;' mrh1 s a p t e n t r ~ m clefrmas,u.t _scie.m, u t fUf l1 q u a ~ ~ l i h i c 8 d ~ m tibi esse u r d c ~ t t ; r . - E t ,!lle: ¡ P a ~ u m t1br, ait, uidctur defmtta hoc 1pso, quod nunc m c c r ~ o g a t ; - - t s es. ~ t l a t : T I Quod uolui concessisti. si cnim non fallar, recta a Ula u1tae _saplentr_a

Dominatur -Tum L i c . ~ n t i u s : Nihil mihi tam ridiculnm quam Jsta deflnitio u i d e ~ u r , inquit. -Fortasse, a i ~ ~ l l e ; pedetemtim .tamel?- q t : a e ~ o ! utratto p r a e u ~ n i : l t risum tuum; mhll emm c:;t foedrus ns u mnstone

11 Crcr:Ro, Tusc. I l.

a non bh-."J recta PL

 

Page 11: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 11/62

88 Contra los académicos 1,5,14

-T a l vez, replicó el otro ; pero vamos despacio, para quela reflexión se anticipe a tu risa, pues no hay cosa tan humi·Ilante como la risa digna de irrisión.

-Y ¿qué?, replicó él. ¿No confiesas que la muerte es con-traria a la vida?

-S í .-Pues para mí no hay otro camino de la vida que el que

recorre cada uno para evitar la muerte.Dio su aprobación Trigecio.

-Luego si un caminante, evitando un atajo, por haber oídoque se halla infestado de ladrones, sigue el camino derecho,y así evita la muerte, ¿no siguió el camino de la vida, y por

cierto el camino recto, y nadie llama a esto sabidmía? ¿Cómo,pues, la sabiduría es el camino recto de la vida? Te concedí quela sabiduría era eso, pero no ella sola. Pues la definición no debeentrañar ningún elemento ajeno a lo definido. Defíneme, pues,otra vez, si te place, qué es la sabiduría.

14. Trigecio calló un largo rato, y al cabo dijo:

-Voy a darte, pues, otra definición, si tú te has propuestono terminar con esto. La sabiduría es el camino recto que guíaa la verdad.

-También eso se refuta fácilmente, pues cuando, en Vir-gilio, la madre dijo a Eneas: Vete, pues) ahora y dirige los pasospor donde te guía el camino 12

, siguiendo el camino indicado,llegó al término, es decir, a la verdad. Empéñate en sostener, site place, que el lugar donde él puso los pies para caminar puede

dignissimo. -Quid enim, ait ille, nonne fateris uitae mortem esse con-trariam? -Fateor, ait. -l'viihi igitur, inquit ille, uia uitae nulla magisuidetur quam ea, qua quisque pergit, ne iJl mortem incidnt. -Adsentie

batur Trygctius. -Ergo si uiator quispiam deuerticulum uitans, quoda lntronibus obsideri audierit, recta ire pergat arque ita euadat intcritum,

nonnc et uiam uitac et rectam secutus est? et eam sapientiam nominatnemo? quomodo igitur omnis recta uitae uia sapientia est? -Concessienim esse, sed non solam.-De{inirio autem nihil conplecti debuit, quodesset alienum. itaque rursus defini, si placct: qui d tibi uiderur essesapientia?

l4. Diu illc tacuit; cleinde: En , inquit, iterum definio, si hoc tu

numquam finire statuisti. sapientia est uia recta, quae ad ueritatemducat. -Similiter et hoc, inqu.it illt>, refcllitt...r; nnm cum h apud Uet-gilium Aeneac dictum est a marre:

p e r , ~ e modo ct, qua te ducit uia, dirige gresstlm,

sequens hanc uiam ad id, quod dictum erat, id cst ad uerum, peruenít.contende, si placct, ubi pedem illc incedens posuit, sapientiam [15] posse

u Vmc., Acneid. I 400.

b dum PL

·-1,5,15 Contra los académicos 89

llamarse sabiduría; aunque inútilment e me empeño en rebatirtu definición pues nada favorece a mi causa. Porque llamastesabiduría no 'a la misma verdad, sino al camino que guía a ella.

Luego quien usa de este camino, usa de la s a b } d u r í ~ misma;v quien usa de la sabiduría, forzosamente sera sabw; luego~ e r á sabio el que busca bien la verdad, aun sin lograrla.

Pues, según mi opinión, la mejor definición del c a m i n ~ quelleva a la verdad es la diligente investigación de la misma.

El que tome este camino, será ya ~ a b i o ; pero ning:'rn sabio esdesdichado, y, por otra parte, todo hombre o es f:el1z o desgra-ciado; luego el hombre feliz lo será no sólo por la invenciónde la verdad, sino rambién por su búsqueda.

15. Sonriendo, dijo entonces Trigecio:-Justamente me sucede esto por h ~ b e r hecho confiadam_en-

te concesiones temerarias al adversano en cosas accesonas,

como si yo fuera un maestro para definir o en la discusióntuviera alguna cosa por más i n ~ t i l . Pc,ro ¿adónde i r e m o ~ ~ 1 parar

si vo quiero que otra vez defrnas tu algo, y luego, fmg1endono . haberla entendido, vucln.l a pedirte la definición de todaslas palabras, y así sucesivamente de las que se siguieren? Pues·acaso no podré exigir que. se definan los términos más claros,~ i se me pide la definición de la sabiduría? En efecto, ¿haycosa de que la naturaleza haya querido imprimir una nociónmás clara que de la sabiduría? Pero no sé cómo, cuando esanoción ha abandonado el puerto, d i g ~ i m o s l o así, de nuestramente y extiende el velamen de algunas palabras, luego al punto

dici; quamquam stultc prorsus istam d e ~ c r i p t i o n e m . tuam ~ o n c ; r effrin-gere; nam causam meam nulla plus admuat. etemm s ~ r ; t c ~ H r a m . no_n

ipsam ueritatem, sed uiam, quae ad cam ducat, e s s ~ d1x:st1.. q m ~ 9 u 1 s ergo hac utitur uia, sapicntia profccto utitur, ct 9u1 sap1ent1a u t J _ t u ~ · , sapiens sit necesse est; sapicns igit ur erit ille, qm perfccte guac.stentueritatem etiamsi ad eam nondum peruenerit. nam uia, qua dunt adueritatem', nulla, uti opinar, intcllcgitur :nelius c;¡uam d _ i l i g e n ~ inquisitioueritatis. hac igitur sola uia utens iam l ~ t e sap1ens ent. et e nem.o. saPiens miser· omnís autem horno aut miser 8U t bcatus: beatum JgJturfaciet non t;ntum inuentio, sed ipsa per s-2. inuestigatio u c r i ~ a t i s .

15. Tum iJJe arriden s: l'vlerito mihi, inquit, ista contmgu nt, dumaduersario in re non necessaria fidente r asscntior; quasi uero egn sumJnagnus definitor aut quidquam in disputando magis s u p c ! · u a c a ~ e u ! l l Puto. quis enim modus crit, si ego rursus uelim definiri ~ b s ~ e alt9t11det tursus ciusdem definitionis (9l4) uerba et consequentmm nemsingillatim omnia fingens, quod nihil intellegam, ?e_finiri flagitem? n ~ m quid planissimum non meo iure d e f i n i r ~ c o g ~ m : s1 m r ~ a me ~ a p t e n t ; ; : ¡ e -d_efinirio postulatur? c u i ~ s cnim uerfJi 1_n an1m1s n o s ~ n s a p e ~ u o r ~ m notlonem natura essc uolmt quam sap1entt:::e? sed nesoo quo modo, c ~ n ; tnentis nostrae ueluti portum notio ipsa reliCJuerit ct uerhorum :-1bl

at PL

 

Page 12: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 12/62

90 Contra los académicos 1,6,16

mil embarazos amenazan su naufragio. Por lo cual, o no se meexija la definición de la sabiduría o nuestro juez dígnese aquíejercitar su obra de patrocinio.

Ya la oscuridad de la noche nos impedía escribir, y viendoyo surgir de nuevo una grande cuestión, muy digna de discutirse, la dejé para otro día, pues habíamos comenzado a disputarcuando el sol bajaba a su ocaso, después de haber empleadocasi todo el día en la ordenación de los trabajos agrícolas y el

repaso del primer volumen de Virgilio.

CAPITULO VI

NUEVA DEFINICIÓN DE LA SABIDURÍA

16, Cuando clareó el día-y la víspera habíamos dispuestolas cosas de modo que para nuestro ocio nos quedase mucho

t iempo-, luego al punto enhebramos el hilo de la discusiónempeñada. Entonces comencé yo:

-Pediste ayer, Trigecio, que, desempeñando mi oficio deárbitro, descendiese a la defensa de la sabiduría; como si envuestro discurso ella tuviese algún adversario que temer, o que,defendiéndola alguien, se viese en aprieto tal como para pedirun socorro mayor. Pues la única cuestión que entre vosotrosha surgido ahora es la de la definición de la sabiduría, y enella, ninguno la impugna, sino ambos la deseáis. Ni tú, porcreer que te ha fallado la definición de la sabiduría, debesabandonar la defensa del resto de la causa,

quasi ucla tetenderi:, occurrent statim calumniarum mille naufragia.

quam ob rem aut dcfinitio snpientiae ne requiratur aut iudex noster :

in eius patrocinium dignetur desccndere. -Tum ego, cum iam stilumnox impediret et quasi de integro magnum quiddam disscrendum uiderem oboriri, in alium diem distuli. nam disputare coeperamus sale iamín occasum declinante dicsque paene totus cum in rebus msticis ordinandis tum in recensione primi libri Uergilii peractus fuit.

f16] VI. 16. Deinde mox ut inluxit - i ta enim res erant pridieconstitutae, ut largum f'Sset ot ium- statim peragendum negotium sus-.ceptum est. tum ego: Herí postulastis, inquam, Trygeti, ut a iudicis~ u n e r e ad sapicntiae patrocinium descenderem, quasi uero quemquamm sermone uestro aduersarium sapientia pateretur aut ullo defrndentei t ~ laboraret, ut maius implorare cleberet auxilium. nam neque inter uos.alrud quaerendum natum est quam quid sit sapientia - in quou ~ s t r u m neuter oppugnat, quía uterque desiderat- neque si tu inmenda sapíentia defecisse te putas, propterea reliqua d e f e n s i i c o > e B ~ l : j ~ ; ! ~ ~ · tuae tibi deserenda est. itaque a me nihil aliud habebis quam d

sapientiae, quae nec mea nec noua est, sed et priscorum ho•minum

·-1,6,18 Contra los académicos 91

Así, pues, yo te daré la definición de la sabiduría, que noes mía 111 nueva, sino de los antiguos hombres, y me extrañode que no la recordéis. Pues no es la primera vez que oís quesabiduría es la ciencia de las cosas divinas y humanas 13 •

17. A estas palabras, tomó al punto la suya Licencio, elcual creía yo que, oída la anterior definición, había de buscarlargo tiempo la respuesta:

- ¿Po r qué entonces no llamamos sabio a aquel perverso,a quien conocemos bien nosotros por su vida ta n disoluta?lvle refiero a Albicerio, que durante muchos años, en Cartago,a los que iban a consultarle, respondió cosas maravillosas y

ciertas. Incontables casos podría referir si no hablase a quienesestán informados; por ahora me basta con leves indicacionespara nuestro propósito. ¿No es verdad-y me lo decía a m í

que, habiéndose perdido en casa una cuchara, y siendo él consultado por tu mandato, con admirable prontitud y verdadrespondió no sólo lo que se buscaba

1sino el nombre del dueño

y el lugar donde se halló oculta? También estando yo presente,y dejando a un lado que en lo que se preguntaba no padecióabsolutamente ningún engaño, un niño llevaba unas monedas,parte de las cuales había robado, cuando íbamos nosotros a él,

y mandó que se le contasen todas, y le obligó en mi presenciaa devolver las que hurtó, antes de haber visto él la suma, o dehaberse informado de nosotros cuánto le fue llevado.

18. ¿No te hemos oído también a ti hablar de la acostumbrada admiración del doctísimo y nobilísimo varón Fla-

quam uos miror a non recordad. non enim nunc primo auditis «sapientiamesse rerum humanarum diuinarumque scientiam,>.17. Hic Licentius, quem post istam definitíonem diu putabam quae

siturum esse quod díceret, subiecit statim: Cur ergo non quaeso sapien

tem uocamus flagitiosissimum illum hominem, quem ipsi bene nouimusPer innumera scorta solere dissolui, Albicerium dico ílhun, qui apudKarthaginem multas annos consulentibus mira quaedam et certa rcspondit? innumerabilia commcmorare possem, nisi et apud eos loquerer, quie:xpeni sunt, et paucis nunc satis sit ad id quod uolo. nonne cochlearium-mihí autem dicebat- cum domi non inueniretur, tuo iussu percontatusnon solum quid quacreretur uerum etiam nominatim, cuius res esset etb i lateret, citissimc uerissimeque respondit? ítem me praesente --omitto

rllud, quod in eo quod rogabatur nihil omnino falsus est, sed cumPuer, qui nummos fcrebat, certam eorum partem, cum ad eum pergcremus, furatus esset 1 omnes sibí numerari imsit coegitque illum ante oculosnostros quos abstul17]1erat reddere, priusquam omnino ipse aut eosdemnummos uidisset aut quantum síbi allatum fuerit audisset e nobis.

(915) 18. Quid, quod doctissimum et clarissimum uirum Flaccia-

Cf13 V é ~ s e nota con:plcmentari_a n.6, p . ~ 2 3 . CrcERO, Tusc. IV 57: De Offic. II 5.

· M. 1ESTARD, Samt Augustm et Ctceron II 2.

a mirer PL

 

Page 13: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 13/62

Contra los académicos 1,6,18

ciano14

, el cual, estando en tratos de compra de una finca, llevó

el asunto a aquel adivino para que le dijera qué había hecho,si le era p o s i b l e ~ Y entonces él no sólo manifestó la naturaleza

del negocio, sino también-y esto lo contaba con grandes gestosde admiración-el nombre de la finca, siendo tan enrevesado,

que apenas ni el mismo Flaciano se acordaba.Ni puedo repetir sin estupor la respuesta que dio a un

amigo nuestro, discípulo tuyo, cuando, por chancearse, le p r e ~ guntó audazmer:te qué revolvía en su interior entonces, y lecontestó que estaba pensando en un verso de Virgilio. Y comoél, lleno de asombro, no pudiese negarlo, le preguntó qué verso

era. Y Albiccrio, que apenas había visto más que de paso algunavez la escuela de gramática, sin ninguna hesitación, seguroy gárrulo, le c a n ~ ó el verso.

¿No eran, pues, cosas humanas las que se le preguntaban,o, sin una ciencia de cosas divinas, pudo responder con tantaverdad y certeza a los consultan tes? Pero ambas cosas son a h ~ surdas. Porque cosas humanas son las de los hombres, como

la planta, las monedas, las fincas y, por fin, el mismo p e n s a ~ miento; y cosas divinas, ¿cuáles han de ser sino aquellas porlas cuales le viene la adivinación al hombre? Luego fue unsabio Albicerlo si concedemos, con la citada definición, que la

sabiduría es la ciencia de las cosas divinas y humanas.

num mirari soliturr. essc abs te accepimus, qui cum de fundo emendoessct locutus, ad illum diuinum rem ita detulit, ut quid egisset, si pot.isesset, cdiccret? atque ille statim non modo negotii gcnus sedquo illc uehcmenter clamabat admiraos, ipsum fundi nomen pr<Jmmtiatdt,lcum ita essct absurdum, ut uix eius Flaccianus ipsc mcminisset.illud sine stupore animi non queo dicere, quod amico nostro, discípulotuo, sesc uolenti exagitarc f!agitantique insolenter, ut diceret, quid secumipse tacitus uolueret, Uergilii uersum eum cogitarc respondit. cum ille

obstupefacrus negare non possct, pcrrexit quaerere, quisnam uersus esset;nec Alhicerius, qui grammatici scholam uix transiens uidisset aliquando,uersum ipsum secutus et garrulus cancre dubitauit. num igitur aut reshumanae non erant, de quibus illc consulebatur, aut sine rerum

n1m scientia tam certa consulcntibus et ucra respondit? at u ~ ~ ~ · c : ; , ; ~ e ~ absurdum est. Jlam et humanac res nihil sunt aliud hut argentum nurnmi fundus postremo ipsa etiam co:útati<J,

quis non recte arbitretur esse, pcr quas homini d;mcwt:o · ~ : : : ~ ~ ~ : ~ J I sapiens ergo fuit Albicerius, si sapientiam rerum humanarum dque scientiam illa definitione concedimus.

14flaciano era en ~ 1 año 393 gobernador de la provincia de Africa

su! provinciae A,fricae).

·-1,7,20 Contra los académicos

93

CAPITULO V II

DEFlÉNDESE LA DEFINICIÓN At-;TERIOR

19 - E n primer lugar, dijo aquí Trigecio, no llalmo yo· - · 1 profesa Pues a o e n ~ ciencia aquella en que se e n ~ ~ d ~ qUlcge :al modo. comprendidasda consta de cosas compren 1 as, y . ·¡ 1 uier

11 . debe engañarse nunca 111 vacl ar por cua gque en e as 111 te j>or eso con mucha verdad sostienen

b' · ' q e se prcsen , • b'ol Jecwn f i l ~ s o f o s que n ~ puede hallarse más que. en el sa lO ,a gunos l d f r de y s1gue con unael cual tiene perfección de o que e le 1

a d h ~ ! ~ ~ : ~ ~ : ~ ~ ~ a ~ ~ : l : i adivino mencionado aquí di!o m u c ~ a s f . . t me consta por referenCias

cosas falsas con recuenoa' y es .o 1 . .L 11 m aréd or habe r sido vo tcsttgo a guna vez. e o a '

e otrosbr p habiendo c o m ~ t i d o muchos errores; cuando ; t ~ lopueds',sapoor, tal aunque hubiese dicho verdades' pero con ammloten na ¡ ' · augures a osc i l a n t e ~ Aplicad esto mismo a os arusptces y h' bva . O t l si podéis un om re

astrólogos y oniromantes. presen ac ' d'd . '. - b r o node esta clase que, consultado, haya respoln 1 o sm Utudebao ocu

1 f. h ' " de os poetas no e ~ ha a resultado a m un tru an. ~ . , , . . - 1s

y h bl la influenCia de un csplntu extrano .parme pues a an con h n

20, Además para concederte que las cosas umanas so. d 1 h' bre ·crees tú que nos pertenece a noslas cosas e os om s, e

· t' m non appello inVII 19 I--Iic ille: Primo, inquit, ego s c 1 e ~ !a . . • 't

. . . . ali uando fallitur. snentta emm non so u.mqua dle, qu t eam prof1tetur,h q_ b constar ut neque in ea qUls·conprehensis sed ita conlpbre endsrs re t ~ b s u s

1n"u):

115nutare debcat. unde

'bus 1 et a uersan 1 J: ,, · · •quam a errare nec qm . h. d' .

1r in nullo eam pcsse ms1 m

. · 'busdam phrlosop IS 1Cl u . d .u e r ~ s s 1 m e . a q ~ i l . .' do erfcctum b habere debet Jd, quo t.uetursap1ente muemn, qm non ~ n o P t nere [ 18J scimus autem 11lum.

ac sequitur, uerum etiam mcol.}Cussufmi" e ¿1·"·:·s"e q u ~ d non solum aliis· m Ita "''lepe a ~ a "" · ·' 'quem commemorastl, u ¿" \J'quando ipse percepi. eumne

. . ¡ 'b comperi se praesens a ·m1h1 re erentl us f, l dixerit qucm non uocarem, Sligitur scientem uoccm, cum saepe d sa ·. 'b ' t de auguribus ct de

d' . ct;l hoc me de arusp1C! us ecunctant;:r uera . 1 ~ 1 s s .. · l de conicctoribus e dixisse putatotehis ommbus, qUI s1dera conhu u':t, ct ferte si potestis qui consultusaut aliquem ex: hoc genere. o d m J b n ~ m P ~ t o m J ~ J q n r ~ m p o s ~ r e m o falsa re-

d rcsponsis suts u ltnuen ' , d . 1numquam e . . 'h'l 'hi uto esse laboran um, l j l l l men esponderit. nam de uaubus nr l mi p

loquuntur aliena.0

cdam res hominu m quidq uam20. Deinde res humanas edsse b ~ co J d ~ r e uei eriperc ca'sus potest?

tu existimas nosuum esse, quo no ts ue

15 Véase nota complementaria n.7 p.923.

a quis unquam PLb perceptum PL .e coniector ibus somnrorum PL

 

Page 14: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 14/62

94Contra los académicos

otros lo que nos puede dar o arrebatar e] acaso? O cuandose habla de ciencia de cosas humanas, ¿acaso comprende ellalos conocimientos que uno tiene de] número y calidad de lastierras, de] oro y de la plata que poseernos, o el saber en qué

versos ajenos pensamos? Aquélla es más bien ciencia de cosas

humanas que conoce la luz de la prudencia, la hermosura dela templanza, el vigor de la fortaleza, la santidad de la justicia.Tales son las cosas que sin temor a la fortuna podemos llamarverdaderamente nuestras, las cuales, si hubiera conocido aquelAJbicerio, créeme, no hubiera vivido tan disoluta y feamente.Y al adivinar e] verso en que pensaba el otro consultante, tampoco creo deba contarse entre nuestras cosas; no es porque yoniegue que las nobles artes liberales pertenezcan en cierto modoa la posesión del espíritu, sino porque tengo para mí que aunpersonas muy ignorantes pueden cantar y recitar versos de otro

poeta. Cuando, pues, tales cosas vienen a la memoria, no es de

admirar que sean percibidas por ciertos animales abyectísimosque pueblan la atmósfera, llamados demonios, los cuales con

cedo que nos puedan aventajar en la agudeza y sutileza de lossentidos, pero no en la razón; y por eso se verifica este fe-

nómeno de un modo muy secreto y alejadísirno de nuestroentido 16•

1,7,21

Pues si nosotros admiramos a la abejita, que después defabricar la miel con una maravillosa industria, en que superaa los hombres, vuela de allí a otra parte, mas no por eso debemos preferirla ni compararla con nosotros.

21. Así, pues, prefe riría yo que tu Albicerio hubiese en-

aut cnm (!J16) rerum l::umanarum scientia dicitur, ea dicitur, qua quisquenouit ue] guot uel quales fundo; habeamus, quid auri, quid argenti,quid denigue alienorum carminum cogitemusi illa est humanatum rerumscientia, quae nouit lumen prudentiae, temperantiae decus, lortitudinis

robur, imtitiae sanctitatem. hace enim sunt, guae nullam lortunam metuentes ue re nosrra diccte audcmus; quae si Albicerius ille didicisset,numquam, mihi crede, ram luxuriose deformiterque uixísset. quod autemdixit, quem uersum uolueret animo ille, qu o consulebatur, negue hocputo ínter res nostras esse numerandum, non qua negem honestissímasdisciplinas ad possessionem quandam nostri animi pertincre, sed guiauersum alienum etiam inperitissimis canere ac pronuntiare concessumCH. ideo talia cum in memnriam nostram incurrerint, non mirum, siscnriri possunt ab huius acris animalibus guibusdam uili>Simis, quosdaemonas uocant, a quibus nos superari acumine ac subtilitate sensuumposse concedo, ratione autem nego, atgue id fieri nescio qu o modosecretissímo atque a nostrís sensihus remorissimo. non e11im, si miramurapiculam melle pasito nescio qua sagacitate, qua hominem [19] uincit,undeunde aduolare, ideo eam nobis Ptaeponere aut saltem comparareebemus.

16

Véase nota complementaria n.8, p.92J.

·-Contra los académicos

1,8.22 ' . 1 consultantes deseosos de saberla,señado el arte metrlca ¡'i oh biese Improvisado versos proplOs,.o que preguntado por e os, u el mismo Flaciano, como tu

E;to repet ía frecuentemente n elevación de ánimo, se

95

da que él con una gra b ' dolosueles recor r, porb ' l'naj e de adivinación, atn uyen b

b rlaba y desprecia a este t 1 / él) el cual le msptra aauno sé qué vil animalillo (como ' 1 : b ~ e r a dar y él, como hin-le insuflaba las respuestas¡ ue ~ · .t daba las respuestas que

v d aque esptn u, d . dhado v amonesta o por . ntaba a los a mira ores~ o l í a . y aquel_ vatón d o ~ t Í s ¡ m o g ~ ~ ; ¡ ; u e n s e ñ a r la gramática, lade los prodigms si ,Alb!Qcen? ~ o sabía entre los que le chon?-música o la geometna., < wen oda esto? Por lo cual actada n aue era ignoranustmo d]_ t onocedores de tales d t s c t p h ~ m u c h ~ hincapié en exhortar a a ~ ~ e l l a adivinación, esforzándosenas que prefiriesen su arte afortifirar su mente y a v e ~ t a ¡ a r enpor instruirse en ellas para . l ~ s invisibles, extendtdos por

1 . ' dominar a los ammaxce encta )los aires.

CAPITULO V I I I

EL ADIVINO y EL SABIO

divinas mejores y más exc;·2 Y viniendo a las cosas , : ión 1cómo podta. comun esttmac · .ntes q

ue las humanas por ' s¡' mismo? A no ser quee d · e conoc1a a d' nél alcanzarlas, cuan o m s' contemplamos todos los . ~ b l so 1pienses que los astros qt e 1 Dios verdade ro e mvtsl e, a1 orande comparados con e d" . nto v nunca el sentido

a go " lcanza el enten tm!e . . No son,que raras veces a hallan ante nuestros OJOS.l . pero estas cosas secorpora , t

. . ab co qui díscere cupere ,11 m ús iste Albtcerms , . consult orum de

21. l t a q ~ e ue e::'a d ~ ~ u i s s e t uel coactus. a guo;;ad eundem Flaccia

i n t e r r o g a t u ~ t p s : c ~ ~ e s . i t a uersus ptoprios c e c t m s s e _ \ i u ~ odiuinationis _ g e n u ~ re sJbt statlm/· J h commemorare, cu d 1 . t idq ue nesClo cu1n u m n a s a : , ; : n t i : x r : l t ~ t ~ d i ; e detideret d ~ ~ ~ b ~ t - e s ; , ¡ : : , ~ : r e t , quo ille qbs:mag . . · m . , T . , , ~ - s i c emm d solitus esset. quaere aabicctJsstmae ~ m ':''j' inflotus haec respon _ere , num grammaticam;piritu admomtus. ce b ¡· qui ta!Ja mrrarent u., . t illum~ n í m uir ille docttssrmus. ~ l l p s ~ s s e t Albicerins docere. q,n ts a ~ e ~ b rem

· •el geomctncam . . · fateretur. qua .

1

.uel mustcam u · nium impeclt,stmum . r didicis;ent ¡] t

t non istornm om . os hi qu1 t a ~ t a · · . '¡· ·nossct e 1 _ b· 'l'l" ut ammos su ' , am bis disctp m1sad cxtremun: _¡o, tab'ta ." ~ - i o ' n e praeferrent darentqu_e oper"'rt'am istam inui-. · · · < ; ~ n e dl' 1

'" · • ' qutbus a._mrnauom , · d ' 0

icu]"'e suam mentem, · olare contingeret.i ~ s t r u e t e atque ~ ~ ' ~ a t u r c m transilite et. eam s u p e t : ~ ~ i b u s meliotes au:slbllmm ammantm d' ' CUJ'1 or:lmcJus conced ·u dseqm

22 1 m res m.nae - _ to eas 1 e aVIII. . . 'o u>rn humanae sint . ~ u o paÍstimans sidm, quac

gustroresquc mi'd

1'ess:.\ ipse nesciebat. "' " ,ocre e ~ ¿ n p a t a t i o n e uerissimt

poterat, qut qu 1 magnum q U i d c l a n ~ csse m nsus autem nulluscotidie contemp ~ ~ u r , aro fortasse mtellectus, seet secretissimi det, quem r ,

 

Page 15: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 15/62

---96

Contra los académicos1,8,23

pues, ellas las cosas divinas 1alcanzan; y las demás de ' que so a m ~ ~ t e con la sabiduría segloria y afán de lucro' son q ~ ~ e s t ~ s a:hvrnos abusan por vana.poseyó, pues Albicerio el un ~ a s . vrles que las estrellas. No

h ' conocimiento de las ¿· .y umanas, y por este flan d ~ b · l cosas rvmasdefinición. co es e 1 tu ataque a nuestra

Finalmente, como cuanto ha f dy. divinas conviene que nosotros Ío d c ~ < ; r e a e las cosas humanasv1l, te preo-unro· ·En , b , chemos como cosa muy

b • e que cosas usca 1 b.-E n las dh,inas di"o '1· ague. ;usa lO la verdad?

hombre sin duda cos'" d! . e , pues tamb ien la virtud en el' ' a 1V1lla es .

-¿Luego Albicerío sabía ,,1 ••

las ctwles irá siempre tu s a b i o l ~ . esas cosas dtvrnas, en pos de

-Cosas divinas sabía él d · ; L.que deben ser ob¡.eto de ,la 1.11 r e s t ~ o n . ~ o Jcencio, pero no las

· d ves 1gacwn d 1 b. D 1rano, esbaratamos toda for J, e sa 10. e o con-la adivinación y neoándoJ ¡ ~ a c o m u n d _ d ~ hablar, concediéndoled · d o e as cosas IVmas d 1

cnva o su nombre p 1 1 ' e as que se hano me engaño, i n c l u - y ó ~ ~ o cua ' aquella v u ~ s t r a definición, si

23 E . go que no se entrana en la sabid '. r. n t o ~ c e s d1JO Trigecio: urJa.-:-DeJendera esa definición ei que la di .

quiero yo gu : tL'Í me respondas al fin a n u e s ~ r ~ l t quiere. Ahora-A tus ordenes estov d' ' L" . ema.-;Co•Yed .. ' ~ J O 1cencw.

T  , ¡ '. es gue Alb1cerw conocía la verdad'

- e o concedo. ·

a ~ t i ! l g i t ? haec autem pnesto sunt . r .~ ~ ~ l D a , c:tua!ia SC soJa ;Cite ~ a D i C ~ ~ ~ U IS 11fStt1S, Oec ista igÚUt SUllt illalStl ncscJo gui dilrinantes ucl. ad - ~ pro I_tetur; . cetera autem, quibus

a?utnntur, prae sidcribus (917) rannm - ' ~ c t a n t l a m uei ad quaestumnus rerum humm1·Jrum a. . J" • pro ccto. mhora sunt. non igitur Albi.11. b . " e ururnar·un1 snet 120] · . ce.ague a s te Jsto mo ¡ d ¡· · . - 1 tlac parttceps tu1r ¡·d · ,e o e lllltlo n t· rus-qur qmd praeter l-es hum·m8s t o ~ t_a ternptata est. postremo cum

~ t omn_imo contcmnere 8 ; 0 J ~ t ~ n ~ qtJe_ dmm_as e s ~ , nos uilissimum duccre~ 1 e saprcns ueritatem -I a· . . q u ~ e r ~ l , m qurbus rebus quacrat tusm d b. · · n mm¡s a•t ¡JJ""· · us

e u Hatrone diuina cst H ' : . '"• 02 m UJrtus ctiam in homintuus sapiens semper i n q ~ i ; e t ? ~ T l¡:l:ltlL· ~ l b _ i c e r i u s . i ~ m sciebat, q u a ~ nouerat, sed non cas - . um tcentLUs; DlUtnas ait et ·neuertat omnem lonue' n q l ~ a e a saprcn_te quaercndae sunt. qu'is e ~ i m I e(r . . ':1 L 1 consuctud1nem .· - ¡· . . non

a l J _ n ~ u . res drumas, e L uibus d" . . . sJ_ el L lUJnatwnem concedat? e f r n J ~ J O , nisi fallor, nes¿io ouid ~ l ¡ ; n ~ t o nnd_mJnata _ e s t ~ quare illa uestr;mclusrt. · u ' qua ad saptent¡am non j)Cttin

23 T eret,· ·. "lH1l Trygctius: Def init i · - .rllc _qut protulit. nunc mihi t _onem dstam, Jnqurt, defendet, si libcbitu e n r a m ~ l s . ~ I s t i c sum, inquit ¡ ; J : e s p ~ , e, ut_ t a n d e ~ ~ d id quod agitu;--Dn, mqmt. -Melior i<>itur t . _asne, aJt, Albtcenum scisse uerum:>quod genus ueri sapiens ~ e q u i r i ~ ~ sapiente!. -lYullo n;todo, ait ille; n a ~

, non so um Jlle del!tus ariolus sed nea inquirir PL

],8,24 Contra los académicos 97

-Luego él era mejor que tu sabio.-D e ningún modo, contradijo él; porque la clase de verdad

que el sabio busca no sólo no la alcanza aquel adivino delirante,pero ni el mismo sabio mientras vive en este cuerpo; pero tan¡;;rande es esto, que vale mucho más ir siempre en pos de ello

que alcanzarlo alguna vez.-E s necesario, dijo Trigecio, que tu definición me saque

de estos apuros. La cual si te ha parecido defectuosa porqueen ella se incluía al que no podemos considerar como sabio,te pregunto si la aceptarás si defino la sabiduría de este modo:la ciencia de las cosas divinas y humanas que pertenecen a lavida feliz.

-Esa es cierra sabiduría, pero no la única; por donde,si la superior definición comprendía elementos extraños, ést<lexcluvc a1gunos elementos propios, por lo cual debe censurarsea q u ~ l l a por su avaricia, ésta por su necedad. Y para aclarar mipe;1samiento con una definición, digo que la sabiduría no sóloes la ciencia, sino también la inquisición de las cosas divinas

y humanas. Y sí quieres dividir esta definición, la primera parte,que implica ciencia, conviene a Dios; la segunda, que se contenta con la investigación, propia es de los hombres. Por aquéllaes dichoso Dios; por ésta, el hombre.

-M e extraña, objetó Trigecio, tu aserción de que el sabiotrabaja en vano.

-¿Cómo ha de trabajar en vano, replicó licencio, cuandosu investigación acaba con tan buena recompensa? Po r investigar es sabio, y por ser sabio, dichoso, pues él aparta su mente

ipse quidem sapiens, dum in hoc corpore uiuit, adsequitur. quod tamentantum est, ut multo sit praestabilius hoc semper quacrere quam illudaliquando inucnire. -Ncccsse est, ait Trygetius, ut mihi in angustiis

definitio illa subueniat. quae si propterea tibi uitiosa uisa, guia complexaest cum, guem non possumus uocare s:tpientem, quaero, utrum camPtobcs, si sapientiam rerum humanarum Ciuinarumquc scientiam dicamus, sed earum, quac ad beatam uitam pertincant. -Es t , inquit il k

et ista sapientia et non sola. unde superior dcfinitio inuasit alienum,haec autem proprium deseruit; quare illa auaririae, ista stultitiae coarguiPotest etenim ut iam ipse explicem definitione quod sentio, sapientia~ i h i uidetur csse rerum humanarum et diuinarum. quae ad beat;:¡mll!tam pertinea nt, non scientia solum sed ctiam diligcns inqui l21] sitio.qu.am descriptionem si partiri uelis, prima pars, quae scientiam tenet,de¡ cst. hace autem, quae inquisitione contenta est, hominis. illa igiturdeus, hac autem homo beatus est. -Tum ille: ?v1iror, inquit, sapientemt ~ u m quomodo asscris frustra operam cor.sumere. -Quomodo, inquit~ l c e n t i u s , frustra operam consumere, cum tanta mcrccdc cnnquirat? nam

oc ipso, quo quaerit, sapicm est, et quo snpiens, eo beatus, cum ah?tnnibus inuolucris corporis mentem quantum potest euoluit et se ipsumrn semet ipsum colligit, cum se non t=;ermittit cupiditatibus laniandum,

1

 

Page 16: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 16/62

98Contra los académicos

de todos los lazos corporalesse deja lacerar po r 1 . y se _concentra en sí mismo

as paswnes sm _. . ·consagra al estudio a' , . ' o con annn o tranquilo

, e sJ m1smo y d D"agw del dominio de la , e lOs, para gozar

. razon en que ,consiste la beatJtud d ' , segun yalA vida, se halla d i s p ' u ~ s ~ ~ a p n a r o suenba piara é11a última hora

· . . , a r e c J J r oguehd dcon JUsticia de la divin b' a esea o y

d. a Ienaventuranza d " d h

za o anteriOrmente de 1 h ' espues e abera umana.

CAPITULO IX

CONCLUSIÓN

24. Tomé entonces part ' 1 1en actitud reflexiva par d· e { ~ . o_, a ver argo tiempo a

-No r d" L ~ ar ,l Iespuesta.e eo, l]e, ICencio q , l ,

argumentos si le di" - : ue a este e habwn depondió a todo en c u e a s ] e q m ~ s ocw. para buscarlos, pues ¿_no

. mer aptlet d 1 ,.pnmero que, al suscitarse 1 ?, ed a mscusión? El fue

~ u e sólo. el bienaventurado ~ s c ~ : s t J o n . e la vida. ~ e l i z , sosIgnorancia, aun a juicio de los - c ~ s a n a m e n t e sabw, porqueel saho ha de ser _perf t , necros, es una desdicha· v

1 d dec 0 Ygu " al and · ' 'a ver a no lo e ' '- ~ . ar averiguando qué

Al 11 s, y, por consecuencJa t d' hegar _aquí, habiéndol , ' ampoco Ic oso.

autoridad, le turbó ,el tu puesto delante el peso de. ' un poco e nombr d e· 'cwno pronto y . ·- • e e zceron · P"'ro

de la libertad Y cdon cJerta generosa tenacidad saltó 'a la, c.unbJr<lll

be nuevo tomó lo f ,.

arre atado de -las rn n T que por uerza se le. . a os. e preg untó después si te

bsed in se atque m deum semof'r t ·¡¡

eatum csse supra mter ' - ranqm us mtendttur ut et· d nos ccnuentt rat' ¡ ·u n a ~ a Jd quod concuptm t adi ' wne per ruatur ct

mento diUina benitudme u h ptsccndum repenatur paratus(918) IX 24 y ' q 1 umana srt ante perfruttus b

dru quaereret Non p ~ m ego, cum Trygetms quid sirt r . u o, mqusm L¡c=nti t' l .u a, Sl C!lm otwse quae-e¡ e ' .__ • e tam 1Ulc argumenta

defuit ad responclend um)l na permittan:us qmd entm ci quouisuita quaestm nata cst et l 'tm prml1o Ipse tntuht, quomam de

qmd ¡ 1e" um sn vm necem stu,tttra etiam stultorum

1d esse est essee ~ s c debere, non autem perfectum u lCJo rntsera est. pcrfectum

rH, unde ne beatum c;u:de .1e ~ s e qw ndhuc uerum quid

res """' ¿" ¡· 1 m. cm oca tu cnm ¡' ." 'o .. ste a a Jquantum Ciceroni . - mo em auctoritatis~ r e x l t ct !'Cnf',-053

q d s nomme perturbatus tamrl. · - -: · ua am contumaci - . . .1 se

rmsumque nmpuit quod erat de ·b m ~ I e r t t c e m 1Jbertatisque ahs te, utrum tibi pe.¡ 't m a ~ t us uwlcnter excussum "''""n"''

t e . .us gm adhuc q u ~ c r e r e t uidcrcrur

~ perfructus PTlT'nle•<tF PI -

exi!iit PL .

Cvutra los académicos 39

perfecto el que anda todavía buscando, porque si confesabas

qL1e no era perfecto, volvería a su principio, y Jemostraría,a ser posíbJe, con aquella definición, que es perfecto el hombreque gobierna su vida según la ley de la mente, y, por lo tanto,

que sólo puede se r feli1: el hombre perfecto.

·¡

De este lazo te escapaste con más astucia de lo que yo creía,lLummdo hombre perfecto al que busca diligentemente la verdad, arremetiendo presuntuosa y categóricamente contra nuestra

definición, según la cual la vida feliz se llama la que se llevaconforme a la razón. El te respondió claramente, porque se

apoderó de tu posición, y tú, arrojado de allí, lo habrías perdidotodo, a no haber reparado tus fuerzas con una tregua. Pues¿dónde pusieron su fortaleza los académicos, cuya sentencia

defiendes, sino en la definición del error? Si por casualidadno te hubiera vuelto a la memoria esa definición por la noche

tn sueño, no tendrías nada qué responder, por haber recordado

[o mismo anteriormente al exponer la doctrina de Cicerón.Se llegó, por fin, a la definición de la sabiduría, que con

tanta astucia te empeñaste en rechazar, que tus tretas no lashubiera reconocido ni tu mismo ayudante Albicerio. ¡Con cuán

ta vigilancia, con qué fortaleza se resistió Trigecio! ¡Cómo teenvolviera casi y te derribara, a no ser que con tu nueva defi

nición te hubieras defendido, diciendo que la hurnana sabiduríaes la investigación de la verdad, de la que se origina, con la

tranquilidad de ánimo, la vida feliz! El no responderá a estear;;umento, sobre todo si pide que se le haga grada en prorrogar

el día o el resto de la jornada.

fatereris non esse petfectum, ad caput recurreret demonstraretque, siposset, per illam Jefinitionem períectnm e ~ s e hominem, qui secundurr.lcgem mcntis uitam guber[22]naret, ac per hoc bcatum nisi perfcctumesse non posse. quo te laqueo cum expedisses cautius, quam putabam,

et p ~ d e c t u m hominem esse e dicercs inquisitorem diligcntissimum ueritatis ipsaque illa definiticne, qua b e a t ~ m uilam illam demum esse dixeramus, quae sccundum rationem ageretur, tu p r a c f i d ~ n t i u s apertiusquepugnasses, ille tibi planc reposuit·, nam occupauit praesidium tuum, undcpu\sus omnino summam rerum amiseras, ni te indutiae reparassent. ubienim arcem locauerunt Academici, quo:;um tueris sententiam, nisi inerroús definitione? quae tibi nisi ncKtu fortasse per somnium rediret inJnentem, iam quid responderes non habebas, cum in exponenda Ciceronissenrentia id ipsum tu ipse ante commemormeris. deinde uentum est addefinitio'Jcm sapicntiae, quam cum tanta callidit:ote labefactare conareris,Ut tua furta nec ipse auxiliator tuus Albicerius fortasse comprehenderet,quanta tibi uigilantia, quantis uiribus restitit, quam te pacne inuoluitahtque depressit, nisi te postremo tua definitione noua rutareris diceresqueumanam esse sapientiam inquisitionem ueritatis, ex qua propter animi

tranquillitatem beata uita contingeret! huic iste sententiae non respon-

c omit. esse PL

 

Page 17: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 17/62

lOUContra lm académicos

I,9.2J

25. ivLls para no alargarnos, ciérrese ya, s1 os place, este1discurso, pues detenernos más en él me parece superfluo. La 1

cuestión ha sido tratada suficientemente según mí plan; y colllpocas paLtbras podria haberse dado po r terminada, si no hubiera

querido yo ejercitaros y, según es mi gran interés, probQt

vuestros nervios y csfue17os de estudio. Pues habiéndome pro.puesto exhortaros vivamente a la investigación de la verdattcomencé po r pregunlaros qué interés poníais en ello, y ha sid¡,

tanto el que habéis puesto, que no puedo desear más. Pu.¡deseando a l c a m ~ a r la felicidad, ora consista en el hallazg,o,en la diligente investigación de la verdad, dejando a untodas las otras cosas, si queremos ser dichosos, es nece,; artbuscarla. Po r lo cual terminemos, como dije, esta discusión,después de rcd;Ktarla, enviémosla, Licencio, principalmente apadre, cuyo interés por la filosofía me es conocido.

J\.1as todavía busco la ocasión favorable para dirigirleese camino.

El grandemente podrá entusiasmarse con estos

cuando, viéndote a ti conmigo en este género de vida,de oidas, sino por la lectura, conociere el curso dediscusiones.

Y si te agrada la sentencia de los académicos, cOmoprepara tus mejores fuerzas para su defensa, porquecitarlos como reos al tribunal.

Dicho esto nos levantamos.

debit, praesertim si in proroganda dieigratiam postulabit.

25. Sed, ne longum faciamus, iam, si placet, scrmo istein qua immmari etiam superfluum puto. tractata enim ressuscepto negotio satis; quae post pauca omnino posset uerbanisi exercere uos udlem neruosque uestros et studia, quae mihi

cura est, explorare. nam cum instituissem uos ad quaerendam uentfltetmagno opere hortari, cocpemm ex uobis quaerere, guantummenti poncretis; omnes autcm posuistis tantum, ut plus non de,id'er<elinam cum bcati e ~ s e cupiamus, siue id fieri non potest nisi inuentanon nisi diligen(9Z9)ter quaesita ueritate, [23J postpositis ceterisnibus rcbus nobis, si beati essc uolumus, perquirenda est. quam obiam istam, ut dixi, disputationem tcrminernus et relatam in litterasmus, Liccnti, potissimum patri tllü, cuius erga philosophiam iamanimum tenf'o. sed adhuc c¡uac admittat quaero fortunam.in haec studia uelJemelllius poterit, cum te ípsum iam d mecum

uiuere non audicndo solum uerum ctiam legcndo c ; ¡ ; ~ ; ~ ~ e ~ ~ : autem, si, ut sentio, Academici placent, uires ad eos ci

res para; nam illos ego accusare decrcui. -Quae cum essentsurreximus.

d iam intentum PL

e ... dicta prandium paratum esse annuntiatum est, atque surreximus PL

LIBRO 11

d 1 académicosExamen de la doctrin a e os

CAPITULO I

ExHORTACIÓN A RoMANIANO

el sabio esté adornado· como es que que1 Si tan necesano · 1_ ·¿ ' lo fuera tanto. . . de la salll una, d 1 fí

de la disciplina y ctenCld_ b sea cier tamente to a a so s-

se hallase la verdad cuan d_ sJ d ~ l o ~ académicos, o, s e g ú ~ r ~ o rica y pertinacia Y, terque .a1 de sentir de aquel mo.do, v ~ 1 a

. o toda la razon especta . 1 das con el mtsmo ttem-opJn , 1 "tempo hubieran sido sepu tac· o"n t Mas porque,para aque ' d C ' des V tcer ·

' con los cuerpos e a r ? e ~ .'¿ la vida presente, comopo ) las muchas y diversas vepc10nes . e 1 • o por cierta cobar-

~ : ~ r mismo lo puedes ver, ¡ o l ~ ~ o ~ ~ ~ : ~ ~ n ~ ~ ; flojedad, pereza odía de los ingemos, que s.e e ación de descubrir la ":erdad, puelrudeza; o bien por 1 ~ de:esper brill a a los ojos interiOres con ~ la estrella de la sabtduna T l u ~ material a los ojos del cye'tp['esplendor evidente, con que a r que cunde mucho-r:or b as ao va también-y este es erro d d los hombres m la u s ~ a n

· . de haber hallado la ver ba ' f 'cilm ente se enfrtanopJmon . . hav quien la usca, y acon entusiasmo, 51 -

LIB ER I I

[CSEL 63,231 (PL 32,919) . .

