Bergara · 2011-12-06 · Bergara (Gipuzkoa) | ahotsak.com Orr. 10 66. Auzoko neska-mutilen arteko...

Bergara

Bergara (Gipuzkoa) | ahotsak.com Orr. 2

Aurkibidea

Udalerria: Bergara 20

Sarrera 20

Ahotsak.com-eko datu orokorrak 20

Proiektuak 20

Hizlariak 21

Herria, azpiegitura 43

1. Autorik ez kaleetan 43

2. Lehenagoko autoak zelakoak 43

3. Garraioak: trena, autoa 44

4. Osintxuko erromeria 44

5. Elosu auzoaren banaketa 45

6. Euskararen aldaera desberdinak Elosun 47

7. Biografia 47

8. Zubieta kalea 48

9. Hirigunea 49

10. Zubieta kalea 49

11. Baserriaren egitura mende hasieran 50


13. Baserrira ura eramateko lanak nolakoak izan ziren 51

14. Lehenengo autoa nork ekarritakoa 52

15. Angiozarko auzoak eta ermitak 53

16. Angiozarko bidea egin zeneko kontuak 54

17. San Lorentzo auzoan azkenengo hamarkadetan izandako aldaketak 54

18. Bergaran ehungintzak izan duen garrantzia 55

19. Osintxuko toponimia 56


21. Osintxuko toponimia Iraban eta Muskiritsu inguruan 59






27. Osintxuko toponomia: Krabeliñaitz ingurua 71

28. Osintxuko eraikinen izenak 72

29. Basalgo auzoko toponimia; auzoaren mugak 74


31. Osintxuko toponimia, Soraluzeko mugan 78

32. Basalgo auzoko toponimia, Soraluze eta Osintxuko mugan 79


33. Osintxu inguruko erreka eta iturrien izenak 80

34. Basalgo inguruko toponimia; Olazabalondoko laua 82

35. Angiozar auzoko baserri-izenak Arrasateko mugan 83

36. Angiozar auzoko toponimia Arrasateko mugan 84

37. Angiozar auzoko toponimia Kanpazar inguruan 86

38. Angiozar auzoko Goimendi auzuneko toponimia 87

39. Angiozar auzoko Goimendi auzuneko toponimia 89

40. Angiozar auzoko Altuna baserriaren inguruko toponimia 91

41. Angiozar auzoko (Goimendi auzuneko) toponimia 92

42. Angiozar eta Elorregi auzoen muga inguruko toponimia 94





47. Goimendi auzoko (berez, Basalgo) toponimia 101



50. Ubera auzoko baserri eta eraikinen izenak 107



53. Ubera auzoaren muga Elgetarekin; auzoaren zatiak 111

54. Uberako erreken izenak 112

55. Ubera auzoko hianbat sailen izenak 113

56. Ubera auzoko tontor eta sailen izenak 114

57. Ubera auzoko tontor eta sailen izenak 115

58. Ubera inguruko mugarriak 117

59. Elosu auzoko toponimia 118

60. Elosu eta Aizpurutxo ingurua; mugak 119

61. Elosu auzoko toponimia: Loidi ingurua 121

62. Osintxu auzoko toponimia 121




66. Bergarako erdiguneko eraikinen izenak 126





71. Bergarako erdiguneko kale eta eraikinen izenak 135





75. Soledadea baserriaren inguruko toponimia 143

76. Espoloia kalearen egitura eta eraikinak 144

77. Bergarako kaleen garai bateko egitura eta eraikinen izenak 147

78. Ozeta eta Zubiaurre auzuneen inguruko kale eta eraikinak. 148

79. Bergarako erdiguneko kale eta eraikinen izenak 151


81. Santa Marinatik Agorrosinerako eraikinen izenak 155

82. Garai bateko herri-antolaketa; eraikinen izenak; auzoak 157

83. Bergarako auzoak 159

84. Ozeta eta Azkarruntz inguruko eraikinen izenak 160

85. Goiauzoko toponimia 161

86. Azkarruntz auzuneko eraikinen izenak 162

87. Askarruntz inguruko toponimia; eraikinen izenak 163





92. San Antonio auzoko Gabiria baserriak 171



95. Aldaiegia auzo inguruko toponimia 175

96. Goiauzo inguruko toponimia 177

97. Aldaiegia auzoko baserri-izenak 179



100. Azkarruntz eta Elorriaga auzoetako toponimia. 183

101. Elosu auzoko toponimia; mendi-tontorrak 186


103. Elosuko toponimia; Iturriberri ingurua 189

104. Bergarako toponimia 189

105. Murinondo auzoko toponimia 191

106. Murinondo auzoko toponimia 193

107. Sanantonabat eta Basalgo auzoen mugako toponimia 194

108. Sanantonabat, San Lorentzo eta San Juan auzoen muga ingurua 194

109. Basalgo auzoko toponimia 197

110. Basalgo auzoko toponimia; errekak 198


111. Basalgo auzoko toponimia; errekak 198

112. Basalgo auzoko toponimia Elgetako muga inguruan 200




116. Basalgo auzoko toponimia; sailen izenak 204

117. Elorregi auzoko toponimia 205

118. Irutontorretako "atsua eta aguria" 206



121. Elorregi eta Angiozar auzoen muga inguruko toponimia 210

122. Elorregi auzoko erreka eta iturriak; "Partilekua" toponimoa 210

123. Elorregi auzoko toponimia; "Galopoto" toponimoa 212

124. Elorregi auzoko toponimia; auzoaren mugak 214

125. Murinondo, Aranerreka eta Elosu bitarteko toponimia 216

126. Aranerreka auzoko toponimia 217

127. Kokote auzoa eta Aranerreka 219





132. Aranerreka auzoko toponimia; Moiualde, Moiutorrea eta Moiuazpikoa. 225

133. Aranerreka auzoko toponimia, kalearekin mugan; Barrenkale ingurua 226

