Akatsik ohikoenak

hizkuntzarenerabilera

makurrak etaerdarakadak

hizkuntzarenerabilera

makurrak etaerdarakadak

Gure eguneroko bizitzan guztiz ohikoak bihurtzen ari zaizkigun erabi-lera traketsak ekarri ditugu sail honetara, tituluak berak argi asko dioenbezala.

Hemen aipagai ditugun errore linguistiko hauek, bistan da, ez diramaila eta garrantzi berekoak (eta ez daude denak, noski). Batzuek erosiozjotako euskara mendre eta ahul baten lagin nabarmenak dira dudarik ga-be; besteak, ez hainbeste.

Molde batekoak izan, zein bestekoak, gureak asmo didaktikoa du:modu trakets horiek (erdarakadak gehienetan) erreflexio bidean sartzea.Horretarako, era honetara antolatu dugu gure jarduna:

1. Akatsok, beren izakera gramatikalaren arabera, sailkatu egin ditu-gu. Sailkapen hori gramatika honek jarraitzen duen hurrenkeraren arabe-rakoa da.

2. Banan-banan hartuta, ezkerrean, baztergarriak diren formen adibi-de bildumatxo bat dator; eskuinean, adibide horien aukera egoki batzukeskaintzen dira.

3. Egokitasunaren sostengu teorikoa eta zergati gramatikalak nonaurki daitezkeen adierazten da, goian aipatu erreflexio hori bideratzekoasmotan.

MODU TRAKETSA MODU EGOKIA

E.1.1. OTEren galera (Ik. B.1.2.2.)

Nor izango da hor dagoen hori? Nor OTE da hor dagoen hori?Jakingo du honantz natorrela? Ba OTE daki honantz natorrela?

E.1.2. NOSKIren gehiegikeria (Ik. B.1.2.4.)

Noski baietz! Bai horixe!Bai ba!Jakina!

E.1.3. HAINBAT HARRIDURA (Ik. B.1.2.4.)

Zein handia da!! Bai handia dela!! // Zein handia den!!Begiratu zein dator! Begira(tu) zein datorren! (Ik. B.5.4.1.)Zelako azkar ibiltzen da autoa! Bai azkar dabilela autoa!Bai handia zarena! Bai handia zarela!

Hizkuntz erabilera makurrak eta erdarakadak

285

E.1. Perpaus klaseakesanahiarenarabera

E.1.4. GALDEGAIAREN TRATAERA (Ik. B.1.5.2.)

Dago Anjel? // Anjel dago? Anjel hemen (hor, etxean...) al dago?Zatoz gurekin? Ba (al) zatoz gurekin?Daukazu orri gehiago? Ba (al) daukazu orri gehiago?Beste gauza bat ere nekien. Beste gauza bat ere banekien.Dirudi irteera bakarra drogak direla. Badirudi irteera bakarra drogak direla.

E.2.1. IZEN ZENBAKARRIAK/IZEN ZENBAKAITZAK (Ik. B . 2 . 2 . 1 . )

Bero asko egiten du hemen Bero handia egiten du hemen.Gose asko dut. Gose handia dut.Beldur asko zioten. Beldur handia (izugarria...) zioten.Denbora asko eraman dit hori egiteak. Denbora luzea eraman dit hori egiteak.Zenbat hotz egiten duen gaur, e? Nolako (Zelako) hotza egiten duen gaur, e?

E.2.2. GENEROA EUSKARAZ (Ik. B.2.2.2.)

Julianek seme ugari ditu. Julianek seme-alaba ugari d(it)u.Gure osabek etxea dute Bartzelonan. Gure osaba-izebek etxea dute...Gure aitek zigor gaitzakete. G u re gurasoek (aita-amek) zigor gaitzakete.Oporrak aitonekin pasatzen ditut. O p o rr a k a i t o n a - a m o n e k i n pasatzen ditut.

E.2.3. GENEROA EUSKARAZ (Ik. B.2.2.2.)

Andre neurotika bat ezagutu dut. Andre neurotiko bat ezagutu dut.Gure neska oso da listia. G u re neska oso da listoa (azkarra, bizkorr a ) .Oso neskatika kulta da. Oso neskatila kultua da (jantzia).Musika klasika gustatzen zaio aitari. Musika klasikoa gustatzen zaio aitari.Perpaus erlatiba da hori. Perpaus erlatiboa da hori.Idoia tonta bat da. Idoia tuntuna da.

E.3.1. IZENORDAIN INDARTUAK (Ik. B.2.2.3.1.2.)

Ni pertsonalki ados nago horrekin. Ni neu ados nago (bat nator) horrekin.Nik pertsonalki hala egingo nuke. Nik neuk hala egingo nuke.

E.3.2. IZENORDAIN ZEHAZTUGABEAK (Ik. B.2.2.3.2.2.)

Nor dabil hor? —Inor. Nor dabil hor? —Inor ez.Zer jan behar duzu? —Ezer. Zer jan behar duzu? —Ezer ez.


286

E.2. Izena

E.3. Izenordaina

Ez zen inor ez etorri. Ez zen inor (ere) etorri.Nik ez dut ezer ez esan. Nik ez dut ezer (ere) esan.Ez du esaten ezerrez. Ez du ezer (ere) esaten.Ez dator inorrez. Ez dator inor (ere).Ezer ere ez esan gabe dator. Ezer (ere) esan gabe dator.

E.3.3. BIHURKARI GAIZTOAK (Ik. B.2.2.3.3.)

Garbitu zara aurpegia? Garbitu (al) duzu aurpegia?Alkandora berria erosi naiz. Alkandora berria erosi dut.Koadernoa etxean ahaztu naiz. Koadernoa etxean ahaztu zait (dut).Botila osoa edan naiz. Botila osoa edan dut.Ordu ezkeroztik askoz gehiago Ordu ezkeroztik askoz gehiago gorrotatzen

gorrotatzen naiz. dut neure burua.

