TXORIERRIBHI DBH 1A

LEHOIA

Gabriela VallejoAlatz Urrutia

Pantheren familiako, felidoen barruan, taldean bizi diren bakarrak dira. Tigrearen hondorengo animali felido handiena da. Arrek ile horia eta luzea daukate, emeak, aldiz, ile horia eta motza. Lehoi helduen zudurra arroza eta beltza dute eta gazteak, berriz, soilik arroza.

Lau eta biren arteko tamaina dute eta buruarena eta gorputzarena: 170 - 250 cm-koa da arrena, eta 140 - 175 cm-koa emeena. Buztana 67 - 100 cm-koa da gutxi gorabehera.

Emeen aurreko hankak, atzekoak baino handiagoak dira. Emeak arrak baino askoz ere arinagoak izaten dira normalean. Aien begiak distantzia neurtzeko oso onak dira, eta hanketan dituzten kuxinei esker, ez dute lurrean zaratarik egiten ibiltzerakoan. Aginak 8 cm-koak izaten dira gutxi gorabehera normalean. Lehoiak, 8 urte bizi egiten dira normalean baina 12 - 14 urteetara ailegatu ahal dira.

Emeak dira ehiza egitera joaten direnak beti, arrak, aldiz alferrarena egiten geratzen dira egun osoa. Emeek, normalean, 5 kg inguru jaten dituzte; arrek, berriz, 7 kg inguru jaten dituzte. Ungulatuak jaten dituzte gehien bat: zebrak, antilopeak, gazelak, ñuak...Kumeak urte batekin joaten dira haien amekin ehiza egitera lehenengo alditan.

Emeak 4 urterekin izaten dituzte kumeak, 4 kume inguru izaten ditu eta 6 hilabetetan titia eman behar die. Kumeak jaiotzen direnetik, ama eta kumeak, 3 hilabete irauntzen ditu taldearen kanpoan. Kumeak mihiarekin garbitzen ditu, denbora osoan.

Kumeak 6 asterekin bakarrik bizitzeko gai dira eta 3 urterekin gazteak izatera pasatzen dira.

Lehoiak, Afrikan bizi dira, belarra dagoen lekuetan gehien bat, sabanetan eta herbasaletan adibidez. Asiatik, lehoiak daude ere, eta Indian, lehoi gitxi geratzen dira baina oraindik lehoiak topa dezakezu.

Lehoi mota ezagunena, lehoi horia da, baina lehoi mota gehiago daude, haien artean, lehoi zuria.

Lehoiak, egunaren 20 hordu, edo etzanda edo lotan

egoten dira. Harrak dira taldea babesten dutenak, emeak ehizatzen egoten diren bitartean. Arazorik

egon ezkro, harren ahotsa 10km-ra entzun ahal da eta emeak haiengana joaten dira. Talde normal batean, 1-3 harr egoren dira eta 15 eme eta kume, guztira. Taldea gidatzen duena, eme zaharrena izaten da, bera, ezperientzia handiena duelako da.

Aurkibidea:

Definizioa eta ezaugarri fisikoak.....................................................Elikadura.........................................................................................Ugalketa..........................................................................................Habitata...........................................................................................Motak...............................................................................................Bizimodua........................................................................................

KATAMOTZA

Maialen HerederoMikel Laguna

Katamotza ugaztun basati haragijalea da, katuaren antzekoa. Belarrietan dauzkan ileak bere entzumena hobetzeko erabiltzen dute. Bere ilea oso leuna da eta gorputzera oso trinko daukate. Grisa eta gorrixka izaten dira. Heuren buztana eta hankak laburrak izanda ere oso sendo eta indartsua dituzte. Oso ikusmen ona dute animali txikiak ikus daitekeelako. 6,80-1,30 metro luze eta 75 zentimetro garaikoak dira. Sorbaldarra arteko garaia 50-70 zentimetrokoa dute.

Arrak emea estaltzen du eta gero berriro banatzen dira basotik.Bost hilabetez euren kumeei titia eman eta urtebete haien alboan daude ehiza...irakatsi arte. Emeak 20-24 hilabetekin lehen aldiz ugaltzen dira eta arrak 30 hilabetekin.

