2

AURKIBIDEA

1. PROGRAMAZIOAREN OINARRIA ……………………………..………. 4

1.1. Programazio kontzeptua eta justifikazioa …………………... 4

1.2. Programatzearen zehaztapen prozesua …………………… 4

1.3. Lege oinarria …………………………………………………... 4

1.4. Egungo hezkuntzaren helburu handiak …………………….. 5

2. IKASTETXEA …………………………………………………………...….. 5

2.1. Azterketa fisikoa eta testuingurua …………………………… 5

2.2. Giza azterketa …………………………………………………. 5

2.3. Ikastetxeko proiektuak eta programak ……………………… 5

3. IKASLE TALDEA ……………………………………………………..…… 6

3.1. Ikasle-taldearen ezaugarriak ………………………………… 6

3.2. Ikasleen ezaugarri psikoebolutibo nagusiak ……………….. 6

4. GAITASUN GILTZARRIAK ………………………………………...…….. 6

5. HIZKUNTZEN TRATAMENDU INTEGRATUA …………………...……. 8

6. HELBURUAK ……………...…………………….…………………………. 8

6.1. Lehen hezkuntzako helburu orokorrak ……………………… 8

6.2. Hizkuntza eta literatura arloko xedea (A ereduan) ………… 9

6.3. Programazioaren helburu nagusiak ………………………… 9

7. EDUKIAK …………………………………….……………………………... 9

7.1. Arloko edukien sekuentzializazioa ………………………….. 9

7.2. Diziplinarteko edukiak ………………………………………… 10

7.3. Zeharkako elementuak ……………………………………….. 10

7.4. Balioetan oinarritutako hezkuntza …………………………… 10

8. METODOLOGIA ………………………………….………………………... 11

8.1. Oinarri metodologiko orokorrak ……………………………… 11

Metodo komunikatiboa, bereziki ahozkoa ………………. 11

8.2. Proposamen metodologiko zehatzak ……………………….. 13

9. ANTOLAKETA ………………………………….………………………..... 16

9.1. Denboraren kudeaketa …………………………………….…. 16

9.2. Jarduerak eta jardueren egituraketa ………………………... 17

9.3. Jarduera osagarriak eta eskolaz kanpokoak ………………. 17

9.4. Ikasleen taldekatzeak …………………………………….…... 17

9.5. Baliabideak …………………………………….………………. 18

10. EBALUAZIOA ………………………………….………………..……….. 18

10.1. Ikasleen ikaskuntza prozesuaren ebaluazioa …………….. 18

10.2. Irakaskuntza-prozesua eta irakas-lanaren ebaluazioa ….. 23

11. ANIZTASUNAREN TRATAERA ………………………………….…..... 24

11.1. Oinarrizko printzipio eta irizpideak ………………………… 24

11.2. Egoera ezberdinetan eskuhartzeko irizpideak …………… 24

11.3. Arreta puntuak …………………………………….…………. 24

UNITATE DIDAKTIKOAK ………………………………..….…………...….. 26

12. ONDORIOAK …………………………………….……………………….. 51

13. BIBLIOGRAFIA ………………………...………………………………… 51

3

4

HITZAURREA

Aurkezten den Programazioa Nafarroan kokaturik dagoen ikastetxe bateko Lehen Hezkuntzako (LH) lehenengo mailako A ereduko Euskal Hizkuntza eta literatura arloko ikasturteko Programazioa da. Honen xede nagusi da, komunikazio testuingurutan kokatuz, jolasaren erabilerarekin eta lanak taldean eginez, ezinbestekoak diren hizkuntzaren oinarrizko trebetasunak modu integratuan garatzea, beren komunikazio gaitasuna garatu eta hobetu nahi duten herritar kontzienteak eta interesdunak sortuz.