E.3.4. ELKARKARI GAIZTOAK (Ik. B.2.2.3.4.)

Elkar bizi ziren. Elkarrekin bizi ziren.Elkar lagun handiak egin ginen. Elkarren lagun handiak egin ginen.Ez dute elkar hitz egiten. Ez diote elkarri hitz egiten.

Ez dute elkarrekin hitz egiten.Elkar ikusiko gara. Elkar ikusiko dugu.Asko maite gara. Asko maite dugu elkar.

E.4.1. ARTIKULUAREN EZA (Ik. B.2.3.1.1.)

Elgoibarko Gaztetxe Elgoibarko GaztetxeaMattin harategi Mattin harategiaErretegi Joxe Manuel Joxe Manuel erretegiaBatzoki Batzokia

E.4.2. BERA erakuslea ≠ BERDINA (Ik. B.2.3.1.2.)

Biek baso berdinetik edan dute ardoa. Biek baso beretik edan dute ardoa.Egun berdinean joan ziren soldadu. Egun berean joan ziren soldadu.Atzoko andre berdinak ireki dit atea. Atzoko andre berak ireki dit atea.Andereño berdina dute aurten ere. Andereño bera dute aurten ere.Argazkiko ume hau mendian ikusi Argazkiko ume hau mendian ikusi genuen

genuen berdina da. bera da.


287

E.4. Determinatzailea

E.4.3. BAT zenbatzailearen gehiegikeria (Ik. B.2.3.2.1.1.)

Haize bat altxa zen! Haize (handi)a altxa zen.Etxe polit bat duzue! Etxe polita duzue!Horra hor zaldi bat! Horra hor zaldia!Hori egiteko gogo handi bat sentitu nuen. Hori egiteko gogo handia sentitu nuen.Alfer bat da. Alfer hutsa da.Alemaniarrek ikaragarrizko jazarpen Alemaniarrek ikaragarrizko jazarpena egin

bat egin zieten judutarrei. zieten judutarrei.Ideia on bat izan du. Ideia ona izan du.

E.4.4. ORDUAK NOLA ESAN (Ik. B.2.3.2.1.1.)

Arratsaldeko zortzirak dira. Arratsaldeko zortziak dira.Arratsaldeko zortzi t’erdiak dira. Arratsaldeko zortzi eta erdiak dira.

E.4.5. ZENBATZAILE BATZUK (Ik. B.2.3.2.1.1.)

Mila zortzirehun zaldi ikusi ditut. Mila eta zortziehun zaldi ikusi ditut.Mila bostehun pezeta dira. Mila eta bostehun pezeta dira.Mila zazpirehunean lagako dizut. Mila eta zazpiehunean lagako dizut.

E.4.6. ZORTZI URTEKO/ZORTZI URTETAKO? (Ik. B.2.3.2.1.2.)

Zortzi urtetako umea Zortzi urteko umeaEhun kilometrotako distantzia Ehun kilometroko distantziaZazpi segundotako aldea Zazpi segundoko aldeaHiru kilotako txuleta Hiru kiloko txuletaHogei metrotako itsasuntzia Hogei metroko itsasuntzia

E.4.7. EMAITZAK (Ik. B.2.3.2.1.4.)

Hiru-bat goaz irabazten. Hiru eta bat ari gara irabazten.Nola doaz? —Bi-bat. Nola doaz? —Bi eta bat.Bat-bat goaz. Bana (bina, hiruna...) goaz.

E.4.8. DENAK ≠ GUZTIAK (Ik. B.2.3.2.3.)

Herri denetan gertatzen da hori. Herri guztietan gertatzen da hori.Irakasle denak berandu etortzen dira. Irakasle guztiak berandu etortzen dira.Mahaiko ogi dena jan da. Mahaiko ogi guztia jan da.

E.4.9. HAU GUZ(T)IA (Ik. B.2.3.2.3.)

Esne guzti hau edan behar duzu. Esne hau guztia edan behar duzu.Lagun guzti horiekin joan naiz mendira. Lagun horiekin guztiekin joan naiz mendira.


288

E.4.10. BESTE nolakotzailea (Ik. B.2.3.3.)

Ariketa berri bat jarri behar dizuet. Beste ariketa bat jarri behar dizuet.Saskiratze b e rri bat egin du Baskoniak. B e s t e saskiratze b a t egin du Baskoniak.Beste egunean etorri zen. Joan zen egunean (lehengo egun (bat)ean)

e t o rri zen.B e s t e egunean buruko minez esnatu zen. H u rrengo egunean (biharamunean) buru k o

minez esnatu zen.Ez iezadazu beste behin esan! Ez iezadazu berriz esan.

E.5.1. IZENONDOAREN KOKAGUNEA (Ik. B.2.4.1.)

politiko arazoak arazo politikoakekonomiko gorabeherak gorabehera ekonomikoaksindikal ekintza ekintza sindikalanazional eskubideak eskubide nazionalakgorri kolorea/gorri kolorekoa kolore gorria/kolore gorrikoa

E.5.2. HOBEA (*HOBEAGOA) (Ik. B.2.4.1.2.)

Hau beste hura baino hobeagoa da. Hau beste hura baino hobea da.Zu ez zara ni baino hobeagoa. Zu ez zara ni baino hobea.

E.5.3. HOBETO ≠ HOBE (Ik. B.2.4.1.2.)

Nik zuk baino hobe egin dut. Nik zuk baino hobeto egin dut.Hemen gelditzen bazara, hobe! Hemen gelditzen bazara, hobeto!

E.5.4. GENITIBO SUBSTANTIBATUA (Ik. B.2.4.2.)

Ez ezazu txorimaloa egin. Ez ezazu txorimaloarena egin.Beti zabiltza tontoa egiten. Beti zabiltza tontoarena egiten.Zuk beti umea egiten duzu. Zuk beti umearena egiten duzu.

