Apuntes Latin
-
Upload
raquel-garcia-garcia -
Category
Documents
-
view
130 -
download
1
Transcript of Apuntes Latin
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 1/21
Esquemas de morfología latina
El alfabeto latino de la época clásica constaba de los siguientes signos:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, X, Z
Notas al alfabeto:
- La C se pronuncia siempre K (Cicero).
- La G siempre tiene sonido débil (leges)- La U se pronuncia también en el grupo QU
(Quintus).- La LL se pronuncia como doble L ( puella)- La X se pronuncia KS (dixi).- La Z se pronuncia DS ( zephyrus).
El acento en las palabras latinas.
En latín no existe acento gráfico. El acento viene marcado por la cantidad 1 de la penúltima sílaba: si la penúltima sílaba es larga, la palabra es llana (autumnus); si la penúltima sílaba es breve, la palabra es esdrújula ( proelium). Hay que observar que en latínno hay palabras agudas.
1 En latín hay sílabas largas y sílabas breves. Son sílabas largas las que contienen una vocal larga o diptongo;
son sílabas breves las que contienen una vocal breve. Las reglas más generales para determinar la cantidad de lasvocales son las siguientes:
- Los diptongos son siempre largos. Los diptongos en latín clásico son: ae, au, oe, eu (caelum).- Una vocal seguida de dos o más consonantes o consonante doble es larga (ancilla).- Una vocal seguida de otra vocal es breve ( filia).
EL ALFABETO LATINO
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 2/21
Esquemas de morfología latina
1.- PRIMERA DECLINACIÓN:
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO - A - AE
VOCATIVO - A - AE
ACUSATIVO - AM - AS
GENITIVO - AE - ARUM
DATIVO - AE - IS
ABLATIVO - A - IS
LOCATIVO - AE
2.- SEGUNDA DECLINACIÓN:
SINGULAR PLURAL
masc./fem. neutros masc./fem. neutros
NOMINATIVO -US,-ER ,-IR
-UM -I - A
VOCATIVO -E,-ER,-IR -UM -I -A
ACUSATIVO -UM -UM -OS -AGENITIVO -I -I -ORUM -ORUM
DATIVO -O -O -IS -IS
ABLATIVO -O -O -IS -IS
LOCATIVO - I
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 3/21
Esquemas de morfología latina
ADJETIVOS DE LA PRIMERA CLASE:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMIN. -US,-ER -A -UM -I -AE -A
VOCAT. -E, -ER -A -UM -I -AE -A
ACUSAT. -UM -AM -UM -OS -AS -A
GENITI. -I -AE -I -ORUM -ARUM -ORUM
DATIVO -O -AE -O -IS
ABLAT. -O -A -O -IS
VERBO SUM
Enunciado: sum, es, esse, fui
SISTEMA DE PRESENTEINDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto Presente Futurosum
es
est
sumus
estis
sunt
eram
eras
erat
eramus
eratis
erant
ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt
sim
sis
sit
simus
sitis
sint
essem
esses
esset
essemus
essetis
essent
es
este
esto
esto
estote
sunto
El sistema de perfecto se forma de manera absolutamente
regular sobre el tema fu-.
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 4/21
Esquemas de morfología latina
TERCERA DECLINACIÓN:
SINGULAR PLURAL
masc./fem. neutros masc./fem. neutros
NOMINATIVO CERO, -S CERO, -E -ES - A , -IA
VOCATIVO CERO, -S CERO, -E -ES -A, -IA
ACUSATIVO -EM, -IM CERO, -E -ES -A, -IA
GENITIVO -IS -UM , -IUM
DATIVO -I -IBUS
ABLATIVO -E, -I -IBUS
4.- CUARTA DECLINACION:
SINGULAR PLURAL
mas./fem. neutros masc./fem. neutros
NOMINATIVO -US -U -US -UA
VOCATIVO -US -U -US -UA
ACUSATIVO -UM -U -US -UA
GENITIVO -US -UUM
DATIVO -UI -IBUS,-UBUS
ABLATIVO -U -IBUS, -UBUS
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 5/21
Esquemas de morfología latina
5.- QUINTA DECLINACION:
SINGULAR PLURAL
NOMINATIVO -ES -ES
VOCATIVO -ES -ES
ACUSATIVO -EM -ES
GENITIVO -EI -ERUM
DATIVO -EI -EBUS
ABLATIVO -E -EBUS
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 6/21
Esquemas de morfología latina
GENERALIDADES DEL VERBO LATINO
Voces: activa y pasiva.