134. Kokote auzoa eta Aranerreka; mugak 227

135. Elosuko toponimia Aranerrekarekin mugan 228

136. Murinondo auzoko toponimia Aranerrekarekin mugan 229

137. Angiozarko baserri-izenak 230





142. Angiozarko toponimia 239

143. Angiozarko erreken izenak eta kokalekua 241



146. Angiozarko baso eta sailen izenak 244

147. Irutontorreta inguruko toponimia 245

148. Irutontorreta inguruko toponimia 247



150. Azalgate mendia, Angiozarko altuena 249

151. Angiozarko toponimia; tontorrak 250



154. Elorregi auzoko toponimia; mugako tontorrak 255

155. Aritzetako San Migel auzoko toponimia 257

156. Aritzetako San Migel eta Elorregi auzoetako toponimia 257



159. Aritzetako San Migel eta Elorregi auzoetako toponimia 260


161. Angiozar auzoko toponimia; errekak 263

162. Angiozar auzoko toponimia. 264

163. Angiozar auzoko toponimia, Arrasateko muga inguruan 265

164. Angiozar auzoko toponimia 267

165. Angiozar auzoko toponimia. Errekak. 268

166. Aldaiegia auzoko toponimia 269

167. Aldaiegia auzoko toponimia. 271



170. Bergarako auzo eta auzuneak; mugak 273

171. Angiozar eta Aldaiegia auzoetako toponimia 275

172. Angiozar eta Aldaiegia auzoetako toponimia 276



175. Bergarako Elorregi, Oñati eta Antzuolako mugako toponimia 281

176. Elorregi eta Antzuola mugako toponimia 283



179. Elorregi auzoko toponimia Antzuolako mugan 287





184. Elorregi auzoaren izenaren inguruko kontuak; albiztarrak eta pikutarrak. 294







190. Basalgo eta San Juan auzoen muga-inguruko toponimia 303

191. Basalgo eta San Juan auzoen muga-inguruko toponimia 305

192. Uberako baserrien izenak 306


194. Uberako baserri eta eraikinen izenak 310

195. Uberako baserri eta eraikinen izenak 312


197. Ubera auzoko toponimia 314



200. Goimendi auzoko toponimia; baserri-izenak 319



203. San Juan auzoko toponimia 325

204. San Juan auzoko toponimia 328


206. Goimendi auzoko toponimia 331

207. Angiozarko auzuneak; mugak 332

208. Angiozarko toponimia; bideak 333

209. Antzinako ohitura zaharra 334

210. Angiozar erdiguneko etxe eta eraikinen izenak. 334


212. Angiozarko toponimia. 337

213. Angiozarko toponimia 338

214. Angiozarko auzuneak 339






Politika 348

1. Zeintzuk bizi ziren baserrian gerra denboran 348

2. Lehenengo tiro-hotsak Deskargan; Nazionalak Bergaran; iheslariak 348

3. Lehenengo gerra-enfrentamentua Bergaran 349

4. Lehenengo atake serioa; piperrak harrapatzen soldaduak 349

5. Uberako baserri batekoak etxean hartu; etorrera errukarria 350

6. "Artillería de Montaña"-ko soldaduak etxean 350

7. Logroñoko alferez ipurterrea 351


8. Umeen jolas arriskutsuak 352

9. Atake egunetako hildakoak 352

10. Fronte batetik bestera pasatutakoen istorioak 353

11. Baserritarrak behartuta soldaduak laguntzera 354

12. Artizera milizianoak etxeko nagusiaren bila 354

13. Errefugiatuak Enseñanzako eskolan 355

14. Atake egunetan ezkutatuta; kanoikadak sororaino 355

15. Gauez fronte batetik bestera berbetan eta bertsotan 356

16. Alemanak Bergaran 357

17. Gerra garaian miizianoak baserrietan 357

18. Erlijioa errepublika garaian 358

19. Ardoa sendagai. Balaz zauritua 358

Baserria 360

1. Perratzaile lanean nola hasi zen 360

2. Perratzaile lana 360

3. Perratzaile kontuak 361

4. Gerra sasoian nondik nora ibili zen 361

5. Perratzaile gibidearen nondik norakoak 362

6. Errementari lanarekin noiz eta nola hasi zen 362

7. Fabrikan lan egiteaz gain, errementari 363

8. Bixentek baserriko tresnak egiten zituen 363

9. Baserrirako beharrezkoak ziren tresnak eta lanak egiten zituen 364

10. Perratzeko erabiltzen ziren erramintak 364

11. Perratzaileak Bergara inguruan 365

12. Zenbat urterekin ikasi zuen ogibidea eta noiz hasi zen bere kontura lanean 366

13. Errementaria eta perratzailea 366

14. Abereak perratzea 367

15. Perratzeko erabiltzen ziren tresnak; perratokia 368

16. Abereak perratzeko erabiltzen zuen teknika 368

17. Eskuz egindako perrak; gerora fabriketan egiten hasi ziren 369

18. Abereak perratzearen inguruko hainbat kontu 370

19. Perratzeko erramintak 370

20. Errementariaren lana 371

21. Gurdiendako burdinazko gurpilak 373

22. Aizkorak egiteko prozesua 373


24. Baserria eta errementaritza 374

25. Burdinarea nola egin 375

26. Uhala nola egin 375


27. Uhala nola egin 376


29. Igitaiak, segak 377

30. Baserriko lexikoa 378

31. Gerra ostean burdina erosteko zailtasunak 378

32. Idurio baserriko afariak 379

33. Jatorduak; baserriko lanak gerra-denboran 379

34. Baserri giroko sineskerak 380