1. PROGRAMAZIOAREN OINARRIA

1.1. PROGRAMAZIO KONTZEPTUA ETA JUSTIFIKAZIOA

Hezkuntza Ministerioak programazioa era honetara definitu izan du "aldez aurretik zehaztutako helburuak lortzea ahalbideratzen duten hezkuntza asmoak proposamen didaktiko bilakatzen dituen ekintza multzoa da” (MEC, 1996). Imbernon (1992) eta Perezentzat (1995) oso justifikatua dago Programazioa diseinatzea, besteak beste, inprobisazio eta mentura egozten direlako, baita denbora galtzeak saihestu ere. Horretaz gain, autoreek programatzeak irakaste-ikaste prozesua sistematizatu eta antolatzea ahalbideratzen duela gehitzen dute, lan pedagogikoa testuinguruaren ezaugarrietara egokitzen. Hare gehiago, LOE-ko 91. artikuluan, irakasleen funtzioen artean, lehen tokian biltzen da “Esleituta dituzten arloak, jakintzagaiak eta moduluak programatzea eta irakastea” dela irakasleen egin beharra. Hartara programazioa diseinatzea irakasleon ezinbesteko egin beharra da.

1.2. PROGRAMATZEAREN ZEHAZTAPEN PROZESUA

Programazio hau gizartearen esparru zabalean sortzen da, gero eta gertuagoko testuinguruetatik pasa eta, beti ere, testuinguru hurbileneko beharrei erantzuteko. Programatzeko orduan, zehaztapen maila ezberdinak hartu dira:

1.3. HEZKUNTZA LEGE OINARRIA

- 2/2006 Lege Organikoa, maiatzaren 3koa, Hezkuntzari buruzkoa.

- 8/2013 Lege Organikoa, abenduaren 9koa, hezkuntzaren kalitatea hobetzekoa.

- 60/2014 Foru Dekretua, uztailaren 16koa, Nafarroako Foru Komunitatean Lehen Hezkuntzako curriculuma ezartzen duena.

- Ecd/65/2015 Agindua, urtarrilaren 21eko, gaitasun, eduki eta ebaluazio irizpideen arteko harremana zehazten duena.

-72/2014 Foru Agindua, abuztuaren 22koa, Lehen Hezkuntzako ikasleak ebaluatu eta hurrengo mailara pasatzeko arauak ezartzen dituena.

3. maila: IKASGELAKO

PROGRAMAZIOA

2. maila: IKASTETXEKO PROIEKTUA

1. maila: ADMINISTRAZIOA

5

1.4. EGUNGO HEZKUNTZAREN HELBURU HANDIAK

A. Ikasle guztien garapen pertsonala: LOE-ko 2. artikuluko hezkuntza helburuen artean lehena da “Ikasleen nortasuna eta gaitasunak erabat garatzea”. LOMCEk gehitzen du “Gaitasun kognitiboak, funtsezkoak izan arren, ez dira nahikoa; txikiak garenetik zeharkako gaitasunak landu behar ditugu, adibidez, pentsamendu kritikoa, aniztasunaren kudeaketa, sormena edo komunikatzeko gaitasuna, baita funtsezkoak diren jarrerak ere; esate baterako, norberarekiko konfiantza, gogoa, konstantzia eta aldaketaren onarpena”.

B. Ikasle bakoitzaren garapena: LOE-n oinarrizko printzipioak dira kalitatea eta ekitatea. Horrek ikasle guztiei eta bakoitzari dagokien eta behar duten ikaskuntza ematean datza.

C. Denengan eman beharreko ezinbesteko garapena; gaitasun giltzarriak: LOE-k horrela dio “herritar guztiek izan behar dute hezkuntza-sistemaren barruan eta kanpoan prestatzeko aukera, garapen pertsonalerako eta profesionalerako ahalmenak, jakintzak, trebetasunak eta gaitasunak eskuratu, eguneratu, osatu eta zabaldu ditzaten".

2. IKASTETXEA

2.1. AZTERKETA FISIKOA ETA TESTUINGURUA

Ikastetxea Nafarroako hegoaldeko herri batean kokatua dago. Udalerria eremu ez euskaldunean dago eta euskararen ikaskuntza ez da derrigorrezkoa. Horrela, A eredua aukerazkoa da eta ikastetxeko ikasleen erdia gutxi gorabehera dago matrikulatuta aipatu ereduan. Bi lerroko ikastetxea da.

Herriak 3277 biztanle ditu. Ureztapeneko laborantza (artoa, barazkiak, zuhaitzak), abeltzaintza industriala eta industria (manufaktura, kontserbak) dira udalerriko ekonomia jarduera nagusiak. Lanean ari den populazioaren ia erdia bigarren sektorean dabil, herena baino gehixeago lehenengoan eta %20 inguru hirugarrenean. Populazioak etengabeko goranzko joera izan du oro har.