E.6.1. BEZALAKOA ≠ BEZALA (Ik. B.3.3.)

Zurea bezala da nire bizikleta. Zurea bezalakoa da nire bizikleta.Nola da zure etxea, handia ala txikia? Nolakoa da zure etxea, txikia ala handia?Baserria ez da kalea bezala. Baserria ez da kalea bezalakoa.Zu bezala ez dago munduan. Zu bezalakorik ez dago munduan.Gu ginen bezala al da? Gu ginen bezalakoa al da?


289

E.5. Izenondoa

E.6. Adberbiosintagma

E.6.2. INOIZ, INORA, INON... aditzondoak (Ik. B.3.3.2.1.)

Nora joan behar duzu? —Inora. Nora joan behar duzu? —Inora ez.Ez naiz inora ere ez joan. Ez naiz inora ere joan.Inon ikusi duzu horrelakorik? —Inon. Inon ikusi duzu horrelakorik? —Inon ez.

E.6.3. ZEHAR posposizioaren erabilera (Ik. B.3.3.1.2.)

Aurtengo urtearen zehar Aurtengo urtean zeharK a l ea ren zehar zarata handiz pasa zen. Kalean zehar zarata handiz pasa zen .

E.6.4. IRITZI ADITZONDOAK (Ik. B.3.3.2.2.)

Niretzat hori horrela da. Nire ustez, hori horrela da.Haientzat ez zen horrela gertatu. Haien iritziz, ez zen horrela gertatu.

E.6.5. PREDIKATIBOA (Ik. B.3.4. eta B.4.6.3.)

Neskame bezala joan da. Neskame joan da.Lehendakaritzat izendatu dute. Lehendakari izendatu dute.Pailazoarena jantzi da. (B.3.3.1.2.) Pailazo(z) jantzi da.Oztopoa (-an) bihurtu dira. Oztopo bihurtu dira.

E.7.1. ADITZ-PARTIZIPIOA ADITZONDO GISA (Ik. B.3.5.1.1.)

P e rtsona horiek nekatutak e t o rri zire n . P e rtsona horiek n e k a t u t a (-rik) etorri zire n .Horiek zapaldutak bizi dira. Horiek zapalduta (-rik) bizi dira.Zeharo mozkortutak zebiltzan. Zeharo mozkortuta (-rik) zebiltzan.Guztiak ere bustitak etorri ziren. Guztiak ere bustita etorri ziren.Zu zoroa (tontoa) zaude. Zu zoratuta (tontotuta)zaude.Denak mozkorrak daude. Denak mozkortuta daude.

E.7.2. GERUNDIOAREN ERABILERA (Ik. B.3.5.1.1.)

Kafea hartzen hitz egingo dugu. Kafea hartuz hitz egingo dugu.Negar egiten ez duzu ezer lortuko. Nehar eginez ez duzu ezer lortuko.Hori esanez alde egin zuen. Hori esan eta alde egin zuen.Ateari golpe bat e m a t e n kalera joan zen. Ateari golpe bat eman eta kalera joan zen.

E.7.3. ADITZ-IZENEN JOKO EZBERDINAK (Ik. B.3.5.1.1.)

Badakit gitarra jo. Badakit gitarra jotzen.Laga iezadazu hor egon. Laga iezadazu hor egoten.


290

E.7. Aditza

Bilera arratsaldean pentsatu dute egin. Bilera arratsaldean egitea pentsatu dute.Mendira joan gustatzen zait. Mendira joatea gustatzen zait.

E.7.4. JOAN NAHI ≠ JOATEA NAHI (Ik. B.3.5.1.1.)

Nik mendira joatea nahi dut. 1. Nik mendira joan nahi dut.2. Nik zu (hi,hura...) mendira joatea nahi dut.

Guztiek aprobatzea nahi dute. 1. Guztiek aprobatu nahi dute.2. Guztiek guk (zuk...) aprobatzea nahi dute.

Hori egitea nahi dugu. 1. Hori egin nahi dugu.2. Zuk (zuek...) hori egitea nahi dugu.

E.7.5. ADITZ LOKUZIOEN FORMA (Ik. B. 3 . 5 . 1 . 2 . eta B . 2 . 3 . 1 . 1 . )

Bihotzean mina dut. Bihotzean min dut.Sua eman diote etxeari. Su eman diote etxeari.Ikastolan lana egiten dugu. Ikastolan lan egiten dugu.

E.7.6. NUMERO KOMUNZTADURA (Ik. B.3.5.2.)

Badakizkit zenbat urte dituzun. Badakit zenbat urte dituzun.Izena eman zuen klaseak eman Izena eman zuen klaseak eman z i e z a z k i o t e n .

ziezaioten.Bikote bat ezkontzen direnean... Bikote bat ezkontzen denean...Joan zaitez gelara lanak egin dezazun. Joan zaitez...egin ditzazun.

E.7.7. ASPEKTUA (Ik. B.3.5.4.)

Gero zer ordutan deitzen didazu? Gero zer ordutan deituko didazu?Orain zer egiten dugu? Orain zer egingo dugu?Jolasten zara/duzu gurekin? Jolastuko (al) zara/duzu gurekin?Uzten didazu lapitza? Utziko (al) didazu lapitza?Hau hemen lagatzen dut? Hau hemen lagako (al) dut?Joaten gara etxera? Joango (al) gara etxera?Etortzen zara nirekin? Etorriko (al) zara nirekin?

E.7.8. IZANGO ZEN ≠ IZANGO LITZATEKE (Ik. B.3.5.7.)

Horrela gehiago arduratuko ginen. Horrela gehiago arduratuko ginateke.Hau bihar honela egin beharko zen. Hau bihar honela egin beharko litzateke.Niri ere gustatuko zitzaidan bihar Niri ere gustatuko litzaidake bihar hori

hori egitea. egitea.Zer egingo zenuen orain txakur Zer egingo zenuke orain txakur handi bat

handi bat etorriko bazen? etorriko balitz?