35. Baserri giroa; Kofradiak 380

36. Euskara. Berorika 381

37. Emakumearen bizimodua baserrian 382

38. Sagar klaseak 383

39. Abereen inguruko lexikoa 383

40. Baserriko tresna zaharrak 383

41. Abarkagintza 384

42. Abarkagintza 384

43. Umetan neskame joan zen 385

44. Ehungintza. Lihoari buruzko azalpenak 385

45. Lihoa ereitetik haria egitera 386

46. Lihoa eta artilea 387

47. Ogia zelan egin 388

48. Ogiak eta gariak duten lana 389

49. Gari-irin desberdinak 390

50. Gari-irin desberdinak 390

51. Gariari saizabala zelan kendu 391

52. Errotak eta errota-harriak 391

53. Ezin beti eskolara joan 392

54. Belar klaseak 393

55. Gariaren amaigabeko lana eta auzolanaren garrantzia 393

56. Gari-ebakitze eta gari-joteak 394

57. Gaztaina klase desberdinak 395

58. Bilbora neskame 395

59. Baserrira ura nola ekartzen zen 396

60. Herri-basoen inguruko aspaldiko kontuak 397

61. Urtean zehar auzolanean egiten ziren ekintzak 397

62. Antzinako bizimodua baserrietan 398

63. Baserrian jatekoa ez zen falta izaten 399

64. Sasoi batean erabiltzen ziren neurriak 399

65. Aisialdia baserrian: eromeriak 400


66. Auzoko neska-mutilen arteko harremanak 400

67. Baserritarrek abade, sakristau eta errementariariekin zuten harremana 401

68. Antzinako bizimodua baserrian. Umetan baserria zelakoa zen 402

69. Erromeriak Elosu, Osintxu inguruan 402

70. Jaiotetxean lihoa ereitzen zuten 403

71. Trangatzen eta kardatzen 404

72. Ehuna Garraztegitxon egiten zuten 404

73. Azaoak, ziriak eta liho ura 405

74. Liho hazia 406

75. Antzinako arropak zelakoak izaten ziren 407

76. Gurdigintza eta arotzak 409

77. Zuhaitz mota desbedinak 409

78. Zuhaitzen gaitzak 410

79. Ikazkintzaren nondik-norakoak, lehenengo urratsak labur-labur 411

80. Txondorra nola betetzen da 412

81. Txondorra nola tapatzen da 412

82. Txondorra estali eta su ematen zaio 413

83. Txondorra garbitu eta ikatza atera 414

84. Ikatza saltzera erematen zen 414

85. Ikatz-tokia zelakoa izan behar da 415

86. Txondorra erretzeko garairik egokiena 415

87. Txondorra gabaz zaintzearen inguruko azalpenak 416

88. Egur-botatzearen inguruko kontuak 416

89. Txondor klase desberdinak 417

90. Ikatza garbitzearen inguruko kontuak 418

91. Txondorrak emandako ikatza zertarako erabiltzen zen 419

92. Txondorra garbitzea 419

93. Txondorrak zenbat egur behar izaten zuen; zelan eramaten zen ikatz-tokirainok 420

94. Txondorrean sartzen zen egurra zelakoa izaten zen 420

95. Ikazkintzaren inguruko azalpenak 422

96. Ikazkintzan erabiltzen ziren tresna batzuk 422

97. Ikatza egiteko erabiltzen zen arropa 423

98. Ikatzaren salmenta 424

99. Ikatza saltzeko egin behar ziren prestaketa lanak 424

100. Baserrietako karobiak 425

101. Karobi batek izaten zuen lana 426

102. Karobi bat egiteko eman behar ziren lehenengo urratsak 426

103. Karobiak erretzeko urteko sasoi egokiena 427

104. Karobien inguruko kontuak 428


105. Karobi klaseak; harri klaseak 428

106. Kareak ateratako hautsa zelan ateratzen zen 429

107. Karobiak behar zuen egurraren inguruko azalpenak 430

108. Karobiaren egitura 431

109. Karobiaren egitura azaltzen du 432

110. Karobiari sua eman 432

111. Karegintza 433

112. Karearen inguruko azalpenak 434

113. Karearen erabilera soroetan 434

114. Ardien izenen inguruko kontuak 435

115. Ardi ugari Goimendi inguruan 436

116. Ardiak eta bildotsak 436

117. Bildotsak haztearen inguruko azalpenak 437

118. Ardiak izaten dituen gaitzak 438

119. Ardiei ilea noiz moztu 439

120. Artilearen inguruko kontuak; goruetan egiten zuten 440

121. Zintzarrien erabilera 441

122. Ardiek zer jaten zuten 441

123. Uberako azkenengo artzainak. Artzain-txakurren garrantzia 442

124. Ingurua zelakoa zen; basoa 443

125. Ardien jana; belarrak 443

126. Artzain txabolaren egitura 444

127. Artzain txabolak nolakoak izaten ziren 445

128. Ardi adardunak 445

129. Ardi klase desberdinak 446

130. Ardiei egiten zizkieten belarri-markak 446

131. Artzainek erabiltzen zuten arropa 447

132. Txondorra egiteko prestaketak 448

133. Txondorra egiteko prestaketak 448

134. Ikatza txondorretik nola atera 449

135. Txondor-zuloak Keixeta mendian 450

136. Egur-batzea Elosun, auzolanean 450

137. Elurzuloaren inguruko azalpenak 451

138. Elurzuloa nola betetzen zen 452

139. Uda sasoian elur-eskaera handia 452




143. Arropak zelakoak; lixiba 456


144. Baserritarren eta etxe-jabeen arteko erlazioa 457

145. Bergarako jauregiak 458

146. Umetan neskame egondakoa; orduko lanak 459