MODOSPersonales No personalesIndicativoSubjuntivoImperativo
InfinitivoGerundioGerundivoParticipio
Supino
Temas: presente, perfecto, supino.
TIEMPOSTema de presente Tema de perfecto
PresenteImperfecto
Futuro
Pretérito PerfectoPretérito Pluscuamperfecto
Futuro perfecto
TEMASENUNCIADO CONJUGACIONES Presente Perfecto Supino
-1ª pers. sing. presente indicat. 1ª amo, -as, -are, -avi, -atum ama- (am-) amav- amat-
-2ª pers. sing. presente indicat. 2ª habeo, -es, -ere, habui, habitum habe- habu- habit-
-Infinitivo de presente 3ª rego, -is, -ere, rexi, rectum reg(e)- rex- rect-
-1ªpers. sing. pret. perf. Indicat. 4ª audio, -is, -ire, -ivi, -itum audi- audiv- audit-
-Supino M. capio, -is, -ere, cepi, captum capi- (cape-) cep- capt-
ANÁLISIS DE FORMAS VERBALES:
Una forma verbal se compone de:
Tema + Morfema de tiempo y modo + Desinencia personal
Presente / Perfecto / Supino Indica el tiempo Indica persona y númeroy el modo verbal
AMABANT: AMA + BA + NT
Tema de presente.
Imperfecto deindicativo.
Tercera personadel plural.
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 7/21
Esquemas de morfología latina
CONJUGACIÓN REGULAR ACTIVA. FORMAS
PERSONALES.
VOZ ACTIVA
SISTEMA DE PRESENTE SISTEMA DE PERFECTO
INDICAT SUBJUN. IMPERAT INDICA. SUBJU.
Morfematemporal
Morfematemporal
Morfematemporal
Morfematemporal
Morfematemporal
P r e s e n t e .
CERO
*1ªconj.:-E-
*Resto:-A-
CERODesinen.person.:*2ªs.:cero*2ªp.:-te
P r e t é r i t o
p e r f e c t o
CERODesin.
person:-i-isti-it-imus-istis-erunt(-ere)
-ERI-
I m p e r f e c t o
-BA- -RE-
P r e t é r i t o
P l u s c u a m-
-ERA- -ISSE-
F u t ur o
I m
p e r f e c t o
*1ª-2ªconj.:
-B-
*Resto:-A-(1ª p.s.)
-E-(resto)
CERODesinen
person.
*2ª y 3ªs:-to*2ºp.:-tote*3ªp.:-nto
F u t ur o
P
e r f e c t o .
-ERO-ERI-S-ERI-T
...
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 8/21
Esquemas de morfología latina
VOZ PASIVA
SISTEMA DE PRESENTE SISTEMA DE PERFECTO
IMPERAT INDICAT SUBJUNT
Sobre los tiempos de la voz
activa, cambiar la
desinencia personal activa
por la pasiva:
*Pres.:
2ªs.:
-re 2ªp.:
-mini*Fut.: 2ª y 3ª
sing.:
-tor 3ªp.:
-ntor
-r-ris(-re)-tur
-mur-mini-ntur
Se forma con el participio de
perfecto del verbo conjugado
+ SUM en el tiempo depresente o perfecto
correspondiente.
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 9/21
Esquemas de morfología latina
INFINITIVO Presente Pasado Futuro
Activa ama-re amav-isse amat-urus,-a,-um (esse)
Pasiva ama-ri amat-us, -a,
-um (esse)
amatum iri *
* El infinitivo de futuro pasivo amatum iri apenas es
utilizado, y es sustituido en la mayoría de las ocasiones por
la forma amandus, -a, -um (esse), que, en definitiva, es elinfinitivo de la conjugación perifrástica pasiva.
PARTICIPIO Presente Pasado Futuro
Activa amans, -ntis amat-urus, -a, -um
Pasiva amatus, -a, -um
Definición: El participio es un adjetivo verbal. Como adjetivo
debe concertar en género, número y caso con un sustantivo o
pronombre; como verbo tiene su sujeto, y podrá (o deberá)
llevar complementos.
Sintaxis:
a) Participio concertado: se trata del participo que
concierta en género, número y caso con un sustantivo o
pronombre que desempeña una determinada función en la oración
en la que se inserta el participio.1
Milites dormientes comprehendit.