· ntia saptenttaediscipli na atq ue scre . ' · d m

1 1 Si quam necesse est m nccesse esset mucmre,, u.. . osse sapientem, tam ca 1 lumnia uel p e r t m a c ~ a uacuum esse no_n P f to Academicorum ue ca 'lli tcmpori rattoquaeritur., o!Dms 1 P ~ ~ c ~ g o interdum arbltror, t ? " u ~ o ~ i s q u e corporibusuel tJerutcacta ue ' et cum ipsius CarncadJ.s tcc.. e iactationibus,simul cum ipso tempo_rc iue ui tae h uiu s r n u l ~ l s uar!lsqdam stupore uel

sepulta foret. s ~ d ; d ~ a m s e probas, siue i n ~ e n w r t : m q i ~ u e n i e n d i -CJuiaRomaniane, ut m .ec , t rpent ium siue dc.sperauon·b sapientiae sidus~ o c o r d i a uf'l t?rdaater oista lux, tam faCl!e mcntJ us t falsa opinionenon qnam faClle ocu IS • omnino a populorum es ,oboritur- siue etiam, qut error . · 'd 5incerum de

. lbt lS Ut SI QUl · ·. .1 . is cort'·tutssc tempor . ''Sl;onem pauclSSl-, ~ V i d c t l l r enJm I D I . ~ l t : ~ r u m h r ~ o ~ a el spinom d u m ~ t a u ~ ~ t f ¡ ; ~ s ' passim pecori-

fomr Phlwnico flueret, rn ' . per ;!perta m a n : : t n . ~ . lrr __1

d I-fermogcn.:tnorw11 hominum duceretu

1.r, ~ L l l ~ pururnquc servan>) (Eptjf. ab u ~ . . ullo moch pusset rqul un

PL 3J,61).

" nmnimn PT

r'¡

1

 

Page 18: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 18/62

102Contra los académicos

~ n su investigación, ocurre que la ciencia es rara ye pocos, y por esto mismo las armas de 1 , d, , patriJmo,nílo

se viene a mano con ellos os aca emtcos,agudos y eruditos paree' q ~ e no ~ b f hombres mediocres,fragua de Vulcano: en mvencr es y como forjadas en

d

Pobr lo cual, contra aquellas olas y tempestad d 1 ' ~ r ' t u ¡ i l , se e e resrsttr con tod 1 d es e a n

todo, debe implorarse e l s s o ~ ~ r ~ e o m d ~ s . e las virtudes, y,

Pi+ d f' d 'vmo con toda d ·,,___ ~ ' ' - , a 1n e que nuestra r . ' . . . evocwn

al es ludio de la sabidurí . l t i ~ l s t m a l n ~ e n c w n de co?"•grarr¡\1

ni impida llegar al s e g u r ~ i : ; ; s¿ c J r ~ s ~ sm que nadie la malc>g¡;lHe aquí t . y u cJsJmo puerto de la h.l<,sofíal

u pnmer negocro · de ag , · ,,aquí mi deseo de liberarte . . UI mr temor po r ti,digno ahora de ser escuchad ) pma e s t ~ , todos los días (sipróspero. A la misma omr .o ~ o c ~ s o e pedu por ti un .se elevan mis preces p

12p_o encta Y, suma sabiduría de

Hijo de Dios los m i s t . e r i ~ s e d e no es as¡ como nos presentan ,

2. Y grande apoyo pr e t u ~ s t r a e? .si confías en que seremos es altas a illls plegarias en tu

escuc 1ados y un fnuestros, no sólo con el de .

les tus es uerzostad y la elevación de ánimoseo, smo ~ o ~ os conatos de la

ella me h h' ·1

que te drstrngue y me atraeec tza smgu arme nte . d .

envuelta, ¡oh lástima' co y stempre a mzro, y sedados domésticos y ,s, mol rayolen aquellas nubes de los

d ' e ocu ta a os oj d hto os; mas no puede ocultar , ?s e mue os, deamigos familiarísimos q ue seha mi, nr al uno y otro de

' mue as veces no sólo oímos

muentae a se ueritatJs ncc dJlJ.ge het a quaerendt uoluntate aue<( nter ,ommes quaerunt, SI qui ; ~ , : : : ~ { ; ~ ~ Pro · untur e"entt utuemat, eoque fit ut Ac d ' '" , scJentJa rarouenitur, nec medtoLÍ4]cnba en;.tcotum arma, quando cum eisquasi Uuicama wdeantur ~ ~ um s bed a c u t t ~ et bcne erudnis

que .fortunae cum obnitendu am o rem contra Illos r . f l \ ~ u ~ c , t ; ~ u ¡ ~ s r : r : ~ ' i j pun;¡s dHlinum auxt!Jum omnTd r e m t ~ quah umcumque ~ ut mtentw constantJ ssrma b euotJOne atque p!etate lmpJc""'"d'"ma. qua .eam nullus casus e x c ~ ~ o r u m studJOrum teneat cursumhmus mcundtssimusgue portus lat, quomJnhus lllam philosophiae. me ttbt metuo, llrnc te cu 10 1bcoprat.. aec pnma tua causat m p e t r ~ m , cotidianJs uot:s -;ura

1eb_n, hmc SI modo d1gnus sum,

autem tpsam summi det Uirtute s tl 1 prosoeras orare non cessoest enun altud quem m t m abtque sapJcntwm (c f l Cor 124)'

2 \ ! ) ' ysenanols t raJ td'¡-· , .• 1 u tum me autem d" b" un et J!tum?

l"x:audid posse desperes n i t a ~ i s ~ ~ a Js {-ro te deprecantcm, si none:!am uoluntate atque iiJa tua n a ~ u ~ o . 1scum. ct b . n o t ~ solum uotiste quaero, qua "inr,tdariter del alr mf'ntJs altJtudme, propter- -pro n e f a s ! - i l ~ i s r ~ r u m d o m e ~ ~ - t o r , qumn . s m ~ p c r admiror,' ~ 1 multas ac p o - ~ e n e omnes b t t lcarum nubrbus quasi fulmen ,· >UCHU!tU<

. e , me autcm et aiitJm uel tertiumu et tu CCL

" '

j),2,3 Conua lus académicos 103

¡11ente tus rumores, sino vimos también algunos relámpagos máscercanos a los rayos. Pues callando lo demás y recordando un;ola hecho, ¿de dónde vino aquel golpe de trueno tan potentev súbito, aquel esplendor que brilló tan vivo, cuando con un~ o l o bramido de la razón y con cierto relámpago de templanza,

en un solo día, acabaste con la pasión cruel de la liviandad?¿Tardará, pues, en salir alguna vez esta virtud para convertir enprofundo estupor la risa de tantos incrédulos, y después de mani

festarse aquí en la tierra como con ciertos presagios de lo futuro,dejando otra vez el peso de todas las cosas corporales, no remon

hU á el vuelo arriba? ¿Quedarán frustradas las promesas queAgustín hizo de Romaniano? No lo permita aquel a quien

totalmente me he consagrado, comenzando ya a reconocerlo

algún tanto.

CAPITULO I I

BENEFICIOS DE RüMANIANO A AGUSTÍN

3. E I T ? _ p _ r ~ - ~ 1 d ~ _ ú 2 _ ~ - ~ - s _ , conmigo el e s _ : u d i ~ e la f i l o ~ ] Í ª - . t _ puesella es elmaravi1Ioso excitante que síentes en ti a menudo, cuan

do andas inquieto y dudoso. No me arredra en ti ni la indiferencia moral ni la falta de ingenio. ¿Quién más atento se mostró

en nuestros discursos, cuando te era permitido respirar unpoco? ¿Y quién más agudo que tú? ¿No corresponderé, pues,

a tus favores? ¿O tal vez es insignificante mi deuda? Siendoadolescente pobre y emigrante por causa de mis estudios, tú me

rissimos tuos latere non potest, qui saepe non solum (920) attenteaudiuimus murmura tua sed etiam nonnulla fulgora fulminibus propiora

conspeximus. quis enim, ut cetera pro tempore taccam et unum comme.morem, quis, inquam, tam subito umquam t3ntum intonuit tantumquelumine mentis emicuít, ut sub uno fremitu rationis et quodam coruscamine remperantiae uno die illa pridie saeuissima penitus libido moreret';Ir? ergo non erumpet aliquando ista uirtus el multorum Jesperantiumnsc:s in horrorem stuporcmque conuertet et locuta in tcrris quasí~ u a e d a m futurorum signa rursus proiecto totius corporis onere recurretl ~ caelum? ergone A-ugustinus de Roman:ano frustra ista dixit? nonSlnet ille, cui me totum dedi, quem nunc recognoscere aliquantum coepi.

L25j II . .3. Ergo adgrederc mecum philosophiam; hic est quidquidte anxium saepc arc1ue Jubitmtem mirabiliter solet mouere. non enimll'.etuo ant a socordia morum aut a tarditate ingenio tuo. quis te,quando aliquantnm respirare concessum est, in sermonibus nostris uigilanüor, quis acutior apparuit? ego tibi gratiam non repensaba? anfonasse paululum debeo? tu me adulescentulum paupetem ad studia a

" peregrina studia PL

 

Page 19: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 19/62

104Contra lo.r académicos

diste ' · · ll,2,4 11,2 ,5. <üüpnuenro y subvención , . .

Contra los académicos 105

aprccu más, una acogida c o r d i a l _ . p ~ ~ : ~ l 1 l c a ~ T e ; a Y, _lo que seme consolaste con tu amr· ·-.- d . do pcrdi a nu padre tú, J . su , me animaste e . 'ayu aste con tu iortuna 1' ~ . on tus conseJos me

· u en nuestro m · · · 'res, tu amistad y el ofrecimiento de tu U11ICipro_, ~ o n tus favo.d ~ tu. h<:mra y primacía. LaL . casa,_ me hiciste partícipede mas Ilustre profesión a! d pa.t.tu:_b _ - . a _ < : : _ i ! _ l _ t ~ o , con propósitode 1 ' ' escu rute a tr solo ·os mws mi plan v esper 11" - . y a nmgunopor el amor innato q u ~ t '. a zas, aunque nrubeaste un poco

drenes a tu patria p

con to o, al no poder dob' 1 1 ' ues ya ensefíaba allí. b cegar a vo Unt· d d 1 d 1 '

<iSplra a a más altos empleos tú 1 a . e. a o escente, quede tu benevolencia de d. ' ' con a m ~ J avillosa moderaciónme proveiste de lo' n e c e s l s ~ a s o r te c]onye_rtiste en mi apoyo. Túpués de haber protegid an.o para e VIaJe, y tú de nuevo des.

. d o mr cuna y po t d · ¡ , ¡ 'mis es tu ios cuando du , ' . ec u o ast, e nido de

, ( ' rante tu ausencia · ·que para Italia) algo cont . d ' y sm avisarte, embar.cont" rana o porque no 1

rgo como acost umbraba seg . t . o comunicaratad, considerando má , 1 Jbs e Inquebrantable en tu amis.

1 ' " que e a andona d ¡ h"r·· maestro, os íntimos prop" . . 1 .. e os 1]os por el1 4 En f' . 1 ~ s i t o s y a rcctaud de mi corazón

. m, Sl a 10ta disfruto d . d .

1

1 rompiendo las ligaduras cl ¡ e mr escanso; si he voladola d 1 e as cosas super fr . d '

carga e os cuidados va muert h ~ a s ; sr, ejandovuelvo en mí. si con d- d o s , , ~ ora respiro, me reanimo

· ' eseo ar entiSltn b ¡ •ya conuenza a mostrárseme· . ¡·· o usco a verdad, que

. ' SI me a lenta la confianza de llegar

pcrgentem et domo et sumt

p a t ~ e o r b a t u ~ amíóia c o n s o l ~ t u ~ t , esquod pl_'JS cst,. animo excepisti; tu'

tu 1n nostro lpso municipio fauore f. h o y a t ~ o n e ammasli, o pe adiuuisti·tuae paene tecum chrum .· am1 Jatltate communication d 'lustrioris prof . · . ' . Plmwtcmc¡ue fecisti b. t K h .e omus:-1" ~ e s s 1 0 m s grntw rcmeanrem ·.b. , u art agmem in-'1um. m.c·t:n; spemgLc apenlisse m , ct.;_m tJ_ 1 et meorum nulli consi-

-lglura JbJ_Jam docebam-patriae :11 quamws ahguantum illo tibi insito·ac lJ esccnt1s ct p'd· 'nene cunctatus es t b'

. . . l 1 ltatem ad ea quae ·a ~ b , .amen u 1 euinc ere~ U H J 1 S t t , ex dchortatorc in adiutorc UJ ~ antur. melwra tendentis neconuersus ~ s . tu necessariis omnibu; !O mtra. ~ e n J U o l c n t i a e modcrationer u r . ~ u s , qm cunabula et e . . Her admrmoJlasti mcum· t 'b'd .

talare a u d e n t i ~ s u s t e n t a s t t ~ a l ~ ~ i ~ ~ ~ l ~ ~ : ~ t u d i o . r u m meorum f ~ u e ~ a ~ , 1 i : ~ c ~ ; : r a n t ~ nmugassem, nonnihil e s u ; c c ~ ( ; 5 1 t ) m , cum te absente atque

mumcassem ut s ol er . - s cn s, ouod nosuspicans ma : - ~ · . cm, atgue alnid quidui . n tecum1'! . d . lS1S,1 1nconcussus in · · · S quam contumaciam.¡ 1Ct1 cscrt¡ a maoistr amtcwa nec plus ante oc l : _

ucrsata est. ,., o gunm nostrac llleritís penet ¡·. ' u o.s tuos l:4 p ra Ll PUntasgue · ~

· ostr emo c1uidquid d , ,rum ·a· · ' e Otto meo m d 1 ',

cup1 JtatlUm uin:ulis euolaui o o ~ a _ u c eo, quod a superflua· ~ run:- curarum respiro resipisco r e d ~ quodd dcposltJs oneribus mor[26]tua·ucntatem c¡uod · · .' '-0 a me quod ·

' Inlle!11re tam ingrcdior ' d quaero mtentissimusb • ' quo Jne ad summ ·

me fecisti PL · um 1psume nihil CCL

,11 sumo Bien 2, tú me has animado, tú has sido mi estímulo,

a ti debo la realización de mis anhelos. Pero la fe, más que larazón, me ha hecho conocer a aquel de quien tú has sido ins·

trumento. Pues cuando, estando contigo, te manifesté todos los

temores de mi ammo, asegurándote con firmeza muchas

\'eces que para mí no había mejor suerte qu e la que me permi

licse consagrarme completamente al estudio de la sabiduría, ni

otra vida dichosa sino la que se vive conforme a ella, pero que

yo me veía atado por la urgencia de atender con mi trabajo

a los míos, y por otras muchas necesidades, como también por

cierta vergüenza de mi parte, y el temor de arrastrar a mis

rarientes a una miseria bochornosa, entonces te erguiste con

tan grande alborozo, te inflamaste con tan santo ardor en el

deseo de este género de vida, que decías que, si lograbas verte

libre de algún modo de la carga de aquellos procesos molestos,

luego romperías todas mis cadenas aun con la participación

contigo de tu patrimonio.

5. Así, pues, cuando, después de haber arrimado el tizón,

te separaste, nunca hemos cesado de suspirar por la filosofía

ni abandonado el pensamiento de aquel agradable género de

vida que proyectamos; el ideal subsistía siempre, si bien para

realizarlo andábamo s más remisos; con todo, creíamos hacer

bastante. Y porque todavía no se había levantado la grandellama que después había de arrebatarnos, creímos que era lamayor aquella que nos inflamaba.

modum peruenturum c.sse confiJo, tu animasti, tu inpulisti, tu fecisti.cuius autem ministcr fueris, plus aclhuc fiCe concepi c¡uam ratione con

prc.hendi. nam cum praesens praesenti tibi txposuissem interiores mctus d

animi mei uehemcnterque ac sacpius assc.rercm nullam mihi uidc.ri prosperam fortunam, nisi quae otium philosophandi daret, m11lam bcmam uitam,

nisi gua in philosophia uiucretur, sed me tanto mcorum oncre, quorum

ex oHicio meo uita pendcrct, multisc.uc necessitatibus uc l pudoris e uel

ineptae meorum miseriac refrenari, tam magno es elatus gaudio, tamsancto huius uitae inflammatus ardorc, ut te dicetcs, si tu ab illarumirnportunarum litium uinculis aliquo modo eximcrcris, omnia mea uinculaCtiam patrimonii tui mecum participatione ruptun;m.

5. Itaque cum admoto nobis fomite d i s c e ~ ~ i s s c s , numquam ccssauimus inhíantes in ¡)hilosophiam atque illam uitam, guae inter nos placuitatqne conucnit, prorms nihil aliud cogitarc atquc id constantcr quidetn,sed minus acriler ag:cLamus, purabamus tamc:n satis nos agerc. ct quoniamnondum aderat ea flamma, quae summa nos :1rrepttll"a erat, illmn qualem r

aestuabamus arbitrnbamm esse uel maximam, cum ecce tibi libri quidam

1 Por summus Modus entiende a Dbotodo. Cf. De beata át a 34: PL 32,975

< ~ motus PL\'ani mci pudoris PL

1 qua lenta PL, CCL

 

Page 20: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 20/62

106Contra los académicos

'{ 1 ' Il,2,6, 1 • J ~ e aq_m _gue unos libros, bien henchidos .C e d J S i n ~ l ' edsparoeron sobre nosotros los perfumes d e c l : n ~ d b ~ e

y' es ti an o unas poquísi mas gotas de su . ra Iaj] • ·, b esencia sobre aquella n ü ~ a , me a rasaron con un incendio increíble . h R . ano!' pero verdaderamente increíble y más d 1 ' ¡O " o ~ a m a -Y aun añadiré qLJe más de lo que p' d' e ohque tu ptensas,

N ~ o Ia snspec ar yo mism 4

o me atraian ya los honores la o o .la vana gloria, los incentivos y halago,Pd:ka v ~ d n a , el deseo. ~ e todo entero concentrado en m" . a mortal. Vtvta

y . , 1 mrsmo.. mire como de paso-así lo confieso- 11 1' . ,

siendo niüo me habí· .d f d aque a re IgiOn que. b'. . a sr o pro un amente Impresa e . , ·'.

~ 1 ; , 1 t i t ~ b e ~ ~ ~ ~ n s ~ ~ ~ t e ~ e n t e , me. sentía a r r e b a t ~ : ~ = ~ ~ apóstol San Pablo s Y hp tsa y anf]siedad, cogí el libro del

h~ · me ICe esta re extón· e· t "

no ubiera n realizado tan grand h , _ · . ~ r . amente estosconsta, a no hallarse sus escrit es azanas, m VIVIdo como noS

con tan estimable bien y 1 1 _os J rgumentos en consonanciay piedad o. . o et to o entero con mucha atención

, 6. En.tonces, como rociado po r esta feble luz

tro tan radiante el semblante d 1f l

f' , se me mos.de mostrar su hermosura no J. a I o ~ o Ia , q ~ e me sentí capaz' Igo a ti, que Siempre anduviste

pleni, ut ait Celsinus bo n% 1'"'s Arab. . b'flammulae instiliarurt p r e t ' i ~ .:·. . Icas u. 1 exhalarunt in nos ubi illib'l R . · SISSlffil unguentl gutta . . '

1 e, . omanwne, incredibi!e et ultr d s paucissimas, incredi-- qwd amplius dicam;¡--etiam m·h· ~ 9uam e me fortasse et tu credisconcitarunt. guis me · tune h

1 1Ipst de me. ipso incredibile incendium

fa[27]mae cupiditas quod d e ~ f o ~ , ~ u ~ e homm'-:-m pompa, quae inanisretinaculum c o m m o ~ e b a t ; ¡ prorq _e Uius _morta1Js uitae fomemum atque ·'t . · sus totus m me · d' b . ·a ~ ~ n g. ~ o n ú t e b o r , quasi de itinere in '11 c u ~ s r _ m re- 1 am. respexr ;:noDJ_s lnsita est et mcdullitus in r .I am rehgwnern, . quae puerís .,nesCJentern rapiebat itaqu 1• b P tcata, uerum autem 1psa h ad -:ap 1 p . e rtu ans prope(922)r h ._ osto m_n auJum. nequc enim uere in . . ans a e s J ~ a n s arripiosentque Ita, ut eos uixiss·' mnnr·f "St ' g u ~ m , Istt tanta potmssent uixis-I · ·" ·- 1. um esr s1 eo" r~ l l l ~ ta_nto bono aduersarentur 1 . •llt;J ltte_rae atque rationeS'

trssJme '. · pcr egr totum mtenttssime atque cas-.. 6. Tune ucro quamulocu:nn · ¡ .

phllosophiac facies apcruit ut ,ue : ~ m UI_m_ne adsperso tanta .-;e mihi-~ ' . . , non e Icam trbJ, qui eius incognitae fame;

Q u : _ ~ a Corn,clius c ~ l ~ u s . Vid. Sol I .I P.-577-)13. Segun P. Courccllc se . · 1 2 - ~ l . . - BAC, Obras de SmtenCiclopedia de f i l o s < , f í ~ r f L' l trata de Cclsmo de Castaba_brís 1948). · · " · es <>tires grecques en Occid!'nf '

4 V' ,,,_101' cc:ase nota comple!Jlentaria n.9 p 924

ICERO T I ...,3 ' . . .a Sobre '¡ u s ~ . d' l ;J cf. I\L TrsTARD. ibid. JI 3.

d . f C e ep¡so w u ~ la lectura de San P bl 1~ J o , e· onf. VII 21. El a ~ p e c t o mila ro d la .0 ,Y. os efect,)s que ]e proOJOs de San Agustín como criterio de f /o e Ct_JStlamsmo siempre lució a los

g a e 0 mouvo de c r c d i b i l i d ~ d h !antum PL , .

lPSa me PL' cautissime PL

Il,3,7 Contra los académicos JU7

hambriento de esa desconocida, sino también a tu mismo enemi

go, que es para ti más bien un estímulo que una rémora, paraque, dejando sus baños, sus jardines deliciosos, sus refinados y

espléndidos convites, sus bufones y, en fin, todo lo que más embelesa y fascina a los hombres, se abalanzase en su hermosura,

como un amante apasionado y casto! lleno de admiración, de

impaciencia y fogosidad. Porque hay que confesar que tambiénél ostenta cierto decoro o más bien germen de decoro de ánimo,que, pujando por florecer con verdadera hermosura, lozanea

tortuoso y deforme entre la aspereza de los vicios y los matorrales de las opiniones falaces; con todo, no cesa de echar sus fron

das y descollar, como puede, a los ojos de los pocos que conmirada penetrante y cuidadosa acierta!l a ver en medio del folla

je. De ahí su carácter hospitalario y aquella sazón de humanidad con que condimenta sus banquetes; de ahí la elegancia, elesplendor y limpieza de todas sus cosas y las buenas manerascon que en todo pone una sombra de hermosura.

CAPITULO I I IEL AMOR DE LA HERMOSURA Y DE LA SABIDURÍA

7. Esto es lo que vulgarmente se llama filocalia. No desprecies el vocablo a causa de su uso común, porque filocalia y

filosofía son casi sinónimos y quieren aparecer como de la m i s ~ ma familia, y lo son 7

Pues ¿qué es la filosofía? El amor de la sabiduría. ¿Y qué

~ · . " m ¡ ) e r a r s i ~ ; t i , sed si ipsi aduersario tuo, guo nescio utrum plus exercearisc ~ u a m inpediaris, eam dcmonstrarc potuissem, ne ille et Baias et amocnapomeria i et dclic<!ta nitidague conuíuia et dcmesticos histriones, postremo quidquid eum acritcr commouct in quascumque delicias abiciens etrelinguens ad huius pulchritudinem blandus amator et sanctus miraos

anhebns aestuans aduol:net. habet enim et illc, guod confitendum est,quoddam decus animi uel potius dccoris quasí scmcntem, quod erumperein ucram pulchritmlinem nitcns tortuose ac ddormiter inter scabra uitiorum et ínter opinic.num fallncfum dumcta frondescit; tamen non cessatfrondescere et paucis acure ac di1igenter in densa htuentibus, quantum~ i n i t u r , eminere. inde est illa hospitalitas, inde in conuiuiis multa humarüi:atis condimenta, inde ipsa elegantia nitor mundissima facies rerumomnium et undique cuneta perfundens adumbratae ucnustatis urbanitas.

[281 III. 7. Philocalia ista uulgo dicitur. ne contcmnas nomenhoc ex uulgi nomine. nnm philocalin ct philosopbia propc similiter cogno~ ' l i : l ~ H a e sunt et qnasi gentiles intcr se uideri lHJ]unt ct sunt. qu_id estcnim philosopllia? amor sapientiae. quid philocdia? amor pulchritudinis.

7 Véase nota complementaria n.lO. p.924.

' Pomaria PL

 

Page 21: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 21/62

-  l O ~ Contra los académicos

Il.3,7:es la filocalia? El amor de la hermosura. Pregúntaselo, si no,a los griegos. ¿Y qué es la sabiduría? ¿No es la misma v e r ~ dadera hermosura? Son, pues, hermanas entre sí y engendradas de una misma madre; pero la filocalia, destronada de suciclo por el apego al placer y encerrada en la espelunca delvulgo, ha conservado una semejanza del nombre, como un

aviso a sus seg1.1idores para que no la menosprecien. Su her.mana-la f i l o s o ~ Í a - , que vuela libremente, la reconoce muchas veces, aunque sin alas, sórdida y sumida en la miseria;pero raramente la liberta, pues la filocalia no conoce su ori.gen, la filosofía sí.

Toda esta fábula (pues de repente me he convertido en unE sopo) te la puede com unicar en versos armoni osos Licencio,porgue es todo 1.m poeta.

Si, pues, aquél-me refiero a tu adversario-pudiera contemplar un poco con los ojos sanos y pLiros la verdadera hermosura, a la que ama en sus remedos falsos, ¡con qué albo.

rozo se arrojaría en el seno de la filosofía! Y si te viera allí,¡cómo te abrazaría como a hermano! ¿Te admiras de esto y

aun tal vez te sontíes? Pues ¿qué sería si te lo explicase, comoera mi deseo? ¿Y qué si pudiera, no digo verse la faz misma,pero sí oírse a lo menos 1a voz misma de la filosofía? Te

lienarf;ts de admiración; créeme, de nadie hay que desesperar,y mucho ll1l'nos de sujetos de tales prendas. 1\To faltan ejemplos; pájaros de esta clase fácilmente se escapan, fácilmen tetoman el vuelo, con gran admiración de muchos que siguenpresos en sus jaulas.

quaere de Gra_ccís. quid ergo sapientia? nonne ipsa uera est pulchritudo?

germanae igitur istue a prorsus ct eodem paren e procreatac; sed illauisco libidínis d e t r a c ~ a cado suo ct inclusa cauea populari uiciniam tamen

nominis 1cnuir 2.d commonendum aucupem, ne illam b contcmnat. hancigitur

sine pinnissordidatam ct egentem

uolitans l ibeesmur

saepeagnoscit, sed raro libcrat; 11011 enim philocalia ista unde genus ducat,agnoscit n i ~ i philosopbia. qunm totam fabulmn-nam subito Aesopusfactus sum-Licentius tibi carmine suauius indicabit; poeta cst enimpaenc perfccrus. ergo ille, si ucram pulchritudinem, cuius falsac amatorest, sanatis rcnudatisque pnululurn oculis possit intueri, quanta uoluptate

philosophiae grf'mio se irmolucret? quomodo ibi te cognitum sicut uerum

fratrem amjJlecten'tur? mir-aris hace et forsitan ddes. quid, si haec explícarem, ut lmlcbam? quid, si salrem uox, si (923) adhLic facies uiderí

a te non p o t e ~ t . jpsius philosophiae posset audiri? mirareris profecto,sed l1Cl1l rideres, non dcsperares. crcde mihi, de nullo desperandum est, ·de talibus autem mínimc; omnino sunt (:•xempla. facile euadit, facilefCl!Olnt hoc genus < - l l l Í l ~ m multis inclusis multum mirantibus.

" istae sunt PLh se PL

[!,3,9 Contra los académitos 109

1 osotros mismos, Romaniano, y re-8. Pero vo vamos a .n nes Reiter aré mi agradeci miento;

anudemos nuestras refld_xlO fÚosofar. y o le freno, para quetu hijo ya ha ~ o m e n z a _o ~ o s o robustecido por las indispense yerga más f u m ~ Y vtgo '¡ . no debes considerartesables d i s c ~ p l i n a s b b e r a l h e ~ , en .;s l ~ J ~ para ti una atmósfera

1 . st te conozco ten, so o r . . , 1 >. pro ano, · y , ¿- , ¡ tus disposlCtones natura es.

1

' ' l'bertad - que ne e e -ae mas 1 · e' 1 h mbres como son ciertas¡ O j ~ I á no f u e s e ~ tan r ~ r i t o : n ~ r J ¡ f ~ ~ u l ~ d e s para hallar la ver·en tl ! Quedan osd es o .d d, por ti. con todo, te_mo no ted d no me an cur a o , -, d h 11 1a , pero . d la desesperacwn e a ar aies m des entr a a a . . ·menosprec. , l h ll d El )Jrimer peligro, st existe,- es haber a a a o. - h · ¿·o te t m a g ~ n . " d ... J rá Con frecuencia te as m Igna-con esta d i s c u s w ~ ,se. tslJ a . tanta mayor acritud cuanto me

do contra ~ o s aca emtco: b ~ ~ estas cuestiones; también connos instrmdo estabas ·do! .to más sentías el atractivo de

tanta mayor espontanel ac cduan n t apü)'O enta blar é discu-' d d y 0 pues con an o co u ' l1a ver a . , ' d' , d l que deseas a o menos. , Alipio v te persua tre e o ' 1 d dston con " ll , la posesión de a ver acon proba bilid ad, pues no egaras. a ,. dedicas plen amen te a la frlosoha. 1sr no te -, d haber hallado a~ L s e g u l 1 . ~ ? - . - r ~ I i g r o de la p r e ~ u ~ ~ í t o ~ l s i ~ s o de saber y du\'erdad, aUnque ya te s e ~ a r r s : e d ~ r r se ha deslizado en tu

dando, con todo, por st a.gu? de: oti o cuando te remitiere, . · ment e lo arroJare e ,ammo, cterta b. ateria religiosa, o cuan·1 d . ·, que tC'T•gamos so le ma guna Iscuston · - · de mucll'lS cosas.do de viva voz pueda conversar conttgo (. . r .

Pues \_·O mismo ahora no hago otra cosa smo tmprar·.

. am Romaniane, p h i l o s o p h c n ~ u r ; 8. S ~ d . ad ~ o s r e ~ l ~ a m . n ~ \ ~ ~ ~ ~ hilosophari. ego e ~ m :epnmo,

teddam trb1 grauam, fllms ~ u u s 0 P1

. p : entíor et firmwr msurgat.

ut d1scJp rms necessa . b t noui auras t1 1 1 eras an·. 1 . . 11¡s )Jnus excu tus u 1g .b. ¡·b t

quarum te ne metuas cxper.tem: SI ) e n ~ i n a e m n o ~ tam rara esset L29] intum opto. nam de indo e q ~ 1 d dJ,cam :t u t duo uitia et impedimenta ínuehominibus, quam cena est Ir: t.e. res anltum timeo· timeo tamen, ne te

. · · ibus ttbt non mu ' · · tn1endae ucntatls, ~ qu e des eres, aut ccrte, ne m u e m ~ s e econtem nas arque t_nuentur.um ess . ·f í ta tibi fortassc disputatlO de·

credas. quorum pnmum Sl t a ~ e l ~ mes¿. s · ~ ¡ s eo quidem grauius, quo

trahet. saepius enim s u s c : n ~ m s t l . Aca c ~ d ' " ueritatis amare ínlicicbaris.tninus eruditus esses, eo'"' hbcntms, qf\· am ct tibí facile persuadebo

!taque iam cum Alypio te fautore c ~ n ~ ~ ucrum non uidebis, nisi inquod uolo, p r o b a b i l ~ t e r t a ~ c n ;. nam rrs 'llterum quod te fortasse aliPhilosophiam totus mtrauens. tllu:J au emb; ·am 'quaerens dubitansque

. . . mis quamms a no lS 1 · ·qutd 1nuen1sse praesu . , . . . i animum reuolutum est, etCle-¿· · si qmJ supersilltoniS n d 1· ionetsccssens, ramcn, .b. r ·

1·nter nos dísputationem e re 1g

tur profecto. ucl cum t1 1 atquan l

1,.

O l i s ~ e r o uel éum prac:-.cns tecum multa contu e lo.

5

"l

'

1

1'1 :

- ~ ,

'1

 

Page 22: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 22/62

110 Contra los académicos Il,4,!0,

m ~ de las vanas y funestas opiniones. No dudo, pues, quemr estado actual es preferible al tuyo, Sólo envidio tu suerte,e?. una cosa:, en que dtsfrutas solo de la amistad de mi L u ~ ctha.n?. ¿Estas celoso, tal vez, también de que lo llame «ffiÍ».

Lucthano? Pero, al hacerlo así, ¿no lo llamo igualmente tuyo·y de cuantos estarna? enlazados por unión común? ¿Y a qué

rogarte para que satisfagas a mi deseo? O es tu deber. Peroahora para los dos hablo: evitad la presunc ión de saber algo ,a no ser que 1? sepáis como esta suma: 1+2+3+4=10. '

Precaveos. Igualmente de creer que en filosofía no habéis,de conocer mnguna verdad o que de ningún modo puede co-:nocerse. Pues creedme a mí, o más bien creed al que dijo·Buscad Y hallaréis (Mt 7,7); no hay que desconfiar, pues d ~ : hallar la verdad, y que se hará más evidente que aguelios 'nú-<meros.

Pero vengamos ya a nuestro propósito. Pues ahora tardía-1

m e n ~ e h7 comenzado a temer que este principio sobrepasa la;~ e ~ h d a , ,.o cual es grave defecto. Porgue la moderación es cosa'

1v:na; m a ~ cuando guía suavemente, ha podido dar origen a

a gun engano; pero seré más cauto cuando fuere sabio.

C A P IT UL O IV

EXPÓNESE LA DOCTRINA DE LOS ACADÉMICOS

I"b. 10. Después de la última discusión, referida en el primerr to, tuvimos un descanso de casi siete días, repasando los .

9_. . ~ g o enim. ~ u n ~ aliud nihil ago, quam me i se ur0 uanis ·rernJciOsJsyue opmJOmbus. itaque non dubito ¡· p Ph. g a

tibi un t t d . me ms m1 1 esseL ·T um an um est, un. e .muideam fortunae tuae quod solus f r c • e r i i s ~ l

ucttano meo. an et tu m u r d e ~ guia dixi 'meo':> ' d "d ·

q ~ a m t ~ o e! omnium, .quicumque' unum sumus? d ~ ; ~ o t ~ ~ e n ut~ : ~ e s b d ~ n o :¡eo: qutd te rogerr:? aut te ipse promereor? tantumq. . c. ~ s . se ~ u n e . a ! " l l b ? ~ u s dJco: cauete, ne quid uos nosseI1_l

101

i ms1¡ q u o ~ Ita dtdJCentts saltem, ut nostis unum duo tria : ~ ~ ~ ~ : ~ S l ~ u co. ecta lo summa e fieri decem. sed i tem caue te ne uosp h t ~ u e ~ l t ~ t e m aut non cognituros aut nullo mod . 'arbJtremm1 nam mil · 1 . .11 . . o lta posset i ~ (Mt -7¡ 11 " ' ; ! ~ potws 1 1 credae, qui ait: quaerite et ·

L 1, ' nec cog:1Hionc.:m desperandam esse et rnanif t.raf!l, quam sunt illi [30] numeri nunc ad ro . es I_orem~ ~ : 1 scro coepi metuere, ne hoc ·principium pm o ~ ~ s ~ u : c ~ d ~ : = ~ u ; ~ d . ue. nam ~ o d u s procul dubio diuinus est, sed f c f e l l ~ r i t curn'

uc1 . ero cautwr, cum sapiens fuero. ,IV. 10. Post pristinum sermonem quem in primum (924)

M pro rne roga quantum sci:; Pf~ summam PL <

!1,4,10 (.u:wa los académicos 111

rres libros de Virgilio que siguen al primero y estudiándolossegún la oportunidad del momento. Con todo, en este trabajo,Licencio tanto se aficionó a la poesía, que me pareció oportunorefrenarlo un poquito. No dejaba gustosamente su labor porninguna otra ocupación. Pero, al fin, al hacer yo, como mefue posible, un cálido elogio de la luz de la filosofía, accediócon gusto a tratar de nuevo la cuestión de los académicos, quehabíamos aplazado,

Por suerte lució un día muy claro y propicio para serenarnuestros ánimos.

Abandonamos el lecho antes que de costumbre y tratamoscon los operarios de los trabajos más urgentes que había quehacer.

Entonces dijo ~ i o : -Antes de oír vuestra disputa sobre los académicos, será

bueno me leáis el discurso que acabasteis cuando yo me hallaba ausente, porque, habiendo surgido de él la presente discusión, no me será posible de orro modo, al oíros, evitar loserrores y el trabajo.

Accedióse a su demanda, y habiendo empleado casi todala mañana en esta tarea, dejando el paseo del campo, nosresolvimos volver a casa.

-Ruégote, dijo aquí Licencio, que antes de comer no tesea enojosg resumir en l ? r e v ~ .. e . ~ p o s i c i ó n la doctrina de losacadémicos,_ para que no se me escape nada de lo que pueda

_favorecerme.-As í lo haré, le respondí yo, y con mucho gusto, para

que, absorto en esta cuestión, seas sobrio en la comida.

contulimus, septem fere diebus a disputando fuimus otiosi, cum trestamen Uergilii libros post primum recenseremus atque, ut in temporecongruere uidebatur, tractaremus. qua tamen opere Licentius in poeticae

studium sic inflammatus est, ut aliquantum mihi etiam reprimendus uidetetur. iam enim ab hac intentione ad nullam se rem dcuocari libenterferebat. tandem tamen ad retractandam quam distuleramus de Academicis quaestionem cum a me, quantum potui, lumen philosophiae laudare·tur, non inuitus accessit. et forte dies ita serenos effulserat, ut nulliPtorsus rei magis quam serenandis animis nostris congruere uideretur.maturius itaque solito lectos reliquimus paululumque cum rusticis egimusquod tempus urgebat . -· -Tum Alypius: Antequam uos, i nquit , audiamde Academicis disputantes, uolo mihi legatur sermo ille uester, quemdicitis me absente perfectum; non enim possum aliter, cum inde huiusdisceptationis occasio nata sit, in audiendis uobis non aut errare aut certelaborare. ~ Q u o d cum factum esset et in eo paene totum antemeridianumtempus consumtum uideremus, redíre ab agro, qui deambulantes nos acce·Perat, domum instituimus. -E t Licentius: Quaeso, inquit, ante prandiummihi brcuiter totam Academicorum sententiam exponendo repetere negraueris, ne quid in ea me fugiat, quod pro partibus meis sit. -Faciam,

 

Page 23: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 23/62

112CaniJa los CIC:o1démicos

II,4,IohNo te forjes esa ilusión dijo él pues he ad "d

mue ?s, y sobre to_do mi p a d r ~ , tanto ~ l á s apetrto vert1 o queto mas p tenían cuan-b

rcocupacwnes pesaban sobre ellos Además . ho servado que cuand , f d · ' c:no asd 1 , . ' o mas en rasca o estoy en las cuesti

e a rnetnca, por mi cuidado está segura la mesa? ones

. Y s ~ o . s a que me llama la atención en mí . .c:quc srgl11ÍH.:a que apetecemos la co ·¿ ~ l s m o , pues

cuando nuestro ánimo se halla m, ~ 1 a codn ma.s voracidadquién ¡ d as en o e cmdados > ·ym a s i a d ~ s l:s ! ~ ~ o : s ; a J o s o d : ~ ~ : ; ~ s ocupados, nos t i r a n i z ~ de--Escucha más bien le atajé yo ¡ h

dor_dbareJieosl académicos, no ' sea que, r o b á n d o ~ u f a a : ; n ~ i ~ e ; ~ ~ t m a d e o

os versos tenga g ¡ f -no sólo e 1 ''d . ue sop.':rtar a alta de moderaciónS. n a conu a, smo tambren en el modo d 1 '

t se me pasa algo en la exposición d ~ . e tratar as.Alipio. e mi argumento, lo suplirá

-E s necesaria tu buena fe dijo Alipi . . dmerque se te pase d ' I I' . o, pues SI es e te-prender al que en e s t : s \ ~ l ~ s ~ s a h ~ o s ~ ~ I , c ~ e o yo será difícil sor

saben, y sobre todo tenien d .i l l l

maestro, como todosde la verdad, más que el 1o en d c u ~ n t a _que. en la exposiciónla inclinación v rectitud de o t g r o ~ . e a VIctorta, has de seguir

. u ammo.

~ n q u ~ r n . ' et ea libentius, quo d h .mquu rlle, istinc securus .sis· e ac re colgrtans parum prandeas -N e

· , nam et mu tos ct rna · · 'saepe ammadue rti eo edaciorem . :rrrne patrem meumquoque de istis mctris c o g i t a n t ~ m q ~ o o n r c ~ f r t r o r cuns esset. dcinde tu

mensa secura sit. quod [J l ] ·¿ d e e:-::pertus es, u t cura mea· ·b· 1 qm em apu me rps · · 1~ n u n SI 1 uu t, quod tune primum a • . . um . miran so ea; quid

mtcndimus animurr·;:. aut qui b p e r t ~ n a c r u s appetrmus, cum in aliudoccupatis nobis n i ~ i s d imperis esft: iU l c A m d a . n i b u ~ et dcntibus nostrisde · · ¿ ~ osus 1t - u 1 potms · d Amrcrs qua rogaueras ne te : , mquam e ca-sine metro sed etimn 'i n q u a e ~ ~ ~ ~ Ista u o ~ u c n t ~ m n.on solum' in epulisparte occultabo prod et Alvpius Bibus fpdatwr. sr qmd autem pro meanam · ¿' J • - ona I e tua opus est · · Al ·

s1 mctuen um est ne ali 'd 1 , mqmt yprus·cile arbitrar eum a q ~ o me { ~ 1 d ~ d ~ u . tes, a me deP_rchendi posse diffÍpraesertim cum ¡ ~ prodendo ~ ~ ~ 1 Iosse t : u l l ~ s q ~ u me nouit ígnorat,consul turus sis. eto 00 0 magts Utctonae quam animo tuo

a cíbum PL0

quide quodd <lnimus

!1,5,11 Contra los académicos 113

CAPIJULO V

EX PO S I C I ÓN

11. -Obr;1ré, dije_ yo, con buena fe, _porque tienes dere

cho _ a e ~ i g ~ r l o .. RYe_s-"?."IOs a · c ~ \ J é f f i l c o s PTúgofes sostener que elhombre _no puede conseguir la ciencia de las cosas tocantesa ! a iTósófía (porque lo demás no preocupaba a Carnéades)v, no obstante eso, que el hombre puede ser sabio, y toda su;nisión consiste en investigar la verdad, cumo lo has recordadour;·Licencio, en aquella disertación.

- ·De donde resulta que el sabio no da su asentimiento a ninguna cosa, porgue necesariamente yerra-y esto es impropiodel sabio-asintiendo a cosas inciertas. Y no sólo afirmabanque todo era incierto, sino que apoyaban su tesis con muchísimos argumentos. Pero que no puede comprenderse la verdadlo deducían de un . definición del estoico Zenón, según la cualsólo puede tenerse por verdadera aquella representación que

es_ i _ t : n _ p r e ? } ~ __en el alm':l po_r el objeto mismo de donde se origina, y_ que no putde venir de aquello de donde no es 8

.

