4

Gero

Gure hizkuntzan inprimatu zenlehenengo liburua.

Linguae Vasconum PrimitiaeBordele (Frantzia), 1545.Bernat Etxepare.

Literatura erlijiosoa. Hitz neurtuz eginiko obra mardula.

Manual DebotionezkoaBordele (Frantzia), 1627.Joanes Etxeberri, Ziburukoa.

Gure literatura klasikoko

obrarik ospetsuena.

GeroBordele (Frantzia),1643.Pedro Agerre “Axular”.

Testamentu BerriaArroxela (Frantzia), 1571.

Joanes Leizarraga buruzen idazle talde baten

itzulpen lana.

Joana III.a Albretekoa, NafarroakoErregina, Nafarroa Beherean

(1555-1572).

Euskaltzalea.Protestantismoa zabaltzeko,

Testamentu Berria obraren itzulpenaagindu zuen. Bibliaren zati berria da.

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gero-ren hitzaurre horretan, Axularrek bere obrazelan sortu zen azaltzen du. Jarri azalpen horien klabe-letrak testuan dago-kien zatiaren ondoan.

A Gai horretaz euskaldunentzat obra bat egiteakomeniko zela hitz egin zen.

B Lagunarte batean mintzagai izan zen salbazioagerorako uztea zein kaltegarria den.

C Liburua bi zatitan egitea pentsatu zuen.

D Lagun taldekoek Axular jo zuten pertsona egoki-tzat obra hori egiteko.

E Baina euskaraz obra gutxi dagoela aintzat hartuzuen, eta lehen partea baino ez egitea erabaki zuen,zer gertatzen zen ikusteko.

F Axular ezetz esaten ahalegindu zen, baina alferrik.

EEEEgun batez, konpainia1 on batean, euskal-dunik baizen2 ez zen lekuan nengoela ekarrizuen solasak3, izan zen perpausa4, ez zueladeusek5 ere hainbat kalte egiten arimako,ez eta gorputzeko ere, nola egitekoen gerokouzteak, egunetik egunera, biharretik biha-rrera luzatzeak. Eta on zatekeela6 gauzahonetaz liburu baten, euskaraz, guztiz ereeuskararik baizen ez dakitenentzat, egitea:eta hartan, gero dioenak bego7 dioelaerakustea. Konpainia berean galdegin zenberehala, ea nori emanen zeikan8 liburua-ren egiteko kargua9. Eta bertze guztienartetik, hasi zeizkidan10 niri neroni aditzeraematen, lehenbizian keinuz eta aieruz11,eta gero azkenean, klarki eta agerriz12, nikbehar nituela egiteko hartan eskuak sartu.Ordea, nola ez bainintzen neure buruaz fio,desenkusatu13 nintzen ahal bezainbat.Baina alferrik, zeren hain zinez eta bateanlotu zeizkidan, non ezetz erraiteko bideguztiak hertsi baitzerauzkidaten14. Etahala, deliberatu15 nuen, buru-eragozkarri16

bezala, liburutto baten, bi partetan partitu-rik, gero honen gainean egitera.

Eta nahi nituzkeen bi parteak elkarre-kin, eta batean atera. Baina ikusirik zeingauza guti erideiten den euskaraz eskriba-turik, goganbehartu17 naiz eta beldurtu, ezdiren bideak asko segur eta garbi, badenbitartean zenbait trabu edo behaztopaharri. Eta, halatan, hartu dut gogo lehenbi-ziko parte honen lehenik benturatzeko18,eta berri jakitera bezala aitzinerat igortzeko.Honek zer iragaten den, zer begitarte19

izaten duen, eta nor nola mintzo den abisueman diezadan. Gero, abisu haren arauaz,etorkizunerat gobernatzeko: eta bigarrenpartearen kanporat ateratzeko, edo barre-nean gelditzeko eta estaltzeko.

Bilatu lauki horietan hitz markatuen esanahiak.

21

• Datu biografikoak

Pedro Agerre Azpilkueta Nafarro-ako Urdazubi herrian jaio zen,

Axular izeneko etxean, 1556an.