Harrapakariengana poliki-poliki hurbiltzen dira zarata ez ateratzeko eta lepotik hartzen dituzte guztiz hiltzeko. Gauez irteten dira, zeren eta begirada solikoa dute, eta animaliak ikus ditzakete. Bera baino animali handiagoak arrapa ditzake. Katamotzaren ehiztari larrienak pima, otsoa... eta gizonak dira eta katamotzaren harrapakin ohikoenak basagoak, orkatzak, sarrioak, mofetak eta arkumeak dira.

Munduko katamotz gehienak, basoetan bizi dira, baina beste lekutan bizi ahal dira hizotzan, desertuetan... Katamotz espezie asko daude: ipar katamotzak, katamotz kanadarra, katamotz gorria... eta gainera bost azpi-espezie baino gehiago daude.

Katamotzak 10-15 urte inguru bizitzen dira. Jaioberriak direnean, saguen eta tximeleten atzetik joaten dira, nahiz eta ez harrapatu. katamotz arrak 264km2-ko azaleran mugitzen dira, eta katamotz emeak 168km2-ko azaleran mugitzen dira.

Katamotzen larrua oso balio handia dute, eta horregatik, gu (gizakiak), katamotzak ehizatzen ditugu; seguraski, horregatik daude desagertzeko arriskuan... Katamotzek 75m-tara arratoi bat ikusi daiteke.

Europan eta Siberian, ipar-katamotza unguluta populazio onak dituzten baso inguruetan bizi ohi da. Hala ere, beste hainbat lekutan habitat ugaritara moldatu da: baso irekietara Asia erdialdean, Himalaiako sastrakadi itxietara...

AURKIBIDEA

Portatda..................................1 orri.

Definizioa............................... 2 orri.

Ugalketa..................................2 orri.

Elikadura.................................3 orri.

Bizilekua..................................3 orri.

Bizimodua...............................3 orri.

Bitxikelriak...............................4 orri.

Habitata...................................4 orri.

BIBLIOGRAFIA*Lur hiztegi entziklopedikoa

-375 orri.

*I/KOREA/6

*Gure inguruko animaliak-114 orri.

*La enciclopedia de los animales-36 orri.

*Nire entziklopedia animaliak-219 orri.

TIGREA

Markel Ateka Katherin Alonso

Lau metroko luzera izan dezake eta 300 kilogramo arteko pisua , tigrea felinoetatik handiena izan arren eta bere pisua eta boterez gain, beren ezaugarririk ezagunena azal gorri - laranja dituzten marra bertikal ilunak dira. tigreei azala kentzen badiogu oraindik ere bere gorputzean ikusiko ziren azalean dituzten marra beltzak , marra horiek guretzako huella daktilar modukoak dira .

Tigrea oso lepo gihartsua du, bizkar malgua eta omoplato handia du. Basapixtietatik letagin handienak ditu eta kaxa toraxikoa sendoa du. oso moldakorra izanik , tigreak ingurune askotan bizi daitezke, Siberiako taigan belardi zabaletan zein mangladi tropikaletan.

Bere ezaugarrien artean gaueko ikuspegi bikaina, baita bere gaitasun bikaina igeri egiteko animalien erresuman harrapari handienetako bat bihurtu da.

Tigreak haragijaleak dira mota guztietako animaliak jaten dituzte , baina gehienetan animali handiak ehizatzen dituzten elefantea... tigre zaharrak aldiz, gauza erresak ehizatzen du izaki bizidunak ...tigreak ehizarako erabiltzen duten metodoa indarra eta abiadura da, zeren eta 90km /orduko egin dezake , 5metroko altuerako jauzia eta 10 metroko luzerako jauzia

Tigreak gazteak direnean amak hezten ditu. Urteko egun batzuk emeagaz elkartzen da ugaltzeko. Aurdunaldia 103 egunekoa izan daitezke eta 6 kume izan ahal du. umeak 8

hilabete dituztenean amagandik banatzen dira eta 18 hilabetekin bere taldetik alde egiten dute.

.

Lehen tigre espezieak Asiako ohian tropikoetan bizi ziren, uretatik gertu. Tigreak ingurune askotan bizi daitezke, Siberiako taigan belardi zabaletan zein mangladi tropikaletan.

Tigreen ikusmena gizakien baino hobea da eta horregaitik ez da oso erraza tigrei eraso egitea.

Tigreak ez dira lehoiak bezalakoak, tigreak emeekin janaria konpartitzen dute lehoiek, aldiz, ez.