O más breve v claramente : lo verdadero ha de ser reco·nacido por ciertos- signos que no puede tener lo falso. Y que

estos signos no pueden hallarse en nuestras percepciones, seempeñaron en demostrarlo con mucha tenacidad los académicos.De aquí el desacuerdo de los filósofos y los engaños de lossentidos; de aquí los sueños y alucinaciones, las falacias y

sorites que empleaban para defensa de su causa 9•

V. 11. Agam, inquam , bona fíde, quoniam de iure pracscribis. namet Academici.s placuit nec homini .scientiam posse contingere earum dumtaxat rerum, quae ad philosophiam pertinent -nam cetera curare seCarneades n e g a b a t ~ ct tamen hominem posse esse sapientem sapientisque totum munus, nt abs te quoque, Licenti, illo sermone dissertumest, (925) in conquisitione ueri explicari; ex qua confici, ut nulli etiamrei sapiens adsentiatur; erret enim necesse est, quod sapienti nefas est,si adscntíatur rebus incertis. et omnia incena esse non dicebant solumuerum etiam c o p i o ~ i s s í m i s rationibus adfirmabant. sed uerum non possecomprehendi ex i1la Stoici Zenonis definitionc arripuisse uidebantur, quiait id uerum pcrcipi posse, quod ita essct animo inpressum ex ea, unde

esset, ut esse non posset ex eo, unde non esset. quod breuius planiusquesic dicitur, bis signis uermn posse conprehendi, quae signa non potesthabere qt1od falsum est. hoc prorsus non posse inucniri uehementissimeUt conuincerent incubuerunt. inde dissensiones philosophorum, inde ~ e n -suum fallaciae, inde somnia furoresque, inde pscudomcnoc ct l32] soritae in illius causae patrocinio uiguerunt. et cum ab eodcm Zenone acce-

0 Véase nota complementaria n.ll p.924,'• Véase nota complementaria n.12, p.924.

 

Page 24: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 24/62

i

114 Colltta los académicos IJ,5,12

Y habiendo aprendido del mismo Zenón que no hay cosamás despreciable que la opinión, muy hábilmente dedujeronde ahí que, si nada puede percibirse, por una parte, y, por otra,

la opinión es cosa de tenerse en muy poco, el sabio debía a b s t e ~ nerse de aprobar nada.

12. .Esto les acarreó una gran hostilidad, porque parecíaconsecuente que el que nada afirma, nada haga 10• Y por esta

causa, parecían pintar los académicos a su sabio-que, segúnellos, nada debe afinnar-como condenado a perpetua soñolencia y abandono de todos sus deberes. Iv1as ellos, en estepunto, introdujeron el uso de cierta probabilidad, que llamaban verosimilitud, sosteniendo que de ningún modo el sabiodeja de cumplir sus deberes, pues tiene sus reglas de conductapara seguir; pero que la verdad, sea por la oscuridad de la

naturaleza, sea por las semejanzas engañosas de las cosas, yacíaescondida y confusa. Y arladían que la misma refrenación y sus·pensión del asentimiento era fruto de una gran actividad delsabio.

Creo haberos expuesto todo su sistema, como has querido,sin separarme de tus indicaciones, Alipio; es dP,cir, que heobrado con buena fe. Porque, si algo o no es como lo he dichoo lo he callado, no ha dependido de mi voluntad.

No falta, pues, la buena fe, según el testimonio de mi con·ciencia. El hombre que se engaña, debe parecernos digno de

instrucción; y el que engaña, vitando; el primero necesita un

buen maestro; el segundo, un discípulo precavido.

pissent nihil esse turpíus quam opinari, confecerunt callidissime, ut, sinihil percipi posset et esset opinatio turpissima, nihil umquam sapiensadprobaret.

12. Hinc eis inuidia magna conflata est; uidebatu r enim esse consequens, ut nihil ageret qui nihil adprobaret. unde dormientem semper

et offíciorum omnium desertorem sapientem tuum a Academici describe·re uidebantur, quem nihil adprobare censebant. hic illi inducto quodamprobabili, quod etiam ucri simile nominabant, nullo modo cessare sa·pientem ab officiis asserebant, curn haberet quid sequeretur, ueritas autemsiue propter naturae tenebras quasdam siue propter similitudinem rerumuel obruta uel confusa latitaret, quamuis ct ipsam refrenationem et quasisuspensionem assensionis prorsus magnam actionem sapientis esse dicebant. uideor rnihi breuiter totum, ut uoluisti, cxposuisse nihilque reces·sisse a praescriptione, Alypi, tua, id est egisse, ut dicitur, bona fide. sienim aliquid uel non ita, ut est, dixi uel forte non dixi, nihil uoluntatea me factum est. bona ergo fides cst ex animi sententia. homini enimhorno falsus docendus, fallax cauendus dcbet uideri, quorum prius magis·trum bonum, posterius discipulurn cautum desiderat.

1°CICERO, Acad. 2,25.

a suum PL

Contra los académicos115

Il,6,14

CAPITULO VI

A y LA NUEVA AcADEMIADIVERGENCIA ENTRE LA ANTIGU

13. Alipio dijo entonces: .

-T e doy gracias, porque has satisfecho los deseos d ~ ~ ~ . , me has aliviado de la carga l m p u e s ~ a . ~ , a ~ ~ ~ ~ ~ ~ e ~ i l ~ l e m ~ a r a ti que alguna o m ~ s i ó n , ~ e ~ h a h ~ b n ~ ~ t e ~ ~ ~ ~ ' robarme (pues ¿qué otro motJvo po rw. a er. ' 1

oe p ~ 1 compromiso de completarte en algo. P.or lo cua'oara m1 e d · · ' q e para cum·. ara colmar la laguna e una expostoon um l ~ n o s p ¡· . , de ¡'nterroo-ante no te sea molesto exponerptrunotctomiO b ' d ·b diferencia entre la antigua y la nueva Aca emta. h

-Cierto me es enojoso, lo confieso. Por lo cual me a-

rías un favdr-pues no puede negarse que lo qu e . p r e 1 u i ~ ~ : : ~ J b i ~ i ~ : ° ~ ~ ; : ~ Í ~ ~ ~ ~ [ ~ ~ I r o e ~ t ~ ~ ~ J ~ ~ ~ ~ m b ~ ~ ~ , / ~ ; ~ i Í e s t a r la razón de ser de la nueva Academia. .. ..

Con eso me darías motivo para creer, diJO Ahpi?, q ~ e - . d r sí no recüidase que LicenciO

me qUJcres apar tar e com¿ ' d nos hubiese impuestote ha aterrado poco ha, y su eman a no . d 1 embrollola obligación de declarar antes de la comtda to o e

de la cuest ión. . d (puesy cuando iba a prose-guir su dtscurso, nues tra rna re l

estábamos ya en casa) comenzó a. lle;Tarn?s a la mesa con ta

apremio, que no dio lugar para nmgun discurso. ,

Tomado el necesario alimento para satisfacer nues·14.

. · l 1 0 cum et Licentio a te13 T Alvpius· Gratum, mqu1t, 1a lC , . . 'b'

. um - . 'n osito releuasti. non emm magts t1 l ue-satis_factum est er rr:td onere l n ~ i mei causa minus a te diceretur -nam

rendum erat, t:e .qu.1

exp or-;¡a ihi si in quoquam te proderealio modo qut he n p o t e ~ a t . - .flu¿m m¿ 'dcest non tam percontationifuisset necesse. quare. fjx 15¿.fr .   ~ · qua ae ac uetcris Academiae ne tequam ipsi percont anu e 1. eten

13 ~ ~ ~ ~ r _get. quare beneficium dep i g ~ a t exponere. -Prorsus, m q u a m ~ d rem ' n ~ l 3 l x i m e pertinere n e ~ a r e dens-nam hoc. qu:Jd commemoras : ~ te apud me distinguere 1stanon possum-s1 me paululum c_onqu ' " ~ f : ; lJolueris. -Crederem, i n q u i ~ , nomina et causam nouae Academtae a ~ - et mngis l> a 1 ;e·ntio tern·

ndio te auocue uo msse, 111 ' ~ " ~ G) ·me quoque a pra , ' ostulatio- ita nohis pracscri(92 ps1sset,

tum. dudum p u J t ~ ~ q ~ ~ d ~ ~ ~ d guius im:olutionis c s ~ c t exrcdiretur. - ~ t Ut Cl :mte pran u ·trn n : - ~ m dnmi iam eramus-1tacum reliqua _dicere t ~ n d e r e t , '?ater n ~ r b a ' f ; ; i ~ ~ d i locus non esset.nos trudere 1n prandmm coeplt, ut u. - , · quantum

VI. 14. Deinde, cum tantum ahmentornm acceplssemus,

t; magis te CCL

 

Page 25: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 25/62

l

116 Contra los académtcos 11,6,14

tra hambre, volvimos luego al prado, y Alipío comenzó d i ~ ciendo:

-Obedeceré a tu deseo, sin atreverme a rehusar el compro.miso. Si nada omito, será gracias a tu doctrina y también ami memoria. Pero, si en alguna cosa me equivoco, tú la reto.

carás, de modo que en adelante no tema esta clase de rnmpromisos.

Según mi parecer, la escisión de la nueva Academia seprodujo no tanto contra la antigua doctrina como contra losestoicos. Y ni aun se ha de considerar como una escisión,porque convenia refutar y discutir una opinión nueva introducida p o r _ ~ Q _ Q _ n . _ _ R u e s b sentencia sobre la Í!!!}?_qsibilicJadde la percepc;iQ!_l_, aunque no suscitó controversias, refugióseen la mente de los antiguos académicos, y no fue juzgadacomo inadmisible. Podría probarse esto fácílmente con la autoridad del mismo Sócrates, de Platón y otros filósofos antiguos,que en tanto creyeron que uno puede inmunizarse contra elerror en cuanto evita la temeridad en dar su asentimiento; con

todo, ellos no introdujeron en las escuelas una discusión sobreesta materia ni investigaron particularmente si era o no posiblela percepción de la verdad.

Este es el problema nuevo que lanzó bruscamente Zenón,porfiando en que nada puede percibirse sino aquello que de

tal manera es verdadero, que se distingue de lo falso por susnotas o marcas de disimilitud, y que el sabio no debía abrazaropiniones; y Arquesilao: habiendo oído esto, negó que pudierahaber para el hombre cosa de ese género, y que la vida delsabio no debía exponerse a aquel naufragio de la opinión.

compescendae bm i satis esset, ad pratum rcgressis nobis Alypius: Parcam,inquit, sentcntiae tuae n ~ c ausim recusare. sí enim nihil me fugerit, gra

tabor cum doctrinae tuae tum ctimn mcmoriae mcac. at sí in quoquamfortasse aberrauero, recurabis id, ut dcinccps huius modí de!egationemnon pertimescam. nouae Academiae discídium non tam contra ueteremconceptum quam contra Stoicos arbitr or csse cornmotum. nec u ero discidíum putandum, si c1uidcm a Zcnonc inlatam nouam quaestionem dissolui discuriquc oportebat. nam de non percipíendo quamuis nullis conflictationibus agitata, incolcns t<lmen etiam uctcrum Academicorum mentessen ten ia non inpudcnter existimata es . quod etian1 i j . J ~ i us Socraris Platonisque ac rcliquorum ucterum auctoritatc probatu facíle est, qui sehactenus credidcrunt posse ab errm·c defendí, si se assensioni non temerecommisisscnt, qucunuis propriam de hac re disputationcm in scholas suasnon introduxerint nec ab illis enuclcate aliquando q u a c ~ i t u r n sit, percipinecne neritas possit. quod cum Zeno rudc ar noumn intulissct contenderetque nihil rerciri p n s ~ e , nisi quud uerum ita e s ~ e t . ut dissimilihusnotís a falso d i ~ c e • · n c J T t u r . ncq1Je opinatinncm suhn:ndam esse sapientiatquc id A r c e ~ i h s audíret, negauit l1uius modi quídqu<Jm posse ah !10·

117!l,6,15 Contra fas acadérrticos

l d b'1a asentirse a ningu-1 ' ' 'e todo e to ue que no eonc uston u ·'

na cosa. ' 1 . Academia se veía15. l\-1as como sucedta que a a n . t ~ g u a ' d' ' 1 de

, b t d surgw Anuoco, lSClpu o, robustecida que que ran a a, -L - - - - . . , , 'd dmas , l d chos era mas av1 o eFilón, ~ l cual, ~ e g u l n : J : j e c ~ r p t ~ s o m ~ n abierta hostilidad las

la glona que oe a \e t ,."

, d b A dmras"sentenctas e a ~ 1 as ¡a , e , d, · ícos nuevos habían introdu-

Porque dee1a que _os aca cm- 1 ·uuos aduciendociclo \..1111 doctrina insóhta y extrana a os antlt:> f l / f 11

, , ' r 1 autoridad de.: los físicos y otros 1 oso os, .Ln s ~ c ~ ~ ~ t ~ a ~ a m b i é n a los académicos porqub co¡ve:uan loverosímil en regla de conducta, cuando profesa an a I g n o r a n ~ cia absoluta de la verdad , h e

y de esta índole había recogido mue os ~ r g u m e n t o s , qu

creo deben omitirse ahora' y ponía todo su ahwco en sostenerque el sabio puede llegar al c ~ n o c i m i e n t o de l.a v e : d : d l ~ s nue-

Tal es creo la controversia entre los anttguo' - 1' , ' . 'S ' ,' t ruego informes mas comp era-vos académicos. 1 no es ast) e , ,

13- · · · - ~ · L' , 1 pido por el v por mt .mente a tcencw; te

0

.. " d ,. , ntrar en lay si he acertado en la exposlclon, po ets ) a econtroversia empeñada.

. . . "11" l341 opinionis naufragio s a p i ~ n t i s commíttendammme r_cpenn nequ,e_l 1 ·1 ,· nulli rei csse adsenuepdu_tp.. .es se mtam. unde ettm?. c o n ~ . u : h · b at· _. ·ut uetns Academia magts ~ u c t a

15. Ucrum cun: tta r ~ s s e _ . ~ ePhiÍonis auditor Antiochus, qm, utquam oppugnata m d e r e ~ u r , e x t . ~ ~ t r uam ueritatis in simultatem addunonnullis uisus cst, glonac cupl .10 q¿· b t enlm rem insolitam et ab. d · t · que sententtas. tce a . d ·

xlt Aca emtae u nus . . . A, demicos nouos conatos m ucere. 1il

opinione ueterum r e m o t t s ~ H n a m \ ~ magnorum phílosophorumquam rem ucterum phys_tcorum a t o ~ u m q u e ug.nans qu í se ueri simileinplorabat fídem ípsos ett_am A c a ~ ~ m ~ c o ~ s e ~ ~ ~ o ; a r e .laterentur, multaquecontcnd erent s eqm, cum ·bpsnm u ~ r u p e · · s c d ~ n d u m arbitrar, nihil tamenargumenta collegerat, q ~ t us _nunc susse .. apícntem hanc puto inter Aca

magis defendeba t quam perctperc pc:am 'fuissc qt;ae si secus se habet,d · ac ucteres c on tr ou crs t , · - . · "taemJCos nouos . . . f utroquc postulauenm. st ucro 1ut Liccntium plcmssJme m_ormes pro : .

d, plJtui susceptam disputat,o nem peragtte.est, ut tcere ,

11 Véast: nota complemcnt¡ria 11•1i' P ~ f ~ ! ~ i o s 0 ¡m•estlgadores de la natu

1 ~ Los físicos an_t¡p,uos.- uc,ro;t 05, etc T ~ m a de su especulacJÓn era e;

raleza. T,llcs, AnaXlmnndro, ;\rraxJmencs, .,"] (f'.•sid Aristóteles los llamotlemcnto primordial dd cosmos., 0 i1 n _ a n - : t , \ H ~ ~ t o r i " a d ~ la filosofía p.29-33;f y s i o l o , ~ o i , los físicos (cf. Jt.LI.-'1.:"\ 1 . ARIAS,

Ur.l:lERWI\G, o.c., Il. .13 Véase nota complcmentana n.14, p.925.

• haberet PL0quam verum PL

 

Page 26: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 26/62

1

J

~ -

118 ( onlrt! los académicos 1!,7,16

CAPITULO VII

RÉPLICA A LOS ARGUMENTOS DE LOS ADVERSARIOS

16. Tomé yo entonces la palabra y dije:

- ¿Por cuánto tiempo descansarás, Licencio, con este nuestro discurso, que se ha alargado más de lo que pensaba? _Hasoído quiénes son los académicos.

Y él, sonriendo, con una sonrisa vergonzosa, y un pocoturbado por mi apóstrofe, dijo:

-Y a me arrepiento de haber sostenido, contra Trigecio,

que _ ~ .. ~ h l ª J ~ ! k S : 9 _ ! l S Í s t e _ ~ n la investigación de la verdad. Puesestll cuestión tanto me agita, que si no llego a ser un desgra

ciado, ciertamente a vosotros, si tenéis sentimientos de humanidad, os debo parecer digno de lástima. Pero ¿a qué atormentarme neciamente? ¿Por qué temblar cuando tengo a mifavor el apoyo de tan noble causa? No me rendiré si no esa la verdad.

/ - ¿Te agrada, pues, la doctrina de los académicos?, le! dije yo.

1 -Muchísimo, respondió él.

-Luego ¿te parece que están en la verdad?

Entonces él, estando ya para dar su asentimiento, y más J

prudente con la sonrisa de Trigecip, se mantuvo dudoso unrato. Y después continuó:

-Repite la preguntita.

-¿Crees que dicen verdad los académicos?Tras larga pausa de silencio, dijo:

-S i existe la verdad, no lo sé; con todo, es probable. Mivista no alcanza más para seguirlo.

VII. 16. Tum ego: Quamdiu, inquam, Licenti, in isto nostro I o n ~ giore quam putaham sermone coP.quicscis? audisti, gui sint Academicitui? -A t ille ue(927Jrccunde adridens et aliqwmtum hac compellationeturbatior: Paenitet me, ínquit, tanto opere adfirmasse contra Trygetiumbeatam uitam in ueritatis inquisitione consistere. nam me ista quaestioita perturbar, ut uix ncm miser sim, qui certe uobis, si quid humanitatísgeritis, uideor mist•randus. sed quid me ipse ineptus crudo? aut quidexhorreo tanta causae bonitate subnixus? prorsus non cedam nisi ueritati. -Placentne, inquam, tibi noui Academici? -Plurimum, inquit.-Ergo uerum tibi uidentur dicere? -Tum ille cum iam esset assensurusarrisione Alypii cautior factus hnesit aliquantum et deinde: Repete, in·quit, rogatiuncubm. -Uerumne, inquam, tibi uidentur Academici dicere?

[35] -E t rursus cum diu tacuisset: Ut rum, aít, uerum sit, nesdo;probabile est tame11. n ~ q u e enim plus uideo quod sequar. -Probabile,inquam, scisne ab ipsis etiam ueri simile nominari? - I t a , inquit, uidetur.

11,7,17 Contra los académicos 119

lo .nrobable... ecib.e. t a m b i ~ l 1 _ t i n o m b r e de¿Sabes e¡u e r . . .

verosímiT?-As í parece, dijo él. 1

·, ¿ los ·,JC'.de'micos es verosími ·Luego la opimon e "

-S í respondió. . , s· 1 · ·E ' . p es esto con más atPnclOn. 1 a gme.n..... vlen-

- xamma, u • d _quien 1].0

do a tu ht:rn1_3!!9_, ___9 i s ~ q ~ . ~ , s e P < : 1 r e ? ~ - _ a _ J : q . P . < L J ~ , a--- · ···-·· · ·1· ,11

10 o mentecato?conoce ¿no_.Q . t o r n a r a ~ .. PQJ · L.TI ce ..

Í ) ~ - ~ p ~ · é ~ de pensar un largo rato, dtjo:

-N o me parece una cosa absurda.

17. Y al comenzar a responderle, me interrumpió di-

ciendo:-Espera un poco.

Y 1 · ndo añadió:ego, sonne , . . ?

-Dime, te ruego, ¿ya estás segt;ro d ~ tu vtctona: debes-Supontc que ya lo estoy, le conteste, no por _esod

l. 1 sobre todo sabren o que~ t l x m d o n a r tú la causa el_Ilprenc 1C ~ \ , d " h scJtJdo n . ~ . r a lLl c¡:crcicio y afinamientol'Sta iscusiOn se a su ·• ~

de tu espíritu._Pero ¿acaso he leído yo u

erudito en tantas disciplinas como

los académicos, o soy tanlas que tú posees para salir

-1 mi encuentro? 11 e - ~ , -A los académicos ni siquiera l ~ s l . c ~ e r o n aque os qu

. d f ndíeron esta causa. y SI te J.alta el ornamentopnmero e e ' . · b de que sinde las disciplinas, no debes ser tú mgem_o tan e? .arconato de resistencia sucumbas ya a mrs poqUlstmas p ~ e g u n -tas ' alabras. Pues me estoy temiendo q ~ e antes d ~ u:mpo

) p d A]¡'pio )' con tal adversano no cammare tanre va a suce er 'seguro.

. . imilis est Acade;nicorum sententia. - I ta , in9uit.-Ergo, mquamd, u ~ r r s dili;:rentius. si quisquam fratr em tuum u r s u ~ -Quaeso atten e, mquam, . "" . roque tuum patrem non nouent,patris tui similem esse. a f f t r m e t . i p b ~ r;;. -E t hic diu tacuit; tum ait:nonne tibi insanus aut meptus m e 1 u .

i\on mihi, h?c uidetur a b s ~ r d u d ~ r e coepissem: Expecta, inquít, quaeso17. Cut ego cum. respon . . . · r e iamne certus es de

paululum. ac post arndens: Drc ~ r h r , amrt'ceor.toumt 'esse· non ideo tamen· · ' T eoo· Fac me mqua , , .

mctona tua. - lPll t' d. ' ' . t'm cum haec in er nos drsputa·d b e s " ' r e ~ e prae<:er ' d.tu causam t u ~ m e es . · ". '" ' · d elimandum animum prouocan l.

tio suscepta Slt exercendr tul Acausda Ct. a leg' aut tot disciplinis erudítus" 'd inquit aut ca emrcos ' . .

-1,nmqur nam, '. l 1 ' Academlcos mquam nec'b d me mstructus <K ue:1 as. - ' . . '~ u ~ n , qm us tu a . : o sententia ísta defensa est. erudrtJo a u ~ e m

tllt legerant, a q m b u ~ p r _ m ~ d ficit non usque adeo tamen ingenmmdisciplinarumque c_oprard

1 e e Ú facto impetu paucissimis uerbistuum esse. d.ebbet mua_lrcucmum'buats n i Í \ t ~ enim iam uercri coepi, ne tibim · rooatlom usque Sl · · . • d m

. _ts !:" ¡ d 1 Alvpius qua aduersano non rta securus ea ·crtrus quam uo o succe a . ,

 

Page 27: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 27/62--

120 Contra los académicos ll,7,18

-Ojalá , pues, yo sea vencido, para que alguna vez os oigaa vosotros disputando, y lo que es más, os vea, pues será paramí el más bello espectáculo que pueda presenciar. Pues osplugo a vosotros más bien recoger estos discursos que desparramarlos, porque cuanto se dice aquí, se escribe, sin dejar caernada en tierra, como ::.e dice; nosotros, ciertamente, podremos

leeros; pero , no sé por qué, cuando se tiene ante los ojos a losque conversan, la buena discusión, si no con más provecho, sinduda penetra en el ánimo con más agrado.

18. -T e lo agradecemos, le respondí yo; pero este tu al-borozo repentino te ha obligado a decir, hiperbólicamente, queno puede darse para ti especdculo más feliz. ¿Y qué sería sivieras indagando la verdad y discutiendo con nosotros a tumismo padre, a quien, después de tan larga sed, nadie superará en el ardor para abrevar en las fuentes de la filosofía?Si ya esto para mí sería el colmo de la dicha, ¿qué habráque decir y pensar de ti?

Aquí al muchacho se le saltaro n algunas lágrimas; y cuan

do pudo hablar, con las manos exlendidas mirandoal

cielo,exclamó:-¿Cuándo, Dios mío, veré esto? Pero todo se puede es-

-perar de ti.

En este punto, casi todos, olvidando 1a disputa, nos echamos a llorar, y yo, luchando conmigo, sin poder concentrarme,le dije:

-Reanímate y recobra tus fuerzas; ya mucho antes te heprevenido para que te prepares y dispongas a la defensa de la

bulabo. -Ergo utinam, inquit ille, iam uiocar, ut aliqu:mdo uos audiamdisserentes et, quod p

1us cst, 1údeam, quo mihi spcctaculo nihil potestfelicius cxhibcri. nam quoniarn placuit uobis ista fundcrc potius quarneffundcre, si quidem ütc prorumpcntia stilo excipitis nec in terram, ut

dicitur, cadcre sinitis, le¡:;ere ~ . : t i a m u o ~ licebit; :-ed ncscio quo modo,cum admouemur oculis idcm ip:,i, quos Ínter sermo caeditur, bona disputatio si non utilius, at ccrte lactius perfundit animum.

[ 36 J 18. Gratum habt"'mus, inquam; sed repentina ista gaudia tuatemere illam sententiam euadcre coegerunt, qua dixisti nullum tibi spec-tacuiurn cxhibcri posse fclicius. (jlJÍd, si enim patrcm iilum tuum, quo

profecto nema phi!osophiam est post tarn longam si(928)tim haustumsardentins. nobiscum ista quaerentem ac disserentem uidebis, cum egome fortunatiorem numquam puwbo, quid te tandem semire ac dicereconucnit? -H ic uero ille aliquantum lacrimauit et, ubi Joqui potuit,

porrecta manu caelum suspiciens: Et quando ego, inquit, Jeus, hoc uidebo? sed nihil est de te desperandum. -H ic cum paene omnes ab inten.tionc disputationis dinúti a in Iacrimas coepisscmus, ob!uctans mecumet 11ix me colJigeos: Age potius , inquam, ct in uires tuas redi, quas ut

" rcmitti 'CCL

1 .7 19 Contra los académicos 121

. d 1 Academia. no creo, pues, que «antes de sonardoctn na e a ' . b 14

1 ]a trompeta, te acometa el temblor de los miem r os» ' y que,por el deseo de ver combatir a otros, te entregues tan pronto

Prisionero. l l - d" '·E T igec.io al V"'rnos con sem J antes serenos, ana 10 ..:<.ntonces r , ~ h b' d desear-.y por qué este hombre tan virtuoso no ' a la e ,

e DÍas le otorgue este favor antes de pedlrselo? Creeme,Í ~ ~ c n c i o ; pero me pareces hombre de p ~ c o valor, porque nosabes qué responder y deseas ya. ser vel_"l_ctdo.

Nos reímos todos. Y Licencio le diJO:1

_

-Habla tú, ¡oh hombre feliz!' no hallando la verdad, perociertamente no buscándola.

19. A todos nos contagió la alegría de los muchachos, y

ro dije· · ' b í. -Atiende a la pregunta v \ uehe al camtno con mas ro

v iirmc7.a si puedes. l h · ·. - A q ~ í cstov en cuanto puedo. y si e que . a VIsto a m ~ hermano, por la" fama sabe que es p ~ r e c t d o a mt padre, ¿serarcniJo por insensato o loco porque nee. . . . ) l

-¿Podrá llamársele a lo menos poco JUICioso.' e pregun-

·-Cierto que no, a no ser que po:" le . Jcren o gue . .é vo. f' d. · d lo sabe 1Pues da como probable lo que la c o n t H T L ~ a fama ha pregonado de él, no puede acusárs::le de temerano.

Entonces continué yo: . d 1 ;\-Consideremos mas despacio este punto, ponién o o ante

Academiae futurus, longe anteongereres undeunde posses patronusrnonucram non opinor ideo, ut modn

ante tuhan1 trcmnr occupct ar!us

~ u t ut uisendac illicnac pugonc: d ~ s i { : l c r i o lJt ~ i t o _rte ~ p ~ ~ ~ e ~ ~ ~ ~ ~ J s c · a ~ ~ ~ i J ~ i --Hic Trygetius, ubi s<lt.i:- attcP<-ht wm uu tus .nos ros l a ~ o n c c s s c istc optet, inquit, horno tmn s < ~ n . c t u s , t ~ t huc_ .ct d_cus. ~ n t e J ~ ~ t s ct adhucrit? crede iam, Licenti; nam qut_n;l n_mu:ms q\Jd.t .cspon T ~ m Licen·llt uincare optas, paruae fidei mdll U l < - ~ c n s . -1 trlSJmus. - etius: Loqucre beatus, i nquit, non inuen1endo uerum, sed certe non qua

rendo. , 1 ~ t " o r e s · Attende19. Qua hilaritate a d u k s c e n r y ¡ o ~ u m cum e s s ~ m u s a ~ 1 . • - E ~

inquam, r o g ~ t i o n e m ct in u ~ a m ti!n;:;n, l:t u ~ ~ l · e f ~ ~ } ~ r : ; ~ ~ , ~ e { ~ ~ : ~ ~ famaadsum inqmt quantum n o ~ s u m . qutu emm, si . .c o ~ p c ~ t u m h ~ b e a t eum .cssc similcm p;ltris, .P.otcst l ~ s a n u s T ~ u ~ o ~ n t ~ ~ ~ ~ s esse, si credit? - S t u l t u ~ n c , ínquam. snltern d.KI potcst . . No .. Jinquit nisi se id scire con1_37Jtcnderít . nam s1. ut probab1lc s c q U J t u ~ Romcrebr:¡• f·,¡ma iactauit. nul]it_IS t e m e r i t a t l ~ argul potcst. -Tum ego. e· t til( s comtituanws. C'ccclJsam paulisper c o n ~ i d c r c m u s et quasl an e oc ~

1' V n ~ G .. Ae11cíd. XI 42--1-.

l1!1

 

Page 28: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 28/62

122Contra los académicos

1 . rr,s,2oos Ojos. Supongamos que ese no sé ~ h

hablamos está presente aquí D 1 que ombre de quienmano, y dice: · e a guna parte vrene tu her.

-;-¿De quién es éste hijo?l. le responden:

-D e cierto Romaniano.

d-d¡!Obf, cuánto se parece a su padre ! dice él. ,·Con cua'ntaver a a ama pregonó esto!

Aquí dirías tú o algún otro:

-¿Luego conociste, buen hombre a R .~ N ? lo conm:L r_esponde él· . ' omanrano?~ s _semeJante. · _,_ sm embargo, me parece que

-Oyendo esto ·p d ·D . ; · ' é o na uno contenerse la risa?L: ~ m g u n modo, respondió Licen¿o.

ebo ya ves la consecuencia q d-H a tiempo que la veo P ue e esto se sigue.

sión quiero vo recogerl'a d t.. e ~ o , con todo, la misma conclu-. · e I mrsmo porq

comrences a alimentar l h h ' ' ; 1 ~ es necesario que- . y ; a que as echo pnswnero

de por que no sacar esta I . ; .

encia clama que son dign d ~ o n c uswn? La misma evi-1 ·¿ ~ os e ns a tus ac d ' ·.a Vl a quieren seguir lo v e r o s ~ ·¡ 1 _a emicos, que enIgnorando ésta. - tmi. o semeJante a la verdad,

CAPITULO FI I J

ll,8,21 Con/NZ los académicoJ 123

este necio siguió el rumor de la fama, cuya autoridad es lamás despreciable.

- ¡Como si no fuera más necio, le argüí yo, si dijese: No

conocí a su padre, ni supe por la fama que se parece a él; conrodo, me parece semejante a él!

-Cierto, sería más necio hablar así; pero ¿a qué viene eso?-Pues a demostrar que tales son los que dicen: «No cono-

cemos lo verdadero, pero lo que vemos se parece a lo no

conocido».-Probable dicen ellos, le objetó Trigecio.-¿Cómo dices eso?, le repliqué yo. ¿Niegas que lo llamen

verosímil?

-L o he dicho, contestó, para rebatir aquella analogía. Pues,a mi parecer, sin razón la fama irrumpió en nuestra discusión,ya que los académicos no se fían del testimonio de los ojoshumanos ni de los mil ojos fantástícos de la fama, según fingenlos poetas. Pero, en fin, ¿quién me mete a mí a defender a losacadémicos? ¿Acaso en esta cuestión envidiáis mi seguridad?

Ahí tienes a Alipio, cuya venida ojalá nos traiga vacación anosotros, pues creemos que tú desde hace tiempo con razón letemes.

21. Hecho el silencio, entonces todos volvieron los ojosa Alipio, quien dijo:

-Y o quisiera ciertamente, según me lo consienten misfuerzas, servir de apoyo a vuestra causa, si vuestra suerte no

t\cademicorum cautio ab huius quem descripsistis a ineptia. illi enim rarionibus assequuntur quod dicunt esse ueri simile, iste autem ineptusfamam secutus est, cuius auctoritate nihil est uilius. -Quasi uero, inquam, non esset ineptior, si diceret: patrem quidcm eius minime nouinec fama comperi, quam sit similis patri ; sed b mihi tamen similis uidetur. -Ineptior certe, inquit. sed quorsum ista? (929) -Quia tales, in

quam, sunt qui dicunt: uerum quidem non nouimus, sed hoc quod uidemus eius quod non nouimus simile est . - Probabile, inquit, illi dicunt.-Cu i ego: Quomod o istuc dicis? an negas eos ueri simile dicere? -E tille: Ego, inquit, ob hoc dicerc uolui, ut illam similitudinem excludcrem.uidebatur enim mihi fama inprobe inruissc in quaestionem uestram, cumAcademici ne oculis t38] quidem credant humanis, nedum famae milleguidem, ut poctac fingunt, sed monstrosis tamen luminibus. nam quisego tandem sum Academiae dt>fensor? an in quaestione ista inuidetissecuritati meae? en habes Alypium, cuius aduentus nobis quaeso feriasdcderit, quem te iam dudum non frustra formidare arbitremur c.

. 21. Tum facto silentío aculas ambo in Alypium contulerunt. tumtlle: Uellem quidem, inquit, ut meae uires patiuntur, auxiliad aliquatenuspartibus u e . ~ t r i s , nisi mihi omen uestrum terrori esset. sed hanc formi-

.. de5cripsisti PL, CCL0 patris, et CCL~ arbitramur PL

 

Page 29: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 29/62

-124

ll,9,22

me amedrentase. Pero este temor lo d e s e c h ~ n é pronto si 1esperanza no me er· g·rr-r· Al · · ' a¡ ¡ . 1

' a. mismo tiempo me consuela qe actua adversarw de los académicos ha so¡1ortad . u]ecarga de T , · 'J h o casr a' r_tgecw venci o, y a ora, por vuestra confesión est '

eh pderspcctva SL. victoria. l\:1as temo no poder evitar el r ~ p r : e e . e n e ~ Igente por el abandono de mi oficio, y J'-' presunción

por mvadu el de otro pues no creo habt ,. . 1 'd· d•] f' , J . ' ' ClS O Vl a O qLIC asumíC O lCIO e JUCZ.

Aquí dijo Trigecio:

d. -S

1e trata de ~ o s cosas difere ntes; te rogamos pues t

CJCS a guna vez prtY<Il' de él. ' · • e

1 - ~ ~ lo rehusaré, d ~ i , o ; no sea que, mientras quieto evitar

a censura de la p r e ~ u n c t < ? n o negligencia, caiga en los lazos del

o r ~ u l l _ o , que es el mas deforme de los vicios si quiero 1

mas trcmpo del permitido e] honor que me 'habéis hech;.ntener

CAP ITULO IX

GRAVEDAD DE L PROBLEMA DE LA VERDAD

22. Por lo cual, quiero que me expongas ·oh bu

rdor de los académicos! ' tu deber; esto es, e ~ f ~ v o r d:n ~ ~ ~ os acometes. Pues temo que, refutando su sistema te q

tres como académico. ' mues-

dSabes muy bien, le advertí yo, que hav dos clases deacusa ores; pues si Cicerón, muv m o d e s t a t ~ e n t e d¡"· , JO que

dincm ni m ~ spes fefclJ ·' t f '1 f .p r a e s e ~ s Academicon.:m e ~ ~ f m ~ ~ ~ ~ t ~ r ugem. ~ m u l ~ n i r r : ~ o l a t u r me, quodct nunc eum uictorem ucstr·¡ conf . onus b r b ~ J t u UlCtl paene subierit,ne ct deserti of'' ... "¡ ' · c s s t o n ~ pro a 1 e est. illud magis uereorpossim non eni nu t ncg ~ g e n tlam et. tnuasi inpudcntiarn deuitare n o ~ -H i c T r y g c t i u s ~ n r t l ~ J ¡ ~ ~ ~ ~ ~ ~ t h j \ ~ d i c i s mihi r_nunus fuisse delatum.;nus, ut .te aliquando .patiarc, p t i \ ~ , ~ ; u ~ J C a u t ~ ~ 1 1 a,lrud e ~ ' t ; q ~ a r e quaesumpudentlam uel neglegentiam l'it , . . ~ e r c n n u ~ n . n , mt, .nc, cumest inmanius, ]aqueos incidam si tr c cupw, .1h • s u p c r ~ I a c , quo uttio nihilquam permittitis teneam ' ' ' · mnorem 1111 1 a uobrs concessum diutius

IX. 22. Proinde ucÚm mihi expon· b A ,officium tuum id . : · ?S, one accusator cadem1corum

, est, .n quorum J d e n ~ w n e 4 hoc ':'e Acadcmicos refdlens Academicum te b opp¡lfgnes. mctuo enim,mquam, ut opinar duo genera b pro a r ~ ue ls. -Accusatorum,modestissimc die ' _ · esse ene . nostt, si cnim b a Ciceronedefensor esset, p ~ ~ ~ c ~ ~ ~ tta eum e_ssc, UertJS .acci:Isatorem, ut Siculorurn

necesse cst cum, qUI a tquem accuset e, haberea defensioncm PL0 non enim ~ ¡ PI CCL~ accusat PL -·

l ],9,22 Contra los académicos 125

de tal modo era acusador de Verres L', que aun al mismo tiempo defendía a los sicilianos, se sigue necesariamente que todo

acusador de uno es defensor de otro.

-¿Tienes a lo menos, dijo él, algún fundamento en que

estribe tu opinión?

-Fáci l me será contestar a tu prt:gullla, sobre todo porque ' " ' " ~ no me coge de sorpresa, pues todo esto lo tengo yo tratado

conmigo mismo y con mucha atención por largo tiempo lo he

examinado. Por lo cual, oye, Alipio, lo que creo muy biensabes: no quiero que esta discusión ~ e lleve a cabo por el simple prurito de discutir; dejemos ya los ensayos que hemostenido con los jóvenes, en que la filosofía se ha mostrado comochanceándose. ¡Fuera de las manos los cuento s de los niños!Se nata del destino de b vida, de las costumbres, de nuestraalma, la cual confía vencer la dificultad de todos los sofismas,y después de abrazar la verdad, volviendo, por decirlo así, alpaís de su origen, ha de triunfar de todas las liviandades y,desposándose con la templanza, como esposa, reinar, segura de

volver al cielo. ¿Oyes lo que digo? Desechemos todo eso ya;«hay que preparar las armas para un valiente guerrero>> 16

• Nada

he deseado siempre menos que dar ocasión a que surja un nuevo

conflicto entre los que tanto tiempo vivieron entre sí conmutua armonía y comunicación.

Mas por la memoria, que es infiel custodia de las cosaspensadas, he querido fijar con la escritura lo que tantas veces

altcrum, quem defendat. -E t ille: Saltem habesne tu quidquam, in qu a

sentcntia tua iam fundata constiterit? -Facilc est, inquam, huic rogationirespondcre mihi praesertim, L39l cui repentina non est; iam hoc totum

egi et diu multumque uersaui animo. quam ob rcm audi, Alypi, quod,Ut arbitrar, iam optime seis: non ego istam disputationem disputandigratia susceptam uolo. satis sit quod cum istis adulcscentibus prolusimus d,

ubi libcntet nobiscum philosophia quasi iocata est. quare auferantur de

rnanibus nostris fabellae pueriles. de uita nostra de moribus de animores agitur, qui se superaturum inimicitias omnium fallaciarum et ueritateconprehensa quasi in regionem suae originis rediens triumphaturum de

libidi(9JO)nibus atque ita temperantia uelut coniuge accepta regnaturum

~ s s e praesumit sccurior rediturus in caelum. uides quid dicam. toUamuslam cuneta ista de medio

arma acri facienda uiro;

nec quidquam minus semper optaui, quam intcr eos, qui sccum multum

uixcrunt multumque sermocinati sunt, oriri aliquid, unde nouus quasiconflictus exsurgat. sed propter memoriam, quae infida custos est excogi-

10 Crc., Verr. IV 82. Cf. TESTARD, ibid., n 3.1" VrRG., Eneid. VIII 441.

0 p r ~ e l m i r n m PL

 

Page 30: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 30/62

126 Co1tlra los académicos Íi,9,2l

hemos tratado entre los dos, para que estos adolescentes aprendan a dedicar su atención a este linaje de problemas, adiestrándme en la acometida y defensa.

23. ¿No sabes, pues, que yo no tengo ninguna cosa porcierta :7, y que de su investigación me retraen los argumentos

y discusiones Je los académicos? Pues no sé de qué modo mehan hecho creer como cosa probable, usando su palabra favorita. que el hombre no puede hallar la verdad; por lo cual mehice perezoso y tardo, sin atreverme a buscar lo que no estuvoal alcance de los varones más agudos y doctos. Si, pues, yo nologro convencerme de la posibilidad de descubrir lo verdader<>tan fudtemente como los académicos estaban convencidos delo contrario, no me atrevo a indagar nada ni hallo cosa que

defender.D d a _ , _ p L J ~ S _ , _ a_t_¡n l_adQ_ t u p r ~ g u n t a , si t ~ p J a ~ ~ _ y _ _ d i ~ ~ u t a m o s

entre los dos2 _cop l_a mayor sagucidad posible, si puede hªlla.t;se- ~ l a - vercbl -Por lo que a mí toca, tengo a mano muchos argu

ffientOS-· que oponer a la doctrina de los académicos; nuestr a

diferencia de opiniones se reduce a lo siguiente: a ellos parecióles probable que no puede descubrirse la verdad; en cambio,a mí me parece que puede hallarse. Pues el desconocimientode la verdad me ts particular, si ellos fingían, o seguramentees común a ellos y a mí ~ .

tatorum, referri in litteras uolui, quod inter nos saepe pertractauimus,simul u t isti adulescentes et in hace attendere discerent et aggredi acsubire temtarent.

23. Tune ergo nescis nihil me certum adhuc habere quod sentiam,sed ab eo quacrendo Acadcmicorum argumentis atque disputationibusimpedid? nescio qua enim modo fecerunt in animo quandam probabilitatem-ut ab eorum uerbo nondum recedam-quod hamo uerum inuenirenon possit; unde piger et prorsus segnis effectus eram nec quaerere audebam, quod acutissimis ac doctissimis uiris inuenire non licuit. nisi ergo

prius tam mihi persuasero uerum posse inucniri, quam sibi ilJi non possepersuaserunt, non audebo quacrere ncc habeo aliquid, quod defendam.itaque istam inter[40] rogationern remoue, si placet; potius discutiamusÍnter nos, quam sagaciter possumus, utrumn am possit ue rum inueniri. ,et pro parte mea uídeor míhi habere iam multa, quíbus contra rationem ;Academicorum niti molior; in tcr quus et me modo interim nihil distat,nisi quod illis probabile uisum est non posse inueniri ueritatem, mihiautem inueniri posse probabilc est. nam ignoratio ueri aut rnihi, si illifingebant, peculiaris est aut certe utrisque communis.

17 dlic (igura quadJm utitur Augustinus solemni dialogorum more. Natnnonnihil certum hahebat quod scntirer, qui iam dudum mente «pervenerat adid quod esti:• uti 1.7 Coa/. c.17, legímus». Cf. etiam 1.8 c.5: PL 32,930a).