Salamancako unibertsitatean Teo-logia ikasi zuen eta 1600. urteanUrdazubitik hurbil baina Lapurdindagoen Sara herriko erretore jarrizen, bertako apaiz. Sermolari ospe-tsua izan zen eta Saran idatzi zuenGero liburu ospetsua, gure literaturtradizioan mugarri den obra.

Saran hil zen, 1644an.

aginduazitzaizkidanizango zelaegon dadilalagunarte

baizikhizketak

mintzagaiaezerk

zitzaion

imintziozerabaki

obligaziokezkatu

argi eta garbibarkamena eskatu

baitzizkidatenkanporatzeko

harrera

◗

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 21

Irakur itzazu informazio horiek eta bete hutsune-ak beheko zerrendetako hitzak aukeratuta.

22

• XVII.eko testuinguru erlijiosoa

AA urreko mendean Elizaren ustelkeria zuzen-tzeko Martin Luther-ek Erreforma protestan-

tea egin zuen. Horren erreakzio gisa, Eliza kato-likoak . . . . . . . . . . . . . . . . . .sustatu zuen etahorrek katolizismoaren jokabide zurruna eta bel-durrezkoa ekarri zuen: 1542an . . . . . . . . . . . . ,1543an zentsura inprentan eta 1545-63anTrentoko Kontzilioa. Kontzilioaren eraginezliteratura aszetikoa eta . . . . . . . . . . . . . askohazi ziren eta elizako liburuak . . . . . . . . . .hizkuntzetan jartzen ere hasi ziren.

• Axular eta erretorika klasikoa

GG arai haietan unibertsitateetan ikasitakoek erre-torika . . . . . . . . . . . . . sakon lantzen zuten.

Axularrek bere irakurgai zatiak egituraketa klasikobaten arabera . . . . . . . . . . . . . zituen, lau atale-tan. Lehenengo, auziaren . . . . . . . . . . . . . . . ,hots, zer frogatu nahi duen; bigarrenik: arrazoiakematea; hirugarrenik, . . . . . . . . . . . . . . . . hor-nitzea; eta laugarrenik, . . . . . . . . . . . . . . .

AA xularrek bere obran hainbat eta hainbat aiputxertatzen du . . . . . . . . . . . . . , autore klasi-

ko askorenak. Eta, ondoren, euskaraz ematen ditu,maisutasunez itzulita eman ere.

Jokabide horretan bi . . . . . . . . . . aipatu dituz-te ikertzaileek: bata, Axularrek bere . . . . . . . . . . . .edo jakituria erakusteko gogoa; bestea, itzulpen ego-kiak egiten irakasteko helburua, hots, Axularrekelizgizonei latinezko testuak egokiro nola. . . . . . . . . . . . . behar ziren irakasten zien.

• Sarako Eskola

XX VII. mendean, Lapurdin, idazle talde garran-tzitsu bat sortu zen, gehienbat . . . . . . . . . . . .

osatua: Ziburuko Etxeberri, Axular, Materre,Argaignarats, Haranburu, Klaberia eta beste batzuk.Dirudienez, . . . . . . . . . . . . . zen taldeko idazleohoretsuena, eta Axular trebeenetakoa. Sara,. . . . . . . . . . . . . eta Ziburu herriek osatzen dutentriangeluan mamitu ziren harremanen sare horretan,denen artean, gure lehen literatur . . . . . . . . . . . . .indartsua piztu zuten eta lapurtera klasikoa deituden hizkuntza literarioa garatu zen.

• Gero

LL iburu . . . . . . . . . . . . . da Gero: gerokogerotan dabilenari, hau da, bere arimaren

. . . . . . . . . . . . . gerorako uzten ari denarikargu hartzeko obra da, salbazio bidean lehen-bailehen jar dadin limurtzeko.

Liburua egiteko . . . . . . . . . . . . lagun taldebatean jaso zuela aipatzen du sarreran, SarakoEskola izenez ezagutzen dugun gizon ikasientaldean, hain zuzen. Eta . . . . . . . . . . . . . . . . .egiteko asmoa ere azaldu zuen. Bat argitaratuzuen, ordea; baina bikaina.