Hostibus victis ignovit.
In urbem expugnatam intrat.
Adest de te sententiam laturus.
1 Traducción: El participio de presente normalmente puede traducirse por el
gerundio, o por una oración de relativo o subordinada temporal con presente
o imperfecto de indicativo.El participio de perfecto suele equivaler al
participio español, pero también puede traducirse por una relativa o
subordinada adverbial con perfecto o pluscuamperfecto pasivo, o por
gerundio compuesto pasivo.El participio de futuro puede equivaler a
expresiones de finalidad, intencionalidad o inminencia:
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 10/21
Esquemas de morfología latina
b) Participio absoluto (o ablativo absoluto): se trata de
una construcción en la que el participio concierta en género,
número y caso (siempre ablativo) con un sustantivo o pronombre
que no desempeña ninguna función en la oración principal: este
sustantivo o pronombre es exclusivamente sujeto delparticipio. La proposición de ablativo absoluto equivale a
alguna proposición adverbial, y habrá que traducirla con la
conjunción que exija el contexto:
Pythagoras, Tarquinio Superbo regnante, in Italiam venit.
Oppidum, paucis defendentibus, expugnare non potuit.
C. Flaminius, religione neglecta, cecidit apud Trasumenum.
Nihil bonum, voluptate dominante, inveniri potest.
Hay que resaltar que, al no existir en latín el participio de
presente del verbo sum, podemos encontrar ablativos absolutossin participio cuando éste había de ser el del verbo sum:
Me puero.
Hannibale vivo.
GERUNDIO Acusativo Genitivo Dativo- Ablativo
(Ad)ama-nd-um ama-nd-i ama-nd-o
GERUNDIVO ama-nd-us, -a, -um
SUPINO Acusativo Dativo- Ablativo
amat-um amat-u
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 11/21
Esquemas de morfología latina
PRONOMBRES:
1.- Personales:
NÚMERO CASO 1ªPERSONA 2ªPERSONA REFLEXIVO
S I N G U L A R
NOMINATIVO ego tu -
ACUSATIVO me te se
GENITIVO mei tui sui
DATIVO mihi tibi sibi
ABLATIVO me, mecum te, tecum se,secum
NÚMERO CASO 1ªPERSONA 2ªPERSONA REFLEXIVO
P L U R A L
NOMINATIVO nos vos -
ACUSATIVO nos vos se
GENITIVO nostri,nostrum
vestri,vestrum
sui
DATIVO nobis vobis sibi
ABLATIVO nobis,nobiscum
vobis,vobiscum
se,secum
2.- Posesivos:
UN POSEEDOR VARIOS POSEEDORES
1ª PERSONA meus, -a, -um noster,-tra,-trum
2ª PERSONA tuus, -a, -um vester,-tra,-trum
3ªPERSONA
(Reflexivo)
suus, -a, -um suus, -a, -um
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 12/21
Esquemas de morfología latina
3.- Demostrativos:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC FEMEN. NEUTRO
NOMINA hic haec hoc hi hae haec
ACUSAT hunc hanc hoc hos has haec
GENITI huius horum harum horum
DATIVO huic his
ABLATI hoc hac hoc his
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA iste ista istud isti istae ista
ACUSAT istum istam istud istos istas ista
GENITI istius istorum istarum istorum
DATIVO isti istisABLATI isto ista isto istis
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA ille illa illud illi illae illa
ACUSAT illum illam illud illos illas illa
GENITI illius illorum illarum illorum
DATIVO illi illis
ABLATI illo illa illo illis
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 13/21
Esquemas de morfología latina
4.- Fórico:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA is ea id ii eae ea
ACUSAT eum eam id eos eas ea
GENITI eius eorum earum eorum
DATIVO ei iis o (eis)
ABLATI eo ea eo iis o (eis)
5.- Fórico-enfático:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA idem eadem idem iidem eaedem eadem
ACUSAT eundem eandem idem eosdem easdem eadem
GENITI eiusdem eorundem earundem eorundem
DATIVO eidem iisdem
ABLATI eodem eadem eodem iisdem
6.- Enfático:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa
ACUSAT ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa
GENITI ipsius ipsorum ipsarum ipsorum
DATIVO ipsi ipsis
ABLATI ipso ipsa ipso ipsis
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 14/21
Esquemas de morfología latina
7.- Relativo:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA qui quae quod qui quae quae
ACUSAT quem quam quod quos quas quae
GENITI cuius quorum quarum quorum
DATIVO cui quibus
ABLATI quo qua quo quibus
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 15/21
Esquemas de morfología latina
COMPLEMENTOS DE LUGAR:
UBI (endonde)
UNDE (dedonde)
QUO (adonde)
QUA (por donde)
ABLATIVO
- Sin preposic.con nombres delugar menor que no tenganlocativo.