2.2. GIZA AZTERKETA

a. Ikasleak.- Ikastetxera herriko ikasleak zein ingurukoak joaten dira. Eskolako neska-mutilen familiak, alderdi sozio-ekonomikoan, oro har, erdi mailakoak dira. Ikastetxean, beste edozeinetan bezala, hezkuntza sostengurako premia berariazkoak dituzten ikasleak badira. Horretaz gain, asko dira eskolan etorkinak diren ikasleak.

b. Irakasle-taldea.- Eskolako irakasle ia guztiek bertan behin-betiko lanpostua dute eta egonkortasuna alde horretatik nabarmena da.

2.3. IKASTETXEKO PROIEKTUAK ETA PROGRAMAK.

Programazioa egiterakoan hauexek dira kontutan hartu diren Ikastetxeko oinarrizko dokumentuak: Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua, Ikastetxeko Hizkuntza Proiektuak eta Hizkuntza Integratuen Proiektua. Ikastetxean martxan egonik programazio honetan eragina izan duten proiektu ofizialak ondorengoak dira: IRAKURKETA PLANA, IKT GARAPENERAKO PROIEKTUA, HEZKUNTZAREN KALITATEA HOBETZEKO PROIEKTUA eta ELKARBIZITZA PLANA.

6

3. IKASLE TALDEA

3.1. IKASLE-TALDEAREN EZAUGARRIAK

LH-ko lehen mailako bi geletatik euskara 16 ikaslek aukeratu dutenez, aipatu arlorako talde bat osatzen da. Ikasle hauek guztiek Haur Hezkuntzan euskara ikasi dute. Horrek esan nahi du ikasleek badituztela hizkuntzarekin hainbat aurreko esperientzia. Bada ere, hezkuntza sostenguko premia berariazkoak dituen ikasle bat. Horretaz gain, taldean aniztasuna nagusi da, haur bakoitzaren zailtasun eta beharrak ezberdinak baitira, baita motibazio, interes eta egoera pertsonala ere.

3.2. IKASLEEN EZAUGARRI PSIKOEBOLUTIBO NAGUSIAK

1. Taula. LH 1. mailako IKASLEEN EZAUGARRI PSIKOEBOLUTIBOAK

Ezaugarri kognitiboak

Logika zehatzera hurbilduz: bere inguruneko gertakizunak bere buruan irudikatu ditzake modu ordenatuan.

Pentsamendu intuitibo eta zehatza (objektuekiko dependentzia).

Aztertzeko eta laburtzeko zailtasunak.

Pentsamendu magikoaren zenbait ezaugarri mantentzen dira.

Ezaugarri motoreak

Gorputz irudia eskuratzen da eta kontrol motorea handitzen.

Gorputz segmentuen independentzia eskuratzen da.

Lateralitatea finkatzen da.

Denbora eta espazio nozioak antolatzen eta egituratzen dira.

Ezaugarri afektibo eta sozialak

Lagunekin dituzten harremanak iraunkorrago bihurtzen dira eta liderraren paper kohesionatzailea agertuko da.

Helduek protagonismoa galdu eta berdinen taldeak irabazten du.

Haurrak Jolasen bidez garatzen dira.

4. GAITASUN GILTZARRIAK

Egungo Curriculumak gaitasunetan oinarritutako ikaskuntza du helburu. Ecd/65/2015 aginduaren arabera Europa Batasunaren gomendioek azpimarratzen dute “herritarrek gaitasun giltzarriak eskuratzea beharrezkoa dela norbanakoen garapen pertsonal, sozial eta profesionala gaur eguneko mundu globalizatura egokitu eta jakintzarekin lotutako garapen ekonomikoa eskuratzeko”. Gaitasun giltzarri bezala ezagutzen ditugu pertsona guztiek bere garapen osoa eta errealizazioa lortzeko, herritartasun aktiborako, eta gizartean txertatu zein lanerako beharrezkoak direnak. Euskal Hizkuntza eta Literatura arloak (A ereduan) gaitasun giltzarri guztien garapenean eragina du, baita programazio honek ere. Segidan, ekarpen horren muina aipatzen da.