MM ende honetako autore eta obra ia guztiak. . . . . . . . . . . . . . . . . . dira. Garai hartan

. . . . . . . . . . . . aldean, batik bat, loratze eko-nomiko garrantzitsua gertatu zen: untzigintza,arrantza (balea, bakailaoa...) eta merkataritzaarloetan. Eta horrek jende . . . . . . . . . . . . mul-tzo bat sortu zuen, liburuak erosteko ahalmenaere bazuena. Hegoaldean, berriz, . . . . . . . . . . .ekonomikoa gertatzen ari zen, Espainian bezala.

• XVII.eko testuinguru ekonomikoa

• Gero: latinezko aipuak eta itzulpenak

✵ Kontrarreforma✵ nazio✵ Iparraldekoak✵ Inkisizioa✵ mistikoa✵ Lapurdi

✵ salbazioa✵ enkargua✵ eskolatu✵ beherakada✵ aszetikoa✵ bi partetan

✵ Donibane✵ mugimendu✵ klasikoa✵ taxutu✵ elizgizonek✵ Etxeberri✵ aurkezpena

✵ adibideekin✵ arrazoi✵ erudizioa✵ euskaratu✵ ondorioa✵ latinez

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 22

23

BBBBadakit, halaber, ezin heda naitekeelaeuskarazko mintzatze molde guztietara.Zeren anitz moldez eta diferentki mintza-tzen baitira Euskal Herrian: NafarroaGaraian, Nafarroa Beherean, Zuberoan,Lapurdin, Bizkaian, Gipuzkoan, Arabaherrian, eta bertze anitz lekutan. Batakerraiten du behatzea, eta bertzeak soegitea; batak haserretzea eta bertzeaksamurtzea; batak ilkitzea, bertzeak jalgitea;batak atea, bertzeak borta; batak erraitea,bertzeak esatea; batak irakurtzea, bertzeakleitzea; batak liskartzea, bertzeak ahakar-tzea; batak auzoa, bertzeak barridea; batakaitonen semea, bertzeak zalduna. Fineanbatbederak bere gisara, antzura etamoldera. Ez dituzte euskaldun guztieklegeak eta azturak bat, eta ez euskarazkomintzatzea ere...

BBBBaldin egin balitz euskaraz hainbat liburunola egin baita latinez, frantsesez edobertze erdaraz eta hizkuntzaz, hek bezainaberats eta konplitu izanen litzateke euska-ra ere. Eta baldin hala ez bada, euskaldu-nek berek dute falta eta ez euskarak.

BBBBadakit, anitzek1 miretsiko duelaeta edirenen2 arrotz eta estrainio3 ni lanhoni lotzea. Zeren anitz izan baita oraino-koan4, eta baita orain ere, ni ez bezalako-rik, ni baino honetako gaiagorik etaantzetsuagorik5, ez baitute guztiarekin ere,orainokoan, honelako materiatan, honelaausartziarik eta eskudantzarik6 hartu.Baitirudi ezen asko7 behar litzatekeelaarrazoi hau ene gibelatzeko8 eta geldia-razteko ere. Baina ene kontra deladirudien arrazoi honek beronek ni espor-tzatzen9 eta aitzinatzen10 nau, honekbihotz ematen11 dit, hau edireiten dut nikneure alde eta fabore, zeren enseiukarre-an12 bezala egiten diren lehenbiziko obreketa entseiuek, zenbait huts eta faltaizanagatik13 ere, badirudi ezen, zeren lehe-nak diren, barkakizun14 direla, eta batbe-derak15 disimulatzeko, ez ikusi iduri16

egiteko, eta are desenkusatzeko dituela.

Lehen zatia. Bilatu lauki beilegiotan markaturikohitzen sinonimoak edo egituren parekoak.

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lehenengo testua.