Tigreak rujitzen dutenean eraso bat hazteko da eta emeen arreta lortzeko kumeak hiltzen dituzte.

BIBLIOGRAFIA

- Klima gogorretako animaliak (136-137 orr)- Los recordsde los animales (32-33 orr)- Nire entziklopedia (78-79 orr)- Wikipedia , tigres

ARGAZKIAK- WIKIPEDIA : MAPA , NON BIZI DIRA TIGREAK . - GOOGLE: DIENTES DE ANIMALES , TIGRES EN LA OSCURIDAD,TIGRES CAZANDO , TIGRESAS CON SUS CRIAS ETA TIGRES NADANDO.

KATAGORRIA

Iñaki S. eta Sofia R.

Katagorri edo urtxintxa, zuhaitzetan bizi diren eszunidoen familiako ugaztun karrazkari bat da. Haien hankak oso motzak eta indartxuak dira. Hemen inguruan dauden katagorriak gorrizkak izaten dira baina beste kolorehetakoak ere badaude. Bere altuera 19-24 cm artean dago, hala ere, bere buztana 15-20 cm artean dago. Bere

atzaparrak oso zorrotzak dira eta ere baditu begi ipnotitzaileak. Bere izen zientifikoa: Sciurus Vulgarius da. Animali basatia da.

Animalia iletsu honen elikagai nagusiak fruituak eta haziak dira. Urte sasoirik egokienean janaria biltzeko udaskena da. Denetarik jaten dute: Fruitu leorrak, oddoak, txorien arrautzak... Gehienetan adarretan ibiltzen dira janari bila, baina arriskurik sumatzen ez badute lurrera jaisten dira janari bila.

Katagorriak 10-12 hilabetekin erreprodizitu ahal dira. Katagorrien kumeak udaberrian jaiotzen dira eta gutzi gora bera 4-6 kume dituzte, ekaina eta otsailaren tartean. Kumeak jaiotzean oso ahulak izaten dira.

Katagorriak basoetan eta parketan bizi dira. Edozein zbasoetan bizi dira, adibides: Pinudiak. Katagorria europan eta apur bet asia kokatuta daude Ezpeziaren

erdia zuaitzetan bizi dira. Txikitan habietan bizi dira eta habiak askotan egurres, hostos edo musgos eginda daude.

Mota askotako katagorriak daude, espesie ugaria da. Zuaitzetan bizi diren katagorrien erena egalariak dira. Mota askotako urtxintxak existitzen dira. Adibidez: Katagorri Gorria

Eguneko animaliak dira, eta neguan lo daude. Akrobata itzelak dira. inguruneari ondo moldatzen dira. Janaria masaileta duten boltza batzuetan gordetzen ditu ondo babesteko. Bere etxai nagusia, “Lepaoria” da. Lepaoria mustelidoen familiako haragijalea da.

AURKIBIDEA:

Portada..................................1 or

Definizioa...............................2 or

Elikadura................................2 or

Ugalketa.................................3 or

Habitata.................................3 or

Motak.....................................4 or

Bitxikeriak..............................4 or

Bibliografia:

1- Gure inguruneko animaliak (pag 72-73)

2- Nire entziklopedia animaliak( pag 227)

3- Euskal herriko animaliak(pag 84)

4- Animaliak(pag 44)

5- Naturalez ( pag 15)

6- La enciclopedia de los animales ( pag 59)

7- Animales de nuestras ciudades ( pag 308 )

8- Wikipedia

PANDA HARTZA

Nagore YergaMaite Elordui

Aitziber Emperador

Panda hartza zuri beltza da, bere ilea sendoa eta koipetsua da, oso luzea dauka 3-10 cm

Hartz luzeak eta zabalak ditu, haurreko ankak seigarren kako-formako atzaparralak dauka eta hankak motzak ditu. Panda hartza 1,5 m-ko altuera dauka eta 150 kg gorako pisua du.Mutur motza dauka, buru handia eta gorputz biribila. Hartz hau, prozionoen familiakoak dira,

ugaztunak dira eta Panda Hartzaren izen zientifikoa hau da “Aluropoda molanoleuka”

Panda hatza belarjalea da.10-15 kg banbua jaten du egunero. Pandak ezin du 4 ordu baino gehiagorik egon jan gabe. Urdaila gihar indartzuz babestuta du, banbuaren ziriek ez zulatzeko.Pandek 15 ordu baino gehiago jaten du eta jaten duen %99 banbua da.