18 Véase nutJ complementaria n.15, p.925.

Jl,!0,24Contra los académicos

127

CAPITULO X

No ES CUESTIÓN DE PALABRAS' SINO DE COSAS

24 Entonces dijo Alipio: ti J!L,

Ahora ya avanzaré con seguridad, porque v ~ o d e n '. :t- . d fensor y así p ara no I t emasia oya un acusador' s i ~ o un e 1 ~ n t i l a r 'nuestra cuestión' cornolejos, te ruego no m c u r r a ¿ ~ s a v ti en una mera controversiaocurrió a los que ~ e prece. ; e r ~ n : t ~ m a d a de la autoridad deverbal, pues por lnsmuahcion uy o ~ f e s a d o que es cosa abomiCicerón, muchas veces emos e

nable19

• _ h b. d dicho Licencio que lePues si no me. e n r a n o ~ a ~ a d ~ ~ l l ~ O S acerca de la probabi

agradaba la sentenCla ue lo i en ello--si sabía que tamlidad tll le preguntaste-y conv ~ o haberlosbl

e'n '¡a llamaban verosimilitud. Bten conozco yo, pord t

los fundamentos del sistemaaprendido de ti, Y no e 0 ro,

académico. el ánimo, no es cosa deTeniendo esto bien impreso encuestiones verbales. . -.le;

ocuparnos con1

1' , ,0

mera cuestión de palabras, smo-N o es, e rep ¡que J r'd d 1 S académicos sabían )

de. mucha sustancia y rea 11 a ' p u ~ s ? h!·en me parece queb d . dos a as cosas, mas : ~

poner. nom rels a ecuabl para ocultar su manera de pen::arescogteron ta es voca os 1 1 1 " a tosa los más tardos de in]gcnio Y, rev]_ a ~ ~ ~ J: : t ~ p f n i ó ~ , decla

Expondré luego e porqu e y e e

' ius. Iam, inquit, :;ecurus incedam; _uideo enimX. 24. Tum Al}p · d" t fore itaque ne longms abeamus,

te non tam accusatorem quam ha lU orem ,., ne.m in qua successisse uideor· ne per anc quaes O• , • d ·u i d e a m ~ s ~ ~ a e s o pnus, . rbi controuersiam decidamus, quo te tpsc:

his, qm tlbt c e s s e r u n ~ , m ~ e Tulliana turpissimum esse saepe c o n f e ~ ~ ~ insinuante et a . a u c t o ~ l f t a t l l e lllLicentius placuisse sibi diceret de ~ r o b a b t ~ l -sumus; cum entm, nt a or: b' · .· quod ille haud dub1e conür-

d . cntenttam su tects.t, . .tate Aca emtcor um s . ' · ¡ 5;_militudinem nommatL et

. · h e ab etsdem etlam uer · .\ dmamt, scuetne an .h. t· nt non absque te esse L\_Ca e-b · · 'dem ex te mt 1 no a su , . . ·¿ bene nout, s!. qUI · ¿· . nimo too inbxa smt, qw uer ,amicorum planta. quae cun:. ut_ IXL a ··,h·

1erede 11erborun1, sed rerum

. . N t 1sra tnquam. rn · . ¡ · h.~ e c t e n s Ignoro. - on es ' . _ ·¡1 . {9 , f J u1ros m ~ s c ar 1-, rsia. non em m eos 1 .os ' ·¿ipsarum magna c o n ~ r o u e · . . , ncre sed mibi hace uocabula 111 ~ n tror qui re bus nesorent nomma Jlll,pn ., 'e t ad sicnificandam uigilantto-

' . ¿ e ltand:1m tare 1ormus · · ~ tu r eleg¡sse et a oc u · modo mihi u i d ~ a t u r e - ~ : p o n a m , ·b · am quod quare ct qua · . . . h

r¡ us sententram su · b . ,,mquam cogmtlonts umanae. ·¡¡ ¿· ussero quae a ets h ¿·cum pnus 1 a l ~ C , • libente-r haben hnc usq11e o teinimicis dicta hommes putant. ttaque pcr

1 ~ ÜCERO. De oral. 1 7. Cf. TEsTARD, ibid., II 3.

a ex PL

 

Page 31: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 31/62

--

128Contra los acüdémicos I I

r d ¡ ,11,25an o antes o que comúnmente se cree

pensar, corno adversarios d 1 . . acerca de su mane ra deA , d e conoctrruento humano

51 me agra a sobremanera ·llegado hoy a un punto de d dqued nuestra conversación hayaes la cuestión ventilada ent s e on e yaparece claramente cuál

' re nosotros 0 creo 11 fvarones muy p r u d e n t e ~ v graves· . h que e os ueron

de somet er a discusión. . ; ' y srl ay algo que ahora hemosd; . , sera contr a os que e ¡aca emtcos fueron hostiles al hallaz o d reyeron que os

Mas para que no me creas a b - ~ d e la v e ~ d a d . emplearé mis armas g u s t o s a m e r ~ t o ar. a o, ta.mbten contra ellosq ~ e se consigna en sus libros v ne, st s o s _ t ~ v i e r o n con tesón lo

n: descubrir ciertos sagrarios, de 1 ~ p ~ r itdstmuhlar sus opinionesptdos y profanos. \ er a a omhres corrom.

y esto lo haría bov si la caída delvolver a casa. so] no nos obligase a

Hasta aquí disputamos aquel día.

CAPITULO XI

SOBRE LA PROBABILIDAD

25 · El día siguiente también ¡ ·, b .apenas nos dedicamos a las f u ~ r o emgno y sereno, V )

J '] ¡ ' aenas agncolas p · .e e o empleamos en la red . ~ d ' orque gran parte

\'id b l acciOn e cartas y pa a a extraordinaria serenidad del e· 1 . . .ues nos con-

char el poco tiempo qtJe n d b le o, lJUlsJmos aprove-Ll os que a .

egamos al árbol de costu rnbr d ,alli todos, les dije: e, Y espues de acomodarnos

-Pues hoy no hemos de discutir grandes problem .as, qmero

nostrum procei'sisse serrnonem Ut sati . .tc9-ue co_nstaret. nam illi mihi 'uidcntu; q ~ ¡ J mter ?OS quacreretur aper

fu_Jsse. ~ ~ quid cst autem, L 1J uod 1gJaues. o m n m ~ J ac prudentes uiriern, qu1 Academicos inuentt'ont· q. . J une dJsputabJmus aduersus cos1 t · ucntatJs aducrso f ' ' ·ne erntum putes. ctimn contra . . s. U J ~ s e crediderunt. et nenccultar:dae sententiae suac n m s a c o ~ l ~ p ~ h s J ? ~ n munus armabor, si non

ct q u ~ s t profanis q u > ~ . c d a m ucritati, . e¡s temere pollutis mentihusguae m eorum lihris !cgimus dcf s ¡sacra prodcrcntur' sed ex animo illasolis . ' ene erunt quod h d' f '' occasus tam domum redirc e -·!l : o te acercm, nisi nostatum cst. ompc: eret. -Hactenus illo die d'

XI . . J s p u ~ . . · 25. PostndJe ~ u t e m qu a · .

d_¡es m l u x i s s e ~ , uix tamcn d o n ~ c s t i c ~ u ¡ ~ " n o ~ _mlO¡s ~ l a n d u s tranquillusque~ r u s pa.::tcm 111 ~ p i s t o l a r u m maximc n c ~ ~ t l l ~ cuo l l t l sumus. nam magnaml a ~ . d u ~ e .horae Ul;" reliquac forcnt ad sc;!ptwne c o n s ~ m s e r a m u s . ct. cumcac!J mmra sercmtas placu

11' p a ~ u m processmnrs. nam rnuitabat

tem · ' que. ul nc lp-.un 'd· pus pertrc patcremur. itaque cum ·¡d \, 1 qu¡ e.m quod rcstitcrat

t"t mam1ssemus loco: Udün · ' ar orem solttam uentu m essetuos, mquam, adulcscemuli, quoniam non ~ · s t

[1,11,26 Contra los académicos 129

que me recordéis vosotros, los jóvenes, cómo respondió Alipin

! J la cuestioncilla que os turbó.

-L a respuesta fue tan breve, dijo Licencio, que apenas

es trabajo recordarla, Sobre su valor y peso a ti te toca juzgar.Pues, según opino, el acuerdo sobre el fondo de la cuestión

Jtajó la controversia sobre las palabras.~ ¿ Y habéis comprendido bien, les dije yo, lo que eso sig

nifica y la fuerza que tiene?~ P a r é c e m e a mí entender lo que eso significa; pero no

obsta eso para que tú lo aclares más. Pues muchas veces te heoído decir que es vergonzoso discutir sobre cuestiones verbales

cuando se conviene en las cosas. Pero esto es demasiado sutil

para que se me exija a mí una explicación.

26. ~ Q í _ 0 _f!g_e_? _ _ ! ~ ~ .. 9 . Ü ~ .. Y _ ~ > . g ~ _ . 9 ! - : l _ ~ __ s _ ~ - - ~ - r ~ ~ ~ . - ~ l m m ~ ~ losacadémicqs probable o verosímil lo que, sin asentimiento forffialde nuestra parte, basta para movernos a obrar. Digo sin asenti-

miento, de modo que sin tomar por verdadero lo que hacemos,conscientes de nuestra ignorancia Je la verdad, no obstante,

obramos.-POI: ejeffiplo, si la noche pasada, tan serena y pura,_alguien nos hubiera preguntado si hoy había 9e s ~ I i ~ un sol tan

alegre, _sin ..eluda hUbiéramos respqDdido: No lo sabemos, pero

!)os parece que sí.

Pues de esta categoría son, dice el académico, todas lascosas que yo he creído conveniente llamar prol1ables o vero

símiles. Si tú les quieres poner otro nombre, no te contradiré.

r..le basta con saber que has entendido mi pensamiento, esto es,

hodie magna res aggrc:dienda, in mcmoriam mihi rcuocetis, quomodoh e ~ t c r n o die rogatiunculae, quac uos turbauit, Alypius responderit. -H ic

L i c ~ . : n t i u s : Tam brcue est, inquit, ut nihil negotii sit hoc rccordari;quam lcuc sit autem, tu uideris. nam, ut opinor, uetuit te, res cumconsrarct, de ucrbis mouerc quaestionem. -E t ego: Hoc ipsum, inquam,

CJ':id sit quamue h ~ b c a t llim, ~ a t i s animaduertistis? -Uideor, inquit,m1hi uidere quid sit; ::.cd quac,-o tu id paul ispcr exponas. na m sacpe abste <mdiui torpe e s ~ c disputantibui' in uerborum quaestione inmorari,curn certamen nulhnn de rebus remanserit. sed hoc subtilius cst, quamllt explicandum a me debcat f]agitari.

26. Audite ergo, inqnam, quid sit, uos. id probabile uel ueri simile~ c a d E m i c i uocant, qtJOd nos ad <Jgendum si11e adsensione potest inuitare.. ~ J n e aJsensicne autem dico, ut id quod agimrs non [42] opinernur uerumesse 8Ut non id .scirc <Jrhirrcmur, ag2.mus tamcn: ut uerbi causa, utrum

~ e s t c r n a nocte tam liquida ac pma hodie tam laetus sol exorturus esset,Si nos q L l i ~ p i a m rogaret, credo, quod nos ic1 scire negaremus. diceremustarnen ita uideri. talia, inqt1it Academicus, mihi uidentur ornnia, quaerwobabilia ncl m:rí similia putaui nnminanda; quae tu si alio nomine uisUo7;1tC. nihil pugno. sat.is enim mihi est te iam (932) bcnr. acccpisse,~ l l ¡ d dicam, id est qnihus rehus haec nomina inponnm. non cnim uocabuOturn opificem, sed rerum i n q u i ~ i t o r e m decet esse s o ~ p i c n t e m > > . satisnc

/

i

 

Page 32: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 32/62

/

1

130Coll!ra los académicos

, . ll,l2;2)a q t ~ e cosas se aplica dicho nomb P .avenguad?.r de a verdad,no artífic:ede ]ues el s a b t ~ d e b ~

,Habets entendid ;· - . - - - - - - as palabras , :JI

o, pues, como se me han id d 1ague os juegos con que trat aba d . . o e as manos

H b, d e e¡ercttaros'a ren o respondido ambo , . •·

" ~ tes me pedían una respuesta l e s s q d t ~ ~ ~ 1 , como con sus semb.IQ.

1

_ ·Q , " , - t¡e.

e ue pensars?,05

repito·C

,. C'de estas palabras, fue tan i d.' e reers ]que rcerón, artífice

1ponía nombres o d n rgcnte en a lengua lati na qQe

. ánimo? 21 p co a ecuados a las cosas que tenía en su

CAPITULO X II

SE INSISTE EN EL MISMO ARGUMENTO

27, Entoeces dijo Trigecio: ,L~ . p _ L ! _ ~ s __la_ cosa es chn 110 h d~ l ó n __ y ~ _ f . ~ ~ L _ Por lo ~ u ~ f illira : ~ o s b. e pr?mover n i ! } ~

pondera este nuestro l i b e r r < ~ d o s re_n como has de rfva tus acometidas. .. r, contra qmen preparas de mf

-U n momento, dijo Licenclü f ~ en el pensamiento no sé "1 ' por avor, pues me br"dejaae arrebatar fácilmen;uet uz y por ella veo que no debí

y d , d " Le an grave argumento .,.

-Nesdpues e una pausa silenciosa de r e f l e x i ó ~ añ d' ". - ~ . a a me parece más absurd . ' a ro.

- s ~ m e p n t e a la verdad el ue Í - o 9ue d e ~ u que apruebaen este punto tu corñpir;Ciófiglfra e s ~ a ; m,. me h J : a ~ c ~ e ~ ~ ~ a ; ; ~ 1 del estado atmosférico de h , . uesb Sl a mi me ¡:

o; no se anunta alguna

Íntcllexístis, quomodo mihi lud' ..1 ,cxcussa sinP -HI'c, cu¡n b tcra. 1la, qmbus uos agitabam de· arn o se mt 11 · - 'responsionem postularent ~ e a r n · Q u ~ ex1sse. r e ~ p o n d i s s e · c : i ' , ~ ; ~ ~ ~ ~ ~ ~ haec uerba sunt inopem f , ' l . putat1s, mguam,

· b ' ll!sse atlna e Jingua -quas sentte at, nomina i m p o n e ~ t) ' e, ut rnmus aptaXII '7 T T . ,e ,. - · ·- · um rvgctru'•· Tal · ·

s1t, de u<Crbis nullas c a l ~ l ; , n i a ~ · co¡r¡n, ¡ ~ q u a , pfacet. nobis, cum resresgonldeas, qui nos libe.rauit in q ¡ ¡ ~ o ~ . e r ~ . qL:Iare mde potius, quid- J ~ t ÍcentiL1s· 1\Iane a i ~ q ' ~ u r.mpu sus terntas

'd · ' '• uaeso· nam mihi . blU1 eilm ílr:'n tibi t ~ m ¡: ~ • su ucet ,d f . · " .an" taPtum ar''Lrme 1 • -e 1xus m c o g i t a t i o r , ~ siltti -w"'t i· , n um cnp¡aburdius C J i l ~ ' l ' l 1 - - d i c ~ , r ~ ~ s: ~ ~ . C J ~ l a r : ' t n m : Rogo, inqui t, · · e ~ « ~ . , '- '-- .( TJetJ SUTil C S"'Cjl¡j ·. ~ ~ Jgncret; n_f'c illa mr: tua s i m i l i t u d ~ c a ~ ,__ eum, qu¡ uerumtrtrum ex Jsta temperie ca )' 11 . tur!_Jat. nam recte ego i n t , e r r < o g • t ~

e 1 nu a 1n crastmum pluuia cogatur; ~ 9,c.. Arad. frag.lO Müller. '

Vease nnta C0mplem<>"I"I'.",., "" ~ n.lfí, r.9T).a Quo PL

Contra los académicos 131

rnnilana, muy bien responderé que es verosímil, porque sostengoque puede conocerse alguna verdad. Sé que este árbol no puedehacerse de plata ahora, y otras muchas cosas digo sin presunciónque las sé, a las cuales veo que son semejantes las que llamamosverosímiles.

Pero tú, ¡oh Carnéades! , o no sé qué otra peste griega, 1para callar de los nuestros-¿y por qué dudaré ya de pasarme ),1l bando de quien soy prisionero por derecho de victoria?-, .cuando tú dices que no conoces ninguna verdad, ¿cómo puedesabrazar lo que se asemeja a ella? Cierto no pudo dársele otro

nombre. ¿Cómo, pues, podemos "JíS"c-i.iiír ·co-!1-·'U-n--IiOmbreque

ni ~ i q u i e ú 1 puede- hablar·?28. -No temo yo, dijo Alipio, a los tránsfugas, ¿cuánto

¡;ltnos aquel Carnéades contra quien, movido por no sé si ligereza juvenil o pueril, has lanzado más bien maldiciones que eld::rdo de un argumento? Potque para confirmar su sentencia,que buscó siempre fundamentos de probabilidad, le bastabaalegar fácilmente contra ti que nosotros nos hallamos lejos del

descubrimiento de la verdad, de modo que tú mismo puedeshallar en ti un argumento de fuerza, pues, por una cuestionGillaque te han propuesto, has cambiado de posición, sin saber dóndeponer el pie.

Mas esto, como también el argumento de la certeza delárbol, mencionado poco ha, dejémoslo para otra ocasión. Y puesbas cambiado de partido, conviene insistir en lo que pocoantes dije.

esse ueri simile, qui me non nego nosse aliquid ueri. nam scio arboremistam modo argenteam fieri non posse muftaque talia uere b non inpu.denter me scire díco, quorum uideo esse similia ea, quae ueri similianomino. tu uero, Carneades, uel quae alia Graeca pestis, ut nostris parcam~ q u i d enim dubitem in hanc partem transite ad eum, cui captiuus debeor

Jure uictoriae?-tu ergo, cum te nihil ueri scire dicas, unde hoc [ 43] uerisimile sequeris? at enim non ei potui aliud nomen imponere. quid ergonohis disputandum est cum eo, qui nec loqui potest?

28. Non ego, inquit Alypius, perfugas metuam; quanto minus illeCan1e<1des, in quem nescio utrum iuuenali an puerili leuitate commotusmaledicta potius quam aliquod tclum putatis esse iaciendum. nam illiquidem ad roborandam sententiam suam, quae semper tenus probabilifundata fuit, hoc intf'rim adersum te facile suffecerit, ita nos a ueri

lnuentione procul esse pasitos, ut tu tihi ipse magno argumento esseJ:lossis, qui ita una interrogatiuncula loco motus es, ut ubi tibi standumesset penitus ignorares. sed haec atque scientiam tuam, quam tibi impressan1 de hac arbore paulo ante confessus es, in aliud tempus differamus.quamuis enim iam alias partes delFgeris, tamen sedulo docendus es, quid

~ ~ a u l a ante dixerim. nondum, ut opinor, in eam q u ~ e s t i o n e t n , qua utrum

tnueniri uerum possit puaeritur, progressi fueramus, sed illud tantum

o vera PL

 

Page 33: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 33/62

-

133Contra los académicos

Il,B,.¡9 11,13,30 , en la1 h chos como junuetes, lo recoJa, ·üe propuse a los mue a 1 nao ~ á s como adorno que

132 CoiJ!;·a ZuJ acudémicos

Pues ~ o d a y í a no h a ~ ~ - º _ l _ O S C l ~ _ t r ~ l d < ; l __ ~ I ~ J ~ - s ~ " ~ t a g s : i a del a r s u ~ mento relativo a la posrbilid ad de hallar la verdad; pero y

0creí que en d mismo umbral de mi defensa debía suscitarsela cuestión, con yu e re vi a tí abatid o y sin fuerzas; conviene

a saber; sí no ha de buscarse lo verosímil o lo probable----o llá.

mese con algún otro nombre - , con que se dan por satisfechos

los académicos. Pues si tú te tienes por un perfecto poseedorde la verdad, a mí poco me importa. Si después no eres ingrato

a mi patrocinio, tal vez me enseiiar·Js estas mismas cosas a mi.

(

CAP ITULO X J I I

Coi \CLus róN

29. Ac¡uí intervine yo, :.:1 ver a Licencio ruborosamentetemeroso Je la <tcotnetida de Alipio:

-Todo lo has querido decir, Alipio, salvo cómo se ha de

disputar con los novicios en el uso de la palabra.-Pues que ya ha tiempo, contestó él, que tanto yo como

los demás sobradamente sabemos-y ahora lo pruebas con el,.1ejercicio de tu profesión--que eres perito en el arte de la e l o - ~ cuencia, quisiera que nos expliques primero la conveniencia

de esta inquisición suya, que o es superflua, y, por lo mismo,superfluo entretenerse con ella, o si ofrece alguna ventaja,

esto no lo puedo yo explicar, yo te ruego con instanciano te sea gravoso el hacer oficio de maestro.

" 1 ' -T ú recuerdas, respondí yo, que dije ayer que t r > H a m t m o ~ l e;' de la cuestión de ~ ~ l s palabras; y ahora nquel sol me avisa que

in ipso uestibulo defensionis meae praescribcmlum putaui, in quo

lnssum prostralumque prospexeram, hoc est utrum ueri similc anbile an alío si quo nomine appellari p o t e ~ t , quod sibi Ac:Klcmici satdicant, quacrendum non esse. nam si tu optimus iam inuentor ueritatistibi uideris, nihil ad me. postea si ingratus non fucris (933) huic patro-:cinio meo, eadcm fortasse me doccbis. ·

XIII. 29. Hic ::go, cum uerecunde Licentius Alypii impetum

darct: Omnia potim, inqw1m, Alypi, loqui maluisti quarnmodum nobis eum his, qui loqui nesciant, disputandum sir.

Quoniam olím cum mihi tum omnibus notum est et nunc tua p , : C : : , ' · ~ ~ ¡ ~ , ~ ~ satis indicas te loquendi peritum esse, uclim cxl44Jpliccs utilitatem

huius inquisitionis suae, quae aut superflua cst, ut opinar, et eimagis respondere superfhmm est aut si commoda uisa fucrit

explicari nequiuerit, precario abs te impctrcm, ut magistri "'''""mg r a u e r c ~ . -1-Jeministi, inquam, heri me esse pollicitum de istis : ; ~ ~ ~ ~ : ~ ¡ post acturum. ct nunc ille sol admonct, ut quae ludiera pucrisredigam in cistas, praesertim cum ca ornandi iam potius quam

'1 - b d arque o propo b

cesta, so_ re to o p y ahora, antes que las tinieblas_ que pa-

como objeto de v e n t ~ - icos nos impidan escribir, qutero ~ ~ e ·rocinan a los acader:n d 1 . bl ma para cuya resolucwn~ nste con toda clanda_ e pro e '"01

¡ ¿ , - anana ·

hemos e e ma rug.tt m . ·to· a tu parecer, ¿tuvieronAsí,_pues, r e s p o ! l ~ ~ ' - ~ ~ - ~ u e g o i ~ ~ t ~ s a ~ e r c a de la verdad y no

académicos una ~ o c _ t n n a e ~ nte a los ignorantes y mal. :-·------ 'festar temerarramc ' ¡

la amsteron mnnt . . . l que se e area en sus. , , . o realmente smtleton o

preparao.Qs,

disputas? ..30, Entonces dijo Ahpw: l , 1 afirmaré ) '

" · ·nto verdac ero, \O 110 0

-Cuál fuera su pen,,oamte l , 1 girse d ~ lo que escriben,, p s seo-un puec e co e . p

a la prunera. ue. , S / . en su doctrma. ero, · e term1nos propo n ¿ '

tu sabes meJor en qu . vicci0n personaLs!eQ_gm:: j:Q_Jly_la_, , e preguntas por nu con -

sltum . ldno se ha c l ~ : ; _ c u b ~ ~ r ~ o 1 ? - . - ~ - e ~ ~ - ~ t ~ ~ Jreountabas acerca de los aca

Añado tanitnen que lo q lt " d d no puede ser ballada,

. lber que a ver a d ,démicos convtene a se . 1 , ~ mo has podido a verttrno sólo ~ s convicción a r r ~ u g a c a en. md·ld, '¿o grandes )r excelentes

. 1 ·ha la auton a esiempre, Sll10 O pruc < l: 1" doblegar la cabeza tantofilósofos; ante ellos n_os 0 1 tgan a_ , ·dad imposible de ser

d ·b'l'd d pro¡Jhl como su sagacr 'nuestra e 1 t a

aventajada. , buscaba le dije yo. __: p · q _ ~ 5 _ . J 1 1 ~ __:temJ;t--Esto es lo que ~ 0

1~ . ' ,,...,inión )' quedase cortada

' f '- mos de a misma o_l: - bl'que ambOS 1.1ese _____ -.- ·¿- --.-":.....-; ·1¿,,ersario que nos o tgase

d;" •- ~ o h·lbtcn o nlngun' C A

nuestra tspu, a. n ' . d 1  e1cstión con el esmero que

, 1 , exam111an o n L. ' • ·¿vemr a as m a n n ~ , ,. _ de haber ocurr! o eso, tenos fucr<l p o s i h k ~ . Tanto es ast, que.

, stilum nosPulll tencbrae o ~ c u p c n t , _ q ~ w c ~ r a t i a proponalll. nunc <l!ltcquam . 1 'ntcr nos hod¡e plcmsslrl_1e

· , d- · s·>kntP ~ s e

uo0 1

J s1tnatronae rAca , < : f l l ~ c o n m > . ·' -h-'.. 1" ··mdam mane surgen um ·

coJ•sret, aJ qunm q u n c ~ t r o J ~ e m ; ~ b · ; ~ ~ Í l i : ; n ~ ~ ' r Academici h a b u i s ~ e c e r _ t a ~ l tM1ue responde qwlcso. utl um .

1·,c ,,.1 11011 purgat1s anrm1s

' - . n temcrc ¡gno ,, w. . . h b tde U':ritate s c n t e n ~ J a r n et. ea! .. t corum se disputanones a en ·

1 · Qro 1ra scnsennt, 11 . • temere\_)rodete no msse, an lk_ _ 6 jcJ illis aninli fucrit, m q u ~ t , non .

(93-t) 30. Tum rllc. .¿U "h , 11 .' d:ltur tu melms nostl, quae, ex 11 ns (() Jgl e , • •

confirmabo. nnm. quann.m ., · ~ o l c l m · me auLcm de me 1psodecin utrba sententJsm suam promuc · ' 'a d lo etiam quod de Aca e-

1 , - ~ e uerum puto. t ' .1

 consulis, inuentum nom um ~ s . . - , tare

11011solum mo 1ta quam

nticis fla,-itabas. nec possc m _ u ~ n t f l r n ~ a ~ - ~ - t etiam auctoritate magnorumo , 1 · ·t' 0'llt1101le m ~ ,,,_u ' 11 , ' b

semper fere annnac uertts 11- _

1, praebere co a sme m e-

l '1 , ]lr1'·un• r¡uJ JU S no. . · ·".·ccllentiommquc r ll ""

0 P . · ··1

. nihil iam muen m posse1- · ··¡- l l lSOfl l tn U tUl qU,liTI . t

<:1 lttas nostra stue ~ : t p a t 1 ,¡s , · .,p· ---lloc es . mquam, quol-. ' ll 'Oc10 O)ITI]Jl-111, - j '1 , d' -

crerk.·ndqm e ~ t . ¡;c;uo q,lo ·.1

. - , l ,,,·,¡erctur quoc 111111, tspu' 1 . {] --,¡ '-lllll(jllC ]( e '-

llO)t¡l, nmn uerc :1:H, Pe . CLh'1

1, _.. t, qtti e'\ altera parte rem

tatir1 ll(><;tra manc:l l l ' l l 1 ; 1 : ~ · r c ' t ll 11 lf' C'XIq<'ll e'

 

Page 34: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 34/62

134 Con/r,¡ los ac,uiémicos

dhubiera rogado tomaras la defensa de los acad, .

o que no sólo disputara . em1cos,imposibjjjdad de percibr"rnl, smodqude estaban persuadidos

H , o ver a ero.e aqw, pues, el objeto de nuestra investi ac·, . .

sus argumentos es prob bl d :g- lon. SI,. ' a e que na a p ed ·b ·~ , ~ J n g u n a c_osa se debe prestar a s e n t i m i e n t ~ . ;i f o e g t ~ ~ s Irse y::;

o, guslosamente me daré P "db or vencr o· pero si 1ar que es mucho más prob able 1 ' b. yo ogroverdad, y que el asentimiento n ; u s ~ c : p s : lO pduebde llegarno tendrás tú n;ng

1, • e se e e suspmdeJI

Agradó a éJ · v · - ~ ~ ~ ~ d t o _ a z o l n - p a r a no pasarte a mi lado., . "' - s os presentes la pr

nos env01Vlan t s ,c;;ombras de ¡, ~ h ] . opuesta, y cuanctcl. a n o ~ , _ e, vo v1mos a casa.

a ccteris PL

LIBRO I l l

De la sabiduría y bienaventuranza

CAP ITULO I

HA Y QUE BUSCAR LA VERDAD CON AHÍNCO

l. Cuando después de aquel discurso, contenido en el se·gundo libro, nos sentamos otro día en los baños-pues el cieloestaba nublado y no era agradable bajar al ptado- , di comienzoa mi discurso de esta manera:

-Y a creo que os habéis dado bastante cuenta de la cues·tión que quedó planteada entre nosotros para debatirse. Pero

antes de yenir a la defensa de mi tesis os ruego prestéis gustosaatención a unas observaciones relativas a nuestro asunto sobre

la esperanza de la vida y los propósitos que nos animan. Creoque nuestra ocupación, no leve y superflua, sino necesaria ysuprema, es buscar con todo empeño la verdad; sobre estepunto convinimos Alipio y yo. Pues los demás filósofos dijeronque su sabio la había conseguido; según los académicos, elsabio debe desplegar todo su conato en buscarla, y su accióndebe ordenarse a semejante fin; mas como la verdad se hallaoculta o cubierta, o es confusa e indiscernible, para ordenar suvida, el sabio debe atenerse a lo que le parezca probable o ve·

rosímil.

LJBER Ill

[CSEL 63,451 (PL 32,933)

. I. l. Cum post illum sermonem, quem secundus liber continet,a.ho die consedissemus in balneis-nam erat tristior, quam ut ad pratumh.beret descendere-sic exorsus sum: Arbitror uos iam satis animo aduer"ttsse, qua de re intcr nos discutienda quaestio constituta sit. sed antequamad partes meas ueniam, quae ad e:J.m pertinent f'xplicandam, pauca quaesode spe de uita de instituto nostro non ab re ahhorrentia libenter audiatis.negotium nostrum non leue aut superfluum, sed necessarium ac summume ~ s e arbitrar, magno opere quacrere ueritatem. hoc in er me atque AlyDturu conuenit. nam et ceteri philosophi sapientem suum eam inuenisseDUtauerunt ct Acadernici sapienti suo summo conatu inuenicndam esseD r o f e s ~ · ~ sunt idque illum agerc sedulo, sed quoniam uel lateret obrutauel confusa non emincret, ad agendarn uitam id eum sequi, quod probabileac ucri simile occurreret. id etiam uestra pristina disceptatione confectum

 

Page 35: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 35/62

136Contl'u lM académicos l i i

T lf · ¡ .22a ue Igua menre el result·ldo de ¡. d". . . del b ' a ISCUSlOll L' aver p

y e l ~ ~ r ~ s e q : ~ r ~ o ~ ; ~ l e o e b l homb¡ redse¡· hace feliz hallando ] ~ v ~ r d ~ ~ s uscar a 1 ro-en teme t . 1 , ¡ •

de toda duda que nada se h· ¡, ~ n e, uego esta ueraP ¡ , a e e dDteponer a esta . ,

or o cual os pregunto· ·Q , 1 . ocupacron.llevamos aver? Vosotro. 5, · ~ e . ta ofs pareCJÓ la jornada quetudios. . s \1 \ Jsteis en rascados en vuestros es.

Tú, Trigecio, te deleitaste con el d v· ..cencio se entretuvo componiendo v e r s ! s o ~ ~ ~ ~ - , e trgtlw, y Li.con tal fuerza que por e'l . ,

1' ' Icwn que le arrebata

d, ' · prmc1pa mente he 'd hIscurso, a fin de que en su át1I.rn 1· f'l f'que ri o acer este

. o ,t 1 oso Ia ocupe 1-pues ya es tiempo-asiento nuls rin .· y rec , a ~ e Y que toda otra disciplina. P clpal que el arte poettco

CAP ITULO IJ

LA SABIDUll.ÍA y LA FORTUNA

2, Mas decidme, ,;no me habéis e d 'd 'a n t ~ a y e r nos fuimos a dormir con la i

o m p , ~ , eci o a mi , puesa discutir la cuestión propuesta nt.enuon de levantarnos

se interpusieron tantos quch- ' y parla ~ I n g u n a otra cosa, pero·, , f aceres re at1vos a nue t d · ·

tracwn amiliar gue abs b'd1

s ra :1 mrms-··. ' , .o r 1 os tota mente p ¡¡tuvimos al fin a la tard e d h or e os, apenasd e d i c a r l ~ s a vo;otros J Fund' ' ods oras para respirar un poco y¡ b' · an ome en esto sie · /e sa 10 ya no tiene necesid· d d d ' . mpre opme que

tal necesita los bienes d fa e na a; mas para llegar a hacerse,d · e ortuna a no se · dmo o Alipio. ' r que oprne e otrol

est. nam cum alter inuenta uc(93..f)ril·Hc be t . . .alter uero tantum diligentcr quaesit· ' Il' a um flcn asseruent homincm,esse a nobis Jwic negotio ¡ora,cpo a, ld1U ¡ nostrum du[46]bium est nihil

, . h . nc:n um. quam b ¡ ,q ~ a e s o estcrnum chem uir..lcmur d . , b' ? rem qua em uobts

1 l. · llXJSSe. UO JS quJ ·j · d" ,

utc ere 1CU1t. na m et tu T '"gct' L' .1. e em m slu 11s uestnsL. • . ¡· . , J. r, ero-¡ u te ca .. bl ,1 c e n t 1 u ~ r n g e n d 1 ~ uersibus U' ' · "' t tnJnJ us o ectast1 et"cauJt, quorum am · ¡P.ropter. cum maxime mihi istum . - . ore Ha percu sus est, utems anrmo philosophia-nurrc s_etmonem mferendum putarcm qua in

d . · < enrm tempus cst · 'mo o guam poeuca sed c¡uacuis ¡· d' .

1· -:---.matorem partem non

1! 2 S d · a ra lSCJp 111a srht · · .. · : · e quaeso nos, nonnc miscr' . a us.urpet ac Uindicet.cubJtum IS'-emus, ut ;ld dilatam . ·. atJ nos est1s, cum pridie itasurgerctur, yuod tanta de r·e t· , · ¡ 9 l l < ~ e s t w n c m . et prorsus ad nihil aliudh. · dldl 1arr ncccss·tno d

rs pemtus occupatí uix duas extr. , d.. l ·' perageo a cxtitcrunt utpossemus? quare (9F) se,mp ' t n ~ < l 5 le! m_ras rn nosrnet ipsos respi;are'h'l - er mt sententra m · . . . .

ll1 1 opus esse; llt autem sapiens f· t l . ca sapiCntJ 1am hommt

nam, nisi quid aliud uidetur Alv ·. Id ' 1[ ur¡r;um necessariam esse fortu·fortunas tribuas, 1J011dum benc n ~ I ~ . - U ~ Jdle; Quantum iuris, inquit,

• miserti PLUJ. nam 51 a contcmnendam fortunam

ll l 2,3 Contrd !os acddémicos 137

-Todavía no he averiguado hien, respondió el aludido, quéimportancia das a la fortuna. Pues si para menospreciar la fortuna crees que ella es necesaria, me declaro compañero tuyo enesta opinión. Si, al contrario, no atribuyes a la fortuna másque el suministro de los bienes para subvenir a las necesidadescorporales, que no pueden tenerse a mano sin su favor, no me

arrimo a tu parecer. En efecto, o bien el que no es sabio, peroaspira a la sabiduría, puede, aun a contracorriente de la fortuna,adquirir lo que necesita para su vida, o bien se ha de concederque aun en la vida de todo sabio ella domina, pues no puedeéste renunciar a las cosas necesarias para su cuerpo.

.3. -Dices, pues, tú, le repliqué yo, que la fonuna esnecesaria al estudioso de la sabiduría, pero no al sabio.

---No será inoportuno volver a lo dicho, respondió éL Asi

que ahora te pregunto: ¿Crees que la fortuna ayuda al menosprecio de la misma? Si te agrada la afirmativa, digo que el aspirante a la sabiduría tiene gran necesidad de la fortuna.

-As í lo creo, dije, pues por ella será tal que pueda despreciar la fortuna. Y esto no es un absurdo, pues también nosotros,cuando somos párvulos, necesitamos el pecho maternal; graciasa él podemos después vivir y valernos sin éL

-Pa ra mí es manifiesto, notó Alipio, que nuestras opmwnes se armonizan entre sí si reflejan nuestra manera de pensar,a no ser que a alguien le parezca bien discutir que no es elpecho maternal, o la fortuna, sino otra cosa lo que nos hacedespreciar a aquél y a ésta.

-N o es difícil echar mano de otra comparación, advertí yo.

forluna ipsa opus esse arbitraris, me quogue comitem in hanc sententiam

do tibi. sin fortunae nihil aliud concedis quam ea, quae corpuris necessitatinon possunt nisi ipsa uolcnte suppetere, non ita sentio. aut enim liceteadem repugnante atguc inuita nondum sapicnti, cupido tamen sapientiae~ a sumere, quac uitae nccesstll'ia confitcmur, au t conccdendum ctiam b

m omni sapientis uita cam dominari, cum e: ipsc sapiens his, quac corporinecessaria sunt, non indigete non possit.

3. Dicis ergo, inquam, fortunam csse necessariam studioso sapientiae,sapienti uero negas. -Non ab re est eadem repetere, inquit. itaque nunc

~ t i a m abs te quaero, utrum fortunam ad se ipsam contemnendam aliquid~ u u a r e aestimes. quod si arbitraris, dico sapientiae cupidum magnoperernrligcre fortuna. -Arbitrar, inquam, si quidcm pcr ilhm erit talis, qnaliseam possit contemnere. nec absur[47Jdum est; nam sic etiam paruis

nobis ubera nccessaria sunt, quibus cfficitur, ut sine his postea uiuere

a ~ ualere possimus. -Senrcntias, ait, nostras, si animi conceptio nondrssonat, concordare mihi liquet, nisi forte disserendum e cuiquam uidetur,

quod fortunae uel ubcrum non ipsa ubera seu fortuna, sed alia res

b est etiam PLe Uisccrnendum PL

 

Page 36: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 36/62

139J38 Contra los académicos lli,2,4

Por ejemplo, así como sin nave u otro vehículo o instrumentoadaptado a ello, para no temer al mismo Dédalo, o sin la a y u ~ de alguna potencia oculta, nadie puede atravesar el mar Egeo¡aunque no tenga otro deseo que llegar al término, y, una vealogrado el fin, se halla dispuesto a arrojar y a desprenderse de'los aparatos que le han servido para la travesía, de análogo

moJu, quien quisiere llegar al puerto y, digámoslo así, a 1$tierra firme y tranquilísima de la sabiduría (pues para calla.r.otras cosas, si fuere ciego o sordo, no Je es posible, lo cualdepende de la fortuna), me parece necesaria la ayuda de éstqsi ha de lograr lo que quiere. Una vez conseguido este fin, aun.,¡que se vea necesitado de algunas cosas concernientes a subienestar corporal, con todo, es evidente que ya no las necesitapara ser sabio, sino para la buena convivencia social.

Contrcl [os académicos

¡]!,3,5 , , del motivo de buscar· 1 · 1 me pnvara /

la fortuna me qmta a bl·aa, nde no teng o por que desear!a sabiduría. Para ser sa 10 , p o ~ ~ ' es a no ser que me desd favor de la fortuna o temer ~ u s reves '

otras razones. 1 líqué yo que al aspirante a la~ ¿ N o crees, entonc:es1, e/ep m i s ~ a llegar a ella, aun"'abiduría pueda impedir a ortuna

' 1 'd 1',sin privarle de a :'1 ?·-N o creo, dJ[o eL

-Antes bien, dijo Alipio, si es sordo o ciego, con razóqdespreciará la consecución de la sabiduría, y aun la misma vida,para la cual se l:usca.

4. -N o obstante eso, le repliqué yo, como nuestra vida,mientras estamos aquí, se halla regida por la fortuna, y n a d i ~ sin vivir puede hacerse sabio, ¿no se concluye de esto que nece;::_sitamos su favor para ser guiados a la sabiduría? ~ ' 1

-Pero , respondió él, no siendo necesaria la sabiduría sino'.,

a los que viven, pues sin la vida nadie la echa en falta, no temo;a la fortuna al prolongar la vida, Pues porgue vivo, deseo ! ~ ; ' sabiduría, no por desear la sabiduría quiero la vida, Si, pues,¡,

quaedam nos faciat contemtores. -Nihi l magnum est, inquam, alio similf\uti. nam ut sine naui uel quolibct uehiculo aut omnino, ne uel ípsumADaedalum timeam, sine ullis ad hanc rem accommodatis instrumentísaliqua occultíore po:entia Aegeum mate nemo transmittit, quamuisaliud quam perueníre proponat, quod cum ei euenerit, illa omnia, nn ih"""

aduectus est, paratus sit abícere atque contcmnere. ita quisquis ad sa¡,ierl•!ltíae portum et quasi firmissimum et quictíssimum solum peruenire

rit-quoniam, ut alia omittam, si cnecus<Jc

surdus fuerit, non potest,positum est in pote5tate fortunac-necessariam mihi uidetur ad idconcupíuit habere fortunam. quod cum obtinuerit, quamuis puteturgerc quibusdam rebus. ad corporis ualitudinem pertinentibus, iliudconstat, non his opus esse, ut sapiens sit, sed ut inter homines-Immo, ait ille, si caecus ac surdus sít, et sapicntiam adipi'sc,ndamipsam uitam, prop ter quam sapientia quaeritur, mea sententia iuretemnet.

4. Tamen, inqw::rn, cum ipsa uita nostra. cum d hic uiuimus, sitpotestate fortunae nec nisi uiuens quisque sapiens fieri possit, nonnefatendum est opus esse eius fauore, quod ad sapientiam peruehamur?--Sed cum sapientia, inquit, non nisi uiuentibus nece.ssa!'Ía sit r ~ r ~ E : , " ~ ~ ~ 1uita nulla sit indigentia sapicnti:>.e, nihil in prop<J.ganda uita pfortunam. etenim guia uiuo, propterea uolo sapientiam, (936) non

d qua PL

CAPITULO I I I

SABIDURÍAE L SABIO CONOCE LA

d .· 1 diferencia que5, -Quiero que me digas, le lJe yo, a

hav entre el filósofo y el sablo, 1 abiduría dijo no hallo, ~ E n t r e el sabio y el aspm:mte a 1 a sbio p o s e ~ c o ~ o hábito,

sino esta d i f e r e n ~ i a : las c o ~ a - d ~ r u ~ e ~ J:seo.el aspirante las u ene en el ar , as te ref¡'eres-;. Pues para

f. · · ' ·a que cos ·-Pero , en m, mststl, e 1 , b'dnía el otro quiere

mí la diferencia es: el uno conoce a sa 1 l '

conocerla1

• la ciencia con discreta conclusión,-S i defines lo que es

d ' 1 bien declarada ,que ara a cosa . 1 d.. todos convienen en que-Defínala como qutera, e lJe,_ .

d 1 as falsas no puede haber clenoa, b , , parae as cose · . , b' h certe mi 0 servacton,-E n esto me pareClO ten . ~ ' chases a galo-

. . . d te consentJm tento, tu no eque, con mi Imptu en d la cuestión principal.par sin freno por los campos e

. de fortuna si mihi ahstulerit u i t ~ 1 ' 1 . sapientiam dcsidew, uolo U l t . a m i e t ~ t ~ a e nihil igitut habeo, cur u ~ .ha!!'aufcret causam quaerendae sap · t ,mpedimenta formidem, mst a ~ t a

f Ptcm fortunae au 1 · • stud10-sapiens aut a u o ~ e m e; . Non l48] igitur censes s ! " p 1 e ~ l t l a ~ ' .fonasse protulerts. -fumdego.. ·am perueniat impedin, etlamst el nonsum . osse for tuna e, ne a . ::.aptc-:'tl' . , .a u f e r ~ t uitam? - N ~ m a r b t t r o r · J , ¡ l l ~ ~ ~ ~ ~ l u m aperias, quid tibi inter. saplell'

l II. 5. Uo o, m c ~ u a m , m.l Sa ientem ab studioso, aJt, n ~ atem et philosophum ~ ~ ~ t a r e Ludea tu r~ -;er!'ll in sapiente quidam h a ~ I t u s re differre arbitrar, OlSI 9uod qyarf\ rantia -Quae sunt tandcm J s t ~ e ine;r, earum est in s . ~ ~ < - h < : ~ l \ S l { i ~ d L ~ ~ e t m i n t e r e s s ~ , nisi quodf_alte¿ s c l ~ res:' inquam; nam .mt 1 ~ ~ ~ 1 a --Si scienliam, inqutt, modes_to me etersa)lientiam, alter sore de.s!derlt. . es -Quoqt1o modo, mquam, eamminas, ipsam . rem p i a n . m ~ e o ¡ ~ ~ ~ ~ ¡ ; s c i ~ n t i n m falsarum r ~ r u : n e s s ~ nondeterminem, dlud. <:'m.mbu.<; ·fl· isa fuit obicicnda p r a c s c r t p ~ t o , ne J.ncon~ o s s e . -In hoc .mill1, mqult .11 e: u '_rincipalis illins qu::'lcs.tioms campls tua~ i d e r a t a consens1one mea fa n e m p

1 · n.17. p.')23\ 'éasc notJ contp cmcnl<1f1<1

<t fortuna PL

 

Page 37: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 37/62

140 Contra los acadf-micos

-Ciertamente, le respondí ,0 n h .espacio para la equitación p J '1 o me as de;ado ningj.·fin que buscaba Po r ·,. ues, sa vo. error, hemos llegado

dicho, ninguna d i f e r e ~ ~ ~ a s ~ ~ como s u ~ t l _Y verdadera?Jente hsabiduría fuera de g , para al sahlO del estudiOso de la)d 1 b' ue este ama y aquél po 1 ¿· . 1' .

e a sa iduría-v por eso no d d d see a ISclp Ina-'h<íbito- y nadie' pued e p u aste en arle el nomhre de'!;

1 b 1 ) oseer en su ánimo la d' . rla er a aprendido V nada aprend 1 d Isctp rna si.n2:

puede conocer io ' t ~ l s o , luego c o ~ o e q}e nb· a ¡onoce, y nadiehas reconocido que tiene en st , . ce e, sa. ~ ~ ~ verdad, pues:,de la sabiduría. ' ammo la disciplma o el hábito·

-N o sé hasta dónde llegaría mi a u da . d.. , .gue el sabio posee el hábito d 1 . Cla, . _IJO el, SI negasede las cosas divinas y human ep a m v e s u g a c i ~ n de la verdad

t e r : e ~ que no hay hábito de ~ ~ " ~ perb nbol'dvedo como puedes sos·,qurndo. ro 8 1 1 a es que se han

- ¿Me concedes le dije .0 d' b-S i d'f' 1 d' 1 ) ' que na le sa e cosa falsa?