1. Punturik puntura, zenbat esaldi daude? . . . . . . . . .

2. Azken esaldi luzean, zenbat aldiz erabili dituzeren eta ezen? . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Zer dio Axularrek pasarte horretan? Hiru ✗.

❍ Adierazten du ezen askori bitxia egingo zaielabera horrelako materia batean murgiltzea.

❍ Bere burua gai ikusten du lan horri ekiteko.❍ Aitortzen du inor aritu ez izana arrazoi nahikoa

izan beharko litzatekeela bera ere ez sartzeko.❍ Lehena izatea, ordea, abantaila izan litekeela dio,

lehen saioak ez baitira horren zorrotz epaitzen.

Bigarren testua. Zer dio Axularrek? Hiru ✗.

❍ Euskal Herriko mintzaira guztiak dakizkiela.❍ Euskal Herriko herrialdeetan hainbat hizkera dau-

dela, lege eta ohitura desberdinak dauden bezala.❍ Euskaldunok, lexikoari dagokionez, hainbat

aldaki erabiltzen ditugula.❍ Zazpi herrialde bereizten ditu Euskal Herrian, eta

banan-banan aipatzen ditu.

Hirugarren testua. Zer dio Axularrek? Hiru ✗.

❍ Dio ezen euskaraz beste hizkuntzetan adina libu-ru egingo direla.

❍ Euskara edozein hizkuntza bezain goi mailakoaizan daitekeela.

❍ Onartzen du euskaraz beste hizkuntza batzuetanbaino obra gutxiago idatzi dela.

❍ Dio ezen euskaldunok garela euskara beharbezain garatua ez egotearen errudun.

askokausardianahikoaaurkituko

bitxianiri atzera eragiteko

orain artetrebeagorik

animatzenez ikusi itxura

saio gisaizan arren

aurrera bultzatzenanimatzenbarkagarribakoitzak

◗

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 23

Alferrari eta Denbora zatiak. Bilatu lauki beile-gi horietan testuetan markaturik dauden hitzensinonimoak edo egituren parekoak.

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Alferrari. Markatu aukera zuzenak. Hiru ✗.

❍ Pasarte horretan Axularrek galderekin bidera-tzen du tesia.

❍ Bigarren paragrafoan bost atsotitz jarri ditu,tesia indartzeko.

❍ Pasarteko mezua hau da: alferkerian bizi denaazkenean galdu egiten da, baliogabeko bihur-tzen da, ezgauza.

❍ Azken esaldiak argi eta garbi adierazi nahi dualferra sobran dagoela Lurrean, ez baitu inolakozereginik betetzen.

❍ Aurrekoan bezala, pasarte honetan ere nabariada Gero obra mistikoa dela, hots, sentimenduerlijioso indartsuen eraginpean bizi den idazlebaten obra.

Denbora. Markatu aukera zuzenak. Hiru ✗.

❍ Axularrek pasarte horretan egitura deduktiboaerabili du: tesia edo ideia nagusia hasieran.

❍ Latinezko aipuaren itzulpen literala egin du,Leizarragak egiten zuen bezala.

❍ Axularrek denborari buruzko argumentazioa adi-bideekin hornitu du.

❍ Axular irakurleari zuzentzen zaio, 2. pertsonan,hurbiltasuna lortzeko.

❍ Nahiz eta irakurleari zuzendu, ez dio aholkurikematen; ez da hori idazlearen helburua.

24

DDDD enbora da lehen, orain eta gero gauzenibiltzea, iragatea9; eta, iragatearekin batean,higatzea eta akabatzea. Denbora beti doa.Neque quod futurum est meum, neque quodfuit, dio Senekak. Iragana eta etorkizuna ezdira gure. Joana joan, etorkizuna etorkizun,presentekoa da gure, eta ez bertzerik.

Izan da erran duenik denbora ez deladeus10, hartaz oroitzapenik eta pentsatzerikez denean. Eta, horrela, lo datzanari11 ezzaiola orduko denbora deus iruditzen, ezduela sentitzen, ez balitz bezala iragatenzaiola. Zeren orduan ez baitu hartan pen-tsatzen eta ez gogorik12 edukitzen.