Ugaztun handi hau Txinan bizi da, Tibeteko ekialdean, hain zuzen ere. Bera baso epeletan eta banbu dagoen baso nagusietan bizi da.

.Pandak bakartiak dira eta bakarrik ibiltzea guztatzen zaie.

Lehen aipatu dugun bezala, panda hartza ugaztuna da. 6-7 urte bitartean heldutasun sexuala zaten dute eta ugalketa garaia udaberrian dago.Panda hartza haurdun dagoenean 5 hilabeteko hernaldia dute. Umea aiotzean, hamster baten tamaina du, horren ondorioz, 100g-ko pisua du. Kumea jaiotzean azal arrosa du eta itsua da, baina pixkanaka-pixkanaka ikusmena garatzen joaten da. Normalean ume 1 izaten dute baina 2 dituztenean bat hiltzen uzten dute ez dutelako energia gehiagorik biei zaintzeko. 6 hilabete egoten da umea esnea hartzen eta 3 urtekin independizatzen dira.

Desagertzeko zorian dago horregatik, espezie babestua da, batez ere Txinan. Desagertzeko zorian daudela esan dut eta arrazoi handiena banbuzko ohianak gutxiago daudela eta orduan pandak ez dute non bizitzerik. 1000 panda hartzetara ez dira heltzen mundu osoan. Dirudi ez arren hartz panda akrobata da. Denbora asko egoten da banbu kainaberetatik zintzilik, banbuzko zati oberenak aurkitzeko eta jateko. 20-30 urteko bizitza dute eta gehien iraun duen panda 36 urteko bizitza eduki zuen, gizakiak aldiz, ezin ginateke denbora hori bizi gure urteetan 144 urte izango zirelako.

Aurkibidea:

-Ezaugarri fisikoak.............................................1-Elikadura...........................................................2-Bizilekua............................................................2-Bitxikeriak...........................................................3-Bizitxa................................................................4

Bibliografia:

-Nire entziklopedia animaliak.-Gure inguruko animaliak.-Gaztentzako entziklopedia ilustratua animaliak.-Galzarian dauden animalien atlasa.-La enciclopedia de los animales.-Lur hiztegi entziklopedikoa.-Harluzer histegi entziklopedikoa.

ZEBRA

Soraia Lopes

Libe Larrabeiti

Zebra, ekidoen familiako ugaztun soziala da. Zaldiaren ahaidea da baina bera baino txikiagoa da, sorbalda arteko garaiera 1.30m baitira. Asko pisatzen dute, 200-300kg inguru. 30 urte inguru bizi dira eta korrika egiterakoan haien abiadura 60km/ordukoa da. Sudurretik hartzen du arnasausaina hautemateko eta belarri mugikorrak ditu obeto entzuteko. Isatsaren kolorea, iiluna da, eta intsektuak hiltzeko erabiltzen du. Motaren arabaera marra batzuk edo beste batzuk ditu. Marren bidez esagutzen dira eta defentza naturalak dira. Zurdak eskuila itxura dute. Hankaren amaieran apatx bana dute. aurreko hortzak belarra mozteko erabiltzen dute eta atzekoak berriz, belarra birrintzeko. Gorputz txikia eta trinkoa dute.

Emeak urte bateko ernaldia du eta kume bat erditzen du. Aita arduratsua da, hau da, kumea zaintzen du.

Ugaztun hau, belarjalea da, hots, belarrez bakarrik elikatzen da, hostos eta zuhaitz azalez hain zuzen. Egun osoa eta gauaren zati bat jaten ematen du. Ez da hausnarkaria behiak moduan. 10L ur edaten dute egunean.

Hiru mota bereizten dira:

Lehenengoa, Mendikoa: Mota hau oso arrunta da eta txikena, hanka laburrak ditu,gorputz eta gihar sendoak ditu.

Bigarrena:Ertaina da, bere kolorea ilunagoa da ilarak bakarrik, buruan, lepoan eta sorbaldan ditu.

Hirugarrena:Grevi zebra da,Frantziako prezidenteari omenez, izen hori dauka, mota hau desagertzeaz dago, oso gutxi gelditzen dira.