147. Ogia egiten ikasi zuen; ogi klaseak 460

148. Gaztainondoek zuten garrantzia garai batean 461

149. Gaztaina-batzea nola egiten zen 462

150. Gaztainak etxerako eta kalean saltzeko 464

151. Garo-batzearen garrantzia 464

152. Lurrarentzat gehien erabiltzen zuten ongarria satsa zen 465

153. Garoa igitaiarekin mozten zuten 466

154. Gari-ebakitzeko igitaiak nolakoak ziren 467

155. Garoarekin zugatzak egiten zituzten 468

156. Udazkena, urte-sasoi gogorra 469

157. Baserriaren historia eta bilakerari buruzko kontuak 470

158. Etxe-jabeari errentaren ordainketa noiz egiten zitzaion 471

159. Bizimodua asko aldatu da 471

160. Baserriaren historia 472

161. Baserriaren historia 472

162. Gariaren garrantzia 473

163. Baserriaren egitura 474

164. Baserriko abereak 475

165. Lan-banaketa baserrietan 476

166. Errementariak eta perratzaileak 477

167. Elosun jaiotakoak 479

168. Eskola zaharra 480

169. Arrasate asko aldatu da; desagertutako baserriak 481

170. Baserriko lanak; basoa 482

171. Errementari eta ferratzaile lanen inguruko azalpenak 483

172. Uztargilea San Lorentzo auzoan 484

173. Udazkeneko istorioak 484


175. Osintxuko toponimia; baserrien izenak 486

176. Osintxuko baserrien izenak; Kaparra auzunea 488

177. Belastegi errekaren inguruko baserri-izenak. 489

178. Basalgo auzoko baserrien izenak 490




182. Basalgo auzoaren mugako eraikinen gorabeherak 498


183. Basalgo auzoaren mugak 500

184. Osintxuko baserrien izenak eta toponimia 501

185. Goimendiko baserrien izenak 503

186. Mekolalde auzunearen mugak; inguruko baserri-izenak 504

187. Mekolalde inguruko toponimia 506

188. Basalgo inguruko toponimia 508




192. Osintxu eta Elosu auzoetako toponimia 516

193. Elosuko auzune eta baserriak; Osintxurekin muga 518

194. Goiauzoko toponimia; baserrien izenak 519

195. Goiauzoko toponimia; baserrien izenak 521

196. Goiauzoko eta Agirre auzoko baserrien izenak 523

197. Goiauzoaren eta Agirre auzoaren muga; auzo bakoitzeko baserriak 525

198. Goiauzoaren eta Agirre auzoaren muga; auzo bakoitzeko baserriak 526


200. Elosu eta Osintxu auzoen muga inguruko baserrien izenak 527

201. Elosu auzoko baserrien izenak 528

202. Elosu auzoko baserrien izenak 531

203. Murinondo auzoko baserrien izenak 531

204. Murinondo auzoko baserrien izenak 533

205. Sanantonabat auzoko baserri-izenak 535

206. Aranerreka ta Murinondo auzoetako toponimia 537

207. Basalgo auzoko baserri-izenak 538

208. Basalgo auzoko baserri-izenak 540

209. Basalgo auzoko baserri eta mendi-tontorrak 541


211. Goimendiko (berez, Basalgo auzoa) baserriak 544

212. Goimendiko (berez, Basalgo auzoa) baserriak 545

213. Basalgo auzoan sartzen diren baserriak 545

214. "Izaldixa" barruan sartzen ziren baserriak 547


216. Elorregi auzoko baserriak; auzoaren mugak 550







222. Aranerreka auzoko toponimia; baserrien izenak 558

223. Aranerreka eta mugakide duen Antzuolako Galartza auzoko toponimia 560

224. Angiozar eta San Juan auzoen mugako toponimia 561



227. Aldaiegia auzoko toponimia; baserriak 565




231. Goimendi auzoko toponimia; baserri-izenak 570





236. Angiozarko baserri edo eraikinen izenak 580

237. Aita perratzailea 582

Euskara 583

1. "Unas canciones nuevas" bertsoak, Carmen Gazteluk abestuta 583

2. Euskara. Hitanoaren erabilera 584

3. Auzoa: baserriak; toponimia 585

4. Umetako kontuak: eskola, jaunartzea, baserriko lanak 586

5. Eguraldiaren eta ilargiaren eragina 587

6. Ardiei ematen zitzaien izena 588

7. Ardi klase desberdinak 589

8. Ardiaren gorputz-atalak 590

9. Zintzarriak erabiltzen zituzten 590

10. Erdara ikastera Arabara 591

11. Jatorria; tokian tokiko euskara 592

Ekonomia eta industria 594

1. Errementari lana; lan-baldintzak 594

2. Aurreko errementarien lanak 594

3. Lanerako beharrezkoak zituzten tresnak 595

4. Lanerako beharrezkoak zituzten tresnak 596

5. Giltzak egiteko prozesuaren nondik-norakoak 596

6. Altzairua nondik ekartzen zuten eta zertarako 596

7. Unión Cerrajerak hasierako urteetan izan zituen baliabideak 597

8. Sineskerak; Sorginen kontuak 598

9. La Peñako meategietan errekadista 599

Lanbideak 600


1. Erraminta ongi zorroztearen garrantzia 600

2. Errementariak lanerako erabiltzen zituen arropak 600

3. Aita oso errementari ona 601

4. Altzairuaren sekretuak, teknika 601

5. Errementarien lan-tresnak 602

6. Kateak nola egin 602

7. Kateak nola egiten ziren; zertarako erabiltzen ziren 603

8. Errementariaren lan-tresna 603

9. Arotzeria lana ugaria izan zen sasoi batean 603