Urarekin konparatu13 nahi nuke denbora.Zeren denborak eta urak elkarren irudika14

handia baitute. Ura beti doa, bata bertzearidarraio15. Iragana aitzina16 joana da, etor-kizuna dator gibeletik17, eta aitzinekoakguti irauten du aitzinean. Ez du inork ira-gandako uretik hartzen, ezta etortzeko dago-enetik ere: aitzinekotik behar da hartu, ira-gatean, presente denean.

Horrela da, beraz, eta horrela egin beharduzu denboraz ere: presente denari lot zakiz-kio18 eta probetxa. Zeren bertzela, haize onadabilenean itsasoratu gabe gelditzen denbelauntzia bezala gera zaitezke zu ere.

igarotzeaalderatu

antz, itxurajarraitzen zaio

ezerdagoenari

borondaterikaurreraatzetik

euts iezaiozu

dagoenarenganbelarkirikerabiltzen

eskuetan hartzeazemankorraoztopatuko

maiz janzten densitsik, pipirik

ZZZZein zaldi da on edo hobea, geldiriketa alferrik bere plazerera dagoena ala

ibiltzen eta maneiatzen1 dena? Zein untzi,kostan dagoena ala itsasoan dabilena? Zeinur, geldia ala lasterra? Zein burdina, zokoandatzana ala erabiltzen dena? Segur da erabil-tzeaz, maneiatzeaz eta eskuztatzeaz2 guztiakontzen, argitzen eta fintzen direla; eta baitaalfer eta geldi egoteaz guztiak galtzen, dese-giten eta herdoiltzen ere. Bada, hori berorigertatzen da alfer dagoenaren baitan3 ere.

Dabilen harriari ez zaio goroldiorik4 lo-tzen. Ur irakinean ez du euliak pausatzen.Ardurako5 arropari ez zaio zedenik6 egiten.Zuhaitz betekorra7 ez du inork ebakitzen.Baina alferra, hutsala, bere sasoian jasatenez duena... zertako da? Ut quid etiam terramoccupat? Horrelakoak zertako trabatuko8 duLurra?

◗

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 24

25

UUUUsoa bezalakoa da maitale itsutua. Usoak ezdu, bertze hegaztiek bezala, edatean buruagoiti1 altxatzen. Edan gogo duena, abereekbezala edaten du: hatsik2 hartu gabe, buruagoratu gabe, kolpe batez edaten du. Bertzehegaztiek, edateko, kurka3 guztietan, ahata-ra4 bakoitzean burua goiti altxatzen dute.Eta badirudi naturak berak irakatsirikegiten dutela horrela. Zeren nola orduan bai-tute perilik5 gehien, zeren orduan baitaudegeldienik uretara beha6, eta orduan baitiraehiztariez ere zelatatuak, barrendatuak7 etazainduak, halatan daude hek ere iratzarriakorduan, eta edaten duten ur xorta8 guztietaningurunera behatzen dute, eta burua goitialtxatzen, guardia egiteko bezala.

Baina usoak ez du horrelakorik egiten,ahuspez9 dago, ase10 arteino11; ez du,bitartean, bururik altxatzen, eta ez ingururabegiratzen. Eta horretan ageri12 da usoareninozentzia eta ergelkeria, perilik gehien due-nean baita eroenik eta axolagabeenik.

Horrelakoa da, bada, bere gogo guztiaemakumeetan ipinia daukana ere. Etsaia ze-latan dagokionean, perilik gehien duenean,orduan dabil galduenik eta eroenik. Zerenbere edate hartaz eta plazeraz baizen13 ezbaitu, deusez ere bertzez14, konturik egiten.