- Con IN connombrescomunes queno tenganlocativo y lugar mayor.
- Sin preposic.con lugar menor ydomus,humus, rus.
- Con AB, EX,DE en losdemás casos.
- Sin preposic.
ACUSATIVO
- Sin preposic.con lugar menor ydomus,humus, rus.
- Con IN, ADen los demáscasos.
- Con PER .
LOCATIVO
1ª : -ae2ª-3ª: -i
- Lugar menor de 1ª y 2ªdeclinacionesdel singular.- Nombrescomunes
domus,humus, rus.
ORACIONES SUBORDINADAS SUSTANTIVAS
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 16/21
Esquemas de morfología latina
1. El infinitivo:
INFINITIVO Presente Pasado Futuro
Activa ama-re amav-isse amat-urus, -a,-um (esse)
Pasiva ama-ri amat-us, -a, -um (esse) amatum iri *
* El infinitivo de futuro pasivo amatum iri apenas es utilizado, y es sustituido en la mayoríade las ocasiones por la forma amandus, -a, -um (esse), que, en definitiva, es el infinitivo dela conjugación perifrástica pasiva.
2. El pronombre interrogativo:
SINGULAR PLURAL
MASC. FEMEN. NEUTRO MASC. FEMEN. NEUTRO
NOMINA quis (qui) quae (qua) quid (quod) qui quae quae
ACUSAT quem quam quod quos quas quae
GENITI cuius quorum quarum quorum
DATIVO cui quibus
ABLATI quo qua quo quibus
EVOLUCIÓN FONÉTICA:
ESQUEMA:
1. Oraciones de infinitivo.
1.1. Infinitivo con sujeto propio en acusativo.
1.2. Infinitivo sin sujeto propio.1.3. Construcción personal.
2. Oraciones introducidas por subjunción.
2.1. Ut, ne. (Cambio de significado con verbos de
temor).
2.2. Quod, quin, quominus.
3. Interrogativa indirecta.
3.1. Indirecta parcial.3.2. Indirecta total.
3.2.1. Simples: num, -ne, nonne, an.
3.2.2. Dobles: utrum, -ne, ø ... an.
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 17/21
Esquemas de morfología latina
EVOLUCIÓN EJEMPLO
-u > -o manum > mano
-i- cerrada > e silvam > selva
-m y -t finales desaparecen amabam > amaba / amabat > amaba
p,t,c intervocálicas > b,d,g lupum > lobo
f- > h- ficum > higo
ae > e praemium > premio
oe > e oboedientem > obediente
au > o aurum > oro
o > ue novum > nuevo
e breve > ie bene > bien
li + vocal > j mulier > mujer
-ct- > ch noctem > noche
-ti+ vocal- > ci patientiam > paciencia
pl-, cl-, fl- > ll plorare > llorar
-m'n- > -mbr- hominem > hombre
s- líquida desarrolla e- speculum > espejo
VALORES SINTÁCTICOS DE UT (NE), CUM.
VALORES DE UT
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 18/21
Esquemas de morfología latinaCON INDICATIVO CON SUBJUNTIVO
1. Temporal (‘cuando’): ut praetor factus est, abiit
(cuando fue nombrado pretor, se marchó).
2. Comparativo (‘como’): ut praedixeram, ita accidit
(sucedió tal como yo había predicho).3. Interrogación directa o exclamación (‘cómo’):
ut vales? (¿cómo estás?)
1. Completivo (‘que’): volo ut mihi respondeas
(quiero que me respondas). Negación ne1 .
2. Final (‘para que’): da mihi pecuniam ut librum
emam (dame dinero para que compre un libro). Negación ne.
3. Consecutivo (‘[de modo] que’): quis est tam
demens ut sua voluntate maereat? (¿quién hay tanloco que sufra por propia voluntad.
4. Concesivo (‘aunque’): ut desint vires, tamen est
laudanda voluntas (aunque falten las fuerzas, sinembargo se ha de elogiar la intención).
5. Interrogativa indirecta (‘cómo’): nam ego vos
novisse credo iam ut sit meus pater (pues yo creoque vosotros ya sabéis cómo es mi padre).