291

E.8.1. DIPTONGO AMAIERAK (Ik. B.4.2.1.)

(-au) arauean arauan

lauean, hamalauean lauan, hamalauan...

(-ei) nahiean nahian

Unaiek, Ibaiek... Unaik, Ibaik...

E.8.2. A ITSATSIA (B.4.2.2. eta D.4.5.)

hezkuntz proiektua hezkuntza(-)proiektua

irakaskuntz berrikuntza irakaskuntza(-)berrikuntza

animali asko animalia asko

Ez du mailik ematen. Ez du mailarik ematen.

Gauz bat esan behar dizut. Gauza bat esan behar dizut .

Edozein pertsonentzat izan daiteke. Edozein pertsonarentzat...

E.8.3. MUGAGABEAK (B.4.3.1.)

Zein liburuak irakurri dituzu? Zein liburu irakurri dituzu?

Zer gauzak esaten dituen! Zer gauza esaten dituen!

Nolako (Zelako) gauzak esaten dituen!

Zer pisuan bizi zara? Zer pisutan bizi zara?

Edozein tokian aurki dezakete hori. Edozein tokitan aurki dezakete hori.

Milaka gauzak esan ditu. Mila(ka) gauza esan ditu.

E.8.4. A ITSATSIA IZEN PROPIOEKIN (Ik. B.4.4.)

Gezurra esan nuen Getarin... Gezurra esan nuen Getarian...

Zuberoko Pastoralak Zuberoako Pastoralak

Ermuako biztanleak Ermuko biztanleak

E.8.5. BIZIDUNA ≠ BIZIGABEA (Ik. B.4.5.)

Medikura noa. Medikuarengana noa.

E.8.6. ERGATIBOA - NORK kasua (Ik. B.4.6.1.)

Zu bezala kantatzen du. Zuk bezala kantatzen du.

Kristonak esan zizkioten bata besteari. Kristo(re)nak esan zizkioten batak besteari

(elkarri).

Zu beste iriabazten dut nik ere. Zuk beste irabazten dut nik ere.

Ander baino hobeto egin ditut lanak. Anderrek baino hobeto egin ditut lanak.


292

E.8. Deklinabidea

E.8.7. DATIBOA - NORI kasua (Ik. B.4.6.1.)

Anjeleri esan diot hori. Anjeli esan diot hori.Gizon bateri gertatu zaio. Gizon bati gertatu zaio.Honeri ez zaio horrelakorik gustatzen. Honi ez zaio horrelakorik gustatzen.

E.8.8. (-RA) ARTE ≠ -RAINO (Ik. B.4.6.2.)

Hogeirarte zenbatu behar da. Hogeiraino zenbatu behar da.Mendi gailurrerarte joan ginen. Mendi gailurreraino joan ginen.Nora arte luzatuko dugu horma? Noraino luzatuko dugu horma?

E.8.9. NONDIK ≠ NON (Ik. B.4.6.2.)

EGAko azterketa hemendik al da? EGAko azterketa hemen al da?Zer dago etxearen atzetik? Zer dago etxearen atzean?Gizon hori herritik asko ibiltzen da. Gizon hori herrian asko ibiltzen da.Apunteak hortik egongo dira. Apunteak hor nonbait egongo dira.Atzo goizean etxetik ibili nintzen. Atzo goizean etxean ibili nintzen.

E.8.10. PARTITIBOA (-IK) (Ik. B.4.6.3.)

Ez daude gailetak. Ez dago gailetarik.Badaukazu ura? Ba (al) daukazu urik?Ez daukat gosea. Ez daukat goserik.Burua ez duena ez du behar txapela. Bururik ez duenak ez du behar txapelik. Eske ez daukagu lanik. Izan ere, ez daukagu lanik.

Ez daukagu lanik eta!Mendian ez daude zuhaitzak. Mendian ez dago zuhaitzik.

E.8.11. NOREKIN ≠ ZERTAZ (Ik. B.4.6.3.)

Eskopetarekin akabatu du txoria. Eskopetaz akabatu du txoria.Pala(re)kin jokatu genuen frontoian. Palaz jokatu genuen frontoian.Autoarekin joan ginen Parisa. Autoz joan ginen Parisa.

E.8.12. INSTRUMENTALA (ZERTAZ kasua) (Ik. B.4.6.3.)

Ibiltzen joan ginen. Oinez joan ginen.Aizkorarekin ebaki dugu. Aizkoraz ebaki dugu.Telefonotik esango dizut. Telefonoz esango dizut.Irratitik zabaldu dute berria. Irratiz zabaldu dute berria.Mikeletaz aritu ginen berriketan. Mikelez aritu ginen berriketan.


293

E.8.13. PASIBOA (ZERENGATIK kasua) (Ik. B.4.6.3.)

32 andre nigatik erreak izan ziren. 32 andre nik erre nituen.

( beste batzuek erre zituzten nigatik)

Poliziagatik atxilotua izan zen. Poliziak atxilotu zuen.

Neska hura m u t i l a g a t i k utzia izan zen. Mutilak neska hura utzi egin zuen.

E.8.14. -ENGATIK ≠ -ENGANDIK (Ik. B.4.6.3. eta B.4.6.2.)

Zuregandik egin dut hori. Zuregatik egin dut hori.

Ama(ren)gatik jaso dut bizia. Ama(ren)gandik jaso dut bizia.

E . 8 . 1 5 .B E Z A L A- ren gehiegikeria (Ik. Nortzat, B.4.6.3. eta

B . 3 . 5 . 1 . 2 . )

Pailazo bezala mozorrotu zen. Pailazo(z) mozorrotu zen.

Pello alkate bezala hautatu dute. Pello alkate hautatu dute.

Opari bezala erloju bat eman nion. Oparitzat erloju bat eman nion.