, n 1 tcu ta a guna.-Atrévete, pues a decir 1 b' .

añadi yo. ' que e sa 10 Ignora la sabiduría,

!vlas ¿por qt · d" '1 l ·límites d dIe, me IJO e ' o encierras todo dentro de

prendido e l a m ~ a b ~ d ~ ~ ~ a ?o pueda parecer al sabio que él ha com·

-Dame la mano, le dije vo ent n p . ,das, esto es lo que aver t ·

0,ceds. orque, SI tu recuer·

alegro de que venga ,,-o oe prometr emostrar, y ahora' e mo una conclusió ' ·

una .espontánea concesión tu 'a Pu 1 . n mw' stno comola diferencia entre la .· . ) .d les 1abtendo asegurado

postciOn e os académ¡'cos y 1 ,m1a es

cqUJtaret Ptat1o -Pbne mlhl lTt1 nam, 111h1 fallor, quod Jam d u d ~ ~ ~ ~ ~ ~ 11illJl ubl eqUJtarc possem relíquís~ ~ enJJn, ut subtJb tcr ucreque dlxtstJ 1 ~ h ~ r , ad lpsum fmem peruenimus.sjpientem mtcrcst OJSl qlJod Jstc am' t 1 Ji Jnter saPJenttae studrosum et

p mam-unde etJam nomen 1 ad, J e autem habet saptent1ae .non cunctatus es nem psum, 1 est habJtum qucndam explcimeremhJ! dJchcJt mh:laute o adutelm habere dJsclplmam potcst tn

' m Jc lu t qm n1h1l npotest, nomt 1gaur sapJens u e n t ~ t e m ouJt, et nosseIn animo, Jd cst l,abJtu 1 , quem dtsclplmam sap1entlae

lmpudentlae sJm, s; h a b ¡ ~ ~ a ~ ~ c ~ ; ~ : ~ t J confessus es -1\esCJo, mquJt,esse m sapJente confessum 1 onts dnnnarum humanarumque

wuentorum probab,lmm hal tme negare uoluero sed qu i tJb1

nOJhl ¡

111 us non essc no n >d C< ~ sa nemrnem scue) r

1' u co - onced¡s

Jnquam, sap1entcm noscrre ~ a acre qwdem mqutt -Die Iam 'SI

unlllcrsa conc J u d J ~ u t ~ 11P b ~ n t t a m -Qmd enun) al t hoc

D , u e etl s¡ J non pos t h 'tH l tn - -- <1, myuam dexteram 1491 s¡ compre encllsse sehc n me rhxt effccturum qL d nam, sl rnemmJstJ hoc cstrnthr nhlltllm eo;;sc ( T a u d c ~ J m nnnc non a me conclusum. sed A te¡ ¡., nam t 111n Jntel me t A 1 '

( T X l s ~ e m quod 1 l h ~ plobab1l e cat emJcos hoc intcre<Se' e wsum est uentatem nnn posse comr>rc,hct,di.

]!1).6Lontru los atadJmiros TH

que a ellos les pareció probable que no es posible la percep·ción de la verdad, y a mí, aun cuando todavía no la haya h a l l a ~ J

do, me parece que el sabio puede hallarla, ahora tú, apremiado

por mi pregunta sobre si el sabio conoce la sabiduría, has dado

un parecer afirmativo.- ¿Y qué se sigue de ahP, inquirió Alipio.-S i , pues, le parece que conoce la sabiduría-le argul

vo- , no opinará que el sabio no puede saber nada. O atrévete~ ~ decir que no es nada la sabiduría.

6. -Creería en verdad, dijo, qL:e hemos llegado a la

conclusión; pero, de improviso, al cruzar nuestras manos, veo

goc estamos muy distantes uno del otro y que hemos ido muylejos. Ayer, al parecer, entre nosotros no había otra cuestiónsino que el sabio puede llegar ;:1 la comprensión de lo verdade

ro, según tu opinión, en contr<JSte con la mía; y ahora me pa

rece no haberte concedido más que esto: que puede pareceral sabio gue ha logrado la sabidur'a de las cosas probables,

siendo cosa convenida entre ambos y fuera de toda duda quela sabiduría debe consistir en la investigación de las cosas di-

vinas y humanas.-Con tales evasi\'as, le r e ~ p o r d í yo, complicas más las

c o ~ a s ; pues me parece que no discutes sino por deporte de

ejercicio. Y como tú sabes muv bien que estos jóvenes no pueden todavía seguir diserwcio1;cs sutiles y levantadas, abusas,

por decirlo así, de la ignorancia de los jueces, siéndote lícito

hablar cuanto deseas sin reclamación de nadie. Pues poco antes

dijiste, al preguntarte si el sabio conocía la sabiduría, que le

IJlihi a\Jlcm nondum quidem a me inucntam, inucnirí tamen posse as ~ p i c n r e uidcatur, nunc ", cum mea interrogatione urgereris, utrum sap1cns ncsciat sapientiam, 'uidetur sibi scire' dixisti. -Qu id tum postea?tnquit. -Quia, si uidetur sibi, inquam, scire sapientiam, non ei uidetur

nihil scirc posse sapientem; aut, si sapientia nihil est, uolo affirmes.

6. C'.rcderem uere , inquit, ad calcem nos fines(937)que uenisse, sedrepente, cum dexteras interposuisti, disiunctissimos nos esse et in longumProgressos uideo, uidelicct quod hesterno die a nobis nulla alía quaestíoconstitula uid ebatur, nisi quod sapientem ad comprehensionem ueriPeruen;:·<;> posse affirmante te ego negaueram, nunc uero nihil me opinar

c o n c ~ s s í s s e tibi quam uideri posse sapienti probabilium rerum se consecutum e s ~ e sapientiam; quam tamen sapíentiam in inuestiga tione diuinar u ~ hu1r:anarumquc rcrum me constituíssc nulli nostrum arbitror dubium.- on, mquanl, ideo, quia inuoluis, cuolueris; uideris enim iam mihí

:dh:c:cndi tui c ~ m s a disputare et, quia b e n ~ n ? ~ t í i s t ~ s adulesccntulos níx. d_uc P O ~ ) e d1sce-rnere, quae acule ac subnhtcr d1sseruntur, tamquamJu

1

Jcum ahuteris ignorantia, ut tibi quantum libel loqui nullo liceatrec amante. nam p:mlo ante dixisti. cum quacrerem, ~ t t n n n sciret sapicns

nunc tu PL

1 A e. 16

 

Page 38: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 38/62

142 Contra los académicos

parece_ a é_l que la conoce. Luego al que le parece ue cono

la sabtduna, no puede p a r e ~ e r l e que no conoce nad; el sabte

Esto no puede sostenerse smo a condición de afir o.nada. la sabiduría. De donde se siuuc ue b mar que es

ll n1!Sma opinión, pues a mí me ~ a r e c ' ! q u : m e t : a b ~ ~ f ~ ~ ~ m o s ~ - g b _ ~ , y creo que a ti ta:nbíén, porque sientes que le p a r e c e o ~ e ] sa lo que conoce la sab1duría.

tro Í n ~ ~ i ~ o s y c : e ~ , dijo entonceJs, que queremos ejercitar nues-~ ·¿ d ' . s ~ me sorpren e, pues tú no tienes nin

: ~ ~ ~ e b f ~ I : a d ~ e ~ ~ ~ ~ ; C I ~ ~ ~ ~ h e ~ ~ ~ ~ ~ : ~ ~ ~ ~ ~ ~ o e : r ~ : s c ~ ~ r a q ~ ~ , ' : ] : : ~ ~ Y sa er v entre la s·:tbiJ ¡ . - . e-, 1 '¿' d . ' ur a, que consiste en la investigac¡'o'n' a \ 'Ct a · est t · d ' · 1

Por n o s o t r o ~ , no ' I ~ a l l ~ s I ~ ~ J ~ r o d : e s ~ o ~ c t ~ ; ~ : : t : : m e n t e e x p r e s a d a ~ Entonces, al ver que nos llamaban a comer, le di'e o ~ g u n ~ ~ o l ~ s e ¿ ~ : a g r b d a que] me c o n t r a ~ i g a s tanto, porgue] o ;in·--. s sa cmos o que decimos y hem d .

semeJante torpeza o no lo sabe uno d ' os e evrtarviene dejar la c o s ~ así A J t· d t nosotros, y tampoco con-

t

gue e l s t á b a r ~ o s al c a b ~ de ~ a ' ~ u : s ~ ~ l ~ : e ~ ~ ~ ~ J o a ~ h ~ ; a a . m Y e o creía

ras os punas. mues-Riéronsc con esto y nos retiramos.

CAPITULO IV

SoBRE EL MISMO ARGUMENTO

7. i\1 volver al mismo lugar h 11 L"cuya sed no bastaba la fuente de H e l i c ~ ~ o s t ad Icenbcibo,d para

'ooemeroen

sapient!am, scire sibi uidcri. cu( er u uide , . - . .non utlque uidetur nihil "',.·,. _g tur saptclltem sc1re sap1entiam

· · · '"- 1 sapJentem hoc • · d" '1 1 _ 1 ~ ; qu1sqw1m diccre audca t nihil . . · . u :Jm con ten 1 non potest,td;n, quod etiam mihi, uidcatur , csse _sap1e_nuam. ex. quo fit, ut hoc

scJre ct tibi opinar cui l, . nam. m J ~ l m e ~ e t u ~ saptentem non nihilsapicntiam. ___:_Tum ill '. "' p ace_t_ U1d':n saplentt sapien[50ltem scire

l. e. , ~ o n magJs me mgenJ 11

ar )1ttor et id mirar· non - 'b"11

. - mn exercere u e e quam te.1

. , erum tl 1 u a m hac re · .na_m mJ ~ 1 ndhuc f o r t a s ~ e caeco 'd . . . exerc:tatl_one opus est.'.ore ct mter sapientiam q ~ 1 _etur 1?tcr.esse mtcr Ulden sibi scire et

1- ' ' uac m muestlgatlone 1)0 ·it -~ u a e a no )JS cum alterutra dicant r 'b' d s a est, et uentatcm .

1nuenio. -] \1m cero cul ' -. u ' Sl 1 _quem a modum quadrcnt non

1

mihi qnod r a n t u ~ ~ c n i i ~ ~ i ~ a r d i s ~ f ¡ / ; : n ~ h u m L:ocaremur: Non, inquam,oguamur, et danda est opera ~ 1 e te ' aut C l 1 1 ~ amho ncscimus. quid

quod ítem rc!inquere atque 1' ' 1 am rurpes sJmus, au t unus nostrumdianis horis rcdicmus ·>el 1-,,.,-,',eg c g e r ~ 1 _non. minus turpe c,st, sed p o m e r i ~

1 . · · "'- L cm. llll11 cnJm e ·J .CJ cem pcrucmsse, puvnos ctiam m' · . . ' ¡ ¡ ~ l m Ul e r e ~ u ~ lam nos adsimus. ' Jscmstt. - te cum a r r t ~ J s s c n t , disces-

JV ' [ j~ t cum rel i s ~ e m u s , inwcnimus Lic"'ntc"•'nl.- e . cui num-..juam

1 l l , 4 , ~ Contra los académico!.143

componer versos. Pues casi a mitad de la comida-aunque enella coincidieron el principio y el fin-se levantó disimulada

mente, sin beber. Yo le dije:-Y o deseo que alguna vez poseas perfectamente el arte

poética, por la que te afanas tanto; no es que me agrade demasiJdo esta perfección, pero veo que en adquirirla pones tantoentusiasmo, que sólo la saciedad podrá librarte de semejante

pasión, lo cual suele ocurrir con facilidad cuando se ha logradoaquélla. Además, porque tienes una bonita voz, preferiría oírtedeclamar tus propios versos a verte cantar sin entender pasajes

de las tragedias griegas, a estilo de papagayo. Sin embargo, teaconsejo que vayas a beber, si quieres, y vuelve a nuestra escuela si conservas alguna estimación del Hortensia y de la filosofía,a la que has consagrado tus primicias más dulces en aquel vuestro discurso, pues te inflamó de ardor para dedicarte con másahínco al estudio de las cuestiones graves y provechosas quea la poesía. Pero, deseando aficionaros a estas disciplinas conque se adorna el espíritu, quiero volveros a su estima; puestemo meteros en un laberinto, y ya casi me arrepiento de haber

frenado tus ímpetus.Sonrojóse el muchacho con esto, y se retiró a beber, porque

.tenía una gran sed, evitándome la ocasión de decirle tal vez

ou-as muchas cosas v más duras.8. Cuando r e t ~ r n ó Licencio, estando todos atentos, reanu-

dé así mi discurso:- ¿E s verdad, Alipio, que disentimos los dos en cosa que

a mí me parece clarísima?

sitienti Helico subuenisset, excogítandis ucrsibus inhíantem. nam de mediopaene prandío, quamuis nostri prandii ídem ínitium qu i finís fuit, clamsurrexcrat níhilque biberat. cui ego: Opto quidcm, ínquam, tibi, ut istampoeticam, quam concupisti, conplectaris aliquando, non quod me nimísdclectat ista perfectio, sed quod uidco te tantum exarsissc, ut nisi fastidio euadere ab hoc amare non possis, q_uod eucnire post perfcctioncm

facilc solet. deinde cum sis benc canoros, malim auribus nostris inculces~ u o s uersus quam ut in illis Graecis tragoediis more auicularum, quasJn caucis inclusas uíJemus, uerba quae non intellegis cantes. admoneotamen, ut pergas potum, si uoles, et ad ~ c h o l a m redeas nostram, si tamenaliquid iam de te Hortensius et philosophia meretur, cuí dulcíssimasprimitias iam (938) ucstro illo sermone libasti, quite uehcmentius quamI ~ t a poetica incenderat ad magnarum et uere fructuosarum rerum scientiam. sed dum ad istarum disciplinarum, quibus excoluntur animi,l51J circulum a reuocare uos cupio, metuo, ne uobis labyrinthus fiat, ct

propc me pacnitet ab illo te impctu repressissc. -Erubuit ille d.isces~ i t q u e - , ut biberet. nam et multum sitiebat et occasio dabatur euitandi

:me plura fonasse atqne asperiora dicturum.8. Et cum rcdisset, íntentis omnibus sic cocpi: Itane est, Alypi,

a circum PL

 

Page 39: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 39/62

144 Con!ra los académícusCom <11 los <<"cadémíws 14J

¡ll,4,9 . / ·o del énero campcslno y p a s t ~ r i l ; -N o es nada extrafío, dijo él, que sea oscuro para mí Hucólicas, ¡uzgando lo prop t g , región del ciclo no ttcne

que tú tienes por evide nte; pues muchas cosas claras ptzeclet¡JJ cuando el uno pregunta a ~ n · o qu,c ande el interrogado: «Enserlo más para otros, y Jigamos lo mismo de las oscuras. odos a su vez e resp b d 1 s

f ¡n·ás ~ u e tres e ,, ' ·"l.. llevando inscrito el nom re e oi lo que dices es manifiesto para ti, créeme, no altará ; trerra nacen l < - ~ s r vresque -

para quien lo sea más; y habrá igualmente a quien mi os•cut:Iaaau reyes» 2. . Alinio no creas que nos es p ~ r m i t i d o sea más oscura. Pero yo no quiero pasar por obstinado Por eso, te r u e ~ o , _ ._ ' destos baños nos recuerdan

o¡'os po r más tiempo·, te ruego, pues, des más relieve 1 • po s1 ben estos mo . · tet' ll1 en e cam ' l . · o ~ l{_esponde pu.es, s1dad evl,dente · · 1 b 11 za de os u11nnasJ ~ - .L ' d · ·

rer . un poco a e e b - ·el sabio aca emiCo ca--Escucha con arención, le repliqué, dejando a un lado p l a ~ ª - - - ~ ~ __ c u ~ . : - [ i ó n · A tu_ pareLerJ ~ . -------

cuidado de responder. Pues si ambos nos conocemos bien, 1 b d ra,.. 1 bn o c ~ - - - - ~ - - ~ ª - - · . ! _ t ~ r . . ' .. do le¡' os ensartando pa a ras con pa-leve esfuerzo se hará patente lo que digo, y pronto del -PJra no rr a e m a s ~ a ,

1' b'o cree que conoce la sa-

al otro pasará la persu asión. labras, me parece a mt q u ~ e sa 1

- ¿No dijiste al fin, o estaba biduría. , no la conoces? No te pregunto

parece que conoce la sabiduría? -Luego ¿te parebc_e a tl q ~ e 1

_ parecer sino si te pareceSe mostró conforme Alipio. 1 al sa 10 segun ~ u '

qué e parece ' . , Puedes aquí afirm ar o negarDejemos a un lado a este sabio. ¿Tú mismo que el sabio conoce la sab1durJa.o no? 1 · · t

simp emente. - f t n f á ~ i l como a n, o a t1 an-D e ningún modo. _¡Ojalá que eso me ';erat a l

1110

'ortuno ni fundarías tu-Con todo, quiero que me digas qué sientes del sabio . , . '1 No senas an . ' , '

b dlf1c1l como a mL P cu·'ndo me preguntaste tu gueacadémico: ¿te parece que conoce la sa iduría? t:spcranza en tales cosas; _ues "'ondt' que según opino, let. t d" 1 ' mo 1 b' dunlCo rcs11 '-¿ a 1 e parece, me IJO a su vez, que son o mis pensaba de sa 10 aca

1·¿ , ' - ~ no afirmar temerariamente

o diferente cosa creer que se sabe y saber? Pues temo que' posee la sa;t· urla, par elpcucce que enos temerariamente questa confusión sirva de escapatoria a uno d'e los dos. que yo lo sabía o sostener no m

9. -Eso scele llamarse, le dije, contienda toscana, cuan- sabio la conoce. f que respondas a lo que yo tedo a una cuestión propuesta no se da una solución, sino se -T e pido, por g r a r ~ , a v q o ~ ~ te propones tú; después dejapropone otra cuestión. Y para halagar los oídos de Licencio, pregunto, no a la cues uon

diré que este artificio lo usó también nuestro poeta en sus , , hoc rusticanum et plane p a s t o r i c i ~ m dam-decenter in Bucoltco c a r m ~ n c "t ubi caeli spatium non amp.lmst inter nos de re iam, ut míhi uídctm, manifestissima non conueniat?

-Non mirum cst, inguit, si guod tibí ín promptu esse asscris mihiobscurum sit, si quidem pleraque manifesta possunc aliis manifestioraet item obscura quaedam nonnuliis obscuriora esse. nam si et hoc tibiuere manifestum est, mihi crede essc alíum quemquam, cui et hoc manÍ·

festum tuum manifcstius sit, et item alíum, cui meum obscurum sítobscurins. sed ne me perpugnacem diutius putes, obsecrauerim, ut hocmanifestum manifestius edisseras. -Adtende, ínquam, quaeso diligenteret quasí seposita paululum respondcndi cura. sí enim bene me atque tenoui, facilc data opera darebit quod dico et alter alteri cito persuadebit.dixistine tandem an fortasse obsurdueram, uideri sapientí se scíre sapien·tiam? -Annuit . -Omittamus, inquam, paululum istum sapientem. tuÍpse sapiens es an non? -Ni11il, inquit, mi11us. -Uolo tamen, inquam,rcspondeas mihi, quid ípse scntias de sapiente Acadernico, utrumnamtibi uídeatur scire sapíentiam? -Utrum sibí, ínquit, scire uideatur ansciat, unumne an diuersum putas? metuo enim, ne haec confusio cuiquamnostrum suffugium praebeat.

9. Hoc est, inquam, Tuscum illud iurgíum, quod díci solet, cumquaestíoni intemtatae non eius solutio, sed alterius obíectio uidetur mederi. quod etíam poeta noster-ut me aliquantum Licentii auribus de·

es;e iudicauit, cum alter ~ l t e r u m mterrog.t 'quam tres ulnas pateat, llle autem

. · um nascantur flores,.b 5 ·11 terr1, inscriptt nomma reg ·qut HS 1 - • •

. . illa nobis licere arbttrens_, certel521 quod quaeso, Alypt, ne .m u . . rum faciant recordatlünem;. l ¡·'" . m decons gvmnasto . A d mi

uel istac bB.lneo ac a 1'-lua d ·. uideturne tibi se1p1ens. ca e -ad ld si placet, quod rogo, respobn e. ·b¡'s referendo ínquit , In longum

' . · · ) Nc uer a ucr - ' ·b· ire)corum scJ_re s a p t c ~ u a r : n . . ;--: ·re · -Uidetur ergo, inqn0m, tJ 1 ?ese . ·.eamus, UJdetur wden stold sc.lb., , 1 >tur uid,.ri sapientl, sed uttum ttbl

· ro qui tl 1 uKe<-. ~ ¡ · 'ere ¡Jlltnon en 1m ego quae. , . . ates ut opinor, 11c au t at . . .uideatur saoicns sClre s a p l e n t H U ~ - P .h'.' fac¡']e tsset ut tibi aut Ita ttbl

' · · · q ·,_ aut lta mt 1 · resne0'atc -0 utmam, m Hl•, e :n his oUJdquam spera ·d i f f í c i l ~ ut mihi ncc tam m o l ~ j u s - ~ s _ s e d e n A c d d e m i ~ o "sapiente uideatur,nam cum me intcrr?gar_es_, qlll : l J ~ a r u r .sibi scitc sapientiam, ?e autrespondi ui(9!9)der_1 mtht, quodillum non minus tcmere scire dtcerem.temcre me sctre affmnare10 aut

< VrRG., Eglog. 1I !05·106;

h Die quibus PL

1 · nl i l p926véase nota comp c m ~ n t a n a - - , · ·

í

 

Page 40: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 40/62

146 Contra los acú.Jdmú'UJ

a un lado mis e s p e r a n z ~ s , que, sin duda, no te inquieran~ ~ e las tuyas (pues, ciertamente, si yo claudico en estat i ~ n , me p ~ s a r é a tu lado al punto, y queJará terminadadisputa); fmalmcnte, echa de ti no sé qué inquietud que vte afecta, Y presta mayor atención para que fácilmente entie:das lo que has de responder, según mi deseo.

. Porque decías que ~ o quieres afirmar ni negar (según deo;

b1eras_ hacerlo para satisfacer a mi pregunta), para no decira la hgera que sabes lo q u ~ sabes: como si yo te hubiese pre¡g u n t a d ~ o no lo que sabes, smo lo que te parece. :. As1 9ue vuelvo a formular con mayor claridad, si es po-

sible, m1 pregunta:~ ( f e parece a ti que conoce o no el sabio la s a b i d u r í a ~ _-S1 ~ u e d e hallarse un sabio cual lo exige la razón, puedo

decir de el que conoce la sabiduría.~ L ~ e g o la razón; le ;lije yo, te representa un tipo de sabio

que no Ignora la sabtduna. Perfectamente: ni convenía opinarde otro modo.

10. Ahora, _ r u e s ~ te pregunto si puede darse un sabioJPues, en caso ~ ! 1 r m a t r v o , podrá tnmbién conocer L! sabiduría;Y to?a la cuestwn. entre. nosotros está resuelta. Si, al c o n t r a r i o ~ sostienes q u ~ . ~ s 1mpos1blc el sabio, entonces la cuestión p r i ~ mera no sera s1 sabe algo, sino si alguien puede ser sabio.

Asentado esto, habrá que retirarse de los académicos yresolver entre los dos este problema, según nuestras fuerzascon cautela y atención. Pues les agradó a ellos 0 más b i ~ -Pro magno, i n q ~ a m , beneficio mihi obsecro concedas primo, ut ad idquod ego, non ad td 9 t ~ o d tute interrogas respondere digneris, deinde utspem meam, . quam t1b1 r;on n : i n u ~ curae quam tuam esse scio, nunc.pau!ulum o r r n t t a s ~ c e n e Sl J?1C 1sta mterrogationc decepero cito transibom tuam. p a r t ~ m controuersta.mque finiemus-posttemo u¿ pulsa nescio9 u \ J o l l t c 1 t u d ~ n e , gu.a te tangt uideo, diligentius animaduertas qua facilemt e ~ g a s , qw d m1h1 abs te re.sponderi uelim. dixisti enim ideo te noti:aut arere a u ~ neg_are-quod ut1que facicndum est ad id quod rogo-ne

t ~ m e r e te .J1r:b ~ r c ~ d s quod _nescis; quasi uero ego quid scias quacsierime. !"loo qur ~ 1 1 U1 eatur: Jtaquc nunc idem e planius-si tamen planiUS

d ~ d 1 p o ~ e s t - - - ; n ; t e r r o p ~ : . U J d ~ t u r n c tibi scire sapientiam sapiens an nonu ~ d etl!r. ~ S I _ l_nuenm.' m9u1t, sapicr:s, ' P ~ a l e m ratio prodit, qucat, potestU1 en ~ 1 11 sClre s ~ p l e n t i a m . -Ratio Igitur, inquam talem tibi prodite>1?e sdaptemem,. q u ~ s_a.t;nentiam non ignoret; et rec¡e istuc. non enim

a 1ter eccbat mden ttbi

10. Quaero ergo tatn, utrum posslt sap1ens muenm 51 cnimpotest etiam sctre sap¡enttam ommsque mter Dos quaestJo [53] d i : , ] f ; : : r l ~ ~ e:!· SI autem non p ; ~ s s e diCJs, 1am non quaeretur, utrum · s~ o a ~ sed ~ t r u m sap1ens . q ~ 1 i s q u a m cssc possit. quo constituto

en um ellt ab AcadenHcls ct tccum ista quaestio, quantum

e idem omit PL

[11.5,11 Contra los académicos 147

les pareció que puede ser un hombre sabio, y, con todo, lacíencia no puede ser dote de los hombres. Por lo cual a f i r m a ~ ron que el sabio nada sabe. A ti, en cambio, te parece queel sabio conoce la sabiduría, y esto ya es saber algo. Puesrarnbién estamos de acuerdo ambos, siguú:ndo a todos los antiguos filótiofos, y enLre ellos a los académicos, que nadie puede

rener ciencia de cosas falsas3

• No te queda, pues, otra salidasino decir que o es nada la sabiduría o que el sabio concebidopor los académicos no es conforme a razón. Y omitiendo estascuestiones, convengamos en indagar si el hombre puede al-

C<tnzar la sabiduría, tal cual la describe la razón. Porque, h a ~ blando bien, no debemos o podemos llamar con este nombrea otra clase de sabiduría.

CAP ITULO F

\TANO SUBTERFUGIO DE LOS ACADÉMICOS

11. -Aun cuando te conceda, dijo Alipio, lo que tantote empeñas, conviene a saber, que el sabio percibe la s a b i d u ~ ría y que nosotros hemos hallado algo que el sabio puedepercibir, con todo, no creo de ningún modo arruinada la c o n ~ cepción de los académicos. Porque veo que todavía les quedauna considerable línea de defensa, ni se les ha quitado la razónde suspender el asentimiento, pues no pueden ellos abandonarsu causa por el argumento con que tú los das por vencidos.Pnes ellos dirán que tienen por tan segura la imposibilidad de

díligentcr cauteque uer<;anda. nam illis placuit uel poüus uisum est et

esse posse hominem sapientem et tamen in hominem scientiam cadete

non posse-quare illi sapicntcm nihil scirc adfirmarunt-tibi autem

uidetur scire sapicmiam, quod non cst utlque nihil scire. simul e11im

placuit inter nos, quod etinm inter omnes ueteres interque ipsos Academices, scirc falsa ncminem posse; unde illud iam restat, ut aut c o n ~ tendas nihil cssc sarlientiam <Flt talem sapientem ah Acadcmicis dcscribi,qualem ratio non habet, fatearis et his omissis conscntias, ut quaeramus,Utrum possit homini talis prouenire sapientia, qualem prodit ratio. non

enim aliarn debemus aut possumus recte uor:are sapicntiam.V. 11. E t ~ i concedam, inquit, quod te magnopcre niti uideo, sciri

a ~ a p i e n t c snpicntiam et aliquid ínter nos d e p r c h e n ~ u m , quod sapiensDllssit pcrcipcrc, tamcn ncquaqm1111 mihi occurrit Acadcmicorum labefactata nmnis intcntio. p r o s p i c i l ~ enim dcfcnsionis eis locum non minimum

~ e s e r u a t u m nec illam a ~ . s e n s i o n i s suspcnsioncm essc praecisam, cum hoc1>>P causae suae deessc non possint, qua conuictos putas. dicent enimllsque adeo nihil conprehendi nulliquc rei assensionem praebendam, ut

' CJe.. Acarl. TI 40.

- l'

 

Page 41: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 41/62

--148 Contta los académicos

la verdadera percepción y que a nada se debe asentir,que aun el mismo principio de la imposibj]idad del couu<cmueJrtt

to cierto--cuya p r o b a b ~ e persuasión han mantenido hastadurante su vida-les l ~ a sido arrancado ahora con tu

sión; de suerte que, ya entonces como ahora, la fuerza deargumento sigue invencible, or a po r la debilidad Je rni i n g e n i < ~ ora por la consistencia propia, y no se les podrá desalo¡arsu posición, pues pueden seguir afirmando que aun ahoradebe ascntirse a einguna cosa. Quizá alguna vez contradoctrina podrán alegar ellos u otros razones sutiles y pro[Jal>lesjy su retrato y como cierto espejo convendrá verse enProteo, de quien se cuenta que solía ser cogido dondepodía esperarse, y que sus seguidores no le hubierannunca echar mano sino por indicación de alguna divirlidadLa cual, si nos socorre y se digna mostrarnos aquellaque nos origina tantos desvelos, también confesaré que 1 ~ académicos, aun contra su propia voluntad, lo cual no c r e o ~ : han sido superados.

12. -Está bien, le respondí yo; no he deseado otra cosa.Porque notad, os ruego, cuántas y cuán grandes concesionesse me han hecho. L3 primera es afirmar que los académicO$han sido vencidos de tal modo que no les queda para su d ~ , fensa sino lo que es imposíbje. Pues ¿quién puede entcnde_fo creer de algún modo que el que ha sido vencido, por el

mismo hecho de la derrota, se gloría de vencedor? En segundo

etiam hoc de nihilo a percipiendo, quod tota sibi paene ui ta usqu e ad

t ~ p r o b a b i l l t e ~ pcrsuw;er>mt, nunc ista conclusione sihi extortum sit, ut1s1ue tune hmus argumcnti uis tarditatc ingenii rnei siue re uera suo(940) robore i n u i ~ ' t a :oit, eos loco moucre non possit cum audactq

affirmore 11dhuc uale::!.nt ne nunc quidem ulli rei c o n s ~ n t i c n d u m ;-

f o ~ T e enim aliquando contra hoc QUOllUe nonnihil uel a se uel areperiri poss.e, qucd acute prd,nf54Jbilitergue dicatur,

nem et qu<:sl s p ~ : c u l t o m q ~ ! o d d a r n in Proteo illo animaduertitraditur eo sokre capi, quo minime caperctur, ·numqua¡-¡] Cc.'nc!em :cnui<;sc nisi indice alicuius moJiet illam nobis ueritatf:m, quae tantum cwae est, dcmonstrare d;mettidego quoque uel ipsis inuitis, qncd m\nimc reor, illos superatÜsconfítebor.

12. Rene hr:bec, inquam, nr0rs11s nihil amplím optaui. namquaeso, hona mihi c ~ u o t et quanta prouenecínt. primum est,demid imll sic cnnl!icti c;se dícuntm, \Jt nihil eis rt·stct ad defelos;onCllni<>i quod f j , ~ ; : . i non potcst. quis ením hoc aut intellcgtre ullocrcderc ualcnt cum, qui uictus sit, eo ipso, CHlO llÍCtus est, uictorem

VIRe. C'N-,··;:. IV 3 S R ~ s . Cf. De nrdi11c 1T !5.·-n

;1ihd PLéiH.od si PL, CCT

j]_l,6,13 Conlt<"! lo:, ucudém:cos 1-1':)

1 '.a¡· si resLt a1guna razón de combate contra ellos, no pro·u",.' 1 b ·div i ~ n c de lo que dicen, que nada. se pwx e sa er, smo e oque pretenden asegurar, r.1uc a nmguna cosa se debe prestar¡¡sentimiento. ;

Así, pues, ahora ya estamos ~ o n c o r d e s . ~ ~ ~ s . t a n ~ o a m ~ ellos les P a r ~ c e que el sal-no conoce la sab1duna. Pero

como a "" . . . ; 1m o n e · s t a n · ~ q u e se m o d e ~ e todo a ~ e n u n u e n t o . D1cen 9'!C:. as1. esf : m ~ ~ ~ ~ ~ . ~ 9 ~ ~ ~ ~ ~ ~ J q · j i _ a b e n í <;omo s1 yo p ~ o f c _ ~ a ~ e _ S C J 1 ~ e l ~ ! ! _ ! e ~ 1 e n · cia. Yo también digo que me pa1>cc s ~ r ~ s 1 , p o r q u e _ p e r t _ ~ _ l ? _ ~ z ; q 1 nú:rñero de los necios, como e1los, s1 no poseen la sab1dur1a.

a Pero y9 _ _ostengo que debemos afirmar alguna cosa, estoes, la verdad. .

y-- sOOre esto les interrogo si ellos están por la negativa,quiero decir, si les place que no debe asentirse a la verdad.-. T nca dirán eso sino que la verdad no puede hallarse. Lue-. ~ u ' -go, en cierto aspecto, me tienen aquí por companero, pues aninguno desagrada y, por lo tanto, a t _ ~ J o s agrada, man.[ener elasentimiento a la verdad. Pero ¿ qmen la demostrara?, pre

guntan ellos.En este punto no discutiré con, ~ l l o s : _me_ basta con ~ u e _ n , o es probable g _ u ~ __ n ª d ~ _ s o n q ~ e ___ .;1_ §_?_1?_!_9_) _ p _ ~ J . . : ~ - - - ! ~ < : ? - . Y ~ ~ § ~ - · : º ! ? _ l ~ g : l ~ ) s _ a s a c a r . u n ~ - ~ o D c l p s i ó n absurdísit1)a, cual r;s. qug _ . o _ . I 1 V _ ~ ~ - Df!.<;,.il

ia sabid-uría o- que el sabio cst{t privado de ella ..

C A P I T U L O V I

NECESIDAD DE UN DIVINO SOCORRO

LA VERDAD

PARA CONOCER

13. Pero quién puede mostrarnos la v e r ~ a d , lo has dichotú, Alipio, cuyo disentimiento evitaré con ahmco. Porque has

t>o,e glmiari? deinde si quid iam ren-.anet cum his c o n f l i ~ t i o r : í s , non_ exeo est, quod dicunt nihil sciri_ possc, sed e:{ eo, quod nulh re1 a s s _ e r : t J < : ~ 1 ~ d:_¡m esse contendunt. nunc traque coJ1corde" sumos. nam ut mthl,. 1eü"m illis uidetur sapientem scire s:!pÍentlam. sed t a ~ e n ab ~ s s e n s w n e illi temperandum manen . uideri cn!m sibí. t ~ n t u m d1cu_nt, . s ~ n · e au.tetr_Inullo modo; quas i ego me scire p r o f ¡ t e ~ r . m1h1 9-uo:1uc 01den tstuc d¡co,sum enim stultus ut etiam ipsi, si nescmnt saptenuam. adprobare autemnos debere aliquíd pc:-to, id est u ~ r i t ~ t e ~ . ~ e q t ~ o eos consola, . u t r u ~ negent id est utrum e1s placeat uer1tat1 assent1ench:.m non ~ s s e . numquahoc d i ~ e n t sed eam non inuen!ri asseucrabunt. ergo ct h1c ex n o m m l ~ a j)arte sociu'm me tenent, quod ~ t r i _ s q u c non. displicct atque a d ~ o ; ; r : e c e s ~ a ~ ~ Placet consentiendum essc uentatl. sed qUJs e a ~ _dcmonstra111.t. mqum ·ubi coo cum illis non curaba cenare; satis n11h1 est, q u o ~ 1am non estPtobal)ile nihil scire sapientem, ne rcm a b s u . r d i s s i n ~ a m d1cere cogantur,aut nihil esse sapientiam aut sapientiam nescnc saprentem. ,[55] VI . 13. Quis aut'.::rn uerum PJSsit ostendcre, abs te, Alyp1,

 

Page 42: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 42/62

-!50 Contra los a c a d é m i c o ~ dicho, tan breve como religiosamente, que sólo algún divinQnumen puede manifestar al hombre lo que es la verdad. Eiteste discurso nuestro, ninguna otra proposición he oído ta.Q

grata, tan grave, tan probable, y si nos asiste esa divinidad,ninguna tan verdadera. Pues aquel Proteo a guíen acabas deevocar-- y j con qué elevación de espíritu y fina intención enla mejor clase de filosofía!-, aquel Proteo, digo-y notad;jóvenes, que la tilosofía no desdeña absolutamente a los p o ~ -t as - , es traído como imagen de la verdad 5

• En las ficciones

poéticas, Proteo representa y sostiene el papel de la v e r d a d ~ a la que nadie apresa si, engaüado por falsas apariencias, deja·o suelta los lazos para prenderlo. Porque son esas imágenes:·;·las que por nuestra costumbre de usar de las cosas corporaletpara las necesidades de nuestra vida, por ministerio de los

sentidos, se csfuenan en seducirnos e ilusionarnos, <'un cuandOse tiene y en cierro modo se toca la verdad con las manos.

Y ésta es la tercera concesión que se me ha hecho, y queno puedo estimar en su justo valor. Porque mi amigo fami

Iiarísimo no sólo está conforme conmigo en lo que atañe a",la probabilídad de la \'ida humana, mas también en lo relativoa la religión, lo cual es indicio clarísimo de la verdadera amistad. Porque ést:t fue definida muy bien y santamente comoun acuerdo benévolo y caritativo sobre las cosas divinas yhumanas 6

dictum est, a quo ne dissentiam magnopere mihi laborandum est. etenimnumen aliquod aisti solmn posse ostenderc homini, quid sit uerum, cumbreviter tum etiam pie. nihil itnque in hoc sermone nostro Jibentiusaudiui, nihil grnuius, nihil probnbilius ct, si id numen, ut confido, assit,nihil ucrius. nam et Proteus ille-quanta abs te mentís altitudincmemoratus, quanta intcntione in optimum philosophiae gcnus!enim ille, ut nos adulescentes non pcnitus poetas a phi!osophia cont<em··nendos esse uideatis, in im<Jgincm L.eritalis inducitur; ueritatis,

Proteus in carminibus ostentat sustinetque personam, quam obtio<er<,.nemo potcst, si f a l s i ~ imagínihus deceptus compn:hcnsionislaxauerit (')41) ucl dimiserir. sunt enim istac i m a g i n e ~ , quae consuetuclinclrcrum corporalium per i ~ t o s , quibus ad necessaria huiusscnsus nos, etiam cum uer:tss tenctur et q u a ~ i habeturdccipcre atque inludr.:re moliuntur. hoc ergo teaium honurn mihiquod non inuenio quanti aestimem. menan cnim familiarissimusmeus non scdurn de prohabilitnte humam.e uitac uerumrcligione concordnt, quod est ueri amici m a n i f e s t i ~ s i m u m mocccJ<urrc,quidem amicitia rectissime atquc sanctissimc definita cst <<rerumnarum et diuinmum curn bcniuo'ccntin et caritate consensio».

'' Vé;lsc noLl complementaria n.J9. p.92él.6

Así la d::Jine Cicerón: Est autnn amiotia nihil afir;d nisi omnium

rum bumath!rt!Jttque rcmm cum henel'o/entia et Ctlritate suwma c o 1 ; s ~ : n s i o lius Sct< de amíritía VI 462, en Opera IIl).

II l 7 ,15 Contra los académicos !51

C A P IT U L O V II

UN A O ' P I K I Ó ~ DE CICERÓN

14. No obstante lo dicho, para q u ~ ni los ~ r g u r n e n t o s de

los académicos dificulten, como con c1ertas meblas,n u e . ~ r d

avonce, ni yo parezca resistir o r g u l l o s a ~ l e n : e a la ~ u t ¿ n hde algunos sabios-y entre ellos la de_ C 1 c e r ~ n no de¡a e acernas fuerza--, si os place, antes disertare un poco contraquienes creen que aquelias discusiones van c o n t r ~ la v e r d a ~ Después expondré yo mi parecer acerca de! mouvo que t t ~ -vieron los académicos para ocultar su manera de p e n s a : . ~ s 1 , · es Atiplo aunc¡ue veo que estás enteramente a m1 a o,pu.,"'. d f 'droma un momento b carga de s_u. e_ensa y respon eme.

r ho\' respondió Ahp10 has avanzado con afor-_..___.omo , ' d ~ 1tunado pie, segÓn suele decirse, no me o ~ o ~ re a tu cornp etotriunfo, y tomaré el partido de los a c a d _ c ~ I C o s , _ tanto mas seuta cuanto me Jo impones, con la condtnon, sm embargo, de

g · ¡· · r· lo c¡ue te ¡)ropones des-uuc conviertas en (. tscurso con muo .,;rro11ar en forma de preguntas-s\ te p a _ r ~ c e b1en eso- , p ~ a gue vo, como enemigo terco, hecno pns10ncro tuyo, no e

\'ea ;cribillado con tus pequeños dardos, cosa que es muy con

traria a tus sentimientos de humanidad.· o entrando en un15. Yo al verlos en expectatiVa, com

nuevo exordio, les dije: . .-O s daré gusto. Y aunque después de la f a u g ~ de mt es

cuela Je retórica presumí tomar descanso con esta l1gera armadura, desarrollando los temas de que tratamos, en forma de

Vli. 14. Tamen ne au t A c _ a d c m i c o r u ~ n argumenta 9 u a ~ d ~ m nebulasuideantur offundere aut doctiss1morum mrorum a u c t o n t a t t , 1 1 ~ n t e r _quosrua:x:ime Tullius non mouerc nos non potcst, sur_erbe n o n n ~ 1 ts r:ststereuiclearnur si uohis placet, pr ius p:mca contra cos d t s ~ e : a r n _ , qmbus vrd¿nturd i s t m t a t i ~ n c s illae aduersa1"i ueritati, dcinde, ut nyht m d c t ~ r , osten arn_,q u ~ e causa fuerit Academicis ~ c c u l t a ~ d a c sentennae st;ae. t t a q u ~ , A l ~ f ~ ~ quamuis te totum in meis parttbus u t d e a ~ l , r ~ m e n s:1se1pe pro hts P ~ lum mihique r e ~ p o n d e . [561 -Quoniam, mc¡mt, hodJc ausptcato, ~ l t l an;mt,

· ,. 1 · .· "coc"c·¡'acco t<Jam et partes 1 as tamprocessisti non 1mpec!l:lm P cmssJmam u ~ '-' ' . . · dseo 1r¡·,;s q'

00>1h'i te irnponnntur, tcmptabc' :;uscipere: sJ nmen hoc, qu a .