10. 1940. hamarkadan, Eibarren etxegintzan lanean 604

11. Arotzeria lana gerra aurretik ikasi zuen 604

12. Egur mota desberdinak 605

13. Egur mota desberdinak eta bakoitzaren ezaugarriak 606

14. Altzaren ezaugarriak 607

15. Baserrian erabitzen diren egur motak 608

16. Egur mota desberdinak eta bakoitzaren ezaugarriak 608

17. Egur loratsua. 609

18. Zuhaitzen ezaugarriei buruzko azalpenak 610

19. Egurra ondo sikatzearen garrantzia 610

20. Ate bat nola egin 611

21. Ate bat nola egin 613

22. Ikatzaren erabilera desberdinak 613

23. Ferratzaile eta errementariak 614

24. Errementaria eta ferratzailea San Lorentzo auzoan 615

Ohiturak eta bizimodua 617

1. Ikasketak amaitu eta Unión Cerrajeran hasi zen lanean 617

2. Bandera zuriak leihoetan nazionalak sar zitezen 617

3. Ihes egin nahi zuten bizkaitarren kontakizuna 618

4. "Baratzako pikuak" kanta 618

5. "Maiatzaren hiruan" kanta 619

6. "San Juan egunian" kanta 620

7. "En el barrio de Amara" kanta 620

8. "Begire nago begire", Maria Luisa Alberdik abestuta 621

9. "Antontxu, Antontxu..." kanta, Maria Luisa Alberdik abestuta 621

10. "Abadiño San Blasetan" kanta Maria Luisa Alberdik abestuta 622

11. "Santa Ageda Ageda" kanta, Maria Luisa Alberdik abestuta 623

12. "Dozenatxo bat bertso", Carmen Gazteluk abestuta 624

13. "Ikusten dezu goizean", Carmen Gazteluk abestuta 625

14. "Ez dizut irekiko" kanta, Carmen Gazteluk abestuta 625


15. "Maritxu nora zoaz", Carmen Gazteluk abestuta 626

16. "Begira nago begira" koplak, Carmen Gazteluk abestuta 626

17. "Maria Jesus" kanta, Carmen Gazteluk abestuta 627

18. "Ilobatxo bat besuan" lo-kanta, Carmen Gazteluk abestuta 627

19. "San Juan San Juan berde", Carmen Gazteluk esanda 628

20. Santa Agedetako kanta, Rufina Beiztegik abestuta 628

21. "Lotxo engaiñadoria" lo-kanta 629

22. "Txalo pin txalo", Soledad Jauregik abestuta 630

23. "Bonbolontena" lo-kanta 630

24. "Binbili-bonbolo", Garbiñe Irizar eta Nicasio Bilbaok abestuta 631

25. "Agur Jesus, Maria eta Jose" gabon-kanta 631

26. "Hor goian" kanta, Soledad Jauregik abestuta 632

27. "Unetan, dosetan" jolaserako kanta 632

28. "Gabon gabon seta" gabon-kanta, Garbiñe Irizarrek abestuta 633

29. "Gabon gabon seta" gabon-kanta, Soledad Jauregik abestuta 633

30. Ume-kantak, Celestina Oteizak abestuta 634

31. "Norena, norena" lo-kanta, Celestina Oteizak abestuta 634

32. "Txikitxo polit hori", Paula Alberdik abestuta 635

33. Antzinako kanta, Paula Alberdik abestuta 636

34. "Abarketak urratuta" zortzikoa, Paula Alberdik abestuta 637

35. Politika arloko bertso zaharrak 637

36. Gudariak hizpide dituzten bertso zaharrak 639

37. "Plaentxiatarrak" antzinako kanta, Paula Alberdik abestuta 640

38. "Nere txikitxo politen honi", Paula Alberdik abestuta 640

39. "Aittitta ta amama" ume-kanta, Paula alberdik abestuta 641

40. "Astelehenian" kanta, Paula Alberdik abestuta 641

41. Antzinako kanta, Paula Alberdi abestuta 641

42. "Errekonduan errota" kanta 642

43. "Gaztia nintzanian" kanta 644

44. "Mendiri mendi laiñua" kanta 644

45. Trikiti-kopla 645

46. "Altuan Arantzazu" kopla 646

47. "Maritxu nora zuaz" kanta 646

48. "Lotxua lo eta lo" kanta 647

49. "Baserritarrak gera gu" kanta 647

50. "Ogi zerutik" kanta 648

51. "San Juen, San Juen" kanta 649

52. San Juan inguruko kontuak; fede kontuak 649

53. San Marzialgo erromeria 650


54. Abadeei begirunea 651

55. Erronda kontuak 652

56. Kofradiaren inguruko kontuak 652

57. Dantza kontuak; erromeria 653

58. Errekan arrantzan 654

59. Emakumezkoen arropak 655

60. Baserrietako ohitura zaharrak 656

61. Sinesmenak 657

62. Antzinako pasadizoa 657

63. Monagilo Sta. Marinako elizan 658

64. Hileta-elizkizunekin zerikusia zuten ohitura zaharrak 660

65. Urria, hilabete sakratua 661

66. Eskola kontuak 662

67. Zigorra euskaraz egitearren 664

68. Debako hondartza (I): arropak 665

69. Amaren hagin ustelen istorioa 665

70. Euskara eskolan 666

71. Eskola garaiko zenbait azalpen 667

72. Mojak Errepublika garaian 667

73. Zubieta kaleko janztetxea; Santa Engrazia ermita 668

74. Santa Engraziako ermita 669

75. Auzoko eskola 669

76. Maristak Bergaran 670

77. Maristak Bergaran 671

78. Oporrak Donostian (I): Intxaurrondon 671

79. Ilea apaintzen 672

80. Bizikleta oparitu ziotenean egindako bueltak 673

81. Bizikletan ibiltzeagatik jertsea hondatu 673

82. Ezer gertatu ez balitz bezala jokatzen 674

83. Eskolako andereñoa eta haren alaba 674

84. Ikaskide bihurri baten abenturak 675