Jator bezala hartzen dute taldean. Jatortzat hartzen dute taldean.

E.9.1. ZEHAR GALDERA (Ik. B.5.4.1.2.)

Ez dakit zer nahi duzu. Ez dakit zer nahi duzun.

Nola duzu izena galdetu dit. Nola duzun izena galdetu dit.

Ez dakit etorri bada. Ez dakit etorri den.

Ea etortzen bada! Ea etortzen den!

E.9.2. ERLATIBOA (Ik. B.5.4.2.1.)

Andrea, kalean ikusi duzula, Andrea, kalean ikusi duzuna, nire ama da.

nire ama da. Kalean ikusi duzun andrea nire ama da.

Dauka jostailu bat polita dela. Polita den jostailu bat dauka.

Jostailu polit bat dauka.

Nire osabak, Eibarren bizi dela, Nire osabak, Eibarren bizi denak, horixe

horixe esaten du. esaten du.

E i b a rren bizi d e n n i re osabak horixe esaten du.

Bi multzotan banatzen dira, direla: Bi multzotan banatzen dira, direnak (eta

zuria eta gorria. dira) zuria eta gorria.


294

E.9.Menderakuntza

E.9.3. IZENLAGUN FUNTZIOZKO MENDERAKUNTZA (Ik.

B.5.4.2.1.)

Pailazoarena egiten ibili zarelaren Pailazoarena egiten ibili zaren (zarelako)

kontua entzun dut. kontua entzun dut.

Andereño berria izango dugularen Andereño berria izango dugun (dugulako)

berria zabaldu da. berria zabaldu da.

Etorriko zarenaren ustean gaude. Etorriko zaren (zarelako) ustean gaude.

E . 9 . 4 . ZEHAR GALDERA ≠ ERLATIBOA (Ik. B.5.4.1.2. eta

B . 5 . 4 . 2 . 1 . )

Badakizu gertatu dena? Ba (al) dakizu zer gertatu den?

Kontuz esaten duzunarekin! Kontuz zer esaten duzun!

Ez dakizu egin didatena! Ez dakizu zer egin didaten!

E.9.5. KONPARAZIOZKOAK (Ik. B.5.4.3.3.)

Zure baino azkarragoa da. Zu baino azkarragoa da.

Gure bezain trebeak dira. Gu bezain trebeak dira.

Nik zuk bezalako urteak ditut. Nik zuk adina (beste...) urte ditut.

E.9.6. MENDERAKUNTZA NAHASIAK

Esaten zutenez lanak bukatu Esaten zuten lanak bukatu behar zituztela.

behar zituztela. Esaten z u t e n e z, lanak bukatu behar zituzten.

Dirudienez, berandu iritsi direla. Dirudienez, berandu iritsi dira.

Badirudi berandu iritsi direla.

Nire ustez, gaizki egin dudala. Nire ustez, gaizki egin dut.

Uste dut gaizki egin dudala.

E.9.7. ERDAL LOTURAK

Aber suerte onagoa izaten dugun! Ea zorte hobea dugun!

A ke ez dugu jolasa orain? Ez dugula jolasik orain?

—A ke bai! —A ke ez! —Baietz! —Ezetz!

Osea ke ez gatoz gaur. Beraz, gaur ez gatoz.

Asi ke alferrik zabiltzate. Beraz (Hortaz), alferrik zabiltzate.

Eske ez daukagu lanik! Izan ere, ez daukagu lanIk.

Ya keta ez datorren, goazen! Ez datorrenez, goazen!

Goazen, ez dator eta!


295

EREren erabilera (Ik. B.5.5.1.)

Ere daude beste kale batzuk. Beste kale batzuk ere badaude.Nire etxea txikia da, baina ere polita. Nire etxea txikia da, baina baita polita ere.

(baina polita ere bai.)H o rrelakoak entzuten dira kalean e re bai. H o rrelakoak entzuten dira kalean e re.Oporrak ere bai hartu dituzte. Oporrak ere hartu dituzte.Ere joan gaitezke hondartzara. Hondartzara ere joan gaitezke.Ere bai esan dute bihar etorriko direla. Bihar etorriko direla ere esan dute.Haiek partidua irabazi dute eta guk e re. Haiek partidua irabazi dute eta guk e re bai.

E.11.1. IZEN BEREZI BATZUK (Ik. D.2.1.2.)

*Yon, Yoseba, Yokin, Yosune... Jon, Joseba, Jokin, Josune...

E.11.2. YEISMOA (Ik. D.2.2.1.)

[*langiye, oyua, maya, ispiyua...] [langille/langile; oiloa (ala oihua?); maila (ala mahaia?), ispillua...]

E.11.3. GORANZKO DIPTONGOAK (Ik. D.2.2.4.)

[*na-zió-na-la, pa-zién-tzià, A-rr i é - t a . . . ] [na-zí-o-na-là, pa-zí-en-tzi-à, A-rr í - e - t à . . . ]

E.11.4. HITZ KATEA (Ik. D.2.3.)

[*ezdabil, ez zen etorri...] [eztabil, etzen etorri...]

E.11.5. AZENTUA (Ik. D.3.)

[ikastóla, askatasúna, hamazázpi...] [ikástolà, askátasunà, hamázazpì...]

E.12.1. ERDAL MAILEGUAKExperientzia, textu... (Ik. D.4.2.1.1.) esperientzia, testu...Majia, Jeolojia, lojika...(Ik. D.4.2.1.2.) magia, Geologia, logika...Prensa, insumisio...(Ik. D.4.2.3.2.) prentsa, intsumisio...Minuto, segundu, instituto...(Ik. D.4.2.4.1.) minutu, segundo, institutu...

E.12.2. MARRATXOAREN ERABILERA (Ik. D.4.3.)

gorri gorri, poliki poliki, gorri-gorri, poliki-poliki, gutxi gora behera... gutxi gora-behera...

h e rr i z - h e rri, aurre z - a u rre, alderik-alde... herriz herri, aurrez aurre, alderik alde...