Sailkapen zientifikoa hurrengoa da: Mendiko zebra: Equus zebra. Zebra arrunta:Equus quagga. Grant zebra: Equus equus zebra. Burchel zebra: Equus burchelli. Grevy zebra: Equus grevy.

Ez dira etxe abere, hau da, izaera basatia dute. Arriskuan daudenean familia abisatzen dute. Sudurra bibraraziz, souinua ateratzen du. Ostikada defentzaz baliatzen dira nagusiki.

Afrikako sabanean bizi da, ñuen eta jirafen ondoan. Taldean 15 zebra inguru daude eta ar bat. 2-5 arteko arrak daude eta familia bat osatzen dute. Arrak taldea babestu behar du eta hil ostean taldeak beste bat bilatzen du.

Haiek emigratu egiten due 500km sabanan zehar. Arratsaldetan erreken ondoan ibiltzen dira; hori dela eta, kokrodiloekin kontuz ibili behar dira.

BIBLIOGRAFIA

-Klima gogorretako animaliak (94 orri)-Nire entziklopdia -Gaztentzako entziklopedia ilustratua:Animaliak (54 orri)-Wikipedia-Zebra: intrernet.

AURKIBIDEA:

1............................................................................................ Portada2............................................................................................ Definizioa eta ezaugarri fisikoak

3............................................................................................ Ugalketa4............................................................................................. Elikadura5............................................................................................. Motak eta izen zientifikoak6.............................................................................................. Habitata

BASURDEA

ASIER COUTOJOSEBA DAÑOBEITIA

Basurdea Sulidoen familiatik dator, hau da, txerrien ahaide urbila. Bere izen zientifikoa Sus Scrofa Scrofa da eta ugaztun ortiodoktikoa da. Jaiotzerakoan 1kg pisatzen dute, baina, helduak direnean 150-300kg pisa dezkakete. Basurdeek ikusmen kaskarra eduki arren, oso entzumen fina dute. Haien lepo inguruan larru gogorra dute eta ilea zurdez osatuta dago. Ilea oso sarria eta latza da, neguan hotza ez pasatzeko. Oso letagin zorrotzak eta mutur luzea dute, haien zuloak egiteko. Horrez gain, sabel aldean ile sorta handia dute.

Ugalketa dela eta, haurdunaldiak 4 hilabete irauten du eta haurdunaldi bakoitzean 2 eta 8 kume artean izaten dituzte. Azaro aldean ugaltzen dira eta kumeen ilea marraduna da.

Elikaduran basurdeak orojaleak dira eta gauez jaten dute. Jaioberriek astean behin belarra jaten dute eta 4 aldiz hartzen dute titia.

Basurde hitzak, urde basatia esan nahi du. Herri askotan desagertuta dagobai Europan zein Espainian, nahiz eta oraindik ere ikus ditzakegu hainbat leku zingiratsuetan. Eurasia eta Afrika aldean bizi dira gehienak eta talde txikietan biltzen dira.

Zuhaitzetan lokatza kentzea gustuko dute.5 eta 10 urte bitartean bizi dira eta egunez kobetan eta eurek egindako zulo txikietan sartzen dira.

Oinatzak bi apatx nagusi dituzte eta inguratuta daudenean bakarrik eraso egiten dute. Pertsona batzuk ehizatzen dituzte politak direlako eta beste batzuk ez, amorrua dutelako. Gure inguruko basoetan ugariak dira eta batzuetan “batida”k egiten dituzte ehizatzeko.

AURKIBIDEA

Deskribapena....1.orrUgalketa....1.orrElikadura....1. orr

Basurdearen kokapena....2.orrBitxikeriak....2.orr

GEPARDOA

Xabier Sarria

Txaber Saiz

Gepardoa felidoen familiako ugaztun haragijalea da. 1,5 m luze da eta 1 m inguru garai. Katuaren eta zakurraren kideko animalia da, katuaren antzeko burua dauka eta gorputza zakurrarena bezalakoa.

Belarri motz eta zabalak ditu eta kolore gris horixka tanta beltzekin eta ez da oso indartsua.

Arrak 90kg eta 1,40 m luze da eta 100km/h ko abiadura hartu ahal du, bere errekorra 110km/h da. ilaje pikatsa du eta beste felidoak baino txikiagoa da . 40-60 kg pisatu ahal dute. 3 hilabeterarte kumeek zilar kolorea dute. Buztana 80cm koa dute eta bakarrak dira atzaparrak ezkutatu ahal dituztenak. Animalia bakartia da eta muturrean dituen bi marrekin desberdintzen da.