2. Taula. Gaitasun giltzarriak arloan eta programazioan

ARLOAREN EKARPENA PROGRAMAZIOAREN EKARPENA

Hiz

ku

ntz

a

Ko

mu

nik

azio

a

HK

Hizkuntzak ikastearen helburu nagusia komunikazio-gaitasuna garatzea da; denetariko testuak ulertu eta sortu ahal izatea, komunikazio-egoeretara egokituak. Hizkuntza jakin bati buruz ikasitako trebetasunak eta estrategiak, besteetara transferitzeko ikasketak dira, eta denon baitako hizkuntza-gaitasuna garatzeko balio dute.

- Testu anitzak entzun, irakurri eta idaztea eta komunikazio testuinguru ezberdinetan hitz egitea. - Testuen ulermen estrategiak eta sorkuntza estrategiak. - Hizkuntzaren elementuen inguruan hausnartzea: oinarrizko egitura morfosintaktikoak ulertu eta erabiltzea.

7

Ika

ste

n i

ka

ste

a I

I

Ek

ime

na

eta

ek

intz

aile

tza

EE

Hizkuntza mundua irudikatzeko bide bat denez, gure jarduera erregulatzen eta orientatzen du, autonomia gero eta handiagoarekin. Hori dela eta, arlo honetatik hizkuntza garatzea eta hobetzea lagungarria da pentsamendua antolatzeko, afektuak eta sentimenduak komunikatzeko eta emozioak erregulatzeko.

- Ikaskideekin elkarreraginez ikastea. - Ikasteko interesa azaltzea eta nork bere buruan konfiantza garatzea. - Beste norbaiten jarraibideak entzun eta ekintzak berregitea. - Jarduera zein proiektuak taldean, ardurak hartuz, egitea. - Sentimenduak adieraztea.

Ga

itas

un

dig

itala

GD

Informazioa eta komunikazioa bilatzeko, hautatzeko eta tratatzeko ezagutzak eta trebetasunak ematen ditu. Curriculumak barne hartzen du testuak egitean euskarri elektronikoak erabiltzen jakitea. Komunikabide digital berriek bidea ematen dute idatzizko hizkuntzaren ikaskuntza egiazko komunikazio truke batean kokatzeko.

- Arbel digitalean ipuinak irakurtzea. -Gelako bloga erabiltzea eta balioetsi. - Marrazki bizidunak ikustea.

Ga

itas

un

so

zia

l e

ta

zib

iko

ak

GS

Z

Gaitasun hori bizikidetasunerako, errespeturako eta pertsonen arteko elkar ulertzerako gaitasunen eta trebetasunen multzoa denez, haiek eskuratzeko hizkuntza beharrezkoa da. Hizkuntza bat ikastea, besteekin ko-munikatzen ikastea da, transmititzen dutena ulertzen jakitea, errealitate ezberdinekin harremana izaten jakitea eta norberaren adierazpena onartzen jakitea, gainerakoei irekitzeko funt-sezko modu gisa.

- Taldeko lanak egitea; gatazkak ebaztea, taldean ardurak hartu eta bizikidetzarako arauak errespetatzea. - Kultura- eta hizkuntza-aniztasuna ezagutzea eta balioetsi. - Iritziak entzun eta ematea. - Laguntza eskatu, jaso eta ematea. - Adeitasun arauak barneratzea. - Arreta jarri eta hitz egiteko txanda eskatzea. - Elkarrizketetan galderei erantzutea. - Jolasetan parte hartzea.

Ku

ltu

ra k

on

tzie

ntz

ia

eta

ad

iera

zp

en

ak

KK

A Hizkuntza lehen mailako elementu

kultural gisa aitortzeaz gain, arlo honetan obra literarioen irakurketak, ulertzeak eta baloratzeak lagundu egiten dute gaitasun honetan.

-Haur literaturako testua, gozatuz irakurri eta balioetsi. -Hainbat generotako testuak irakurri eta entzutea: olerkiak, ipuinak, kondairak. - Literatura tradizionala. -Kultur aniztasuna elementu aberasgarri gisa balioetsi eta errespetatu. - Ohitura eta tradiziozko jaiak.