296

E.10. Lokailuak

E.11. Idazkera eta

ahoskera

E.12. Ortografia

E.12.3. A ITSATSIA NOIZ GALDU (Ik. D.4.5.)

hezkuntz sistema hezkuntza sistema/hezkuntza-sistemairaultz giroa iraultza giroa/iraultza-giroairakaskuntz proiektua irakaskuntza proiektua/

irakaskuntza-proiektua

E.12.4. HILABETEAK (Ik. D.4.6.)

A u rtengo Urt a rril eta Otsail erdi aldera... Aurtengo urtarril eta otsail erdi aldera...

E.12.5. BUSTI-PALATALAK (Ik. D.4.7.)

itxaso, itxu, maixu... itsaso, itsu, maisu...gaiso, gaisotasun, itsaropen... gaixo, gaixotasun, itxaropen...

E.12.6. -(E)Z GERO/EZKERO (Ik. D.4.9.5.)

egin ezkero, asmatu ezkero... eginez gero, asmatuz gero...

E.12.7. -GARREN (Ik. D.4.9.7.)

5.gn; XX.gn; 3garren... 5.; XX.; 3. edo hirugarren...


297

eranskinak

eranskinak

301

Mugagabea Singularra Plurala

NOR. Absolutiboa Ø + Ø = Ø a + Ø = A ak + Ø = AK

NORK. Ergatiboa Ø + K = (E)K a + K = AK ak + K = EK

NORI. Datiboa Ø + I = (R)I a + I = ARI ak + I = EI

KASU GRAMATIKALAK


NON Ø + N = (E)TAN a + N = (E)AN ak + N = ETAN

Inesiboa

NORENGAN Ø + GAN = (R)(EN)GAN a + GAN = A(REN)GAN ak + GAN = ENGAN

NONGO. Ø + KO = (E)TAKO a + KO = (E)KO ak + KO = ETAKO

Leku-denborazkoa

NORA Ø + A = (E)TARA a + A = (E)RA ak + A = ETARA

Adlatiboa

NORENGANA Ø + GANA = (R)(EN)GANA a + GANA = A(REN)GANA ak + GANA = ENGANA

NORAINO Ø + AINO = (E)TARAINO a + AINO = (E)RAINO ak + AINO = ETARAINO

Adl. Bukatuzkoa

NORENGANAINO Ø + GANAINO = (R)(EN)GANAINO a + GANAINO = A(REN)GANAINO ak + GANAINO = ENGANAINO

NORANTZ Ø + RANTZ = (E)TARANTZ a + RANTZ = (E)RANTZ ak + RANTZ = ETARANTZ

Adl. Bide zuzenezkoa

NORENGANANTZ Ø + GANANTZ = (R)(EN)GANANTZ a + GANANTZ = A(REN)GANANTZ ak + GANANTZ = ENGANANTZ

NONDIK Ø + TIK = (E)TATIK a + TIK = (E)TIK ak + TIK = ETATIK

Ablatiboa

NORENGANDIK Ø + GANDIK = (R)(EN)GANDIK a + GANDIK = A(REN)GANDIK ak + GANDIK = ENGANDIK

LEKU-DENBORAZKOENAK (bizigabeak eta bizidunak)


NORIK. Partitiboa Ø + IK = (R)IK

NOREN. Edutezkoa Ø + EN = (R)EN a + EN = AREN ak + EN = EN

NOREKIN. Soziatiboa Ø + EKIN = (R)EKIN a + EKIN = AREKIN ak + EKIN = EKIN

NORTAZ. Instrumentala Ø + Z = (E)Z a + Z = AZ ak + Z = EZ

NORENGATIK. Motibatiboa Ø + GATIK = (R)(EN)GATIK a + GATIK = ARENGATIK ak + GATIK = ENGATIK

NORENTZAT. Destinatiboa Ø + ENTZAT = (R)ENTZAT a + ENTZAT = ARENTZAT ak + ENTZAT = ENTZAT

GAINERAKO KASUAK

Mugagabea

NORTZAT. Prolatiboa Ø + TZAT = TZAT

OHARRAK:

a) parentesi bitarteko -E- eta -R- horiek dira lotura hizkiak.b) pluraleko kasuetan, kontutan har -ak- > -e- aldaketa morfologikoa

gertatzen dela.