Gepardo ar eta emea estaltz-garaian elkartzen dira ugaltzeko. Kumaldi bakoitzean hiruzpalau kume dituzte, oso baxu dute eta espermatozoide kopurua.

Gepardoak gaur egun Afrikan bizi dira, estepetako animaliak dira eta.

Gepardoak elikatzeko haragi freskoa jan behar du egunero eta horregaitik arantzurdei, txakalei eta hegaztiei egiten die eraso baina gazela du harrapakinik handiena.

Gepardoaren bizia nahiko laburra da 15 urte bizi ahal dira eta. 3 hilabetekin azten dira ehizatzen. Ehizara doazenean hiruzpalau anaiarreba doaz. 6 hilabetekin haien kasa ibiltzen dira. Harrapakina 50m ra dagoenean eraso egiten du atzaparkada batekin bota eta ito egiten du

Gepardoari buruzko bitxikeria batzuk hauek dira.

Bere izen zientifikoa latinetik dator eta Acynonegx da. 10.000 gepardo baino gutxiago geratzen dira. Haiek beldur dira gizakietaz.Egipton gepardoak maskotatzat erabiltzen zituzten. Ehizara joaterakoan ezkutatu egiten dira eta korrika atzaparrak erabiliz egiten du.

BIBLIOGRAFIA

● Lur hiztegia● Gure inguruko animaliak● Klima gogorretako animaliak● Los records de los animales● Tu primera enciclopedia de los animales

AURKIBIDEA

● Definizio eta ezaugarri fisikoak● Ugalketa● Habitata● Elikadura

● Bizimodua● Bitxikeriak

IZURDEA

LANDER ORTIZ DE ZARATEJON LOPEZ

Izurdea zetazeoen ordenako delfinidoen familiako itsas ugaztuna da(Delphinus delphis). Gorputz sendo eta luxezka du; 2-2,5 metro luze normalean. Oso arina da uretan gorputz oso ona duelako. Azal leun eta distiratsua du, gris kolorekoa. 200 kg pisatzen du bataz beste. Muturra moko formakoa eta luxezka du. 200 hotz inguru ditu. Burua handia du eta buru gainean espirakulua du; hau da, zulo horretatik hartzen dute arnasa.

Garuna oso garatua du. Bale itxurakoa da indartsua eta agila da. Bular hegatsak oso onak ditu eta norabidea zehazteko erabiltzen du. Arrak emeak baino handiagoak izaten dira.

Izurdeak normalean 11-12 hilabete egoten dira haurdun baina, mota batzuk 17 hilabete egoten dira. Eta gainera , ume bat bakarrik dute. Reproduzitzeko aktua laburra izaten da, baina, aldi askotan egin ahal dute denbora oso laburrean.

Izurdea haragijalea da , hau da, haragia jaten dute. Arrainak eta zefalopodoak jaten ditu.Itsasoan talde handietan ibiltzen da janari bila.

Taktika asko erabiltzen dute harrapatzeko.

Izurdeak ingurune urtarrera ezin hobe egokitutako ugaztunak dira, izurde batzuk itsasoetan bizi dira eta beste batzuk ibaietan.

Izurde 37 mota desberdin daude: orca, orca faltsua, izurde handia...Ba al dakizue orca izurde mota bat dela eta ez bale mota bat.

Izurdeak batzuetan itsasontziekin talka egin eta hiltzen dira, horregatik, itsasontziak eskibatzen saiatu behar dira. Izurdeak itsas gainera arnas hartzera joaten dira eta ez beraiek nahi dutelako. Izurde gazteak amarekin 8 urte euki harte egoten dira. Eta izurdeak 50 urte bizitzen dute, baina, itxian 10 urte baino gutxiago. Ba al dakizue izurdeak ekolokazioa egiten dutela,hau da, denbora batean klik-ak izeneko soinuak egiten dituztela.

Izurdeak soinu jakin batzuekin komunikatzen dira eta gainera saltoka eta dantzak erabiltzen dituzte komunikatzeko. Hiru soinu desberdin egin ahal dituzte.Hauek dira soinuak:klilak,rafagak eta silbidoak. Izurdeak irakasten dieten guztia azkar ikasten dute, beraz, oso azkarrak dira.