EEEErleak, hain gauza ttipiak eta flakoak15, bete-tzen du mundua eztiz eztitzeko eta ezkoz16

argitzeko. Eta gaitz17 litzateke kontatzea nolagobernatzen diren erleak elkarren artean;nola duten bere erregina eta obeditzen duten;nola zaharrak kofauean18 barrena, etxekolanen egiten egoten diren; eta gazteak beremantenuaren eta bizigaien19 garraioan kan-potik ari diren. Eta nola bertzerik ere anitzgauza egiten duten eta guztiak hain ordenan-tza handiarekin, non baitirudi ezen ez delaerregerik bere erresuma hain ongi goberna-tzen20 duenik, nola erleek bere erreginarekinbatera trabailatuz, gobernatzen baitute berea.

Bilatu lauki beilegiotan testuetan markaturik dau-den hitzen sinonimoak edo egituren parekoak.

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Maitale itsutuarena. Markatu aukera zuzenak.Hiru ✗.

❍ Usoen jokabidea gizakiontzat eredugarria dela dio.

❍ Autoreak dio ezen hegaztien artean usoa delaaxolagabeena, ez baitu bere burua jagoten.

❍ Gizakia eta usoa alderatzen ditu, esanez biekere arriskuaz ohartu gabe jokatzen dutela.

❍ Bukaeran, emakumeekin aritzen dena edateazeta plazeraz soilik arduratzen dela dio.

❍ Emakumetarako zaletasunak gizona itsutu egitenduela dio.

Erleak eta inurriak. Bete ariketok.

1. Testuan bada kontraste handiko ideia bat.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Lapurteraz -t(z)en aspektuarekin, zeren egitenmoldea erabiltzen da. Idatzi testuko adibide bat.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. Aztertu testuko azken perpaus konplexuan dau-

den atzizkiak. Idatzi eskema.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

arriskurikbegiragora

arnasarikhurrupa, trago

ahokada, ahamenahoz behera

betezelatatuakxurrutada

argizarizzaila

arteannabari

erlauntzanelikagaien

bainobeste ezertan

ahulakzaintzen

HAIN ... NON

◗

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 25

Aztertu item hauek eta markatu egia diren ala ez: Egia / Faltsua.

1. Pedro Agerre Axular idazlea Lapurdin jaio zen, XVI. mendean . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍2. Gero obra talde lana da, Axularrek eta beste apaiz batzuek elkarlanean egina. . . . . . ❍ ❍3. Axularrek autore klasikoen aipu ugari txertatu zituen, latinez. . . . . . . . . . . . . . . . . . ❍ ❍4. Gero obra argitaratu zenean, XVII. mendean, Iparraldeko ekonomia ondo zegoen. . . . ❍ ❍5. Irakurtzaileari sarreran, Axularrek obra bi zatitan egiteko asmoa azaltzen du. . . . . . ❍ ❍6. Sarako Eskola deituriko mugimenduan Axular izan idazle guztien gidari. . . . . . . . . . . ❍ ❍7. Axularren obra literatura erlijiosoan kokatzen da, aszetika azpigeneroan. . . . . . . . . . ❍ ❍8. Nafarreraz idatzi zuen obra Axularrek, eta zati batzuk beste euskalkietan. . . . . . . . . ❍ ❍9. Axularrek maiz jotzen du naturako elementuetara eta adibideetara tesiak biribiltzeko. . ❍ ❍

10. Gero obran Axular erretorika molde berri bat erabiltzen aitzindaria izan zen. . . . . . . ❍ ❍

26

Sermolari ospetsua Urdazubi Latinezko aipu ugari, erudizioa NafarroaEuropan elizliburuak nazio hizkuntzetan

FITXA TEKNIKOA. Koka itzazu beheko informazioak. Grisez daudenak, goiko hutsuneetan.

Sara-Donibane-Ziburun idazle talde garrantzitsuaHitz lauz Erlijioa-Aszetika Arimaren salbazioaPedro Axular

Prosa aberatsa, egituretan eta lexikoan Sarako eskola giroan sortua Kontrarreforma ondorengo giroanBordelen

Gero Axularren prosa, euskara klasikoa Irakurgaiak egitura klasikoan eratuakSaran Obra bi partetan egiteko asmoa

Lapurdin egoera ekonomiko ona 1643 Kantatuak izateko Autorea ohartua euskara molde aniztasunezXVII

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:49 Página 26