KASU BEREZIA

302

IZEN BEREZIAKMUGAGABEA SINGULARRA PLURALA MUGAGABEA

NOR mendi mendi-a mendi-ak Hernio

NORK mendi-k mendi-ak mendi-ek Hernio-k

NORI mendi-ri mendi-ari mendi-ei Hernio-ri

NON mendi-tan mendi-an mendi-etan Hernio-n

NONGO mendi-tako mendi-ko mendi-etako Hernio-ko

NORA(T) mendi-tara(t) mendi-ra(t) mendi-etara(t) Hernio-ra

NORANTZ mendi-tarantz mendi-rantz mendi-etarantz Hernio-rantz

NORAINO mendi-taraino mendi-raino mendi-etaraino Hernio-raino

NONDIK mendi-tatik mendi-tik mendi-etatik Hernio-tik

PARTITIBOA mendi-rik Hernio-rik

NOREN mendi-ren mendi-aren mendi-en Hernio-ren

NOREKIN mendi-rekin mendi-arekin mendi-ekin Hernio-rekin

INSTRUMENTALA mendi-z mendi-az mendi-ez Hernio-z

NORENGATIK mendi-rengatik mendi-arengatik mendi-engatik Hernio-rengatik

NORENTZAT mendi-rentzat mendi-arentzat mendi-entzat Hernio-rentzat

PROLATIBOA mendi-tzat Hernio-tzat

NON seme-rengan seme-arengan seme-engan Eneko-rengan

NONGO

NORA(T) seme-rengana(t) seme-arengana(t) seme-engana(t) Eneko-rengana

NORANTZ seme-renganantz seme-renganantz seme-enganantz Eneko-renganantz

NORAINO seme-renganaino seme-arenganaino seme-enganaino Eneko-renganaino

NONDIK seme-rengandik seme-arengandik seme-engandik Eneko-rengandik

BOKALEZ AMAITUTAKOEN KOADROA

303

IZEN BEREZIAKMUGAGABEA SINGULARRA PLURALA MUGAGABEA

NOR haran haran-a haran-ak Eibar

NORK haran-ek haran-ak haran-ek Eibarr-ek

NORI haran-i haran-ari haran-ei Eibarr-i

NON haran-etan haran-ean haran-etan Eibarr-en

NONGO haran-etako haran-eko haran-etako Eibar(r)-eko/ko

NORA(T) haran-etara(t) haran-era(t) haran-etara(t) Eibarr-era/-a

NORANTZ haran-etarantz haran-erantz haran-etarantz Eibarr-erantz/-antz

NORAINO haran-etaraino haran-eraino haran-etaraino Eibarr-eraino/-aino

NONDIK haran-etatik haran-etik haran-etatik Eibar(r)-etik/-tik

PARTITIBOA haran-ik Eibarr-ik

NOREN haran-en haran-aren haran-en Eibarr-en

NOREKIN haran-ekin haran-arekin haran-ekin Eibarr-ekin

INSTRUMENTALA haran-ez haran-az haran-ez Eibarr-ez

NORENGATIK haran-engatik haran-arengatik haran-engatik Eibarr-engatik

NORENTZAT haran-entzat haran-arentzat haran-entzat Eibarr-entzat

PROLATIBOA haran-tzat Eibar-tzat

NON gizon-engan gizon-arengan gizon-engan Mikel-engan

NONGO

NORA(T) gizon-engana(t) gizon-arengana(t) gizon-engana(t) Mikel-engana

NORANTZ gizon-enganantz gizon-arenganantz gizon-enganantz Mikel-enganantz

NORAINO gizon-enganaino gizon-arenganaino gizon-enganaino Mikel-enganaino

NONDIK gizon-engandik gizon-arengandik gizon-engandik Mikel-engandik

KONTSONANTEZ AMAITUTAKOEN KOADROA

NORnaizhaizdagarazarazaretedira

NOR NOR • NORI NOR • NORK NOR • NORI • NORK

nintzenhintzenzenginenzinenzinetenziren

banintzbahintzbalitzbaginabazinabazinetebalira

nintzatekehintzatekelitzatekeginatekezinatekezinateketelirateke

nintzatekeenhintzatekeenzatekeenginatekeenzinatekeenzinateketenziratekeen

naitekehaitekedaitekegaitezkezaitezkezaitezketedaitezke

nintekeenhintekeenzitekeengintezkeenzintezkeenzintezketenzitezkeen

nintekehintekelitekegintezkezintezkezintezketelitezke

nadinhadindadingaitezenzaitezenzaiteztendaitezen

nendinhendinzedingintezenzintezenzinteztenzitezen

( )hadibedi( )zaitezzaiteztebitez

NOR NORIna tzai tha tzai k/n

zai oga tzai zki guza tzai zki zuza tzai zki zue te

zai zki e

NOR NORIna ki t keha ki k/n keda ki o kega ki zki gu keza ki zki zu keza ki zki zue ke teda ki zki e ke

NOR NORIna ki t nha ki k/n nda ki o nga ki zki gu nza ki zki zu nza ki zki zue te nda ki zki e n

NOR NORInen ki t nhen ki k/n nze ki o ngen ki zki gu nzen ki zki zu nzen ki zki zue te nze ki zki e n

NOR NORI( ) tha ki k/nbe ki o( ) guza ki zki zuza ki zki zue tebe ki zki e

NOR NORInen ki t ke enhen ki k/n ke enze ki o ke engen ki zki gu ke enzen ki zki zu ke enzen ki zki zue ke te nze ki zki e ke en

NOR NORInen ki t kehen ki k/n kele ki o kegen ki zki gu kezen ki zki zu kezen ki zki zue ke tele ki zki e ke

NOR NORInin tzai t nhin tzai k/n nzi tzai o ngin tzai zki gu nzin tzai zki zu nzin tzai zki zue te nzi tzai zki e n

nin tzai t kehin tzai k/n keli tzai o kegin tzai zki gu kezin tzai zki zu kezin tzai zki zue ke teli tzai zki e ke

nin tzai t ke enhin tzai k/n ke enzi tzai o ke engin tzai zki gu ke enzin tzai zki zu ke enzin tzai zki zue ke te nzi tzai zki e ke en

NOR NORIba nin tzai tba hin tzai k/nba li tzai oba gin tzai zki guba zin tzai zki zuba zin tzai zki zue teba li tzai zki e