85. Komunerako bidaiak 676

86. Fruta gutizi moduan erosten 676

87. Santa Cruz apaizaren pasadizoa Elorregi auzoan 677

Iritziak 678

1. Emakumearen bizimodua baserrian 678

2. Gizonezkoaren jarrera emakumearekiko 679

3. Antzinako bizimodua baserrietan 679

4. Sasoi batean telefonoa non zegoen Bergaran 680


5. Inguruko auzokoekin harreman handia 680

6. Gaixotasun batzuen sendabideak 681

Aisia 683

1. San Pedro bezperako ohiturak 683

2. San Pedro eguneko erromeria 684

3. San Marzialgo erromeria 684

4. San Marzial 685

5. Abereen inguruko kontuak; lexikoa 686

6. Osintxuko soinujolea 687

7. Arreoa gurdi dotorean 687

8. Arando taberna 688

9. Bittor Sarasketa eskopetagina 689

10. Ehiza kontuak 690

Familia eta harremanak 692

1. Monterroneko kondearentzat lanean 692

2. Errementari lanean zelan hasi zen 692

3. Bertako neskekin ezkondutako militarrak 693

4. Gerran desagertutako Migel anaiaren istorioa 693

5. "Andra Joxepa tronpetan" kanta, Bittori Aranburuk abestuta 694

6. "Kontxesiri" kanta, Carmen Gazteluk abestuta 695

7. "San Martinetan" jolasteko kanta 695

8. "Honek arrautzia ekarri", jolasteko kanta 696

9. "Lehenengotxu hori" jolasteko kanta 696

10. "Kukurruku" jolasteko kanta, Celestina Oteizak abestuta 697

11. "Kukurruku jauna" jolasteko kanta 698

12. Bergarako euskara 698

13. Elizakoak baserri-auzoetan 700

14. Mutil eta nesken arteko kontuak baserri giroan 700

15. Antzinako bizimodua baserritarren ikuspuntutik 701

16. Urkamendiaren inguruko kontakizunak 701

17. Neska asko etxetik kanpo inude joaten ziren lanera 702

18. Herri-basoak; mendia 703

19. Lixiba egiten 703

20. Arropak lehortzen 704

21. Errekan jolasean 705

22. Udan hondartzara 706

23. Jatorria 707

24. Argentinara lanera 708

25. Emakumearen lana baserrian; gerra osteko zailtasunak 709


26. Txikitako jolasak (III): "puntilikabo" 710

27. Txibisto "bandidoa" 710

28. Luis "barberua" 711

29. Irratia entzuteko tira-birak 711

30. Gaur egungo eta orduko umeen arteko aldeak 712

31. Zer jantzi eramaten zituzten 713

32. Ekonomika 714

33. Aurkezpena 714

34. Etxeko bazkaria 714

35. Lana bukatutakoan, dantzara 715

36. Elgetako jaiak eta etxerako buelta 715

37. Emakumeak tabernan sartzea gaizki ikusita 716

Natura 718

1. Egurrarekin zerikusia zuten lanak 718

2. Zuhaitzak botatzeko garairik onena 718

3. Zuhaitz-botatzearen inguruko azalpenak 719

4. Bildotsak egiteko sasoi onena 719

5. Ehizaren beherakada 720

6. Baserriko bizimoduaren aldaketa alor ezberdinetan 721

7. Oiloak basoan hazten zituzten; azerien ugalketa 722


Udalerria: Bergara

Sarrera

Debagoieneko udalerria (Gipuzkoa). 14.600 biztanle ditu

(%66,4 euskaldunak). Bizkaieraz hitz egiten da. Oso

gertuko ditu Eibarko, Elgetako eta Soraluzeko hizkerak; ez

oso urrutiko Arrasate-Aretxabaleta ingurukoak. Hedadura

handiko udalerria da eta hainbat auzo ditu. Horien artean

Ubera, Angiozar eta Elosu nabarmendu behar dira.

Lehenengo biak Elgetako auzoak izan dira XX. mendera

arte eta oraindik ere nabaria da auzoen izaeran eta

hizkeran. Elosuko auzoa Azkoitiko mugan dago eta hizkera

berezia da bertakoa. Euskal hiztunen portzentaje

esanguratsua dela-eta UEMAko (Udalerri Euskaldunen

Mankomunitatea) kidea da.

• Biztanleak: 14600

• Euskaldunak: %66.4

Ahotsak.com-eko datu orokorrak

• Hizlariak: 163

• Zintak: 281

• Pasarteak: 2342

• Transkribatutakoak: 670

• Audioak: 538

• Bideoak: 433

Proiektuak

• Artzantza Bergaran

• Bergara aldeko hiztegia

• Bergara inguruko kanta zaharrak

• Bergarako euskara

• Bergarako hitzaldien grabazioak

• Bergarako toponimia

• Burdina: errementariak eta perratzaileak

• Deba Eskualdeko Ahotsak - Bergara.

• Deba Eskualdeko Ahotsak - Elgeta.

• Dialektologia-EHU

• Euskal Herriko Ahotsak

• Euskal Herriko txori eta animaliak

• Karobiak, txondorrak eta elurzuloak

• Linua, ehuna eta artilea

• Mondragon Unibertsitatea

• Zura. Arotzak eta etxegileak


Hizlariak

Anizeta Agirre Elkoroiturbe (1888-1992)

1888an Osintxuko Laudatz baserrian jaioa. Handik Ola baserrira joan zen bizi izatera eta hamar

urterekin auzo berean dagoen Galartza baserrira joan zen neskame. Han urte batzuk pasatu ondoren,

Bilbora joan zen orduan ere neskame, Jose Felix Lekerika, gerora NBEko enbaxadore izango

zenaren etxera. Osintxura bueltatu zenean, ezkondu egin zen eta handik bi urtera alargun gelditu zen.

Berriz ere ezkondu eta kalean, Tejerokuan, bizi izan zen denboralditxo batez. Gero Bolu baserria

erosi eta bertan bizi izan zen hil arte.