VALORES DE CUM CON INDICATIVO CON SUNJUNTIVO
1. Temporal (‘cuando’): cum Caesar in Galliam
venit... (cuando César llegó a la Galia).1. Temporal [cum histórico] (‘cuando’, ‘mientras’,
‘como’, gerundio, al + infinitivo): cum Caesar venisset... (cuando había llegado César / comohubiese llegado César / habiendo llegado César / alhaber llegado César).
2. Causal (‘porque’, ‘puesto que’): cum vita sineamicis plena metus sit, ratio ipsa monet amicitiascomparare (puesto que la vida sin amigos está llenade inquietudes, la propia razón nos aconseja procurarnos amistades).
3. Concesiva (‘aunque’): cum omnes gloria anteiret,
omnibus tamen carus erat (aunque aventajaba atodos en reputación, era, sin embargo, querido detodos).
1. Gerundio.
a) Morfología:
1 Hay que recordar que con los verbos y expresiones de temor ut y ne intercambian sus significados.
GERUNDIO Y GERUNDIVO
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 19/21
Esquemas de morfología latina
GERUNDIO Acusativo Genitivo Dativo-Ablativo
Tema de presente-nd- (Ad) ama-nd-um
ama-nd-i ama-nd-o
El gerundio es un sustantivo verbal activo, y se declina como un sustantivo neutro dela segunda declinación.
b) Sintaxis:
El gerundio se utiliza para declinar el infinitivo en los casos que éste no posee:acusativo con preposición (ad ), genitivo, dativo y ablativo.
* Acusativo. (siempre con ad ). Expresa finalidad.
Ad consolandum litterae valuerunt.
* Genitivo, como modificador de un adjetivo o de un sustantivo. Con las preposicionescausa, gratia, expresa finalidad.
Ars amandiCupidus legendi
* Dativo. Es poco usado, y expresa finalidad.
* Ablativo. Puede emplearse sin preposición, con valor generalmente modal, siendo ésta la
única ocasión en que puede traducirse por el gerundio español.
Amare amando discitur Hominis mens discendo alitur et cogitando
También puede emplearse con todas las preposiciones que puede llevar el ablativo,expresando las circunstancias que dichas preposiciones marcan:
Egregius in dicendo De beate vivendo disputavimus
Como forma activa que es, el gerundio puede llevar objeto directo, si bien estaconstrucción se limita al genitivo y al ablativo sin preposición, prefiriendo en los otros casosla construcción de gerundivo:
Cupidus legendi carmina
2. Gerundivo.
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 20/21
Esquemas de morfología latina
a) Morfología:
GERUNDIVO ama-nd-us, -a, -um
El gerundivo es un adjetivo verbal pasivo.
b) Sintaxis:
El gerundivo se utiliza como doblete pasivo del gerundio con complemento directo.Así, lo que con el gerundio -forma activa- es complemento directo, con el gerundivo –forma
pasiva- es sujeto, y el gerundivo ha de concertar con él en género, número y caso:
Gerundio: Cupidus legendi carmina. Gerundivo: Cupidus carminum legendorum.
La traducción al castellano es idéntica en ambos casos, ya que nosotros traducimos lasdos formas como voz activa.
En las construcciones de genitivo y ablativo sin preposición aparecen indistintamentegerundio y gerundivo, mientras que en las construcciones de dativo, acusativo y ablativo con
preposición apenas aparece el gerundio, siendo sustituido por el gerundivo:
Urbi condendae locum elegerunt Ad libertatem defendendam adest
Multa dicta sunt de virtute contemnenda
a) Morfología:
SUPINO Acusativo Dativo-Ablativo
amat-um amat-u
El supino es un sustantivo verbal activo.
SUPINO
5/16/2018 Apuntes Latin - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/apuntes-latin 21/21
Esquemas de morfología latina
b) Sintaxis:
¬ La forma de acusativo (-um) se utiliza con verbos de movimiento para expresar
finalidad:
Legati a Roma venerunt questum iniuriasCubitum discessimus
¬ La forma en -u sirve para dativo y ablativo. El dativo se emplea tras adjetivos quesignifican bello, bueno, digno, fácil, útil, etc.:
Horribile dictu Difficile factu
Dignum memoratu
El ablativo se utiliza con verbos de movimiento indicando procedencia:
Primus cubitu surgat, postremus cubitum eat