Zooetan eta akuarioetan jendearen jostagarri dira.Gainera, 4-7 metroko akrobaziak egiten dituzte. 1000 izurdetako taldeetan joaten dira, oso sozialak dira. Uretan 20 minutu egon daitezke arnasa hartu gabe, dirudienez biriki oso onak dituzte.

Abiadura handian ibiltzen dira uretan, halaber, munduko animalietako azkarrenetako bat da. Begi oso onak dute ur barrenean eta kanpoan, horregatik,oso lagungarriak dira pertsonak salbatzeko. Izurde arrak asko borrokatzen du eta zauriak ditu gorputzean. Mitologietan eta leiendetan izurdea ateratzen da.

Blibiografia

Lur hiztegi entziklopedikoa (6)

Klima gogorretako animaliak

Gazteen entziklopedia

AURKIBIDEA

1 orria.................azala2 orria.................ezaugarri fisikoak, ugalketa eta elikadura3 orria.................Habitata motak eta bizimodua4 orria.................bitxikeriak

TXIMINOA

Silvia Peña

Peio RicaGure animalia tximinoa da , antropoidea ere deitua. Gizakiaren antz handia

du. Tximinoek, ikusmen estereoskopikoa dute, eta lau gorpurtz adar oso

trebeak dituzte adarretatik zintzilikatzeko.

Tximinoek, ominidoen taldean sartzen dira, gizakiak bezala. Horregaitik,

gizakia eta Tximinoa arbaso amankomunekoak dira. Primateak ordezkatzen

dute. Tximinoen ezaugarri nagusia iletsua dela da.

Tximinoak ugaztunak dira, beraz ugalketa

sexuala deritxo. 8-13 urtean behin ume bat

eduki ahal dute. Umeak eukiteko denbora urte

osokoa da. Tximinoei ernaldia 230 egun ia da 3

hile irauntzen zaie.

Tximino askok, bere jakinduraz aprobetxatu,

janaria lapurtzen ikasten dute eta horretaz

elikatzen dira. Animali hauek, fruituez,

intzektuez edo hostoz elikatzen dira.

Tximinoak zuhaitzeko animaliak dira gehien

bat. Primateetako animaliak mundu guztian ageri dira Ipar Amerikan eta

Australasian ezik. Beraien bizilekua zuhaitza da baina lurrera jaisten dira

janaria hartzeko edo tokiz aldatzeko. Asiako baso tropikalean bizi dira

tximino askok. Afrikako mendebaldeko eta erdialdeko oihan tropikaletan ere

aurki ditzakegu.

Tximinoak bi motetan banatzen dira: Platirrinoak (edo Mundu Berriko

tximinoak) eta Kotaminoak (edo Mundu Zaharreko

tximinoak). Tximnio guztiek Dryopithecus adarretik

datoz. Gorilak, Orangutanak eta Tximpanzeak,

`Tximino Handiak´ deituak dira. Gorila, hauetako

tximino handi bat, bi espezietan bereizten da: Boneo uhartekoak eta

Sumatra uhartekoak. Goi-mailako primateen lehengo taldeari dagokio

tximinoena.

Tximinoak lau hanketan ibiltzen dira lurrean. Orangutanak (Tximino handiak)

hankak eskuak bezala erabiltzen dute. Oin zapaleko behatzak adar baten

inguruan tolesko. Arriskua igartzen badute, animali

hauek, geldi-geldi geratzeko gaitasuna dute orduak eta

orduetan zehar.

Animaliak hauek primaterik jakintsuenak dira gizonen

ostean; signoen hizkuntzas errez bat ikasi ahal dute ere.

Antropoideak “gizakiaren forma” esan nahi du.

Gehienek, buztan luzea dute, adar batetik bestera egiterakoan oreka

mantentzeko. Buztana beste zango bat balitz bezala erabiltzen dute.

BIBLIOGRAFIA

-Gazteen entziklopedia 8- Den-dena animali kumeei buruz. - Altea, ikusteko hiztegia animaliak.- La enciclopedia de los animalales.-Lur hiztegiak entziklopedia.-Gazteentzako entziklopedia ilustratua.-Animalien atlasa.-Animalien bitxikeriak.

AURKIBIDEA

DEFINIZIOA

ELIKADURA

UGALKETA

HABITATA

MOTAK

BITXIKERIAK