Mercedes Agirre Elkoroiturbe (1899-1994)

1899an Osintxuko Laudatz baserrian jaioa. Bergarako Ahozko Bilduman entzungai dagoen Anizeta

Agirreren ahizpa zen. Gaztetan Madrilera joan zen lanera. Olan bizi izan zen, eta gerora Osintxuko

kalera joan zen bizi izatera.

Ramon Agirre Irasuegi (1935)

Elorregi (San Prudentzio) auzoko Kotzabal (Gorosabel) baserrikoa. Aita bertakoa zuen eta ama,

berriz, Aramaiokoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso

lagungarriak izan ziren.

Juan Antonio Agirre Oteiza (1927)

Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan

ziren.

Gloria Agirrebeña Lizarazu (1912)

San Antonio kaleko 7. zenbakian jaio zen. Aita Bergarako San Antonio auzoko Gaberixa baserrikoa

eta ama Beasaingo Astigarreta auzokoa zituen. Zazpi seme-alaba izan zituzten. Lau urtetik hamalau

urtera arte Enseñanzako mojen eskolan ibili zen. Tejeduria lantegian egin zuen lan urtebetez

ehungintzan. Gero etxera itzuli eta josten aritu zen aldi batean, harik eta Orueta medikuaren etxean

Tabakalerak zuen biltegian lanean hasi zen arte. Tabakaleran jubilatu zen, bertan 44 urte lanean

eman eta gero. Gloria ez da inoiz ezkondu. Bere kasa konpondu izan zen 95 urte zituen arte.

Elkarrizketa egin zitzaionean, Mizpirualde egoitzan bizi zen.

Elisabet Agirrezabal Arrese (1919)

San Antonio auzoan jaio zen, sei anai-arrebatatik gazteena. Gurasoak ere bergararrak zituen.

Mojetan ikasi zuen sei urtetik hamabostera bitartean. Gerra denboran, Bergaran bonbardaketak

zirenean, Antzuolan gordetzen ziren. Elisabeten ahizpa bi gogor zigortu zituzten EAJko emakumeen

batzordeko kideak izateagatik. 19 urterekin, Elisabet Aretxabaletako “Industrias Beroa” lantegiko

bulegoan hasi zen lanean, Espainiako armadarentzako sukaldeko mahairako tresneria egiten,

besteak beste. Enpresako idazkaria zela, Donostiara eraman zuten lanera, eta han bost urte pasatu

ondoren Bergarara itzuli zen, “Bergara Textil” lantegiko enpresa-kudeatzaile bezala. Bertako gerente

zela, bere mobylette motorrean zihoala, istripu larria izan zuen. Geroago “Seat 600” autoa erosi ahal

izan zuen. San Antonio auzoa garai batean nolakoa zen azaltzen du bertako denda, taberna eta auzo

giro ederra gogoratuz. Elisabeteren loba Luis ere egon zen elkarrizketan.


Maria Luisa Alberdi Arruetajauregi (1925-1999)

Iurretako Oromiño auzoan jaio zen, nahiz eta oso txikitatik Mañarian bizi. 25 urte zituela ezkondu zen

eta Ubera auzoko Egurbide-haundi baserrira joan zen bizitzera. 5 seme-alaba izan zituen. Baserriko

lanak egin eta plazan barazkiak saltzen zituen. 1983an kanta zaharrak batzeko bi grabazio egin

zitzaizkion eta honako kantak abestu zituen, besteak beste: "Begire nago begire", "Antontxu zera zu",

"Abadiño San Blasetan"... Bi grabazio horietako batean Mertxe Olabe eta Bittori Aranburu ere

azaltzen dira eta bestean Carmen Gaztelu.

Jesus Alberdi Garbizu Egileor (1931-2008)

Elosuko Egileor baserrian jaioa 1931ko urtarrilaren 6an, baina gazterik Osintxura joan zen bizi izatera.

Lehenagoko kontuak eta ohitura zaharrak ongi gogoratzen ditu eta oso hiztun ona da. Osintxutik

Bergarara joan zen bizi izatera. Bertsolari ezaguna izandakoa, gai horren gainean ere azalpen

interesgarriak eman zizkigun.

Evaristo Alberdi Oruesagasti (1926)

Osintxuko Orontzola "Ontzola" baserrian jaioa 1926ko urrian, oraindik ere bertan bizi da. Aita

Osintxukoa bertakoa zuen eta ama, berriz, Soraluzekoa. Bizi guztian baserrian lan egin du eta,

hortaz, baserriko bizimoduarekin zerikusia duten kontu asko ezagutzen ditu. Oso hiztun ona.

Martin Albisua Larrea (1918-1996)

1918ko azaroaren 18an jaio zen Elorregiko Elkorobarrutia baserrian. Aita bertakoa zuen eta ama

Urrexolakoa. Josepa Gorosabelekin ezkondu zen, eta honen jaiotetxera, Elkorora, joan ziren bizi

izatera. Handik urte batzuetara, Bergarako San Antonio kalera joan ziren bizitzera eta bertan eman

zituen bere azken urteak. Ikazkintza lanean hainbat urtetan jardun zuen; Josepa Gorosabel bere

emaztea ere aritu zen langintza horretan.

Juana Aldazabal (1929)

1929an jaio zen Basalgo auzoan, baina Osintxuko Eguzkitza baserrian hazitakoa da. Bertan bizi izan

zen Iturbegieta ("Itturbitta") baserrira ezkondu arte. 1995ean Felipe Gisasola senarrarekin batera egin

zitzaion grabazioa "Linua, ehuna, artilea" libururako.

Jesus Mari Altube Allbisua (1939)

Basalgo auzoko Lezarri aurtengoa baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak

emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Juan Aristimuño eta Benigno Urrutiarekin batera

egin zitzaion grabazioa.