· ·' · . · ·•· · · rr nem pcrpctuam s1intcrrngationihus te acturum e < ; ~ e slp11ILC2S, m ora o . . . . :

tihi cnmmodum csr, malis conue.rtere, ne u ~ r e ~ l t _ P ~ t t l n a l : a ~ ~ e r s a r : ~ ~ quod a tua humanitate longís-:.imum e't, mmutls 1lhs te ts a s te

capti1ms excru cier. . ·15 Atque ego, cum et ille>s hoc expectare ~ n u n a d u c r t e r e m , qua:l

aliud · i n . , . r c c s u ~ exordium: 7\.lorem, tnqwtm. uob1s geram et, quam_hl·lPnst i J l 1 1 ~ i ' a h ; r c ~ 1 ~ c h o L l ( ' rhc:toricae in ':lac me. ]r;>ui a!matnra n o n ~ a ~ teq1.1icturum csse praesumseram, ut interrogando Jst:J potlUs agerem q

1

'1

1

11

 

Page 43: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 43/62

!52 Contra los académicos I I I , 7 , r ¡ I J ,7,16 Contra los académicos

153

d. d 1 hombre no ha nacido sino para .la

interrogacron más bien que e discurso1

, con to o, porque s ~ 1 nte que e b 11t llff iU tuosamcella atrae a las almas con su propio ri o, smmos tan pocos, que no tengo necesidad de esforzarme en 1:\,- d

. \'Jttu ; q u ~ . xterna n'¡ halago de recompensa;voz con perjuicio de .mi salud, y como precisamente a causa na ventaJa e

proponer mngu . so'lo es propio de las bestias, y quede ella he querido que el estilete sea el auriga y moderador que el place; de bEptcur

1o hombre l' al sabio para incorporarlo

del discurso, para que no me deje arrastrar de la celeridad y, es cosa 1mpia re aJar avehemencia más de lo que mC' consiente el estado de mi cuer- 11

. a e as. . un Baca reúne en su apoyoPo, oíd, si queréis, en discurso continuo lo que yo siento. Al ·0 Eptcuro como ' lcontran , 1 b---' lt d sus discípulos vino en tosY veamos en primer lugar lo que da a los secuaces de la". j ¡ · dines a tu r amu a e -

e e os ¡nr . , dar un zarpazo con sus unasAcademia motivo de envalentonarse dem:Ei:Jdo. Porque hay eó que buscan en su furor a qmen d el testimonio del vu1-los lihros que c:;cribió Cicerón en defensa de su causa cierto. · v su dañina boca, exageran °con d ...lugar c o m p u ~ s t o , a mi parecer, con maravillosa elegancia, y,. wClaS · 1 d 1 d 1 ite la suaviJad Y el reposo que p r ~ uce,

l!O el va or e e e ' nadir> sin él puede ser fehz.según algunos, dot;:do de poderosa robustez. Difícilmente h a ~ e insistiendo acremente en que d.- . á a las dos partesbrá alguien a quien no impresione lo que allí se dice, conviene. Si un académico entra en esta t s ~ J u t a d _ mr , a otrosa saber, «que todas bs sectas que se creen en posesión de la., 1 · atraer a sí· pero st ce e a unos ) ' '

. que e q m e r ~ n d , 1 tildarán de mentecato, ignoran-sabiduría dan al sabio académico el segundo rango, porque,' aquellos a q u ~ e n e s aban,-ondaeso ués de escuchar por aquí y pornaturalmente, el primero se lo reclaman para sí. De lo cuaL te y cabeza ltgera. Y as1, Pd ,

1parece dirá que duda.

cnncluye, muy probablemente que con derecho, a su juicio, allí a unos y a otros, pregunta .0 que. : m ~ · o r · si Epicuro,

es el primero, por ser el segundo a juicio de todos 1os demás»8.' Ahora preguntad a un es

1rorco q ~ I t ~ c : d é m i ~ o ·el cual pide

16. Ima .Q"Ínate, por e¡'emplo, que ha\,' un sabio estoico, · ¿· de él que es un oco, 0'

, qwen, r c ~ d'rherar acerca de un asunto tan grave.pues contra elJos se disparó principalmente la agudeza de los ; toclavta tiempo para e 1 - . d¿ ·

académicos; si se pregunt a a Zenón o a Crisipo quién e3 sabio,· Nadie dudad; que s e ~ ' Í p r e f e r ~ d o r ~ ~ ú a ~ : a l ; ~ ~ ~ ~ i é n prefiere: siresponderán que el que h:m descrito ellos. Les llevarán la con-.' Ahora vuelvete a prcuro ) P e A ·1 que dice· Tú

tra Epicuro y otros adversarios, porfiando en que para ellos a Zenón,. que le t;ata de b ~ : t i ~ ~ · ~ x : m i ~ ~ ~ é e s ~ ~ ~ · despacio .. ¿No

es sabio el más refinado cazadot de placeres. De aquí nace la tal vez tlenes razon, pero ) 'd , los estoicos como locoscontroversia. Clama Zenón y tQS:fa I ~ _ . S t _ 9 ¿ ' ! _ ~ 0 el Pórtico grita es evidente qu7 Epicuro c,onsr ~ r a . ~ d a, v prudentes que ellos?

y a los académrcos por mas m o era os "

dicendo, t:Jmen c¡uia ~ t paucissimi sumus, ut clamare mihi contra ualetu· . . Zeno ct tata illa porticus tumultuaturdincm mean-.. ll'.Jn s i ~ n c c c ~ s e , et istum stilum causa eiusdem salutis quasi contendet. inde ad mr%1?01

· c l a m ~ t c:uam honestatem; ipsam suo splen-aurigam moderatnremquc scrmonis mei esse uolui, ne concitatius tapiar homir:em natu:n ad nJhd csse a h u ~ o r l s u s commodo e x t r i n s e c u ~ P?sito et

animo, guam cvra corporis poscit, perpetU«, ut uultis, oratione audite , dore m se ammos duccre nullf P illam Epicuri sohs mter sequid sentiam. sed pri_-no illud uicleamus qmlle si t. un de amatorcs Acade- · quasi lenodnante mercede,. ue uptatemqu: t t m et hominem et sapien-

. 1 · · · · 1 • ¡·¡ · e· · · h · 'b unem m quorum sone a e .1 ·tmcorvm g orwn mmmm s:::J,ent. !"'.:un cst m 1 )rJS JCetoms, quos m UlUS pecotl us esse comm , .11

acata de hortulis in auxttum quastcausae t<<Jtucinium scripsit, locus c¡uidam, ut mihi uidetur, mira urbanitate ·:. tem trudere nefas esse. contra 1 e c o n ~ t meo quem incomtis unguibus

d. 11 · ¡· · b d'ff. ·¡ · L'h b b ]entorum quaerentwm a , . ·con ttl's, ut nonnu. :s nutcm, c r ~ a m -¡rmJtate ro oratus. 1 lCl e 1 cr tu r a temu : . nt uolu tatis nomen, suauttatem, qure-prorsus, ut quemqll::J.!TI non ffi'JU<:'at ouod ibi dictum est, «Academi co' bacchantes asperoq ue ore d r s c ~ r p a ' . p t nisi ea beatus nema esse

· · h ·¡ ' · ·h· · ·a · ¡ aggerans mstat acnter, u , . d' tsap1ent1 ti Gmm JUs ccterarum sectan1m. qm sl_l sa¡nentes u1 entur, tern teste popu o ex . . A demícus incurrent utrosque au tesccund:1s f"'attt':; chri, Cl1111 p r i m u ~ sibi quemque uindiC"are necesse sit.' Posse uideatur. in quorum rtxamd. s.

1. e ~ ¡ ¡ ut in ístos cc;ncesserit, ab eís,

b · :1· ¡· · · · ¿· · h d partes se si m 1 os a - .ex quo p o ~ s e pro ab1nter con del eum rec1e pr11Tit<m e s ~ ; e m teto suo,: tra entes se a ~ u a s . ·, . temer:'lrinsque clam:1bitur. t ~ a q l f e cum

quo omT"Jium I:Ct'-'Wrum i,1dicio sit sccnndus. quos deseret e, ¡nsanu5. !mperJtudmoucrit interrogatus. c¡nicl el mdeatur:

[571 16. Fac enin: uerhi ca,l:o.f! Stoicum 8 d c ~ · ~ - . . ; a p í ~ n t e m ; nam · et hac et illac:aurem dlltgeDtersa ·cum (}ui sit melior, Epícurusnc, qtllcontra e0s potis5inJUm Academicorum t":ar(?,,.?)sit i n g ~ n i u m . ergo Zeno ., dubitare se dtcet. roga nunc '¡.tal.

58·1

-,,- ,,ui sibi adhuc de re tanta

eh · b d · ·¡¡ ¡ t an Aca(_ eml[ L '· . - ' ¡ · ·uel rys1ppus si interrogetur, quí ~ si t s-'lpie-ns. responde it eum esse, eltrare 1 um e ama , . d hi•;H Acadcmicum prae a u m Jl'l,

quem ipse dec;crioserit. contra Epicurus t! d guis alius ad¡ rcrsar io rum nega- del iberandum esse p ronunt la t' . nema0

,,:..0,aa-is amet Zcnonem, a quo

1 · · · · 1 · ad ·u onuerte et quacre qu "' · .., ' ¿· ·11t suumque rotms r c r l ! ! ~ s t l l l u m t ~ c , t'Pta!um Al1Cl_:pcnr ~ a p r e n t e m esse . tursus te 1 um e . · - d't. 't 1 fortasse u"-'rum rcts,bestia nominatm ,.. an -0-r\estlan, a q ~ 1 0 c r ~ ~ m t ·est

1totam íllam porticum

7Cf. Confes. IX 2,4. sed rcquiram dthgenuus : nonne P ·

8Oc., A ~ : - a d . frag. 20.

a quis PL " lik·r., PT.e J'::strit. PL

 

Page 44: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 44/62

!54 Contra los académicos III,8,17

Casi igualmente, Cicerón presenta a los ojos de los lecto.res un espectáculo amenísimo a todas las sectas, como maní.f e s t a ~ d o que todos sus secuaces, después de reclamar para síel pn.mer puesto de honor, cosa inevitable, están de acuerdoen a.signa: el segundo lugar de preferencia, no al que les con.Lrad1ce, smo al que ven vacilante. No Jes contradiré en esto

ni les quitaré ninguna gloria.

CAPITULO V I I I

REBÁTESE EL PASAJE DE CICERÓN

17. ~ i e n _ que c ~ e a n algunos que en este lugar Cicerón nose ~ h a n c e o ; smo quiso mostrar y recoger algunos argumentosvaoos e hinchados, porque aborrecía la ligereza de los griegos. Pue: ¿qué me impide a mí, si quiero oponer resistenciaa la_ vamdad de los académicos, probar cuánto menos mal esser t ~ d ? c t o .que i ~ d ó ~ i l ? De lo que resulta que, cuando aquela c a d e m J ~ o jactancw.stllo se ofrece como discípulo a unos y

otros, srn ~ u e nadte pueda persuadirle la ciencia que creenposeer, al f ~ n todos h a c ~ n coro para burlarse de él. Porque cadau ~ . ? pensara q ~ e cualq.mera de los otros adversarios nada aprendJO, pero q u ~ este es m capaz de apren der. Por lo cual después,a consecuencia de ello, será arrojado de 1as escuelas de todos,no con férulas, lo cual sería más vergonzoso que molesto, sinoa palos Y garrotazos de los mismos que llevan el manto 9•

i n s ~ n a m , _t\cademicos autem prae illis modestos cautosque homines uideriE p r ~ u r o ? » Ita p c ~ a e q u e prope de omnibus sectis copiosissime Cicero iucun~ h s s l m u m legent:bus quasi spcctaculum praebet uelut ostendens nullumrllorum e s s ~ , qm non, cum sibi primas partes dederit, quod necesse est,~ e c u n d a s er d . 1 c ~ t dare, quem non repugnare sed dubitare conspexerit.m quo ego ~ r h r l ~ d u e r s a b o r nec eis ullam auferam gloriam.

. ynr. 11. Utdeatur sane quibuslibet Cicero hic non iocatus sedmanra et llCntosa quaedam-quod ab ipsorum Graeculorum Ieuitatea ? h o r ~ e r e t < ~ - - - : - s ~ q u i ~ t c o l l i g c ~ e uoluisse. quid b enim me impedit, quin,s ~ ~ m e uan1tatr reststere. uch!Jl, facile ostendam, quanto minus malum:rt md;xtum esse. q t ~ a r l ? - m d o c r l ~ m ? undc fit, ut, cum se ille Academicusractantrculus quasr d r s c t p ~ J ! u m s l n g u ~ i s dederit nemoque illi quod se scireputat persua?ere potuent, magna !llorum postea consensione rideatur:ram emm qm.sque alium c¡:uemlibet aduersariorum suorum nihil didicisse;hunc. ucro mh¡] .ros>e chscere iudicabit. ex quo deinceps de omniumschc:lts non f e r ~ h s , f]uod. e.;;set dcformius quam molestius, sed ílloruJl'lpallwtorum rb111s er tustrhus proicietur. (94n non cnim magnum negO>-"

1 f ~ ] m.Jnto (pa!,lir,,¡) era nn signo di<rintÍ\'o de k•s fjló<;nfo., griegns..

' ~ b b n r r e t PLb itt hoc ~ w h o quid i•rop r FIII_17 PL

"'ill,8,17 Contra lM académicos 155

0ro será, en efecto, gran negocio contra una peste común reclamar las fuenas hercúleas de los cínicos 10

Mas si se quiere disputar con ellos, buscando tan ínfimagloria-cosa que fácilmente se me otorgará, por ser yo amantede la sabiduría, aunque no sabio-, ¿qué podrán alegar ellospara re±utarme? Pues supongamos que yo con un académicoentro en liza en una de aquellas escuelas de filósofos; todosse hallan presentes; exponga cada cual su doctrina breve menteconforme al tiempo q ue se les con ceJe. Preg unte mos a Carnéades qué piensa. Dirá que duda. Así cada cual le preferiráa los demás. Luego todos le preferirán a todos: he aquf unagrande y altísima gloria. ¿Quién no quisiera imitarlo? Y si

a mí me preguntan, responderé lo mismo. Igual, pues, serála alabanza. ¿Goza, pues, el sabio de una gloria que le igualacon el necio? ¿Y qué diremos si fácilmente le supera? ¿Nohará nada la vergüenza? Pues a este académico, cuando abandone su tribunal, lo detendré yo, porque la necesidad se complace con este género de victorias. Luego, habiéndole yo retenido, manifestaré a los jueces lo que ignoran, y les diré: «Yo,excelentísimos varones, tengo de común con éste la duda sobrequién de vosotros profesa la verdadera doctrina. Pero tenemostambién nuestras opiniones particulares, y os pido que juzguéis.Pues para mí es cosa incierta, aunque he oído vuestras disertaciones, dónde está la verdad, mas es porque realmente ignorodónde entre vosotros está el sabio. Porque éste asegura que

tium erit contra communem pestem uelut Hcrculea quaedam postulareauxilia Cynicorum. si autem ista uilissima gloria cum his certare libeat,quod philosophanti mihi iam quidem sed nondum sapienti L59] facilioreuenia concedendum est, quid habebunt, quod possint refellere? ecce enimfaciamus me atque Academicum in illas lites philosophorum inruisse;omnes prorsus assint, exponant breuiter pro tcmpore sententias suas.quaeratur de Carncade, quid censeat. dubitare se dicet. itaque illumsinguli praeferent ceteris, ergo omnes omnibus, magna nimirum atquealtissima gloria. quis istum nolit imitari? ~ t ego itaque interrogatus idemrespondcbo; par erit laus. ea igitur glo:ia gaudct sapiens, in qua illistultus aequatur. quid, si eum etiam facile superar? nihilne agit pudor?nam istum Academicum iam de iudicio discedentcm tenebo ; quippeauidior huius madi uictoriae stultitia est. ergo eo retento prodam iudicibusquod ignorant et dicam: ego, uiri optimi, hoc cum isto commune habeo,quod dubitat, quif uestrum ucrum sequatur. sed habemus etiam propriassententias, de quibus peto iudicetis. nam mihi incertum est quidem,quamuis audierim decreta uestra, ubi sit uerum, sed ideo, quod qui sitin uobis sapiens ignoro. istc autem etiam ipsum sapientem negat aliquidscire, ne ipsam quidem unde sapiens dicitur sapientiam. quis non uideat,

10 Los cínicos eran discípulos de Antístcr.es (422-365). y se distinguían porsu mt"nosprecio de la virtud y de los convencionalismos sociales. Diógenes sehi?o célebre entre ellos (véase UEBERWEG, I p.450ss).

 

Page 45: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 45/62

!56

el sabio nada sabe · · ·m s1qurera conoce larecibe su nombre».

. Todos ven quién se llevar{¡ 11 ] Dd ¡'a pa ma . ..[ orque, si esto diceffil a versario, lo aventajaré en oloria. . '1z ~ ~ o , confiesa que el sabio conoce la 'b pero Sl e ' avergon..mon la que triunfe de él. sa idur ía, será mi opi,.

CAP ITULO IX

LA DEI' INICIÓ!\' DE ZENÓN

l u g a ~ 8 d o n ~ ~ r o retirémonlos de este quisquilloso tribunal a algún. no nos m o es ten las multi tudes y . l, la: ~ : h ~ b : ; ~ e ] : e ~ ~ a ~ ~ a ~ e ~ ' ~ ~ e h l ~ l , : ~ dice que ~ e c i ~ ~ ~ :u q ~ ~ : & r e Y alh disputemos, según nuestras ¡

1uerzas, no de la gloria

que es cosa eve y pueril, sino de la . '

Pmisma vida y de Ja es-

e r a n ~ a que tenemos de ser dichosos.

N I ~ ? a n los académicos que pueda saberse algo ·Quéyo tenets para decir eso, j oh hombres e s t u d i o s í s i m ~ s c d a ~

mos? «Nuestro apoyo es, dicen la d f . . , d Z ~ octisl. or ') D "dm . , e rmcron e enon» . Masc:P ~ u e } d_CJ . e. ~ u e s sr es verdadera, alguna verdad admi

~ ~ r ¿ ~ r e n a ~ ~ n : ; . SI es falsa, no debió haceros mella a vosd. z q u ~ os PI,eClaiS de vuestra constancia. Pero veamos lo ue

rce enon: Solo puede percibirse y com renderse n b ~ que no ofrece caracteres comunes con lo fpl u o JetO

. Esto t . , 1 d a so.e: e movJO, ¡o , iscípulo de Platón!' con todo em-

r.alma illa cuius sit? nam si hoc aducrs . . . .si antem erubescem confessus f . ,ar!us meus _dtxent, mncam gloria;sentcntia. ucnt sapJentcm sc1re sapientiam, uincalll

IX. 18 Sed 2b 1o · r · ·locurn, ubi ~ o bis nulla ~ u ~ b ~ " 1 % llttglOS? tribunali . s e c e d ~ m ~ s inPlatonis, guae nomen ex eo di ~ t e s t a slt, ~ t q u e utmam In rpsam sclrobunihic iam non de lo-· d ¡ cr ur accepissc, quod a populo sitr . .g _m, quo euc ac puerilc est sed d ·

a Iqua s p ~ a n : ~ l h{'J.ti, quantum inter , , e lpsaAcadcmlct scm al iquid pos'e 011d nhos. ·b. ' · ·h" ·· eocnots ·

ommes atque doctissimi? monuit a nos in. uiunt .~ i ~ r a l ; : : s ~ : o ~ a : r bi ~ ¡ e r _ a est, m : m ~ i h i l ueri ~ o u i ¿ [60] 'quiZ . , .. e un. constantissirnos commoucre. sed t l i d , e a r n ~ s

eno. tale scrhcet msum comprehendi t ..non habcret signa communia h . e I?erchlpl posse, quale

· ocme te momt, omo Platonice ut o m r d b • ~ u L ,

. a escuela de Plató n recibió el nombr A d .tan o de los jardines donde Plató n . ~ ca emta de Academos,de d i ~ p u t a r . como los ~ o f i s r a s , l e ~ t ~ b l e o o su magisterio filosófico,la admiración del vulgo. } os CJmcos, en las plazas y calles

a movit PL

Contra los académicos157

J l l . ~ , 2 0 pcii.o. a retraer a los amigos de saber de toda esperanza decienCla, para que, dominados por una lamentable pereza espi

ritual, abandonasen toda investigación filosófica?

19. Pero ¿cómo no había de turbarle que no pueda ha

llarse un objeto de tal condición, si, por otra parte, no puedeconocerse sino lo que es tal? De ser así, mejor sería decir queel hombre no puede alcanzar la sabiduría que sostener queel sabio no sabe por qué vive, cómo vive ni si vive, y, finalmente-y esto supera toda perversidad y delirio insensato-,que a la par es sabio y que ignora la sabiduría. Porque ¿quées más chocante, decir que el hombre no puede ser sabio, o queel sabio no posee la sabiduría? Toda disputa queda cortada sino se plantea la cuestión en estos términos para juzgarla. Massi tal vez se hablase tan claramente, se retraerían los hombrestotalmente de filosofar; y hay que inducirlos a ello con el dulcísimo y santo nombre de la sabiduría, para que cuando, quebrantados por la edad, nada hayan aprendido, te colmen deexecración a ti , a quien te han seguido, renunciando a los pla-

ceres del cuerpo y abrazando los tormentos del espíritu. ---,20. Pero examinemos quién los aparta más bien de lafilosofía: si el que dijo: <<Escucha, amigo·, la filosofía no esla misma sabiduría, sino el estudio de ella, al que si te aplicas,nunca llegarás a ser sabio mientras vivas (pues la sabiduría

reside en Dios y no puede ser patrimonio del hombre); masluego que con tal ejercicio te hayas adiestrado y purificado

bastante, tu alma disfrutará fácilmente de la verdad, después

uiribus ab spe discendi studiosos retrahetes, ut totum negotium philosophandi adiuuante quodam etiam mentís ingemescendo totpore desererent?

19. Sed quomodo illum non permoueret, si et nihil tale inueniripotcst et, nisi quod tale est, percipi non potest? hoc si ita est, dicendumPotius etat non posse in hominem cadete sapientiam quam sapientem

nescite, cur uiuat, nescire, quem ad rnodum uiuat, nescire, utrum uiuat,Postremo, quo peruersius magisque dclirum et insanum dici nihil potest,simul et sapientem esse et ignorare sapientiam. quid enim est durius,hornincm non posse esse sapientem an sapientem nescirc sapientiam?nihil hinc disputandum est, si res (944) ipsa ita posita satis non est addiiudicandum. sed illud forte si diceretur, penitus homincs a philosophando auetterentur; nunc uero inducendi sunt sapientiae dulcissimo etsanctissimo nomine, ut, cum contrita aetate nihil didicerint, postea tesummis execrationibus prosequantur, quem rclictis saltem uoluptatibus

corporis ad animi tormenta secuti sunt.20. Sed uideamus, per quem potius a philosophia dcterreantur, per

eumne, qui dixerit: audi, amice, philosophia non ipsa sapientia, sedht.udium sapientia e uocatur; ad quam te si contuleris, non quidem, dum

le uiuis, sapiens eris-est enim apud deum sapientia nec prouenirehomini potest-sed cum te tali studio satis exercueris arque mundaueris,animus tuus ea post hanc uitam, id est cum horno esse desieris, facile

 

Page 46: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 46/62

•Coiltm los académicos III,9,2¡

de la vida presente, esto es, cuando hayas dejado de ser hotn..

bre>>; o tal vez el que dijo: < ~ V e n i d , mortales, consagraos a lafilosofía, porque en ella hay gran provecho. Pues ¿qué cosa

más amable que la sabiduría para el hombre? Venid, puespara que seáis sabios y no conozcáis la sabiduría». '

No sería )'O quien hablase así, dice él (d académico). Esoes engaiiar, pues otra cosa no hallarán en ti.

Así, pues, si hablases de ese modo, huirían de ti como de

un demente; si por otros medios los contagias con tu persuasión, los volverás locos. Pero admitamos que ambas opinionesapartan igualmente a los hombres de la filosofía. Mas si la

definición de Zenón obligaba a enunciar algo pernicioso para

la causa de la sabiduría, ¡oh amigo!, ¿había necesidad de deciral hombre lo que era motivo de dolor o más bien lo que erapara ti motivo de escarnio?

21. Pero Ciscutamos la definición de Zenón según nos

permite nuestra ignorancia. Sólo puede comprenderse un objeto que de tal modo resplandece de evidencia a los ojos, que

no puede aparecer como falso~ .

Evidente cosa es que fuera de esto nada puede percibirse.-L o mismo pienso yo, dice Arqucsilao, y por esto, enseño

que nada puede percibirse, pues nada puede hallarse que reúnatales condiciones.

-Ta l vez no lo halles tú y otros necios; pero el sabio,¿por qué no ha de poder hallarlo? Aunque al mismo neciocreo que nada puede responderse si te pide que con tu reconocida agudeza refutes dicha definición de Zenón, mostrándoleque también puede ser falsa; y si no puedes lograr ese intento,

p c r f r u c t u ~ . an pcr eum, qui dixerit: uenite, mortales, ad philosophiam!magnu.s hic f r ~ ~ ~ ~ u s est; quid enim homini sapientia carius? uenite igitur,ut sap1cntes sltls ct sapientiam ncsciatis! 'non', inquit, 'a me ita dicetur'.

hoc est decipere; nam nihil l61] aliud apud te inuenietur. ita ut, sihoc dixeris, fugiant tamguam insanum. si alío modo ad hoc ~ ~ ~ [ f : . ~ facias insanos. sed credamus propter utramque sententiam aequenollc philosophari. si aliquid philosophiac perniciosum Zenonisdicerc cogcbat. mi homo, idne homini diccndum fuit, unde sean id, undc te deriJeret?

21. .Tarr:en qu?d Zeno definiuit, quantnm stulti possumus,twmus. td u1sum a1t posse comprchendi, quod sic apparerct, utapparere nor: p o ~ s e t . m a ~ i f e s t u . m est nihil ~ l i u d in perceptionemhoc ct ego, mqmt Arcestlas, mdeo et hoc 1pso doceo nihil ·enim tale aliquid inncniri potest. fortassc abs te atque ab

a sapiente cur non potcst? quamquam et ipsi stulto nihil r";pcmdleE'arbitrar, si tihi dicar, ut illu mcmorabili acumine tuo hanc ·definitionem refel!as et ostendas eam etiam falsam csse posse;

12C1c., Ac.;d_ II 3-1; n!ase n o t < ~ complementaria n.20, p.926.

Contra los académicos !59¡j1,9,21

tienes en ella una proposición cierta; pero, si la refutares!'a das libre del obstáculo de conocer la verdad. L ~ e g o no se

¿ ~ ~ 1 0 pueda refutarse, y la juzgo muy verdadera,1d1cha def:rd

·' Así pues si la conozco, aunque neno, a guna ver acJ0°, ' ' 1 ¿ , s Me valno:zco Pero imagínate que el a ce e a tus arg.ucla . . . . ~ -

d ~ é e ~ t ~ n c e s de un dilema segurísimo. Porque dicha_ d e h ~ · u ; ~ o n . \'erdadera 0 falsa: si es verdadera, manten go ml pos1c10n;

o es ' b 1 ndo ofrezca ca-si falsa, luego puede perci irse a go, aun cua

racteres comunes con lo falso. ,-¿Cómo puede ser eso?, pregunta el. .. .-Luego muy acertado a n d t r v ~ o _Zenón en su ~ e f l m c w n , n ~

se engañó alguien al darle asentlmtcnto. ¿Tal_ v ~ ~ 'condenaremos como poco recomendable y neta una d e f t ~ l c : o n , la cual,

1tra los que habían de formular muchas ob¡ectones contra

f ~ p e r c e p c í ó n , se present a en sí misma dotada_ de aquel las. cua;

11.dades que requería como propias de un ob¡eto plercdept!hle,

d f, , , ' mp o e cosasLuego ella es a la par una e tmcton y un eJe

comprensibles, , , d, d , por

Y ' d1ce Arquestlao s1 ella es ver a era, mas- no se, • d .ser probable, aceptándola, demuestro q:le na a exJste seme-

jante a lo que ella exige como cornprenslble.

-T ú la utilizas para todo menos p a r ~ epa, y ves la consecuencia según creo. Pues aun csta:1do mc1ertos de ella, no

~ o s d e s a ~ p a r a por eso la ciencia, porque sabemos que Ís ver:dadcra o falsa. Luego sabernos alg_o . ~ u n q u e nunca ograrahacerme un ingrato, juzgo dicha defm1c10n como a b s o l u t a n ; e ~ -te verdadera. Pues 0 pueden percibirse las cosas falsas, h1po-

non potueris, hanc i ~ s a . m quam pc,rcipias habes, fi r n u ~ c ~ ~ s ; c ~ ~ ~ e r ~ l d ~ o n ~ ~ a percipiendo impedwns non hahcs. ego cam re e . . lomn-ino uerissimam indico. i t a q u ~ cum ea:n scio, quamms J ! ~ T o n s : u s : ~ ~ ~ nonnihil scio sed fac illam uersutrae tuae cedbere. utar coml? f 1 potestrissima aut ~ n i m uera cst aut falsa. si uera, ene t e r r e o ~ st asa, . :¡'·· ·¿' . . tiamsi habeat communia signa cum f ~ l s o . u ~ d e , mqmt,

a 1qu1 perc1p1, e .. · · isquts uel m hoc con·Potest? uerissime igitur Zeno ? e h m u ~ t n c ~ e ~ q:J finitionem putabimus,sensit er rauit. an paruae 1aud1s et smcenr att: e Ita dicturi cumauac 'contra eos, qui erant aduersum perceptw nem mu , , . )

?esignaret qualc. c : ~ c t q ~ o d oercipi ~ ~ ; i s : t r ' i ~ e : ~ s a ; ~ ~ ~ e ; , p ~ ~ : - ~ ~ ~ ~ ~ u ~ J ~ , Ha cornprehendJhJhbu:-.. Jebus et. . l, bT ·¡ f62l eam sequensetiam ipsa u era sit nesCJo; sed l lUHl e<;t pto. )d 1 Js, ll eo h d. tendisosrendo nihil esse tale, qua e illa e x P ~ . e s s J t p o ~ s e compre en 1. t s ( 'fortassc praeter ipsam et uidcs. ut ar?ttro!, q.md s ~ q u a t u r .. quo( ~ 1 u e e ~ : ~ eius ·

1rti sumu-: nec ita nos dcsent sc1cnt1a. sctmus cnlm au

nce · ~ · 'h'\ · quomquam numquamesse a t fa](945)sam· non iaitvr n1 1 scrmus. ' . . . d'f u · ' " ·n m dcfínitionem uenssunam 111 K 0 .

e ficict ut ingratus Slm, prorsus ego 1 a . A ·¿ .. timentaut enim possunt percipi et falsa, quod uehementms ca .emtcl

e comprehensibilibus PL

 

Page 47: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 47/62

--16° Contra los académicos II I lO

. . · ~ tesis a que tienen pavor los académicos, y realmente es absurd

~ t a ~ p o c o pueden p e r ~ i ? i ~ ~ e las cosas más semejantes a jttfalso: luego aquella defimcwn es verdadera. Mas pasemo l<f¡demas. s a %

G

¡[],10,22 Contra los académicos 161

Tú avanzas en verdad, ¡oh astucia griega!, elegantementeceñida y bien dispuesta; pero no reparas en que aquella defini-ción e invención de un filósofo, fijada y apoyada en el mismo\Tsríbulo de la filosofía; si quieres quitarle esa hacha de doblefilo, rasgará tus piernas; porque, destruida ella, no sólo puedep ~ . : r c i b i r s e algo, sino también puede perciLin.e lu que es pare-

cidísimo a lo falso, si no te atreves a deshacerte de ella ente-rmncnte.

Es tu escondrijo, de donde sales e irrumpes con fuerza so-bre los incaut os que quieren pasar; mas no faltará un Hérculesque te sofocará en tu caverna como al semihombre Caco 15

,

aplastándole con sus piedras, enseñando que hay algo en filo-sofía que no puedes reducir a incertidumbre, por ser semejantea lo falso.

Verdad es que yo apresuraba el paso para llegar a otrascosas; mas el que viene aquí con urgencias, Carnéades, te inju-ria. tomándote por un muerto, que dondequiera y de cualquierwanera puede ser yencido por mí. Y si no lo considera tal, notiene compasión, pues me obliga a mí de improviso a abando-

nar mis fortalezas y 8 luchar contigo en campo raso. Y apenascomencé a descender allí, víctima del terror de tu nombre, echéa t r i ~ el pie, y desde la altura te arrojé no sé qué dardo; veanl o ~ 4ue presencian nuestro combate si llegó hasta ti y los efec-tos que produjo. Mas ¿a qué semejantes temores e inepcias?

lem ,:;;pe.>erint, caccis ptodere nequeanr praesertim arrogantibus et quosd o c < : : ~ i alíqujd pudent. laute quidem, o Graeca industria, succincta et

P<E,:ta prol·ecl.is, :;cd non rcsricis illam ddinitionem et inuentum essep h i l : ~ _ , l , p h i et in uestihulo philosophiae fixam atque fundatam. quam sisuccidcre rcmtnbis, rediet bipen nis in crura; illa enim labefacta non

s0lur:J p ~ J t c s t aliquid ~ x ~ r c i p i sed etiam id potest, quod simillimum falsoCst, -;i earn non audcbis [63] euerte:re. est anim latibulum tuum, unde

in incautos transire cupientes uehemens erumpis atque exilis; aliquis te

Hercul<:"' in tua speluncH tamquam semihominem suffocabit et eiusdemlll.olibus opprim{'t dnccns aliquid esse in philosophia, quod tamquam similefalso incertum abs te fieri non possit. certe ad alia properabam; hocqt1isquis urgct, te ipsum, Carneade, magna afficit contumelia, quem a meliel rnortumn putst ~ I b i c u r n q u e aut undecumquc posse superari. si autem~ 0 1 1 fllHat., imrnísericors est, qui me passim deserere praesidia et tecum•n cjmpo certa:ce cogit; in quem dcscenderc cum coepissem, solo tuonorlÍI1l' tcrritus p!:c_1em n·ttuli et de superiore loco nescio quid iaculatussurn. quod utrum ad te peruencrit ucl quid egerit, uiderint, suh quorum

1' Caco es el ladrón mitolcí;;ico de quíen hahla Virgilio (A•rtr-id. VIII

19(hJ.

U r spelu11ra fmt. uastn summot,J. r('Cf'J'U,

'ir-'t'lihomhlis Caci f,Jctes quam dira tCiu:T;al,

So!i\· f ~ t , r c r : e w m radiis.

En esta borrenda cueva perpetró los crimenes, de que le vengó Hércules.

 

Page 48: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 48/62

'!

l

162Contra los académicos III,!0,23

~ i ?ien recuerdo, muerto estás, ni Alipio tiene derecho a cornatlr P,or tu cadáver. Dios me socorrerá seguramente contr··

tu sombra. a

23. Aseguras que nadc1 puede saberse de cierto en filos fy rara propagar tu razona miento a lo largo y a lo an h o {a;a as r_eyertas y disensiones de las escuelas, c r e v c n d ~ o apeaslas lneJ_?tes armas contr a los filósofos. . que son

¿Como vamos a juzgar de la disidencia entre D , .los antiguos físicos sobre la unida d o 1 l' d d ~ m o c n t o ydel m d d P ura 1 a Incontable

un o, cuan o e n ~ r e él y su heredero E icuro nomanltÍnerse la concor?ta? Pues aquél, partid!io de la P v ~ ~ o mue e, cuando a los atamos que son como sus ese] aes a los corpúsc 1 -¡' avas, estul ) r u os que e tan sati sfacto riamen te abra?.a end ~ : e J ' c f ~ ~ u e s Jecé_nditos de la;" cosas, les permite c a m b ~ i < ~ r de

d' Y_ esvtarse espontaneamente de aquí para alláotraMs rreccdwndes, disipó todo el patrimonio con esta ;scisi'ón ~ ~

as DJ a e esto n · , ·Sob;d , l b le mteresa a mL Pues si corresponde a la

'" . ur1a e sa er algo de et , dd' h . . , y . L ,:.. as cosas, nn pue e faltat al sabioY I ~ : n ~ ~ e p n r ~ ~ i a tasl¡ otbra cosla es la sabiduría, el sabio la c o ~ o c e ,

' es agate as.Con todo vo que e t , ¡ · , d l, [ . ' . , s O) e¡os aun e a proxi midad del

~ j ~ ~ ~ ~ f ~ i : : t a p s cosas Pde la natt:raleza, alguna ciencia d; cuesMs oseo. ues por crcrta cosa tengo que el mundo

es uno o no es uno, \' que si hav mucho , dmero finito · ¡· · · \T' · . 5 mun os, son de núM

O 111 lTII to enga 't decirm ( ' Jopinión tiene todo 1 . . d' f 1 e arneac es que esta

S OS VISOS e asa.

examine. dimicamus .sed quid metuo inen ;¡ • b , .es nec tam pro sepulchro t . ' tus. SI ene nwmmr, mortuus.umbram tuam del;s adiuuabüuo JUre pugnat Alypi us; facile me contra

23. Nihil ais in philosopl;ia posse ere· . .lateque diffundas arripís rix . d". · .P 1P1 et, ~ t oratJonem tuam largecontra íllos arrna'm1n·

15¡1,, " · h _ l s s e ~ ~ l ü n c s q u e phdosophorum et eas tibi.

. ' e m 1trans quo d · · .et supenores physícos de uno d · . mo o e'?-r.m mt_er Dcmocntum

mus, cum inter (946) ipsum h mu r o et m_numerabdtbus htcrnd i i u d i c a b i ~

nequiuerit? n a ~ íste luxtlrl·o. erec erngue ctus Epicurum concordia manere, sus cum '!tomos qua'i ·11 ¡~ o r p u s c u l a , quae in tencbrís laet . '] . s anu u as suas, id est

In_ alienas limites pa,sim s - p ~ ' t ud a ~ . P ecntur_. n ~ = m . tenerc uiam suam sedCtJam per iurgia dissipauit J ~ , , e c e c : m a r ~ h p 1 e r m d l t t t t , totym patrimoniutn ,S • • - " ' ueto n1 1 a me atti · · dapJCntJam peninct horum ,¡,· 'd . . net. Sl emm a· · ' qm SCJre rd non p t 1 1 ·sr :-llltem almd <:Juiddam cst s

1_. . .

11. o es atete saprentem.

1641 , , 1 11enrwm r am b sclt sap1  n. · .tamen ego, qui Jongc <1dhuc , ¡ l . . . e s, rsta contemOit._ ·_

physicis nonnihíl scio. cCrtum c n ~ s h n l ue a utcmnatc sapientis, in istisnon unum: et si non unum aut finiti

11a )ea. aut ~ m l ! - ~ . e ~ s e mundum aut

Carneades falsae e s ~ e similern e{ : ~ l m e n a ~ J t Jnf¡nttl. Jstam sententiatn, oceat Item scin mundum istum nostrum

.,, Ve"ase nota CCJ•nrlemcntariJ n.22, r.926.

b est sJpiemia; illam PL

]11,11,24 Contra los acudé!!Úco:: 163

Igualmente sé que este nuestro mundo está dispuesto asíu por la naturaleza de los cuerpos o por alguna providencia,v que o siempre existió y ha de existir o que habiendo comen~ a d o , no acabará nunca; o que no tuvo principio temporal,pero que tendrá fin; o que comenzó a subsistir y su permanencia no será perpetua. Yo poseo una suma innumerable de

esta clase de conocimientos relativos al mundo. Porque sonverdaderas estas proposiciones disyuntivas y nadie las puedeconfundir con lo falso, so pretexto dt alguna semejanza con él.

-Pe ro toma aisladamente una de ellas, dice el académico.-N o me place; porque eso es decir: Jeja lo que sabes

y afirma lo que ignoras.-Luego tu opinión se halla en suspenso.-Más vale que esté suspensa que derribada en tierra; por-

que ella es completa y puede llamarse o verdadera o falsa. Yésta digo que sé. Tú, que no niegas que ellas pertenezcan a lafilosofía, pruébame que no las sé: di que estas proposicionesdisyuntivas, o que son falsas o que tienen algo común con laLllsedad, que bs hace enteramente indisccrnibles.

CAP ITULO X I

LA CERTEZA DEL MUNDO Y DE LAS VERDADES MATEMÁTICAS

24. -¿Cómo sabes, objeta el académico, que existe estemundo, si los sentidos engallan?

-Nunca vuestros razonamientos han podido debilitar eltestimonio de los sentidos, hasta convencernos que nada nosnparece a nosotros, ni vosotros os ha':Jéis atrevido a tanto; pero

aut natura corporum aut aliqua prouidentia sic esse dispositum eumqueaut sempcr fuissc et forc aut c o e p i ~ s c esse minime desirurum aut ortumex tempate non habere, sed habiturum csse finem aut et manere coepisse

et non perpetuo essc mansurum et innumcrabilia pbysica hoc modo noui.uera cnim sunt ista disiuncta ntc similitudine aliqua falsi ea quisquamPotest confunderc. sed adsume aliquid, ait Academicus. nolo; nam hocesr Jicere: relinque quod seis, die quod nescis. sed pendet sententia.l l l ~ l i u s certc pendct quam cadit; nempe plena e est; nempe iam potestaut falsa aut uera nominari. hanc ego me scire dico. tu, qui nec ad philosophiam pcrtinerc ista ncgas et eorum sciri nihil posse asseris, ostende meista nescirc; die istas disiuncti ones aut f a h a ~ csse aut aliquid communehabere cum falso. per quod discerní omnino non possint.

XI. 24. Cnde, inquit, seis essc istum mundum, si scnsus falluntur? numquam rationcs uestrae ita uim sensuum refellerc potucrunt,Ut conuinccretis nobis nihil uideri, nec omnino ausi estis aliquando!sta temtarc, sed posse a!iud esse ac uidetur uehementer persuaderelncubuistis. ego itaque hoc totum, qualecumquc est, quod nos con-

e plana PL

 

Page 49: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 49/62

l6-! Contra los académicos ]65!il,ll,26

lll, ll,2lf 1, lo que digo, es imposible. Pues no digo

pero que ::.ea a so . estar despierto, ya que r:mabéis puesto grande ahinco en persuadirnos de la diferenciaentre ser y parecer.

Yo, pues, llamo mundo a todo esto, sea lo que fuere, quenos contiene y sustenta; a roJo eso, digo, que aparece a misojos y es advertido por mí con su tierra y su cielo, o lo quepart:ce tierra y cielo. Si tú dices que nada se me aparece, ento.r}.

ces nunca podré errar, pues yerra c1 que a la ligera apruebalo aparente. Porque decís que lo falso puede parecer verdaderoa los sentidos, pero no negáis el hecho mismo del a p a r e c e r ~ Y absolutamente desaparece todo motivo de discusión dondea vosotros os gusta triunfar, si no sólo nada sabemos, sino quetambién se suprime toda apariencia. Pero si tú niegas lo quea mí me parece sea el mundo, es una cuestión de nombres,pues ya te he dicho que a eso que se me parece a mí doy elnombre de mundo.

25. Pero dirás: Luego, cuando duermes, ¿ta mbién existeese mundo que ves? Ya lo he dicho: llamo mundo a lo quese me ofrece al espíritu, sea lo que fuere. Pues si os place

llamar mundo sólo a lo que ven los despiertos y los sanos,

afirma, si te atreves, que los que duermen v los alucinados nose alucinan ni duermen en el mundo. Así, p ~ e s , insisto en decir

que toda esa masa de cuerpos, toda esta máquina donde e s t a ~ mas, lo mismo en el sueño y en la alucinación que en la vigilia

y b salud, o es una o no es una. Explica cómo puede ser falsaesta proposición. Pues si duermo, puede ser que no haya dichonada; o si al estar dormido se me han escapado de la bocaalgunas palabras, según suele acontecer, posible que no las h a y ~ dicho aquí, sentado como estoy, ni delante de estos oyentest

tinet atque alit, hoc, inquam, quod oculis meis apparct a meque s ~ titur habere terram et caelum aut quasi tert·am et quasi caelum, m u n d ~ uoco. si dicis nihil mihi uideri, numquam er:abo. is enim errat, qql

quid sibi uidetur temere probat. possc enim falsum uideri a sentientibUS.dicitis, nihil uideti non dicitis. prorsus cnim [65J omnis disputationlt.causa tolletur, ubi regnare lJOS libet, si non sol um nihil scimus, sef:Jetiam nil nobis uide!ur. si autem hoc. quod mibi uidetur, negas m u n d ~ esse, .de nomine controuersiam facis, cum id a me dixerim m u n d ~ uocan.