Ma

tem

ati

ka

ga

itas

un

a

eta

zie

ntz

ia e

ta

tek

no

log

iak

o M

G

oin

arr

izk

o g

ait

as

un

ak

Komunikaziorako gaitasuna beharrezkoa da, datu eta argudioak argi interpretatu eta adierazteko. Hizkuntzei esker garatzen da zientzia-, teknologia- eta osasun kulturarako gaitasuna, eta horren ezaugarri dira, esaterako, mundua interpretatzea, mezuak aztertzea, bizimodu bakoitzaren arrazoi eta ondorioak zentzuz argudiatzea, gelan hainbat diskurtso erabiltzea...

- Testu idatzien ulermen estrategiak problemen ebazpenerako zein testu zientifikoen lanketarako erabiltzea. - Zenbakien irakurketa-idazketa egitea. - Datu zein mezuak identifikatu eta interpretatzea. - Forma geometrikoak identifikatu eta izenak ikastea.

8

5. HIZKUNTZEN TRATAMENDU INTEGRATUA

LOErekin batera irakaskuntzarako orientabide aurreratuak garatu ziren, horien artean Hizkuntzen Trataera Integralerako (HTI) proposamena. Proposamen horren abiapuntua hizkuntza-ikaskuntza guztiak hizkuntza-arlo bakar batean integratzea da. Egungo irakaskuntzaren ikuspegia horrek berak izaten jarraitzen du.

Trebetasun linguistikoek ez dute isolaturik funtzionatzen, desberdinak dira, baina batera dihardute komunikazioa lortzeko. Hori dela eta, trebetasun horien irakaskuntzak ere integratua izan behar du. Ulertzeko eta adierazteko gaitasunen garapenak ere orekatua izan behar du. Kontuan izan behar da komunikatzeko gai-tasuna oinarrizko trebetasun linguistikoen batuketa dela, eta ez soilik trebetasun horien menperatze isolatua.

Nafarroako curriculumean hizkuntza desberdinak egoteak beharrezkoago egiten du haien arteko lan koordinatua eta integratua egitea, hizkuntzak ez baitira era independentean garatzen gizabanakoan. Gaitasun linguistikoak aukera ematen du hizkuntzen arteko konparazioa eta alderaketa egiteko eta haien arteko eragina gerta dadin. Hizkuntza baten ezagutza hobetzeak hobekuntzak dakarzkie besteei eta ikasketa batzuk beste hizkuntzetara transferitu daitezke (Cummis, Hizkuntzen arteko elkarrekintzaren teoria).

Hizkuntzen integrazioak bidea emanen du kontraesanak eta beharrik gabeko errepikapenak saihesteko, bai eta oharkabeko hutsuneak betetzeko ere. Era berean, Hizkuntzen tratamendu integratuak metodologia bateratua eta ezinbestean koordinazioa eskatzen ditu. Guzti hori horrela izanda, irakasleen zeregina da:

- Hizkuntzen Tratamendu Integratuko metodoaren oinarri teorikoa aztertzea. - Hizkuntza irakasleek erabiltzen dituzten metodoen azterketa egitea. - Ikastetxeko hiru hizkuntzen integrazio didaktikoa lortzea.

6. HELBURUAK

6.1. LEHEN HEZKUNTZAKO HELBURU OROKORRAK

60/2014 Foru Dekretuak etaparako 14 helburu nagusi finkatzen ditu. Era berean dio, gaitasun giltzarriak haurrengan garatuz helburu horiek erdietsiko direla. Horrela dio ere ecd/65/2015 Aginduak 4. artikuluan: “Lehen Hezkuntzako helburu eta gaitasun giltzarrien artean lotura sendoa egon behar du, gaitasunetan lortzen den garapenak Lehen Hezkuntzako helburuen lorpenean eragina izan dezan”. Hurrengo irudian helburu eta gaitasunen arteko harremana adierazten da, eta zein unitatetan lantzen diren (helburuak 60/2014 Foru Dekretuko 4. artikuluan ikus daitezke).