du — t(hura nik)nor nork

NOR NORKna u tha u k/nd u –ga it u guza it u zuza it u zte zued it u te

NOR NORKnind u t nhind u k/n n(1) — en

gint u gu nzint u zu nzint u zte zue n(2) te n

NOR NORKba nind u tba hind u k/n

(1) –ba gint u guba zint u zuba zint u zte zue

(2) te

(1)nuenhuenzuengenuenzenuenzenutenzuten

(1)banubahubalubagenubazenubazenutebalute

(1)nukehukelukegenukezenukezenuketelukete

(1)nukeen hukeenzukeengenukeenzenukeenzenuketenzuketen

(1)nezakeen hezakeenzezakeengenezakeenzenezakeenzenezaketenzezaketen

(1)nezake hezakelezakegenezakezenezakezenezaketelezakete

(1)nezan hezanzezangenezanzenezanzenezatenzezaten

(2)nitzake hitzakelitzakegenitzakezenitzakezenitzaketelitzakete

(2)nitzan hitzanzitzangenitzanzenitzanzenitzatenzitzaten

(2)nituenhituenzituengenituenzenituenzenituztenzituzten

(2)banitubahitubalitubagenitubazenitubazenituztebalituzte

(2)nituzkehituzkelituzkegenituzkezenituzkezenituzketelituzkete

(2)nituzkeenhituzkeenzituzkeengenituzkeenzenituzkeenzenituzketenzituzketen

(2)nitzakeenhitzakeenzitzakeengenitzakeenzenitzakeenzenitzaketenzitzaketen

nind u ke thind u ke k/n(1) —gint u ke guzint u ke zuzint u z te ke zue(2) te

nind u ke t nhind u ke k/n n(1) — en

gint u ke gu nzint u ke zu nzint u z te ke zue n(2) te n

NOR NORKna zake tha zake k/nde zake –ga it zake guza it zake zuza it zake te zued it zake te

NOR NORKnint zake t nhint zake k/n n(1) — en

gint zake gu nzint zake zu nzint zakete zue n(2) te n

NOR NORKnint zake thint zake k/n(1) —

gint zake guzint zake zuzint zakete zue(2) te

NOR NORKna za t nha za k/n nde za — nga it za gu nza it za zu nza it za te zue nd it za te n

NOR NORKnint za t nhint za k/n n(1) — n

gint za gu nzint za zu nzint za te zue n(2) te n

NOR NORKna za ( )

k/nbe za —ga it za ( )

zuzue

b it za te

NOR NORI NORKt tk/n k/no –

d i(zki) gu guzu zuzue zuee te

NORK NOR NORIn t nh k/n nz o ngen i(zki) gu nzen zu nzen zue te nz e te n

NORK NOR NORIba n tba h k/nba I oba gen i(zki) guba zen zuba zen zue teba l e te

n t keh k/n kel o kegen i(zki) gu kezen zu kezen zue ke tel e ke te

n t ke enh k/n ke enz o ke engen i(zki) gu ke enzen zu ke enzen zue ke te nz e ke te n

NOR NORI NORKt ke tk/n ke k/nio ke –

d ieza(zki) gu ke guzu ke zuzue ke zueie ke te

NORK NOR NORIn t ke enh k/n ke enz io ke engen ieza(zki) gu ke enzen zu ke enzen zue ke te nz ie ke te n

NORK NOR NORIn t keh k/n kel io kegen ieza(zki) gu kezen zu kezen zue ke tel ie ke te

NOR NORI NORKt t nk/n k/n nio — n

d ieza(zki) gu gu nzu zu nzue zue nie te n

NORK NORIn t nh k/n nz io ngen ieza(zki) gu nzen zu nzen zue te nz ie te n

NOR NORI NORKt ( )k/n k/nio —

(B) ieza(zki) gu ( )zu zuzue zueie te

305

ADITZ TRINKO ERABILIENAK

egon

nagohagodagogaudezaudezaudetedaude

nengoenhengoenzegoengeundenzeundenzeundetenzeuden

joan

noahoadoagoazzoazzoaztedoaz

nindoanhindoanzihoangindoazenzindoazenzindoaztenzihoazen

etorri

natorhatordatorgatozzatozzatoztedatoz

nentorrenhentorrenzetorrengentozenzentozenzentoztenzetozen

ibili

nabilhabildabilgabiltzazabiltzazabiltzatedabiltza

nenbilenhenbilenzebilengenbiltzanzenbiltzanzenbiltzatenzebiltzan

eduki

dau(z)katdau(z)kak/ndau(z)kadau(z)kagudau(z)kazudau(z)kazuedau(z)kate

neu(z)kanheu(z)kanzeu(z)kangeneu(z)kanzeneu(z)kanzeneu(z)katenzeuzkaten

jakin

daki(zki)tdaki(zki)k/ndaki(zki)daki(zki)gudaki(zki)zudaki(zki)zuedaki(zki)te

neki(zki)enheki(zki)enzeki(zki)engeneki(zki)enzeneki(zki)enzeneki(zki)tenzeki(zki)ten

ekarri

dakar(tza)tdakar(tza)k/ndakar(tza)dakar(tza)gudakar(tza)zudakar(tza)zuedakar(tza)te

nekar(re/tza)nhekar(re/tza)nzekar(re/tza)ngenekar(re/tza)nzenekar(re/tza)nzenekar(tza)tenzekar(tza)ten

eraman

darama(tza)tdarama(tza)k/ndarama(tza)darama(tza)gudarama(tza)zudarama(tza)zuedarama(tza)te

nerama(tza)nherama(tza)nzerama(tza)ngenerama(tza)nzenerama(tza)nzenerama(tza)tenzerama(tza)ten

esan

diotdiok/ndiodiogudiozudiozuediote

nioenhioenzioengenioenzenioenzeniotenzioten

iruditu

diruditdirudik/ndirudidirudigudirudizudirudizuedirudite

nirudienhirudienzirudiengenirudienzenirudienzeniruditenziruditen

iritzi

deritzot (deritzat)deritzok/nderitzoderitzoguderitzozuderitzozuederitzote

neritzonheritzonzeritzongeneritzonzeneritzonzeneritzotenzeritzoten

erabili

darabil(tza)tdarabil(tza)k/ndarabil(tza)darabil(tza)gudarabil(tza)zudarabil(tza)zuedarabil(tza)te

nerabil(e/tza)nherabil(e/tza)nzerabil(e/tza)ngenerabil(e/tza)nzenerabil(e/tza)nzenerabil(tza)tenzerabil(tza)ten

ihardun

dihardutdiharduk/ndihardudihardugudiharduzudiharduzuedihardute

niharduenhiharduenziharduengeniharduenzeniharduenzenihardutenziharduten

Akatsik ohikoenak

Documents

Transcript of Akatsik ohikoenak