25. Etiamne, inquies, si dormis, munJus est iste quem uides?dictum cst, quidquid tale mihi uidetur, mundum appdlo. sed sisolum placet mundum uocare, qui uidctur a uigilantibus uel

a sanis, illud comende, si potes, eos, qui dormiunt ac (947)non in mundo furere atque dormirc. quam ob rem boc dico,corporum rnolem atque rnachinam, in qua sumus siue dormientesfurentes siue uigilantes siuc sani, aut unam esse aut

edissere, quomodo ista possit falsa esse sentcntia. si enirnporest, ut nihil dixerirn; aut si etiam ore Jormientis

euaserunt, potest fieri, ut non hic, non ita sedens, non istis audientiblll

que ;enga.estas p e r c e ~ h ~ é ~ e s e s ~ ~ ~ ~ d o durmiendo me p u d ~ p a ~ e ~ podrtas ~ b j e t a r que ta Llede tener grandes apanenetascer lo mismo y, p o ~ h t a n t o , que Pl, más seis mundos es evidente

1 f 1 0 P""ro st ay un mun e o · ' . , .con o a s . .... l [ 1 afección de mi ammo,que hay siete mundos, sea cua , uere a

v afirmo con razón que eso lo se. . ' las disvuntivas. • p es que esta co:1exton o < · ·-

Demuestrame, u · ' ~ l , - 1 locura0

la ilusiónd d er faL::J.s en e sueno, a

¡;reclc e n t e ~ - ~ ~ = e)rn e s n t o n ~ ~ ~ ; si al despertar las conservare enoe os sen 1 , , "do Cosa evidente rr.e parecel ria me dare por vcncr . 1a memo , 1 d . . de los sentidos corpora les as perq ~ · c pertenecen a. ommJJ - la demencia; pero que t r ( ~ S cepciones productda: en ~ r ; d : l J ~ ~ ú m e r o s inteligibles' es necenor tres son nueve J' cua ' ¿ 1 énero huma-

~ a r i a m e n t e verdaderb'· ~ ~ 1 1 ~ l ~ ~ : ~ d f a ~ ~ ~ ~ ~ e l ~ ~ s ~ n ~ i J o s - se puedenno. Aunque veo tam tc

1

d . los mismos académicos.decir muchas cosas, no cenbura as por 1 ntidos ni de las

Teng? p ~ l r a míf q\u"es n q ~ e dpe a d e ~ ~ ~ s i ~ ! e d : m ~ ~ t ! ~ ni d ~ las ficcio-!;naPJnaCJones a Sn,

nes ~ q u e se fcrjan en s ~ e ñ o s . 1 · f bien de lasPues si a los desptertos v sanos es lD ormjn [ . l

cos;ls, ll0. se les puede poner- en cuenta a ellos o que or¡c e

2nimo en el sueño o la l ~ c u r a . . . . . 1, es ver-2L Queda por avertguar sl el testJtnomo que can .

o. · , y 0 ten(ro ntnaunad;1d(:ro. Suponte que dic.e un eprcureo: o nr bl::-- exi i; decwcrella contra los sentrdosh pues no es razona e g

ellos m:ís de lo que pueden ,

h ·r ·n otcst nec cp-n n:·:: illud p · · r c n i s s ~ c.bcerim; nt antem .•oc falsum. SI 'd:lü ph. ;nihi ctimn dormknti uidcr1l . d , 'l potes emm tccre ce 'l lLO, quo Ulgt em. , . . . f l -imillimum. ~ i autem unus et, , ¡ . 0 ,... hoc ¡ ~ o t e s t csse n so ~ · . . ·t Y ~ t t ' l s ~ c , K e,)q '- · · d , qnoquo modu ;tftectus s1m, manl ·,.,., munrli sunt. septefTl. mtm ns. cssed, ,t, r offirmo auare uel hnnc co-. ·¿ me sctre non tmpu en e ,, · ·tcnn:n est et 1 . . . - · doce somno aut furore aut

. ¡ ·n . sn¡wnu s d•smnctwnes · · .nexw1J::·m uc L as · ~ - · 1 : s¡' expergefactns ista memmero., p o ~ s e esse faLsas et me, · . , ·

lJ''f1J1atc sensuum ·'· ~ d .·, , tl's liquere ouae per sommum. lam ~ r e o "'111m wm sa · ·~ ; ¡ , ~ l u m ess.e conc:c·( ·; ,'- · ~ ~ . s c i l i r ~ r quae ad corporis scnsus per-

ct demenuam fals<>. Ul>.1eanl_ur. ea ·. · . L t ~ a J r a t u m intelkgibilium nemero-tiPer.t· n1r:1 ter ternn noue,n esse et. q · gu"rncuam etiam· · · ' . 1 . h m no stertcnte slt uemm. '" '

:ur:1 r.r.·(·es<;e est ue p-enerc.. a d· . ab Academlcis reprehensajl;·o .insis sensihm multa Uldeo posse ICI, quae · ·1 anod imaginationes

. . . d ·nim sensus non accusar1. Ut , .r"'11 tnttemmus. o_e o e • ' f 1, · ·omnis uidnml'i. si en1m uera' · ,k15 fu rePte<; n;¡tluntor nel qurd_ as a In ·h-

1d eos qPiJ sihi nnimus, , ; ~ ~ i b n t i f 6 6 ] b u s sanisque rcm_mtlarunt. m 1 a ' .

d(ll"micfltis i n s a n i e n t i ~ . q n e confmgat IP1

rel'untwnt11

, ru'l1 tfnun

76. Restflt. ut o _ u ~ e u t t • T utr_un:' ct:m, ·¡,''\ babeo quod de senstbus: : , . , . ~ t a>!e. si dicat T:pKureus q w s r ~ a m . n1 1 -

•' . io.I>OÍan el criterio de k \ei·chd et: l a _ ~ '·' Lo" ep;'c''I"OS. "' ' '""· ; e n ~ l s . t a s , 1 1 c,,,,, ,

1~ u ~ ~ ""- ., ; 1,diri!lm Prntaz.nrrrf' nt . '7· 1/J( 1"" ''lWr,,iPnrs rlc In<; s t · n ; i t l n ~ : t1l'lt(l

 

Page 50: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 50/62

l

166Contra los académicos

y lo que pueden ver los ojos cuando ven e 1III,ll,<6 ¡!l,ll,26 Co;¡tru I!H acudémtcos 167

-¿Luego testifican la verdad' cuando , '1 s o verdabdero.en el agua? 18 ,.en e remo que rado

-Ciertamente; pues habiendo u ,, ,apareLca tal corno se ve all' , na :<tusa para que el rerno

se podría acusar a los o j ~ s J d c s ~ apateCI.er¡ recto, entonces si

haber visto lo que habiendo tal ar un In <.dJrmb.e falso, po r no

, l . 1' ' es causas e reron yq:te. mu tlp Icar los ejemplos? Extiéndase i ¿· h lverd. ¿ avrmrento de las torres de 1 1 d• . o re o a o el mo-. ' as a as e lasInnumerables. Pero dirá alguno· l\' b aves y otras cosasgañ · d · · o o stante eso )'O m

o sr oy mr asentimiento p l1 ' e en.más allá de lo que dicta + • ues r:t? cves tu asentimientoparece una cosa, v no ha;u c ~ e r s _ u a s J o n , según la cual así te

académico puede ;efutar aÍ u:an.o .. Pu:s no hallo cómo un

blanco; sé que esto deleita m% o í j ~ ~ ~ · ~ e que esto) me pareceda; sé que esto me sabe dulce· ~ ' se que este o ~ o r me agra-

-Pero di m, b' . -' s ~ que esto es fno para mf

d 1as Ien SI en s1 m 1sma l ·

e olivo silvestre que tant ls son amargas as hojas·O h h b , b o apetece e macho cabrío

-¡ orn re em rol!ónl ·N , d ·Yo no sé cómo sabrán esas h ~ ¡ · e o¡ es. mals mo esta esa cabra?

. . ~ , as a an11na · para mígas, ca que mas averiguac iones? ' son amar-

Mas tal vez no falte hombr .amargas. e a qmen tampoco le sean

-Pe ro no seas tan cargan te . A d' ·gas para todos? Dije que lo e. · é caso ~ J e yo que son amarafirmo. tan pata mi, Y esto siempre lo

cor.lquerar; iniustum est enim ab eis exi eqltud autcf!l possunt uidcre oculi, u e ~ u m ~ · ~ e P}us quam possunt; quid~ e remo 1n aqua uident) pr 1 ent, ergone uerum est quodJta ·d . · · orsus ucrum nam e l

Ul eret11t st d"tncr sus un l · ausa accec ente quarem f J ' ': · ea rcmus rectus ap . 'eos a sae renuntration·,, "ro . ' ' pareret, mag¡s oculos

· 'h " "' rUetem non · . ! .Cxlstentl us causis uidcndum fuit ..d e ~ ¡ m u e erent, quod talibus¡no u, hoc de p i n n u l i ~ auium h o ~ dlll : l l l ~ l t l . s o pus est?. hoc d e turrium

ego tamen fallar si ad'enrr·a'r• .1 e e ~ e:rs lnnumerabdibus dici potest.t . 'b' ' " ' ' 81 qmsp1am r 1u lta ti 1 apparerc pcrsuadcas et 11 d · n? 1 Pu s adscntiri, quatD

qc;omodo rcfellat Academicus C ~ l l n ; ~ J· .ecehtlO e ~ t . . non enim uideo;'sc!o: hoc auditum rneum d e l ~ c t a r i s c i ~ 1 },

1nt : . c;c. m1h1 candidum uiderfm1h1 sapere dulciter scio h .

1. ' ~ .mlhl rucnnde olere scio hoC

Pe . . , oc m¡ 11 esse frundu m · d. . 'r se .amarae stnt ole11.stri fro ¡ " scw. Jc potws, utrurn

o hor:nrn.cm inpmLum) nonnc ~ ~ s ~ s , c a q ~ a s .capct tam J:?ertinaciter >lJ1petit.

recon smt, mihi tamen an r cr r ~ s e modcs tror? nescio lJualesfo t ¡· · ' lntae su11t C)tlld " , · ¡· ·. r asse a lqms etiam hominu rn . . . '-juaerts am r ms? sed esf

tlam? nurnquidnam er>o an , .. . cm non SJ_nt amarae. tendisne in molesnon (948) sernper a c Ú i n n o ~ m · ~ ~ · c Í s s ~ . o,m.nJbus. d i x i ~ a mihi dixi et hoC

- LJ _r , sr tntm a h n ~ aha causa lllmc dulce,71!' OJ!;'fle tudicium sensi!ms .Cu,•r.Rol\·. ·1c·",/. j¡ -··5.7'). et 111 l'l:'rli!Jl 1/(J/ÚÍÍs. rl ,·,, / •

" • " -' 1)() 11 pta!e UJIISÚI!IIr· ( r e . Acad. TT ¡q

¿Y si una misma cosa, unas veces por una causa, otras

n:ces por otra, ora me sabe dulce, ora amarga?

Yo esto es lo que digo: que un hombre, cuando saborea1

una cosa, puede certificar con rectitud que sabe, por el testimonio de su paladar, que es suave, o al contrario, ni hay sofisma~ r i e g o que pueda privarle de esta ciencia.

Pues ¿quién hay tan temerario que, al tomar yo una golosína muy dulce, me diga: «Tal vez tú no saboreas nada; esoes cosa de sueño»? ¿Acaso me opongo a él? Con to do, aquelloaun en sueños me produciría deleite. Luego ninguna imagenfalsa puede confundir mi certeza sobre este hecho.

Y tal vez los epicúreos y cirenaicos JY darían en favor de lossentidos otras muchas razones, que no me consta hayan sidorebatidas por los académicos. Pero esto a mí, ¿qué me interesa?Cuenten con mi favor si quieren y pueden rebatirlos. Pues todolo que disputan ellos contra los sentidos no vale igualmentepara todos los filósofos. Pues hay quienes estiman que todaslas impresiones que el alma recibe por medio de los sentidos

corporales pueden engendrar opinión, pero no ciencia, la cualse contiene en el entendimiento y vive en la mente, en regiónlejana de los sentidos. Y tal vez en el número de ellos se

encuentra el sabio en cuya busca vamos. Pero quede este temapara otra ocasión; ahora vengamos a los otros puntos, que, a laluz de lo explicado, fácilmente se aclararán, sí no me engaño.

quippiam, nunc amarum in ore sentiatur? illud dico, posse hominem,cum aliquid gustat, OOna fide iurare se scirc patato suo illud suaue esscuel contra nec ulla calumnia Graeca ab i ~ t a scientia posse deduci. quisenim tam inpudens sit, qu i mihi cum delectatione aliquid ligurrienti dicat: fortasse non gustas, sed hoc somnium cst? numquidnam resisto?l671 sed me tamen illud in scmnis etiam de1ectaret. quarc illud, quodme scire dixi, nulla confundit similitudo Ealsorum et Epicureus uel Cy,

renaici et alia multa fortasse pro scnsibus dicant, contra quae nihilclictum esse ab Academicis accepi. sed quid ad me? si uolunt ista et sipossunt, etiam me fauente rescindant. quidquid enim contra sensus ab~ i s disputatur, non contra omnes philosophos ualet. sunt enim qui omnialsta, quae corporis scnsu accipit anirnus, opinionem possc gignere confi,tentur, scientiam uero negant, quam tamcn uolunt intellegentia contineriremotamque a semibus in mente uiuere. et forte in eorum numero estsapiens ille, qucm q u a e r i m u ~ . sed de hoc slins. nunc ad reliqua perganms,quae propter ista, quae iam dicta snnt, paucis, nisi fallar, explicabimus .

~ Los cirenaicos fueron disdrmlos de Aristipo de Circne, el cual sosteníaque el soberano bien del hombre reside en el placer actual e inmediato y quebs p ~ a c n · e s dd cuerpo a\'Cntajan a los del espíritu. Conforme a esta doctrina,~ u critcriología era sensista: Praeter permctiones intimas nihil putant esse

ludn·ii (CiCERÓN, Jlcad. II 45,75).

a omnibus hominibus diui CCL

 

Page 51: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 51/62

.

:l

1 6 ~ Contra los académicos 169J11,12,28 [!,13,29

)ertarse, rechazará lo que le displace, abrazará lo que le agrade.

:ues ¿quién vituperará con razón al que vio en sueños una:osa falsa? ¿O temerá ta l vez perder la sabiduría, durante el

;ueño, tomando lo falso por verdadero? Pero eso ni un dur

:niente podrá soñar, dándole el nombre de sabio cuando estáJespierto y negándoselo cuando está dormido. T o mismo puede

1epetirse de la locura; pero nos urge pasar a otras consideraciones. Con todo, formulo aquí una conclusión ciertísima: Pues

0se pierde la sabiduría con la demencia, y entonces no será

iabio el que decís que ignora la verdad, o su ciencia permanece

en el entendimiento, aun cuando otra porción del alma resuelva

en su imaginación durante el sueño figuras que le entraron por

los sentidos.

CAPITULO X l l

LA CERTEZA MORAL y LOS SENTIDOS

27. Al filósofo moral . · 1 Jsentídos:- p · 1 , . ' <:que e ayu an o le estorban 1

· ues sr a os mismos qu hOS

Jel hombre en el placer ni 1 ell a ~ plesto el bien supremo

I ~ K i e r t a , o el peso g r a v ~ pa:a ~ l e h o ~ - as, l ~ a l l o ~ a s , o ~ a vozligero para los camellos y t oml re ) a mismo tiempO· ·a , o ras mr cosas p 1 ·1 ,

lmpr en profesar la certidumbre del d 1 . lor e estJ o, ¡ ~ o la de la molestia en lo que 1 d e eJteden o que les agradan es esagra a -y en t ·

o creo que puedan ser refutados- ·1 . . _es e pu_ntotes argumentos al que abr i . e ImpresiOnaran semeJan·

¿A quién escoges tú entre a : D o ~ ~ n s t n ~ r e n ~ d e el sob;rano bien_?creo que en la rneJ1te 1' 'd 1 e pr es a tn1 el parecerh est e e sumo bi d 1 h b '

a ora nuest ra indagación versa sob . en . e om re. Peroal sabio que no pue l d re la crencra. Pregunta pues

' _ l e esconocer I· -, b ·d , ' ~ tanto, a mi, torpe e ignorante de in a. sa r una; . pero, entre.el soberan o bien del h b gema , me es hcrto saber qué

o m re en gL e · 1 · •o no existe, o se halla en 1 '1 I consJste a vtda dichosa:e ~ e a ma, o en el cucrp b '

onvenceme , si te es posible d , o, o en am OStnes vulgares se estrellan , · ~ . ye gt_Le no se esto; vuestras razn.l:.

h baqm. Sl no puedes 1 vl

no a er cosas semejantes falsas ·d d ~ ograr esto, p o ~ : nable que el filósofo conozc ' e u hare yo que es muy r a z ~ . · f.l ¡· · a cuant o ay de d d •I oso ra, cuando yo mism ver a ero en

o conozco tantas verdades;.:¡. 28. Pero tal vez a él le asalte el d . "

bren estando dormido Mas n h teml.or e ~ s c o g e r el sumó,:-. 0 ay pe rgro nmgu no: al ·

~ I I . 27. Quid enim de morib . . .pedtt corporis sensus? nisi uer ·u . s mgu_trentem uel iuuat uelbonum in uoluptate p o s u e r u n ~ 1 C?b . J P ~ o s , q ~ 1 summum hominjs ueruna!IR

uox incerta aut graue pond . ,hm : _rmpedrt aut columbae collumus ommt guod ¡· ¡

s e s c e n t ~ , quominus dicant eo uo d ' carne ts eue est, autquo otfenduntur offendi ciuqd 11J]·tantur, delectari se scire uelmouebunt qui f i ~ e m bo ~ 0

re e 1 posse non uideo eu msi quid rr{ihi uideatur q m ~ e r : t e complectitur? quid h o r u ~ tubonum. sed nunc de s c k ~ t ~ ~ · m m::-nte a r b i t r o ~ esse summum~ o n p o t e s ~ ignorare sapientiam ~ u ~ ~ ~ : n u s . ergo m t e ~ r < ? g a sapientem,lntenm sctre boni humani fi ' . 1 taf?en tardo Ilh atque stultoesse aut in animo esse a t ?eJn, m quo m ~ a b t t e t beata uita aut

· u 111 corpore aut 1 t h 'n.esclte conuince, quod notissi .

11n u roq.ue. oc me,

cmnt. quod si non potes mae_ 1 _ae u ~ s t r a e ratlOnes nullo

1 d-non en1m repene · fa!

conc u ere dubitabo recte H 'd . . s, cm so simíle sit-<:gonOsophia uerum est cum mJ_ ldm en sCire sapicntem quidquid in

28 S d' ego m e tam multa

· e metuit fortasse ne b uera cognouerim?' summum onum eligat dormiens.

a uerum omít. PL, CCL

CAPITULO XI I I

LA S CERTEZAS DE LA DIALÉCTICA

29. Falta la dialéctica, que ciertamente conoce bien el sa

Sio, y nadie puede saber lo falso. Y si no la conoce, su conocimiento no pertenece a la sabiduría, pues sin ella llegó a ser

sabio, y es inútil preguntar si es verdadera y puede ser objeto

de una percepción cierta.Tal vez aquí me dirá alguien: Tienes tú costumbre, ¡oh

ignorante!, de mostrar lo que sabes; de la dialéctica, ¿ no has

podido saber nada? Pues yo sé de ella muchas más cosas quede las otras partes de la filosofía. En primer lugar, la dialéctica

me enseñó que eran verdades las proposiciones arriba mencio-

Peticli est»; cum euigilauerit, repudiabit, si displicet, [68J tenebit, siDlacet. quis enim eum recte uituperabit, quod falsum uidit in somnis?aut fortasse illud formidabis b, ne dormiens amittat sapientiam, si proueris falsa probauerit? hoc iam ne dormiens quidem audet somniare, utsapientem uigilantem uocet, neget, si dormiat. haec etiam de furore dici~ s s u n t ; sed in alia festinat oratio. haec tamen sine conclusione securisstma non relinquo. aut enim amittitur furore sapientia et iam non erit~ a p i e n s , quem uerum ignorare clamatis, aut scientia (949) eius manet~ intellectu, etiamsi pars animi cetera id, quod accepit a sensibus, uelut

In somnis imaginetur.XIII. 29. Restat dialectica, quam ~ . . : e r t e sapicns benc nouit, nec

f ~ l s u m scire quisquam potest. si uero eam nescit, non pertinet ad sapient;arn eius cognitio, sine qua esse sapiens pomit, et superfluo utrum uera~ l t Possitue percipi quaerimus . hic fortassis mihi aliquis dicat: 'soles proere tu stulte, quid noueris, an de dialectica nihil scire potuisti?' ego

\!ero plura quam de quauis parte philosophiae. nam primo illas omnesJ:lropositiones, quibus supra usus sum, ueras esse ista me docuit. deinde

b formidabit PL

 

Page 52: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 52/62

r

il '' .

171

Jli,Uf29 ¡]1,14,30

1d comprender· déjese lo que no puede

l/U Contra luJ académicosContra los audémicos

nadas. Además, ella me ha enseñado otras muchas verda<Jes ,ómese o que se pue, e d ¡ ' osa está enteramentee dl

. d. . s· h 1 1 d . . r y si la razon de ser e a guna e .anta as, sipo e1s. 1 ay cuatro e cruentos en e mun o, fto ¡r::P tcarse. b d b · e a su conocimiento.

hay cinco. Si el sol es único, no hay dos. Una misma a ~ .oculta para los hom res, e e renunctars es necesario m e n c i o ~ no puede morir y ser inmortal. No puede ser el hombre-al foJas estas .Y otras m]uchas _cosas,dqu} n¿i léctica. Pues yo nomismo tiempo feliz e infeliz. No es a la vez día y noche. Ah0ra , son ob¡eto de a ensena.nllza pe a a 1 sabio

0desdeña

d· d ·d L · rato para ron e a ero aque •

estamos esptertos o orm1 os. o que me parece ver, o ,C¡ ser mg . . -' < - l cÚ léctica es la misma ciencia de

cuerpo ono

lo es.estas

cosas o, st cter tamente a a ' . , b r sin, · · ' " d d 1 n ce bastante para menospreciar V aca aEstas y otras muchas propos rcwnes, que serta largutsinao h ver a ' a co 0/ . f .

5. , rdade;o es falso;

enumerar, por la dialéctica aprendí que eran verdaderas, en s1 piedad con el burdrsrmo so rsma.1

es ve '

mismas verdaderas, sea cual fuere el estado de nuestros sentidQs. si es falso, es ver1dadd.erbo. d 1 cepción pues al tratar

Ella me enseñó que si, en las proposiciones enlazadas que acabo Y baste con o lC ~ acerca e a per nto'

d f d. d 1 · • t volvcre de nuevo a este pu ·e ormular, se toma la parte antece ente, arrastra cons110 e asenttmren o

la que la lleva aneja; y las que he enunciado en forma deoposición o disyunción son de tal naturaleza, que, si se niega

una de ellas o más, queda algo afirmativo en virtud de la mismaexclusión de las restantes.

La dialéctica igualmente me ensefíó que, cuando hay armo

nía sobre las cosas de que se disputa, no debe porfiarse acerca

de las palabras, y el que lo haga, si es por ignorancia, del¡e

ser enseñado, y sí por terquedad, debe ser abandonado; si .r.!puede ser instruido, amonéstesele a que se dedique a alguJJcosa de provecho, en vez de perder el tiempo y la obra ~ cuestiones superfluas; y si se resiste, dejadlo. -b

Para los discursos capciosos y sofístícos hay un precepto

breve: si se introducen por un mal raciocinio que se haYJ.·

hecho, debe volverse al examen de todo lo concedido; P'7!!

si la verdad y la falsedad se chocan en una misma conclusiáJi

per istam noui alia multa uera. sed quam multa sint, numerare,tis: si quattuor in mundo elementa sunr, no n sunt quinque;est, non sunt duo; non potest una anima et mori et esse inmo•rt•Jilnon potest borne simul et heatus et miser esse; non hic etnox est; aut uigilamus nunc aut dormimus; aut corpus est,

uiderc uideor, aut non cst corpus. haec et alia multa, quae comrnermot4longissimum est, per istam didici uera esse, quoquo modo sesesensus nostri, in se ipsa ucra. docuit me, si cuius eorum, quae pernem modo proposui, pars antecedens assurnpta fuerit, trahereid, quod annexum est, ea uero, quae per repugnantiam uel ·a me sunt enuntiata hanc habere naturam, ut , cumsiue unum síuc plura sint, restet aliquid, quod eorurn ablatione idocuit eliam me, cum de re constat, L69] proptcr quam uerba

de uerbis non dcbere contendi, et quisquis id faciat, si ~ · ~ ~ ' ~ ¡ ~ : ~ ~ : ~ docendum esse, si malitia, deserendum, si doceri

ut aliquid aliud potius agat, quam tempus inr : ; ~ ~ ; ~ : ; ; u ~ ~ sumat, si non optcrnpcrat, neglegcndum. de e;

cibus ratiunculis breue pracceptum est: si conced endo inl'enmOad ea quae concessa sunt esse redeundum; si uerum falsumqueconclusione confligunt, accipiendum inde quod intellegitur, quod

CAPITULO XIV

EL SABIO y EL ASENTIMIENTO A LA SABIDURÍA

30. Vengamos, pues, ahora a la parte en que parece titu

bear todavía Alipio. Y veamos primero lo que tan. a g u d a n ; e ~ ; e influ\'e en ti v te inspira tantas cautelas. Pues st la opmtonde J ~ s a c a d é ~ i c o s , sostenida, como dijiste, con t ~ n t o s Y ~ a n firmes apoyos, según la cual el sabl? nada sabe, deJa demol.rdoel razonamiento que tú has descubJerto para. movernos a C ( l ~ -fesar que es mucho m<is probable que el sabw. c<?noce la sa 11-

duría, habrá que suspender más aún t?do ascn;rmre?to. ; o r q ~ ~ eso demuestra que ni con los razonamientos mas sut1les J coprsos puede mantenerse nada que resista a los ataques no menos

cari non potest relinqucndum; si antem modus in aliquibus tcbus }dtetnenirus hominem, scicntiam eius non cssc quaerendam. hace qu1 e J ~ habco a dialectica et alia multa, quae commemorare non est necessc.,negnc enim debco ingratus exsistere. uenlm !lle. sapiens. all.t haec ne¡;:leg-tt

aut si perfecta a dialectica ipsa scienria uen tatls est, SIC 111am l l , O ' t ~ · ut

ist¿rurn ~ e n d i c i s s i m a m b calumniam·. si. uerum e:<>t, falsum eht, sl d ~ sue:esr. ucrum cst, contemnendo ct non m1semndo t?mc necet. .:>.ec ~ eceptione satis esse propterea p u t ~ , quia de assennendo cum d1ccrc co P -

to tota ibi rursum causa uersabttur. 1 h· XIV 30 J::tm crP.-o ad eam nartem ueniamus . . i ~ qua (_u aa;e

adhuc u i d e t u ~ 1\]vpius ct primo id ipsum (950 >. p e s t ~ J c l . ~ l l n u s q t ~ a l e . h s l t ,

· · · ' · · t n m si to t tanttsquc ratrom usauod te acutrssnnc atquc caut1ss11ne m n ~ I e · a · . . ] 'tt o h n ~ a t < l . m - h o c enim dixisti-A,ademJcoru:n sententlam, qua. ers P actfl·nihil, scire sapientcm. hoc tuum labefactat i n n ~ n t n . n 1 , quo ~ o g n n n r c o n · ~ teri ~ u l t o esse nrobabilius sapientem scirc ' i f - l . p l e ! l ~ l < J m , m ~ w ~ e:t .assenst.cohibenda. hoc ipso enim ostenditu!· n i ~ i l qwtmltbct c o p 1 0 S l : ~ s 1 ! T ' I S .subtlJ i ~ s i m i s q u e argomentis posse suaderl, cu1 nnn ex parte cont1 ana. s1 assit

• profccto PL0 m e n d a r i ~ o ; i m ~ m PL. C:(:T

 

Page 53: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 53/62

172Conlra los acaddmicos I ! · ¡ J' · ¡- ;, 1,14,3¡ \11,14,.31 Con!rc1 os aca em:cos 1

fuertes o mas fuertes de la , t . .en ella De dond ¡ par e contrana, Sl no falta ingenio Id ahora y buscadmc a mí, para que pelee contra los aca-

. e resu ta que cuando es ven ·¿ d ' . . •. • d b 1 b" 1sale entonces venced y ..

1, ', . CI o un aca emico demtcos; tene1s un nuevo genero e com ate; e sa 10 y a

. artificios del ingenioor. . 10i3 a s e ~ venctdo! Pe!o ni todos l o ~ ,,.1biduría guerrean entre sí. El sabio no quiere asentir a lavez vencido v venced g ~ e ~ ~ ograran q ~ e se retire de mí a la sabiduría. Yo espero con vosotros tranquilamente el resultado,alegarse codtra es or · Ier!amente, .51 no hay cosa que pueda, pues ¿quién no cree en la fuerza invicta de la sabiduría?vencido. Mas no p ~ : t r a j o n a m r e n t ~ s , libremente _me daré por Sin embargo, defendámonos nosotros con algún dilema. En

_J-ª_verdad. Para ~ í b- e ~ _ _ c ~ _ r n _ o s i 1 5 l t ~ { - º - ! J - S C ~ ª r _ l _ a . g i l l t i f l J i D Q _ b _ ~ a r este certamen, o el académico vencerá a la sabiduría, y seráque- S-e opone a los q as a superar e a!gun ~ n o d o este obstáculo vencido por mí, porque no ~ e r á sabio, o podrá con él la sabino sé qué antros te ub entran en la ftlosofta y, anublándola de duda, y afirmaremos que el sabio posee la sabiduría. Luegosofocando la espera:a r ~ : o h ~ J m e } a z a oscurecer todo el saber, o el _ a c ~ d é m i c o no es sabio o n e c e s a r i a m e n t ~ debe rendir s ~ i n _ ~ ~ f l _ t o ~ - ~ t á ya logrado si es ar a luz de la v e r ~ a d . P e r ~ asenun:rento a algu_na. cosa, a no ~ e r 9ue quren se a:ergonzoalguna cosa- PUes I · ~ - :_ _ _ _ p r ? ~ a b l e ~ u e el sabw ya conoee de decir que el sabw rgnora la sab1duna, no se averguence de

---slrspender t ~ d o a s e : t i t m ~ c a razon verosfmtl para decir qu:e--cteOía sostener que el sabio no asiente a la sabiduría. !v1as si es procomprenderse. A r r u m b r ~ n t o era cff·e probablemente nada puede ' bable qu e al sabio pertenece la percepción de la sabiduría y

se concede conoce a 1 a a estj1 _rcultad, pues el sabio, según ninguna razón hay para que niegue el asentimiento a lo que

ninguna r a ~ ó n para n °m e n ~ s al misma sabiduría, ya no subsiste 1 puede percibirse, concluyo que es probable lo que quería dees, sin duda más abso dentrr a } m b ~ o s a la sabiduría. Porque mostrar, conviene a saber, que el sabio ha de prestar su asentique el d e s c ~ n o c e r l a ur

0 para e sa 10 no aprobar la sabiduría miento a la sabiduría .31 F" , · 1 Si me preguntas dónde halla el sabio la sabiduría, te res-. I uremonos · , , . . . . . , .

en espect• g1 . ' pues, antelos OJOS

un poco si podemos pondere que en s1 mrsmo. Sr msrstes en decrr que el mrsmo· acu o cterta con ti d 1 · ' · 1 b d 1 ·, ~ Q u é dir' 1 'b"d , .· en a entre e sab10 y la sabiduría. Ignora o que posee, vuelves al a surdo e antes: que e sabioa-l contrar",· a d s ~ !. u N r ~ a s

1mo que elia :s la sabiduría? El sabio ignora la sabiduría . Si pones en duda la existencia del sabio,

o, tra o o creo ·Q · ¿· 1 ' d ' ¿· · ¿· ..No creo 1 ·b.d ,. ·. "( ~ l e n Ice a a sabiduría: entonces ten re que rscutlr en otra rsertacwn, no ya contra

en a sa 1 una' ·Qut' 1 1 d" · · · · · ·pudo habl d" , d hG. en stno aque con quien ella os aca em1cos, smo contra tl , qUlenqUlera que srentas esto.ar, rgnan ose a lta r en él, esto es, el sabio? Pues ellos, cuando se enredan en estas cuestiones, tienen la

ir_lgenium, non minus acriter u 1 f . . . .Slt uictus Acadernicus uicert"te ortas.sc acrm_s rcsJstatur. eo fit ut cume¡ · p ·' · 0 utmam umcatu ! ' ' •Wluls arte elnsga ut sim 1 . • r. numquam effiCJetnihil aliud i n u e n i U t ~ n quodu da me m c ~ u s u ~ c ~ o r q u e discedat. certe [70]esse profitcor non en't·m d '¡ u_ersum lSta dJcl possit, et ultra me uictum

· e g ona campar d d d . .tractamus. mihi satis est q J an a, se e mucn1enda ueritateintrantibus ad phílosophiamuoquo mo 0 ~ o l e m istam transcendere qu&et b sesc opnontt ct nesc" ·b • -·"·ene ras tegeos talem esse h'l h'. 10 qm us r e c e p t a ~ . : U U J O ¡ · · . . P I osop 1am totam mi "h"l ·UCJs muentum m S!Jerare permittít "d n ~ t u r m 1 que m ea

habeo, si iam probabile est nonnihii qu_J a u t ~ m amplms desiderem, nihilueri simile uidebatur eum , . sc¡re s a ~ ¡ e n t e m . non enim alía causaueri. símile nihil pos se c o n p ~ ~ h ~ ~ d ~ n c ~ sustmere d e b c ~ e , _ ni si quia eratuel 1psam, ut iam conceditur .. . · _q

0suhlat?--pernplt enim sapieJJS

non assentiatur sapiens uel' ¡ " p a r ; I e n t J ~ m - - - . - n u l l a tam causa rcmanebit, ettrmo ·t . . SI sap!Cnttae est eni . d b" .~ s r?s1us sap1entem non approbm ~ . ·. m str;e u t t a t t ~ S<ll-lletJllam. e ._ap¡entlam quam saplentern ncseU"

31. !\'am quaeso pau!ul 1 . · l ~ tituamus, si p o ~ s u r n u s rixaumn quas¡ ¡ante nn:los. tale spectaculum;1li ¡ ¡· · ' quarK am saptentls ·~ 11l e IcJt sapicn:ia quam . . ct saplentiae.~ n y u i t . quis ait S2pientiae- s ~ o ~ s s e da!llentwm? .a t ~ o n t r a iste: non

. ere o esse sapJentlllm? quis, nisi is,,

20

\ 'JR!; ,1i'l.'I?Íd. [J J -2:J'( ''TI('ntnri:¡ n.?) . ¡1.CJ27 l : Dn!:'s i : IJ fr l !du> d N!'" Pdus:;a.

mira puesta en el sabio. Clama Cicerón que él es un gran probabilista, pero que su investigación versa sobre el sabio 21 . Si no

quo illa loqui potuit et in quo habir:ue dignata est, scilicet sapiens?ite nunc et me qnaeritc, qlti cum Acadc'mic:s pugnem; habeti s iam nouumcertamen: sapiens et sapientia secum pugnant. sapiens non uult censentire sapientíae. ego uobiscum securus cxspecto. quis cnim non credatinuictam csse sapicntiam? tamcn nos aliqua complexionc muniamus. autenim in hoc certamine Academicus uincet sapientiam et a me uincetur,

quía non erit sapiens, aut ah ea superabitur et sapientem sapientiaeconsentire doccbimus. aut igitur sapiens Academicus non est aut nonnullireí sapiens assentietur, Jlisi fortc, quem dicere puduit sapícntem nesciresapicnriam, sapientem non cnmcntire S<Jl)ientiae dicere non pudcbit. at

si iam uerí simile est cadete in sapientem uel ipsius S3pÍentiae perceptionem ct nulla causa est, cm non ei quod potest (71] pcrcipi asscntiatur,uideo quod uolcbam esse ucri similc, S<Ipientcm scilicet nssensurum essesapicntiae. si quaeres, ubi inueniat ips:-11n sapientiam, respondebo: insern.ct ipso. ::;i dicis eum nescire quod habcat, redis ad illud absurdum,~ a p t e n t c m nescire (951) sapicntinm. si sapicntem ípsum negas posse1llucniri, non iam cum Acadcmicís sed tecum, lJliÍsquis hoc sentís, sern:one alío disscrcmus. illi enim cum hace disputant, de sapiente profectodJsputant. clamat Cícero ~ e ipsum magnum esse opinatorem, sed de sa-

11 Cf. CrcERÓ'<, Anrd. II 66,

'l.ll.t: 7

 

Page 54: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 54/62

rlL

174 Contra los académicos III,l5,33 Jll,15,34 Contra los académzcos 175

lo sabéis aún vosotros , ¡oh jóvenes! , lo habéis leído segura.mente en el Hortensio: < ~ S i nada hay de cierto ni es propidel sabio el opinar, nada aprobará nunca el s a b i ~ n.

0

Es, p ~ e s , cosa manifiesta que del sabio tratan los académicosen sus drsputas, contra las cuales dirigimos nosotros nuestrosesfuerzos.

_32.~

Luego tengo para mí que para el sabio es cierta lasabrduna, c ~ t o es, que ':1 sabio tiene l?ercepción de la sabiduría,Y por lo m1smo no opma cuando asiente a ella; pues asientea una cosa que.' si no conociera ciertamente, no merecería elnc:rn hre de sabw. Y ellos niegan que deba rehusar el asenti-mlent?, a ,no ser a cosas que no puedan percibirse. Es así quela sabrdurra ~ o .es nada. Luego cuando se conoce la sabiduríay se da asentimiento a ella, no puede decirse que no se conoce

n ~ d a o que se presta su asenso a nada. ¿Qué más queréis? ¿Od1remos algo de aquel error que se evita completamente, segúnellos, cuando et ámmo suspende la inclinación del asentimientda t o d o ~ Yerra, . ~ i c e n ellos, no sólo el que aprueba una cosa·

falsa, smo tamb1en una dudosa, aunque después resulte verda-

der?. l'vlas no hay cosa que no sea dudosa. Pero el sabio, comodectmos nosotros, ha hallado la sabiduría.

CAPITULO XV

PELIGROS DEL PROBABTLISMO O EL APÓLOGO DEL BIVIO

33.terreno.

1v1as tal, \:cz estaréjs deseando que abandone ya este;

No es facll renunciar a puntos de vista tan seguros,·

~ i e r ; _ t ~ se C ! L ~ a e r ~ - r c . q_uo.d si ~ ~ h _ u c uos, adulescentes, ignotum habetís;:c e r ~ ~ Lr:- H o r ~ e 1 ; s ~ 0 legrstls: <<Sl rgltur nec certi est quidguam nec opin;;fsap1ent_Is est . n_1hrl \1mquam sapiens approbabib>. unde manifestum est eoi

de sap1cnte rllls s.ms disputationibus, contra guas nitimur quaerere. :i,r

32. Er-B'o a t b 1 t ~ o r ~ g o sapienti certam esse sapientiam', id estt e ~ pe_rceprsse saprentwm et ob hoc eum non opinari cum a s s e n l : i t U ~ sap1ent1ac;. a ~ s e n t l t u r enim ei rei, quam si non percepi;set, sapienscsset. nec. l ~ t t qu_emquam l l l ' l l debcre assentiri ni si rebus, guae non~ u . n t pe.rClp.l, affnmant; . non au.tem snpientia nihil est: cum igiturSCiti saptenttan: et a·'s.entltur .saptC'nti?e, nequc nihil scit lleyue nullisap.ens a s s e n t ~ t u r . qmd. amphus uultrs? an de ilio errare aliquidmus, ~ J t . c c m d'tun.t p:mtu_s euitari, si in nullam rem animuma s s e ~ s 1 0 ? errar ~ m m , t n q ~ m m t , quisquis non solum rem falsam sed? u b w ~ , c ¡ r c ~ m m < ; . uera. sa, approhat. nihil autem quod duhium nonmucn1;. at tnuf:mt S ~ i p J e ~ < ; ipsam, ut dicebamus, sapientiam.

X\· 33. Sed hmc wm uultis me fortasse discedere. non ~ n n t 22

C1c .. Ilortens. frag.lOO Miiller

pues tratamos con hombres en extremo astutos; con todo, o.s

daré gusto. Pero aquí, ¿qué os diré? ¿De qué argumentosecharé yo mano? ¿Qué puedo aportar de nuevo? Necesario esvolver al antiguo argumento, contra el cual también ellos ponensus objeciones.

¿Qué haré con quien echáis fuera de mi campamento?

¿Pediré el socorro de los doctos, con los cuales, si no logrola victoria, me afectará menos la afrenta de la derrota? Yolanzaré, pues, con todas mis fuerzas el dardo, negro de hu-mo y de moho, pero eficacísimo, si no me engaño: el quenada aprueba, nada hace 23

• ;Oh hombre cándido' ¿Y dóndeestá lo probable, dónde lo inverosímil? Esto es lo que vosotrosqueríais. ¿No oís cómo resuenan los escudos griegos? Se h:..t

recibido el golpe más vigoroso sin duda; pero ¿con qué manuhemos arrojado el dardo? Los hombres que viven conmigo,nada me aconsejan más eficaz; pero veo que ninguna heridahemos causado. Me volveré, pues, a los argumentos que mesuministra el campo y la hacienda; pretender cosas mayores esmJs bien una carga que una ayuda para mí.

34. En el ocio del campo, he indagado largo tiempo cómolo probable o lo verosímil puede garantizar nuestras accionesdel error, y al principio me pareció, como cuando acostumbrabaa vender estas cosas 2

\ un refugio admirablemente cubierto ydefendido. Pero después, al s o m ~ t e r l o todo a más riguroso exa-

men, me pareció haber visto una entrada o acceso al error paralos que se hallaban seguros. Pues no sólo creo que Y ~ X ~ ª ~ l _ g u e sigue u ~ f a } s ? _ ~ ~ ~ i n o , m ~ - ~ . t _ a _ m b i é n qui.en no sigue el verdadero.

securissima reli nquen da; cum uersutissirr.is hominibus agimus; morcmtam::n uobis geram. sed quid hic dicam? quid? quidnam? illud nimirumuetus dicendum est, ubi et ipsi habent quod dicant. quid enim faciam,quem de castris meis foras truditis? num [72] imploraba auxilia docto-ruma, cum guibus si superare nequeo, minus pudcbít fortasse superari?

iaciam igitur quibus uiribus possum fumosum quidcm iam et scabrumsed, nisi fallor, ualidissimum telum: qui nihil approbat, nihil agit. o ho·tnínem rusticum! et ubi est probabile? ubi est ueri similc? hoc uokbatis.auditisne, ut sonent scuta Graecanica? exceptum cst quod robustissimumquidem, sed qua manu iaculati sumus! et nihil mihi potent ius isti meisuggerunt nec aliquid, ut uideo, uulneris facimus. conuertam me ad ea,quae uilla et ager mínistrat ; onerant me potius maiora quam praeparant.

34. Nam cum otiosus diu cogitassem in isto rure, quonam modoPossit istuc probabile aut ueri símile actus nostros ab errore defen-dere, primo uisum est mihi, ut solet uiderí, cum ista uendebam, bclletectum et munitum, deinde ubi totum cautíus circumspcxi, uísus sum

' ~ V é a s e notn compL:mentaria n.24, p.927.'{ Confes. IX 2,2; véase nota complcmentari,t n.25, p.927.

,, doctiorum PL

 

Page 55: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 55/62

1'1

176 Contra los académicos Ill,l5,34 635! 1 ,! '

Contra los académicos 177

Supongamos a dos viajeros que van a un lugar, el uno delos cuales se ha propuesto no creer a nadie, y el otro es dema.siado crédulo. Llegan a un cruce. Y el hombre crédulo preguntaa un pastor que halló o a un campesino cualquiera: «Te saludobuen hombre; dime, por favor: ¿cuál es el camino q u ~ l l e v ~ a ta l lugar?» < ~ S i vas por aquí, no errarás», le responde el

preguntado.Nuestro hombre anima al compañero: «Dice la verdad,

vamos por aquí». Mas el otro, muy precavido, se ríe, y conchanzas se burla de él por haber dado tan pronto asentimiento;y mientras el crédulo emprende Ja marcha, él se queda plantadoen el cruce. Pero al fin le pareció una torpeza estar detenido,cuando he aquí que de otro lado del camino llegó, descollandoen su caballo, un apuesto v distinguido señor, que se acercóa él. Se congratula de su llegada y, después de saludarlo, leindica su deseo, y le pregunta cuál es el camino; le descubreigualmente la causa de su detenimiento, para ganar su benevo-lencia, prefiriéndolo a un p:1stor. Pero resulta que este hombreera uno de esos embaucadores que vulgarmente llaman «samar

dacos».Y sin ningún interés aquel hombre perverso hizo lo que

de costumbre: «Vete por aguf; yo vengo preci samen te de allÍ».Con estas palabras lo engañó y se marchó.

¿Cuándo se engañaría este hombre? Porque esta indicaciónno la tomó corno verdadera, dice él, sino porque es probable.Y pues no es ni decoroso ni útil estar aquí ocioso, tomaré el

camino indicado.

mihi uidisse unum adítum, qua in sen1ros error inrueret. non solumenim puto eum errare, qui falsam uiam seguitur. sed etiam eum, quiuetam non sequitur. faciamus enim duos uíatorcs ad unum locum tenden·tes, quorum alter instituerít nulli creciere, alter nimis crcdulus sit. uentum

est ad aliquod biuium. híc (952) ílle credulus pastori, quí aderat, uelcuipiam rusticano: salue, frugi horno! die quacso, qua bene in illurolocum pcrgatur. respondctur: si hac ibis, nihil errabis. et ílle ad comitem:uerum dícit, hac eamus. ridct uir cautissimus et tam cito assensum facetissime inludit atqce ínterea i\lo díscedcnte in bíuio figitur. et iam indpít

uideri turpe cessare, curn ecce ex alio uíac cornu lautus quidam et urba·nus equo ínsidens eminet et propinquare occipít. gratulatur iste, tutnadn('nienti et sah1tato indicat propositum, quae1it uiam, didt etíam reman·sionis su<1e causam, quo heniuolentiorem reddat pastori eum praeferens.iile ~ ~ 1 t c m casu planllS crat de his, quos s1mardocos b iam uulgus uocat.tenmt suum morcrn horno pessimus ctiam gratis. hac perge, ait; nartl'ego 1731 inde ucnio. decenit atquc abiit. sed quando iste deciperetur?non enim monstrationcm istam tamquam ueram, inquit, approbo,quía cst ucri similis. et hic otiosum e s ~ e nec honestum nec utile

b Samardacos

Mientras tanto, el que erró por dar fácilmente su asentimiento, tomando por verdaderas las palabras, del past or, yaestaba descansando en el lugar de su desuno; este, en cambto,que no yerra, porque sigue sólo lo que es probable, anda vagando por no sé qué bosques, sin tcpar persona que conozcael lugar adonde se había p r o p u c s ~ o ir.

Cuando pensaba esto, os dtre con franqueza, no pude con-nerme la risa al ver que no sé cómo por las palabras dete ' 1 . ddJos académicos yerra el que sigue e camm<;> ver. a ~ r o auncasualmente; en cambio, no parece c r r ~ r q m e ~ , srgu.tendo laprobabilidad, se extravió por montes sm cammos, s u ~ ~ a l i a r el lunar que buscaba. Si se debe condenar todo asent1m1:_ntoteme;ario, digamos más Hcilmente qu; ~ o s dos se engarran,antes de sostener que no se engaña el ulnmo.

Después, estudiando más atentamente la doctrina de losacadémicos, comencé a considerar los hechos y las costumbre.sde los hombres. Y me vinieron contra ellos t a n t ~ s Y t ~ n c a p ~ l · tales argumentos, que ya no me provocaban a nsa, ~ ~ ~ o masbien a disgusto y llanto, al ver q u ~ ~ 1 o m b r e s d o ~ t l ~ r m o s Y

agudísimos se veían arrastrados a opmwnes tan crrmmales Y

malvadas.