ETAPAKO HELBURU OROKORRAK

(60/2014 Foru Dekretua) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

A X X X X X X X X X X X X GSZ

B X X X X X X X X X X X X II, EE

C X X X X X GSZ, EE

D X X X X X GSZ

E X X X X X X X X X X X X HK

F X X X X X X X X X X X X HK

G X X X GM

H X X X X GM, KKA

I X X X X X X X X X X X X GD

J X X KKA

K X GM, EE, GSZ

L X X GM

M X X X X X X X X X X X X GSZ, EE

N X GSZ

UNITATE DIDAKGIKOAKGAITASUN GILTZARRIAK

1. Irudia.- Etapako helburu orokor eta gaitasun giltzarrien arteko harremana unitatez-unitate.

9

6.2. HIZKUNTZA ETA LITERATURA ARLOAREN HELBURUAK (A EREDUAN)

60/2014 Foru Dekretua kontuan hartuta A ereduko Euskal hizkuntza eta literatura arloaren helburua honako hau da: “komunikazio gaitasun zerbait garatzea euskararen harreman eremu hurbiletan moldatzeko”. Arloak dituen eta aintzakotzat hartu diren xede nagusiak dira:

- Komunikazio gaitasun zerbait garatzea harreman pertsonaletan eta informazio- eta komunikazio-teknologietan.

- Testu literario eta ez-literario errazak ulertuz irakurtzeko gaitasuna ematea. - Eskararekiko jarrera positiboa lortzea eta ikasleak motibatzea, oinarri

nahikoaz baliaturik, ikasketan jarrai dezaten eta euskararen xehetasun soziokulturaletara eta soziolinguistikoetara hurbildu daitezen.

6.3. PROGRAMAZIOAREN HELBURU NAGUSIAK

Lege markoa eta teorikoa kontuan, programazioaren helburu nagusiak dira:

1. Mezu testuinguratuak ulertzea eta adieraztea: errutinak, agurrak, irakaslearen jarraibideak, beharrak eta nahiak adierazta, etab.

2. Irakurtzen eta idazten hastea, horretarako interesa eta zaletasuna garatuz: esaldi errazak, ipuinak, abestiak, olerkiak, gutunak, postalak, etab.

3. Oinarrizko ikaskuntza estrategien garapenean aurrera egitea: arretari eutsi, galderak egin, testuinguruari erreparatu, transferentziak egin, buruz ikasi, etab.

4. Testu motak (mailari dagozkionak) eta beren ezaugarriak ikasten hastea.

5. Hezkuntzarako programa informatikoak erabiltzen hastea.

6. Euskal kultura ezagutzea eta balioetsi.

7. Euskararekiko jarrera positiboa lortzea eta motibatzea.

7. EDUKIAK

7.1. ARLOKO EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

60/2014 Foru Dekretuaren arabera, edukiak, helburuak lortzen eta gaitasunak eskuratzen laguntzen duten ezagutzen abilezien, trebetasunen eta jarreren multzoa dira. Euskal hizkuntza eta literatura arloko (A eredurako) edukiak curriculumean lau bloke nagusitan antolatuak daude. Programazio honetan lehenengo mailari dagozkion curriculumeko eduki guztiak landu dira. Eduki horiek are gehiago zehaztu eta osatu dira, LOE-k 6bis artikuluan esaten duen bezala, “ikastetxearen ingurune sozio kulturala eta IHP-ak finkatutako balioak, helburuak eta jarduteko lehentasunak kontuan hartuta, ikasleen gaitasunen garapena zein ikaskuntza helburuen lorpenean are gehiago eragiteko asmoz”. Edukiak unitate didaktikoen laburpen tauletan irakur daitezke (ikus 25. orrialdea).

Edukien sekuentzializazioa egiteko orduan irizpide hauek hartu dira kontuan: - Irakaskuntza esanguratsua izatea, hau da, edukiak ikasleen garapen

mailarako eta dituzten aurre-ezagutzetarako egokiak izatea. - Irakaskuntza era ziklikoan egitea, hau da, etengabe atzera joanez, betiere

sinpletik, hurbiletik eta konkretutik hasi eta konplexura, urrunera eta globalera joanez. - Unitateen gaia zehaztean 60/2014 Foru Dekretuan jasotako lexikoa hartu

da oinarri. Era berean, gaiak berak proiektuak diseinatzeko bide eman du. - Ikasturteko egutegiak, eta bere baitan dauden jai egun bereziek (inauteriak

edo gabonak) baldintzatu du hein handi batean edukien zehaztapena.