CAP ITULO XV I

CONSECUE:'\ICIAS INMORALES DEL PROBABILISMO

35. Seguramente, no todo el que yerra peca; mas todo elque peca se dice que yerra o algo peor. Supongamos que un

adolescente oye a los académicos decir: < ~ E s cosa vergonzosa

hac cam. intcrea ille, qui assenticndo errauit tam_ cito cxist_ir;::tans u.craesse uerba pastoris, in loco illo, quo_ tendeb.ant, t ~ m se . r c f ~ c t e b a t , 1 s ~ e autcm non crrans, si quidcm probab1le seqmtur, ctrcumnt stluas. nesc!oquas nec iam cuí locus ille notus sit, ad quem uenire p r o p o s u e r ~ t , ~ n ~ c m t . uere uobis dicam, cum ista cogitarem, risum t e ~ e r e no.J?- potut, f ~ e n per

Academícorum uerba ncscio qua modo, ut erret tlle, .q,m ueram mam uelcasu tenet, ille autem, qui per a ~ l Í o s montes p r o b a b t ~ l t e r d u c t u ~ . est necPetitam rcgionem inuenit, non ~ J ? e a t u r errare. ut emm t ~ m e r a u a m cons e n ~ i o n c m iure condemnem, facllms ambo errant, quam _Jste non crrat.hinc iam aduersum ista ucrba uigilantior ipsa {acta h o m u ~ u n ; e ~ m_ores

Considerare coepi. tum uero tam multa mihi et .tam capltnha m J s ~ o s Uenerunt in mcntcm ut iam non ridercm s::d partlm stomacharer P.arttmdolerem homincs d o ~ t i s s i m o s et acutíssimos in tanta scelera sententtarumet flagitia dcuoluto s. . . ·

XVI. 35. Ccrtc cnim non forwss¡;- onnls, q ~ t err.at, p e c ~ a t , ?mOlslamen, qui peccat, aut errare conceditur aut aliqutd pcms. qurd, st ergo

 

Page 56: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 56/62

178Contra los académicos Contra los académicos 179

errar, Y por eso a ninguna cosa debemos prestar a s e n t ; ~ ~ b ~ ~ los académicos y lo castigarán como verdaderísimo crimen,pero, con todo, cuando uno obra según el dicramen . l ~ i c n , obedeciendo a ellos, con toda probabilidad y verosimi-de su conciencia, no falta ni yerra; procure sólo condenarán al hombre, de modo que el abogado no sepa

como verdadero lo que se le ofrece al ánimo u a qué atenerse. No tendrá sobre quién descargar su invectiva,Oyendo esto un adolescente, prepara rá las todos dicen que no han errado en nada, y, sin ningún

pudicicia de la mujer ajena. Contigo contigo va esw han obrado conforme a la probabilidad. Dejará,

Tulio; tratamos de la vida y c o s t u m b ~ e s de los jóvenes' a su papel de abogado y desempeñará el de filósofo canso·formación Y educación se enderezaron todos tus l i b r o ~ . y así persuadirá fácilmente al joven que ha hecho tantosresponderás a lo dicho, sino que a ti te parece en la doctrina académica, que se considere comoel joven haga esto? Mas para él sí es probable. Pues sí en sueño.

h ~ m o s de vivir de probabilidad ajena, tú no debías haber Vosotros creeréis que estoy chanceándome: os puedo jurarmstrado la república, porqu e a Epicuro le pareció que no todo lo divino 25 que no sé absolutamente cómo pecó éste,d::bia h ~ c e r tal cosa. Seducirá, pues, aquel joven a la . todo el que obra según la probabilidad no peca A no serajena;. SI fuere s o r p r e ~ d i d o , ~ d ó n d e te hallará a ti para digan que una cosa es pecar y otra errar, y que ellos conle deflendas? Y aun SI te hallare, ¿qué le dirás? Lo . s preceptos se esforzaron por evitar nuestros errores, ya queseguramente. ¿Y si el hecho fuere tan patente que no ha pecado, según ellos, no es cosa grave.

a duda? Te empeüarás en persuadir, corno en el g i r n n ~ l s i o 36. No digo nada de los homicidios, parricidios, sacrilegiosCumas Yde Nápoles, que es inocente, que no se engañó · ,. de cuantos c;ímenes puedan cometerse o pensarse, y que conPorque no se convenció como de cosa cierta del palabras suelen justificarse-y esto es lo más grave-

c o m . e t ~ r el adulterio; se le antojó cosa probable, la siguió, jueces sapientísimos: No he conser:.tido, luego no he errado.r e a l ~ z o , o tal vez n? la realizó, pero le pareció que sí a él. y cómo no iba a hacer lo que me pareció probable? Quienesmando, hombre stmple, todo lo alborota y perturba con que tales cosas no pueden persuadirse probablem ente,proceso Y sus reclamaciones sobre la castidad de su mujer el discurso de Catilina, con que persuadió el parricidio dela que tal vez ahora yace, sin saberlo. ' patria, c r i m ~ n que resume todos 26 •

Si aquellos jueces ven claramente el delito, 0 ¿Quién, pues, no se burlará de semejante sistema? Ellos

dicen que para obrar siguen lo probable, y buscan con ahínco

llNit hoc illi índices si intdlcxcrint, aut neg:legcnt Academicos et tam·: ¡ u ~ m crimen l1Cri%immn punient aut eisdcm obtemperantes uerisimiliterhomincm probabiliterque damnabunt. ut iam quid agat iste patronus

Ororsus jnnoret. cui enim suscenseat non habebit, cum omnes se nihilt r r a ~ s e dicant, quando non assentientes id quod uisum est probabilefecerint. ponet igitur personam patroni et philosophi consolatoris susci

Piet; ita facile adulesccnti, qui iam tantum in Academia profecerit,persuadehit, ut se tamquam in somnis putet esse damnatum. sed uos me

tocari arbitramini. liquet deierarc pcr omne diuinum nescire me prorsus,

quomodo iste peccauerit, si quisqnis id egerJt quod p r o b a ~ i l e uidetur

nnn peccat nisi forte in totum aliud csse drcunt errare, ahud peccare>eque iilis 'praeceptis egisse, ne erremus, peccare autem nihil magnum

esse duxissc.

%. T a c ~ o df: homicidiis parricidiis sacrilcgiis omnibusque omnino

quae fic-ri nut cogitari possnnt flagitiis ac f<:cinoribus, quae paucis u e r b ~ s tt, c,,_wd est grauius. apud sapientissimos iudices Jefcnduntur: nihrlr . ~ n s ( n s i et ideo non crraui; quorTiodo a : _ l ~ e m non facerem quod probabile\li'>um cst? qui_ autem non putant ista prob:1biliter posse persuaderi, legantIJtati<mem Ca1ilif 75]nae, qua patriac p::Fricidium, qu0 uno continentur

'" Cf. Retract. I 1,4: PL 32,587.' ~ íf . SAT liSTIO. Cati!il.'.'l 20.

 

Page 57: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 57/62

1!

·i.

180Contra lm- académicos III,I7,3¡

Ida verdad, gue probablemente no puede hallarse. ·Ab dIgno de admiración! 1 sur o

Pero dejemos ya este punto, pues nos toca men . .teresa menos para el orden de nuestra vida os' .nos 1 1 1 ~ nuestra suerte. Lo que es capit 1 1 y el peligro de

lo que asusta a todos los h o m b r ~ s o h d t ~ : a d ~ : parece t e ~ r i b l ~ , argumen tación es válida con tal qu , es gue st esta

probable p b ' e se apoye en una razónara o rar, con tal de no prestar asentimiento a ni: b ~ ~ j ~ ~ s ~ co:no_ verdadera, se podrá perpetrar toda clase :k·Q ' d'Clones, sm ser acusado de crimen, y ni siquiera de erre ue tremo' pues;; ·Y ·t ¡ . or.S' ~ , : e es o no o v1eron aquellos filósof ?

ten, dyr .codn u ~ a ~ a g a c i d d a d y penetración extraordinarias. ni oyso

e e mnoun rno 0 la l ., d •M T r '"' )tetensron e ponerme al lado d~ o ~ r ~ ~ d o ~ ~ ~ a ~ J J r ~ d : z ~ : / g h u a e b i e h l . d h a d , ebn ingednio Y d o c t r i n a ~ · ¡ om re na a pued be

Sl se e replicase sólo esto. «Yo sé qt e ~ e sa r,no hallaría medo de r e f u ~ a r l o . 1 ast me parece esto a mí»,

VERDADERA

CAPITULO XVI I

OPINIÓN DE LOS ACADÉMICOS . -LosDE PLATÓN

DOS MUNDOS

3 7. Pues ¿qué pretendiero n aquellos grandes varones con

J ~ s l ~ t e : ~ r a J a ~ e ! ~ ~ a ~ ~ d dishpu tas p ~ r a excluir de todos la ciencia. l · a ora mas atentamente n 1 ~

smod o que opino: he aplazado para el fina¡' e t do 1que se:pue o, mi parecer acerca del . d ec arar, 51

Platón J h b ' ~ ~ e n s a m t e n t o e los académicos., e om te mas sabro y erudito de su tiempo, q u ~

omnia sce\cra, pcrsua sit. iam illud . . . . . .agenda seguí ni si :1robabile et quts non ttdet? tpsr. drcunt Dihil se itl;pr_obabile non po;sc inueniri quae_runt magnopere uerttatem, cum eis sit

m t t ~ u . ~ id ad nos, minus ad u i t a ~ : ~ ~ ~ : n m_ons_trum! s ~ d hoc omittamus;~ e : r c u l u m pertinet. illud est capitale a ~ l l d ~ c ~ t m e r : , mmus a ~ f o r t u n a ~ U J D cmque metuendmr quod nef ' . uh o t r n ~ d o l o s u m , rllud optunDprobabilc cuíquam 'uisum fue a_st ornnef, s ~ aec ratto proba bilis erit--cuiD

. ' n cssc aciCndum tant n· .assentwtur-non solum sine ¡ . . d . ' . urn nu 1 quas1 uerO. scc ens se et1arn stn · · .commJttat. quid ergo? hace ill' . l . e errons mtupcrattone:_prudenti::.simequc uidcrunt 0

1 0C:b. UJÍ{runt? 1mmo soliertissimc (9.54}1Vfarcum Tullium alíqua ~ ce illl

1 u 0 p a ~ t o tantum adrogauerimdoctrina; cuí tamen a s s c r e ~ t ' p a : ~ ~ ¡ sc9uar mdustr ia uigilantia ' :diceretur: «scio ita uideri mih. O! 1 d s c ¡ ~ d e pofssc hominem si hoc

XVII 37 Q ·d · · ])>, 1 1 .e 1 re elleret non haberct

· · UJ tgJtur plac t t · · · · 'contcntionibus ~ - · Ul antJs mns perpetuis et p ~ i ~ ~ ~ : ~ ~ : ~ ~

d. . agere, ne m quernquam cad . . .

au 1te tam paulo atrcntius non 'd . ere UC'rt scrent1a · _

d 1 · ' " qu1 sc1am sed qui 1 e · -t'!l u ttrnum rcseruaham ut expl' . . l! xrs 1mcm;

' _- ICarcm. Sl possem, quale mihi esse

i 11.17,37 Contra tos acudétnicos 181

de tal modo disertaba que todo, al pasar por su boca, cobrabagrandeza y elevación, y tales cosas habló, que, de cualquier01odo que las dijese, nunca se empequeñecían en sus labios,después de la muerte de Sócrates, su maestro, a quien distinguió con singular predilección, segtÍn dicen, tomó muchas doc

trinas de la escuela de Pitágoras. Y éste, insatisfecho de lafilosofía griega, que entonces o no existía o estaba muy ocultadespués que por los razonamientos de Ferécides de Siria n se

persuadió de la inmortalidad del alma, emprendió largas y lejanas peregrinaciones para escuchar a gran número de sabios.

Platón, pues, añadiendo a la gracia y sutileza socrática enlas cuestiones tnorales la ciencia de las cosas divinas y humanas,que diligentemente había indagado en la mencionada escuela,v coronando después estos elementos con una disciplina capazde organizarlos y juzgarlos, esto es, la dialéctica-la cual o esla misma sabiduría o un medio indispensable para llegar aella-, se dice que sistematizó la filosofía, como ciencia perfecta,de la que no es ahora tiempo de discurrir. Para mi propósito,

básteos saber que sintió Platón que había dos mundos: unointeligible, donde habitaba la misma verdad, y este otro sensible, que se nos descubre por los órganos de la vista y del tacto.Aquél es el verdadero, éste el semejante al verdadero y hechoa su imagen; allí reside el princi pio de la Verdad, con que se

totum Acadcmicorum consilium. Plato, uir sapientissímus et eruditissimustemporum suorum, qui et ita locutus est, ut quaecumque diceret magnaiierent, et ea locutus e ~ t , ut quomodocumque diceret, parua non fierent,dicitur post mortem Socratis magistri sui, qucm singulariter dilexerat,a Pythagoreis etiam multa didícisse. Pythagoras autem Graeca philosophianon contentus, quac tune aut paene nulla erat aut certe occultissíma,postquam comrnotus Pherccydac cuiusdam Syri disputationibus immorta·lem csse animum credidit, multas sapientes etiam longc lateque peregti·natus audierat. ígitur Plato [761 adicicns lepori subtilítatique Socraticae,quam in moralibus habuít, naturalium diuínarumquc rerum peritiam, quamab eis quos memoraui diligenter acccperat, subiungcnsque quasi formatri.cem illarum partium iudicernque dialecticam. quae aut ipsa essct aut sinequa omnino sapientia esse non posset, perfectam dicitur composuissephilosophiae discíplinam, de qua nunc disserere tcmporis a non est. satest enim ad id, quod uolo, Platoncm sensisse duos esse mundos, unumictdlegibiletll, in quo ipsa ucritas habitaret, istum autcm sensibilem,qucm manifestum est nos uisu tactuque senrire; itaque illum uerum,hunc ueri similem et ad illius imaginero factum, ct ideo de illo in ea quae

27 Ferécides Sit·io, del siglo VT antes de Cristo: Pherecides Syrius Primumdixit animas hominum esse sempiternos. Ilanc opinirmem diJcipulus eius Pytha-1.0ras confirmavit (CrcE.Rór-:, Tuscul. I 16). Cf. Ur:BI:.R'X'RG, I 32.36.62.629.692.~ o m p u s o un tratado sobre la naturaleza de los dioses, muy enigmático, segúnc , ~ m e n t e de Alejandría.

~ tempus PL

 

Page 58: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 58/62

r 183, l

17,.3

9Contra los académicosI l i 17,3¡' ' ·¿ b

' en e ~ l es obra del cuerpo 29 (pues al mismo Dios con_sl e r ~ a1 ~ 2 Contra los académicos

hermosea y purifica el alma que se conoce a sí misma; de ést . A ·¡ mucha prudenCia y unoe ,·omo fuego), enltonces rquesidalo, acqounel mal oculto' completa-no puede engendrarse en el ánimo Je los insensatos la ciencia e '

1 ' . parecer a ver que cun a 'sino la opinión. Con todo, o que se hace en este mundo pot a mr l d ' . de 'a Acad"'"mia y la cubrió como oro, para1 · d JI d · ·1 · 1 d d · mente a octrma 1

..... p ¡ 1as v1rtu es ama as C1Vl es, semeJantes a as ver a eras vntu. l d e ~ c u b r i e s e n alguna vez los venideros. or. o cua, comodes, y sólo conocidas de un reducido número de sabios, no ~ 1 u e m u a l r i t ~ d es muy pwpensa a caer en falsas opmwnes yd, ~ o r merece sino d nombrt: de verosímil. 1:1 f • ·¡ nt pero con ano

\ hábi to de vivir ent re los cuerpos, acl me e, '38. Estas y otras verdades de la misma clase fueron con. ~ r e e ue todo es corporal, aquel hombre tan penetrante Y g e ~ servadas entre los discípulos de Platón, según era posible, y " q d d' ~ más a limpiar de sus errores a los mal e n ~ guardadas en forma de enseñanza secreta. Pues ellas no pueden ncroso se e l C ~ t '

1, a Jos que aún no juzgaba dispuestos

oeñados que a ms ru . 1 . .ser fácilmente percibidas sino por los que, purificándose de !l .b. doctrina. De aquí procedieron as o p m ~ o n e s

d . . h d , . ·¿ ~ para reC1 Ir su A d . d que no tuvieronto o VICIO, se an consagra o a un genero de VI a mas que c¡ue se atribuyero_n a 1a

30

nueva ca em1a, ehumano; ni peca gravemente el que, conociéndolas, las quisiere d ¡

necesida os a n t t g u o ~ · . . d d·"' error algunaenseñar a cualquiera. Y así, cuando Zenón, príncipe de los es-

39Pero si Zenon hubiese despcrta o ... su f

toicos, después de haber escuchado y creído ciertas doctrinas, \·ez V· visto que nada puede percibirse sino lo. que se con o r ~ vino a la escuela fundada por Platón, que dirigía entonces Pole- b' · def¡'n¡'ción y que una cosa semejante no puede

·w l ·-1 con su , d ~ d yamón, yo creo que lo tomaron por sospechoso, juzgándole indig- h . ; l ~ r s e entre las realidades corpóreas, a qucdre ucta ~ ? o,no de manifestarle y confiarle las por decirlo así sacrosantas h.," . p e hubiera extinguido el m·dor e estas msputas,

b 1 .::.ce ttem o s . ·¿doctrinas de Platón, si antes no olvida a as teorías con que '\le una gran necesidad había encendt.' o. ·, ,

allí se presentó, aprendidasen

otras escuelas. q p ro éle n r ~ a ñ a d o

con una falsatdca

de const.:mcw: segunMuere Polemón 28 y le sucede Arquesilao, condiscípulo G.e ; 1 mismos académicos-y en esto yo veo r.azon p a r ~ Zenón, mas ba¡'o el magisterio de aquél. Por lo cual, lison¡'eáb- paree1a a os ¡¡ se mantuvo terco v sn doctrma p e r m ~

oponerme a e os - , , . d h e .dose Zenón de una opinión suya acerca del mundo y, sobte , )bre los cuerpos sobrevivió como pu o asta nsrpo,

todo, sobre el alma-a cuyo conocimiento aspira la verdadefa ~ l o ~ ~ a l \ o n su enorme influencia, le dio u ~ a grandfucrd e x p a ~ ~ filosofía-, y diciendo de ella que es mortal, y que no hay siva a' no ser que Carnéades, que era . m ~ s agu o Y espiet

0

más mundo que éste al alcance de los sentidos, y que todo ' redecesores no le hubiera reststtdo de tal modo, queque sus p ,

se cognosceret anima uelut expoliri et quasi serenari ue1.itatcm, de hocautem in stultorurn animis non scientiarn sed opinioncm posse generari¡quidquid tamcn ageretur in hoc mundo per eas uirtutes, quas ciuilesuocabat, aliarum uerarurn uirtutum similes, quae nisi paucis sapientibusignotae essent, non possc nisi ueri sirnile :nominari.

38. Haec et alía huius modi mihi uidentur inter succcssores eius,quantum poterant, esse senwta et pro mystcriis custodita. non ením autfacile ista percipiuntur nisi ab eis, qui se ab omnibus uitiis m u n d a n ~ in aliam quandam plus quam humanam consuetudinem uindicarint, aütnon grauiter peccat, quisquis ea sciens quoslibet homines docere uoluerititaque Zenonem principem Stoicorum, cum iam quibusdam auditiscreditis in scholan relictam a Platone uenisset, quam tune Polemonebat, suspectum habitum suspicor nec talem uisum, cui ·

uelut sacroscmcta d e c r e t ; ~ bcile prodi committiquc dcberent, p ~ : ~ ~ ~ ~ ; . dedidicissct ea, quae in illam sd)()lam ab aliis acccpta (955 1

moritur Po ema, succedit ei A!'cesibs, Zenonis quidcm cotc0i>cip,ulm,, ~ 2 : sub Polemonis magisterio. quam ob rem cum Zeno su a quadamet maxirne [77 J de anima, proptcr quam uera philosophia uigilat, serltelllf

28 Polemón, filósofo platónico discípulo de Xenúcmtcs, maestroy Arquesilao: Iam Polem(mem avdil)erant assidue 7.ennn et ArcesilasAcad. I 9). Se mantuvo fiel en lo esencial a la doctrina platónica (c.WEG, o.c., 24.27·28).

. 1em nec quicquam e:,se practer huncdelectaretur dtcens ea:n. esse .marta. . i i corpore-nam et deum i¡Jsumsensibilem mundum mhtl.qu.e 10 e ~ agt n t ~ - i s s ; m e mihi uidetur Arcesilas,

ignem p u t a b a t - p r u d e n t t s s ~ m ~ ~ ~ ~ , l t a ~ " C : ¡);,nitus Academiae seJl.tentiamcum ill';ld late s ~ r p e r e . t ~ t 0 ' a n d ; q u ~ po;teris obruisse. quare cum ipet quast aurum mucmen uro _qu . t ··onsuetudine corporum ommaÍ 1 • • er= turba slt promor e - ·asas opmton? ~ J r . _ d noxie crcdatu:·. ínstimit uir acutissimus atque

h's;: c o , r ~ ? r e a J ~ d ~ ~ ~ e s ~ o t i u s . (IUOS patiebatur malc doctos quam docereumantssr.mus arhitrabatur J inde illa omnia nata sunt, quae nouae

qnns doctles .non · . · nccessitatc'n. uetcr es non habcb<Jnt.

/ l c q ~ ~ t n Í ; J Q u ~ ; á ~ t Z ~ ~ ~ , ~ ~ : r g ~ f : ~ ~ s esset alic.¡:la.ndo ct uidisst r e q ~ ~ . . h , ¡· . i i quale ipsc def:mcb,lt nequc ta e a rqut

qt,-.:quam compre ,et,c.l p o s . s ~ n s 'b ·¡' t·ibu·,b·1t onmia olím pwrsusi 'b p a s s · ~ l " l l ' ' - ' t ~ r n qut us l ¡e l e '. ' f 'n corport us .-..-. 1 · ~ ' '

1. • n e c e ~ s i t · n e flagrauerat, ntssct

hoc genus d.¡.._\,llt.atJ0num,. quoc . ! T ' a g ~ a d .:,· ' t ipsis Academicis. d z, ¡¡ a • ~ t n e , · o n s t a n ~ r a c et ntus. 11 · ,e ~ t m c t u l l l . se , -d10 . h ~ "' , - 1 - rtina" fuit fidcsquc tlla corporum

l':de_h:Hur ncc etram tnt.l non - u ~ e t u r , P( ., .,- ('1,n·sipnum qui ei--nmn. . 0 modo n<' t l l l f peru.x1 n - , ·- ' ' ·¡¡

l'nnictm;a, qu:x¡u - 1. · _-1• . d í f f u n d - ~ · x l i dahat. nisi ex 1 aI n ~ - - ; ¡ ~ - · ! " ' r a t - - - m a " n a s Ultcs auns se - _._. - . . . · .. t

._, ..me -- - · ," · ..1 •· tpcri<rilws co··tens 1ta r e s t t t b ~ e ,]1cute (Dme;¡dcs acnoY et Ulf" 1 'li1llOt s,_ • '- ··. '

'' () e T,:,:·!_,¡_ T 79. .\'·::_

1- ~ 110

u rumpkmcntana n.26, p.928.

 

Page 59: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 59/62

184 Contra los académicos III,I8,40

m: s o r p r e n d ~ que aquella opinión gozase después de algú¡,c ~ e d r t o : C a r n e a d ~ s fue el primero en abandonar aquella esere de rmprudenna en calumniar con que h 11' pe.f· d A . ' a o gravemente diama o ,a. r g u e ~ r l a o , para no parecer que contradecía a tod.

co? esprntu ? ~ Jactancia, sino para batir y destruir a los 0

torcos y a Crrsrpo 31. es.

CAPITULO XV I I I

DIVISIONES EN LA NUEVA ACADEMIA

. 40. Después vi ose acometido por todos los flancos por uSI a nada Se debe prestar asentimiento el sabio debe 1ab na enarse a una total inercia 32. ' a o..

Yd Car?éades, hombre admirable y menos admirable por-que envo su doctnna de las fuentes de Platón 'obser ; ' b b ' sagazmente, vo que o ras aprue an los hombres y hallánd 1¡antes a las verdaderas, dio el nombre d ~ verosímilo : \ ~ e : : en ~ ~ t ~ l mundo puede seguirse como regla en la práctica ¡--._nocro e por su d ' · '- '0-

b d agu eza a que cosa eran semejantes, y lo ocul-~ ~ a pru .cntemente, y a esto llamaba probable. Pues reconoce

Ien una I m ~ g e n el que conoce el modelo. Pero ¿cómo el sabio'j p r u ~ b a o c o ~ o puede seguir la verosimilitud cuando ignoraa mrsma ver ad? Luego ellos conocían y a'probaban cosas

falsas, en que notaban laudable semejanza con las verdaderas 11;•

ut muer 1llam optntonem altqUJd 1 .prrrno lllam uelut calumruandt 1l enaT postea ua Ulsse narnque Carneadellmedtocrnet infamatum, d e p o s m ; p ~ cnnam, qua t;tdebat A r ~ e s r l a m n o ~ o s t e n t a t i o m ~ causa mderet d ' e contra omnra uclie dtcere quaSIpum conuellendos c u e r t e n d ¿ s ~ ~ e ~ ~ ; c f s ~ I ~ f n e srbt Storcos atque Chrysip;f

XVIII 40 Dcmdc cum undtq e p . . ,'sus, mhrl acturum es se saprenr u h remeretur, .s1 nulh ret esset assen-

! ~ } ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ' i l ~ ~ ~ ~ ~ ~ } % ~ : ; : , ~ ~ ~ d J ~ ~ t : ~ ~ ~ ~ ~ : ; ~ ~ ~ E ; } ~ ; t ~ ~ ~ L : : ' d ' o ' _ o ' , : . = ' ; , ~ ~ · · ·' 0 a agenc un, sequcretur ueri

~ t i ~ ~ · ~ ~ ~ b : b W : : : ~ ~ ~ J ~ b a i ¡ ~ . p ~ ~ b ~ l ~ r i ~ ~ i ~ o r b t et p r u d . c ~ t e r ~ n t u ~ t u r cxet:nplum Sluomodo eni 1n a p p r o b a ; ~ : p ~ ~ ~ : g ~ : e t m t , , ~ ~ ; ; ; ; ~ d : ~ i ~ seqmtur ucn cum lpsum uer m d , . qapprobabant 'fal · - 'b u. . q u ~ 1 srt Jgnoret? ergo illi

sa, 10 qut us JmltatJonem laudabilem rcrum31

«El sentido pm;ce ser f'l si u; .calumni a, que le prC'Sentaba e · gd.,cnte. fa 1

.J punftcar a Arquesllaode Carnéadcs se aplicó ra<Í,icalon:.o t a Jeto da cnon v .su mateual1smolo que le gran·.' f , d -- _ m ~ r ; e a to a5 las 0 Pln10ncs de sus " ' ' ' d ' ' c e ; o r ~

".so.bre ,/,cod a ; n ~ cdptletencmso Y arrogante>> IR. ToLIVET o / '' ~ a octrma e secreto d h bl - , ' · .,

So:ptrctsme C't dogMat;,me da1; e que se , a a ~ q m , véase a .

d'ét_udes latines _56 (1978-) 3 3 5 3 4 ~ s ~ r A r : a ¡ e f ! ! l e _ f e_mtémme d'Arcésilas:·'

3 Retract. I 1,4. · · 0 a ·m!te ta, :>ecrcro.

Jll,l8,41 Contra los académicos 185

~ l a s como no era lícito ni fácil revelar a los profanos, dejaronellos a la posteridad y a los que pudieron en su tiempo ciertaseñal de su doctrina. Y a los buenos dialécticos les prohibíancon insultos y bromas promover cuestiones gramaticales. Por

eso pasa Carnéades por el jefe y autor de la tercera Academia 34

41. Después este conflicto duró hasta nuestro Tulio, perova muy debilitado, para hinchar con su último soplo la litefatura latina. Pues para mí no hay mayor inflación que, sinestar convencido, decir tantas cosas con tan copiosa abundancia y derroche de ingenio. Pero con este soplo, creo yo, quedóabatido y disperso aquel espantajo de heno, el platónico Antíoco, porque los rebaños de los epicé.reos instalaron sus establossoleados enrre los pueblos muelles 3

".

Pues Antíoco, discípulo de Filón, el cual fue, a mi parecer,hombre sumameme circunspecto, que había comenzado a abrirlas puertas a los enemigos vencidos y a restaurar la autoridadde Platón en la Academia y sus leves-si bien lv1etrodorohabía intentado antes hacer -lo m i s m ~ , siendo el primero en

confesar que no fue opinión expres.1 de los académicos quenada puede percibirse con certeza, sino que ellos esgrimieronnecesariamente tales armas contra los estoicos-, Antíoco, pues,

aduertebant ". sed quia hoc tamquam profanis nec fas ncc facile erat

o,tendcre, reliqucrunt posteris ct quibus illo tempore potuerunt signumquoddam sententiae suae, illos autem bene dialecticos de uerbis (956)mouere quacstioncm insultantes inridentesque prohibebant. ob haec diciturCarneades ctiam tertiae Academiae princcps atque auctor {uissc.

41. Dei'lde in nostrum Tullium conflictio ista durauit iam planesaucia ct ultimo spiritu Latinas litteras inflatura. nam nihil mihi uidetur

inflatius quam tam multas copiosissime atque ornatissimc dicere non itasenlientem. quibus tamen ucntis facneus illc Platonicus Antiochus satis,Ut mihi uidetur, dissipatus arque dispcrsus est. nam Epicureorum gregesin animis dcliciosorum populorum aprica stabula posuerunt. guippe Antia·~ h u s , Philonis auditor, hominis, quantum arbitrar, circumspectissimí, qu ilam ueluti aperirc cedentibus hostibus portas coeperat ct 8_d Platonisaucto:·itatcm Academiam legesquc reuucare-quamquam et Metrodorus id

antea facere temptauerat, qui primus dicit,_u esse confessus non directo b

Placuisse Acadcmicis nihil posse conprehendi, sed necessario contra Stoicoshuius madi eos arma sumpsisse-igitur Antiochus, ut institueram dicere,

:., Véase nota complcmenr,uia n.27, p.928.3

' El calificatiYo /CJ:r:us, de heno, aplic:adJ deopeniyamente a Antíoco, parece indicar a los homines /l?!lci o figuras de heno que, para irritar a los toros,se usaban en los espectáculo<:. Sohrc Filón de Lat i ~ a y Antioco Ascalónica, véas ~ ~ a nota 14. Mnesatco fue filósofo estoico, y vi\':ó a finales del siglo 11 y prin·P l o < ; del si¡d0 1 :Jntes de Cristo. Fue discípulo de Panecio de Rodas, y, seglÍn

l.e]}'r, c:omemó a inclinarse al sincretismo (d. l. 'EBI:R\n:G, ibid., 689).

animaduertebant PLb decreto PL

 

Page 60: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 60/62

¡:

186Contra los académicos

III,l9,42

como he comenzado a decir, después de frecuentar 1 Ldel a , d , . F'l , d 1 a escue,.

1ca ermco ~ on y e estoico 1\.fnesarco, se introdujo cau.

te osamc:nte., a tltulo de aux1líar y de miembro en la antiguAcademi.a, entonces. ~ a s i vacía de defensores y s ~ g u r a por f a l ~ ~ e enem1?os, ~ meno en ella n.o sé qué funesta doctrina, t o m a ~ da te las c_:mzas de los estmcos, para profanar el santuario

e as ~ n s e n a n z a s de. ~ l ~ t ó n . Pero Filón, tomando de nuevoa ~ ~ u e l l a s armas, le res1st1o h a ~ t a morir, y nuestro Tulio d e s t r u ~ ¡o lo que quedaba, no pudrendo soportar que en vida suyauese m a n ~ h a d o o arruina.do lo que él amó. y por eso,

110mu:o

cho despues de aquellos tiempos, amortiguada toda obstinaciónY terquedad, la d o c ~ r i n a de Platón, que es la más pura y lu-

bultsa de la frlosofra, deshechas las nubes del error volvió. n ar, sobre t o ~ o en Plotino, filósofo platónico, quien fu :J ~ Z < ? J d o . tan semepnte a su maestro, que se creería que habíanVIVI o J u ~ t o ~ ' . pero, por la larga distancia de tiempo que los

separa, mas 01en se ha de decir que en éste ha revivido aquél

CAPITULO X IX

E SCUELAS F I LOSÓF I CAS

42. . A s ~ ?hora apenas tenemos más filósofos que los Cilll•

c?s,_ P ~ : ¡ , P a t e t t c o s .Y p l ~ t ó n i c o s ; y los cínicos, porque les placecterJa , ~ ert1 Y lrcenoa de la vida, Mas en lo que atañe a la:

eru Icwn y octnna, como también a la moral que mira a la'

salud del alma, no han faltado hombres, de s u ~ a agudeza di-

hgencra, que c o ~ sus discursos han mostrado la concordi: v i ~ : gente entre las Ideas de Aristóteles y Plato'n '1 1, , que so o a os

a u d i ~ i s Philone Academice et :vlncsarcho Stoico in Academiam uetter<:tl!,

q u a ~ l . u ~ c u a m d e f e n s o ~ i b u s .et quasi nullo hoste securam 1C ' t , c m l ~ l n : e ? s e r ~ t nesno guld !nferens mali de Stoicorum c i ~ : r ¡ g u s P i a ~ o ~ 1 l s adyta molaret. sed hmc arreptis iterum [79] ·¡r . ,r e s t l ~ l t , ~ o n e c _moreretur, et omnes eius reliquias T u l l i ~ s l ~ ~ ~ ~ ~ s etse

01 "'-:?1

lmpaticns labefactari uel contaminari quidquid ·post ¡J a tcm_pora non longo interual!o · · · ·d e t ; J o _ n ~ a os dlud .Platonis. quod ¡

11l u c c d J s ~ l m u m , dimatis nubibus crroris · ·

Platonicus p h i 1 ~ ) 5 o p ( m s ita eius simi.lis iudicatus est ut .

tanrx.ITa u t ~ ~ ; mrrcst ten:rr.)ris,_ ut in hoc ille reui;isse p u t a n d ~ : . cos aut .P . ~ . ~ , l q u e nu,1r; plnl_osophos non fere uidemus nisi au t

< enpatetJCDS aut Pwt omco s et e • "d .g u a e ~ a m delectar lihnrns. atque l i ~ e n t i a ) n ~ c o d qur em, qma eosdoctnnamgue attinet et more" "b . q ? a u t ~ m aCI

tucrunt acutissimi et s o l l e n i s ~ ~ Í ~ 1 { ~ : i r i s q c ~ ¡ n J ~ ~ ~ ~ J ' , ' n d t . l ~ a e , l q ~ i a .bnon' • ~ pu auon1 us

lll,20,43 Contra los académicos 187

ojos de los distraídos e ignorantes parecen disentir entre sí;así, después de muchos siglos y prolijas discusiones, se ha ela-borado una filosofía perfectamente verdadera.

No es ésta la filosofía de este mundo, que nuestras sagra-das Letras justamente detestan, sino la del mundo inteligible,al que la sutileza de la razón no habría podido guiar a las

almas, cegadas con las multiformes tinieblas del error y olvi-dadas bajo la costra de las sordideces materiales, si el sumoDios, descendiendo con su misericordia al seno del pueblo, nohubiese abatido y humillado hasta tomar cuerpo humano alVerbo divino, para que, estimuladas las almas con sus precep-tos y, sobre todo, con sus ejemplos, sin luchas de disputas,pudiesen entrar en sí mismas y volver los ojos a la patria 36

CAPITULO XX

CoNCLUSIÓN DE LA OBRA.-PLATÓN coNDUCE A CRISTO

43. He aquí las convicciones probables que entretantome he formado, según pude, de los académicos. Si no sonacertadas, poco me importa, porque por ahora me basta concreer que el hombre puede hallar la verdad, Pues quien opinaque los académicos mismos han pensado así, lea a Cicerón.Porque dice él que solían ocultar su doctrina, sin descubrír-sela a nadie más que a quienes llegaban con ellos a la ancia-nidad,

Aristotelem ac Platonem ita sibi concinere, ut imperitis minusgue attentisdissentire uideantur, multis quidem sacculis multisque contenticnibus, sedtamcn eliquata est, ut opinar, una ucrissimae philosophiae disciplina. nonenim cst ista huius mundi philosophia, quam sacra nostra meritissimederestantur sed altcrius intellegibilis, cui animas multiformibus erroristenebris c a ~ c a t a s et altissimis a corpore sordibus oblitas numquam istaratio subtilissima reuocaret, nisi summus deus populari quadam clementiadiuini intellectus auctoritatem usque ad ipsum corpus humanum declinaretatque summitteret, cuius non solum praeceptis sed etiam factis cxcitataeanimae redire in semet ipsas ct (957) resipiscere patriam etiam sine dispu-tationum concertatione potnissent.

XX. 43. Hoc mihi de Academicis interim probabíliter, ut potui,persuasi. quod si fa1sum est, nihil ad me, cui satis est iam non arbitrarinon posse ab homine inueniri ueritatem. quisguis autem putat hoc sensisseAcademicos, ipsum Cicero:ccm audiat. ait enim illis morem fuisse occul-tandi sententiam suam nec eam cuiquam, nisi [80] qui sccum ad senec-tutem usque uixissent a, aperire consuesse. quae sit amem ista, deos

01; Véase nota complementaria n.28, p.92S.

• uixisset CCL

 

Page 61: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 61/62

rr ~ ~ .1

188Contra los académicos II I

2e '1 f , o,44ua uese sn doctrina Dios lo sabe·

d Pl ' M ' • yo creo que fue 1e 1 aton.l ~ as para que conozcáis brevemente mí plan a

cua uere a humana sabiduría veo que aún no la 1 1 ' ~ e a ~ o . 1 C o ~ todo, aun h a l l : : í n d o m ~ va en los treinta 1e ~ canz: o

e a vida, creo que no debo d ~ s c o n f i a r de 1 y res anos

vez, pues, ..d ~ s p r c c i a n d o los bienes que e s t i m a a ~ a ~ ~ : r : alguna

~ : ~ ~ o e ; ; ~ ) ~ b ~ ~ : c : s a ~ í ~ r mi v i ~ a a su investigación ~ r ~ ~ : ¿ tos de los a d,. . pe an con astan te fuerza los a r g u m e n ~ ca CD1Kos, contra ellos m" h f 1 ·¿

presente discusión. Pues a nadie es d u d ~ s e arta ec¡ o con la

za . nos impu.lsa al aprendizaje: la ~ u t o r i d ~ d q y u ~ . una ~ o b l y e fuermi es cosa ya . d b a razon. para

Cristo, pues n ~ h : ~ I o q ~ ~ a n ~ á s e p ~ j ~ . ' ~ ~ t : r ~ e re la autoridad d.e

g.en arduos razonamientos-pues tal e . . n oJ. r:;nas q u ~ ex¡.oentemente esto l d d s 1111 con Icwn que Impa.f . Y <. esean o e conocer la verdad 'le, smo por comprensión de la i ~ 1 " . ', no so o por

hallar entre los platónico 1 J n ~ . t I g c n ~ I a - c o n f w entretantotra revelación. s a octnna mas conforme con nues.

q u e : ~ ~ y ~ J ~ Í , n ~ l c h : r , q h ~ ~ ~ había ~ e : m i n a d ~ mi discurso, aun

bit con t d l . , ) que utlhzar la lmterna para escri.si Aiipio ~ r ~ : U e ~ : a J ~ ~ s ~ ~ ~ d c o n mucha ftención ansiaban saber

Entonces di;o él er, aunque uese en otro día.

-Nada e s t ~ y disp t dmejor alguna vez a m ~ r e s ro ? : o n ~ e er que haya respondido

fesar que me retiro v e n J l . d ~ p i a o ; n { t r n ¡ . i n s : ~ n c i a como el conque esta alegría no dcb p, . a Iscusion de hoy. Y creo

e ser umcamente mía. Os la comuni·

uiderit; eam tamen arbitror Platonis f . .omne propo situ m meum ouo · uJsse. sed ut bremter accipiatisme uideo nondum p e r c ~ p i s s quo :podo se l _ 1 a b e ~ t humana sapicntia, eamannum agam, non me a r b i t r ~ t ~ . d ~ ~ p .cumd t ~ J C c n s m n u n ct tertium aetatísturum. contemptis tamen cet ,· . e t a r ~ b eberc eam me quandoque aden-h · · · ' e lS mnn¡ us q ¡ r

me mucst1gandae inscruirc prop , . ' uaeJ o ~ a

mortales putant,Academicorum non leuitcr detcro,hur. a q u r ~ me negotJo quoniam rationes¡¡ · . re ant sans ut ar' 't ·

t sputatJone mumtus sum11

. ' .' 01 ror, contra eas 1sta· 11· · nu 1 autem dubtu ·tmpe 1 ad discendum auctoritatis t . m est ,<;emrno pondere nosn_usqumn ptorsus a Christi a u c t o r i t · l ~ q j ~ . r ~ t o n i s . mihi. ergo certum esttrorem. quod autcm subtilissilna r a ; i ~ n e rsce ere; non cnJm r ~ p e r i o ualen·su m affectus ut quid sir , - e persequcndum est-tta enim iam

d ' ucJ Ul H non crcdend 1 d · .gen o apprchendere impatientcr d ·¿ . o so um s ~ etram mtelle-quod sacris nostris non rcpunn 't esr etem-apud Platomcos me interün,

(958) 44 H". "' t : ' reperturum essc confido. · le postquam sermonis fin f · ·

quamq uam Jam erat nox et al" "d . · em m ~ ecrsse aspexerunt,t ~ m e n illi adulescentcs i n t e n t i s s \ ; ; : ~ ~ t l a m ~ u c e r n a mlata scriptum erat,.d1e .se rcsponsurum cssc p r o ~ i t t ~ r ~ ~ s p ~ ~ a - ~ l f r _ , ~ ~ u ~ A ~ y J ? i u s . uel aliotnqUJt, tam ex sentcntia prouenisse f f

1 e. rhll m¡hr ahquando ,hodier na dispu tati onc disced a Jrmarc .parattJs sum, quam quod

o supcratus. ncc rstam meam tantum

tiJ.20,45 Contra los académicos 189

caré, pues, a vosotros, compañeros de lucha y jueces míos.Porque ser vencidos en esta forma por la posteridad, tal vezhasta los académicos lo desearon. Y a la verdad, ¿qué pudo

0frecérsenos a nosotros más agradable que esta discusión, mássólido con la gravedad de las sentencias, más abierto a la be·nevolencia y más henchido de erudición y doctrina?

Me es imposible mostrar bastante admiración por la amenidad con que se han tratado las cuestiones más espinosas,venciendo con fuerza las dificultades mayores, exponiendo conmesura las convicciones y vertiendo claridad sobre los puntos

más oscuros,

Así, pues, compañeros míos, convertid vuestra ansiedad

expectante, con que me provocabais a responderle, en una mássegura esperanza de instruiros juntamente conmigo. Tenemosun guía que es capaz de llevarnos, con la ayuda del Señor,hasta los mismos arcanos de la verdad.

45. Al notar yo por los gestos de la cara que los muchachos se mostraban un poco decepcionados, porque Alipio, al

parecer, no iba a responder, les dije sonriendo:-¿Tenéis acaso envidia de las alabanzas que me ha tribu

tado? Mas por ser tan segura la firmeza de Alipio, no le temo,y para que vosotros me mostréis también vuestro agradecimien·to, quiero prepararos contra él, por haber defraudado vuestraesperanza. Leed los libros de los Académicos 3

\ y cuando veáisallí a Cicerón vencedor de estas bagatelas-¿y qué cosa másfácil que lograr esto?- , obligad a Alipio a sostener mi causa

dcbcre esse laetitiam. communicabo ergo ea:n uobiscum, concertatores meiuel iudices nostri, quando quidem isto se pacto a suis postcris uinci ipsietiam fortassc Academici optarunt. quid enim nobis hoc sermonis lepareiucundius, quid sententiarum grauitate perpensius, quid beniuolentia

promptius, quid doctrina peritius uideri aut exhiberi posset? prorsusncquaquam digne ammirari possum, quod tam facete aspera, tam fortiterd e ~ p e t a t a , tam moderare [81] conuicta, tam dilucide obscura tractatasunt. quare iam, socii mei, exspectationern uestram, qua me ad respon·dendum prouocabatis, certiore spe mecum ad discendum conuertite. habernus ducem; qui nos in ipsa ueritatis arcana deo iam monstrante perducat.

45 Hic ego, cum illi pueril i quodam studio, quod Alypius respon~ u r u s non uidebatur, quasi fraudatos se uultu ostcnderent: Inuidetis,Jnquam arridcns, laudibus meis? sed quoniam de Alypii constantia iamsecurus nihil eum timeo, ut uos quoque mihi gratias agatis, instruo uosaduersus ilium, qui tantam intentionem uestrae exspectationis offendit.legite Academicos et, cum ibi uictorem-quid enim facilius?-istarum

nugarum Ciceronem inueneritis, cogatur iste a uobis hunc nostrum ser·

l

37Se refiere a la obra de Cicerón, Academicae quaestiones. Cf. Opera omnia

V 86 (Londini 1819).

 

Page 62: Agustín Contra los académicos

5/12/2018 Agustín Contra los académicos - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/agustin-contra-los-academicos 62/62

190Contra los académicos

y razonamiento contra aquellos argumentos invencibles ··de

Tli" '"o . .J.•Esta es, Alipio, la onerosa recompensa que te doy en J?!!go

de tus falsas alabanzas. j.

Se rieron ellos con esto, y terminamos el gran debate7¿p.

0sé si con la debida solidez, pero sí más moderada y proqta.mente de lo que yo esperaba. ,

1

monem contra illa inuicta defendere. hanc tibi, Alypi, duram m < > r c ~ l ! ' n pro mea falsa laude restituo. -Hic cum arrisissent, finemtionis-utrum firmissimum nescio--modestius tamen et citius, qu;am·4toraueram, fecimus.

38Retract. I 1 4.

EL LIBRE ALBEDRIO

(En tres libros)

VERSIÓN CASTELLANA DE

EvARISTO SEIJAS, O. S. A.

REVISADO y CORREGIDO POR

SANTOS SANTAMARTA DEL Río, O. S. A.

DE

INTRODUCCIÓN y NOTAS DE

VrcToRINO CAPÁNAGA, O. A. R.

LIBERO ARB ITR IO

( Libri tres)

CSEL 74 _ Vindobonae 1956

RECENSVI'f

GVILELMVS M. GREEN

1

1

~