Felipe Altuna Egidazu (1929)

Elorregi auzoko Bekoetxe baserrian jaio zen 1929an. Aita bertakoa zen, eta ama Arrasateko Arrue

baserrikoa. Oñatiko maristetan ikasitakoa. Aitonari eta gurasoei entzundako kontuak oso ongi

gogoratzen ditu. Barrenaberri baserrian bizi izan zen. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean

berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Dolores Altuna Garitano

Barrenkalean jaiotakoa. Aita, Jose Altuna, errementaria zen. Bilbon ikasi zuen ofizioa eta gerora

Bergaran jarri zuen tailerra. Ama ere (Katalin Garitano) gaztetan sukaldari egon zen Bilbon etxe

batean. Compañía de Marían egin zituen Doloresek ikasketak. Geroago, Oregiren ehun-lantegian

hasi zen lanean.


Julian Alustiza (1913-2005)

Euskal idazle, poeta eta sermolaria. Gabiri herriko Aztiri baserrian jaio zen, eta izen hori goitizentzat

hartu zioten. Sermolaritzan dohain berezia zuen, erabiltzen zuen hizkuntza aberatsarengatik.

Gaztelan, Erriberan, Arantzazu eta Gipuzkoa eta Nafarroa hainbat herritan ibilitakoa. Azken 50 urteak

Arantzazun eman zituen. Hainbat lan ere argitaratu zituen.

Maria Alzelai Irazola (1908-2000)

San Migel auzoko Saizabalen jaioa, gerora Bergarako Mizpirualde egoitzan bizi izan zen.

Bittor Aperribai Abasolo (1923)

Basalgo auzoko Lonbide baserrian jaio zen. Aita Eskoriatzako Mazmela auzokoa zen eta ama, berriz,

Otxandiokoa. Bittor Basalgoko auzo-eskolan ibili zen 10 urtera arte. Gerra denboran kalean egon

ziren zazpi hilabetez. Gerra ondorenean, baserria utzi eta Zubieta kaleko kale-baserri batera joan

ziren, behi bat eta astoarekin. Ortu sail handiak landu zituzten bertan. Soraluzeko Gallastegi lantegian

ekin zion lanean, labanak egiten lehenengo eta bizikletak geroago. Loroño eta Langarika

txirrindulariak Gallastegi markarekin lehiatutakoak izan ziren. Bergarako “Textil Mugarza” arropa

tindatze lantegian eman zituen 24 lan-urte Bittorrek. Tindatze prozesua zehazki azaltzen du. Ondoren,

Asa lantegian hasi eta jubilatu arte jardun zuen bertan, pieza txikiei bainu metalikoak ematen. Oñatiko

Patrue kaleko Isabel Maiztegirekin ezkondu zen eta hiru seme izan zituzten. Bittorren seme Jose

Iñazio ere egon zen elkarrizketan.

Juan Jose Apoita Ogara (1914-1995)

Otxandioko Gonbilas baserrian jaio arren, hainbat urtetan kalean bizi izan zen. Otxandioko

elur-zuloaren inguruko lanak ikusitakoa zen.

Sebastian Arana (1916-1999)

Goimendi auzoko Arraotz baserrian (Elgeta) jaio zen 1916an. Urte askoan eraikuntzan ibilitakoa.

Esperientzia zabala zuen arotzerian, zurezko etxeak egin eta konpontzen. 1999ko Otsailaren 27an hil

zen.

Bitori Aranburu Altube (1934)

Ubera auzoko Posada baserrian jaiotakoa. Baserri honek argiari sartzen uzten dion zulo txiki bat zuen

egurrezko baoguneen artean, eta etxaurrean labea babesten duen estalpea. Ezkondu ondoren Marki

Nagusi baserrira joan zen bizi izatera. 1983an Bergara aldeko kanta zaharren bilketa-lanerako egin

zitzaion grabazioa eta kanta hauek abestu zituen: Errege don Felipe; Andra Josepa tronpetan; Atxia

mutxia peroripan; Dingilin dingili mailla; Gaztia nintzanian; Gabon Gabon; Gure mutiko txikixen honi.

Grabazio berean Mertxe Olabe eta Maria Luisa Alberdi ere agertzen dira.

Genaro Aranburu Victoria (1946)

Goimendi auzoko (berez Basalgo) Gaztandola baserrian jaioa. Bergarako toponimia jasotzeko

egindako lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Elkarrizketan bere koinatu

Ramon Osoro ere azaltzen da.


Jose Mari Arando Zangitu (1934)

Bergarako Mekolaldeko Galartzaberri baserrian jaiotakoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako

lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Galartzazahar baserriko Jose Mari

Zenitagoiarekin batera egin zitzaion grabazioa.

Carolina Aranzabal

Luis Aranzabal Gabilondo (1922-2009)

Bergarako Ubera auzoko Agirregoikoa baserrian jaio eta bertan bizi izana. Ume-umetatik artzain

ibilitakoa, artzaintzarekin zerikusia duten kontuak oso ondo ezagutzen ditu. Gerra garaian, soldaduak

etxe inguruan izan zituzten eta oso ondo gogoratzen du sasoi hura. Bergarako toponimia jasotzeko

egindako lanean ere berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Paulo Aranzabal Ojanguren (1942-1998)

Bergarako Angiozar auzokoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako

azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Eustakio Arbulu Gallastegi (1928)

Ubera auzoko Urrupain gainekoa baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak

emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Maria Argialde Azalza (1917)

Bergaran jaio zen 1917an. Gurasoak biak Altos Hornosekoak zituen. Bera Bolu baserrira ezkondu

zen. Baserriko lanez gainera, errotarekin zerikusia zuten hainbat eginkizun oso gertutik ezagutu

zituen, baita egin ere. Gerra garaian urte latzak bizi izan zituzten: errotak itxi zituzten, eta zailtasun

ugari pasa zituzten.

Felix Aristegi Agiriano (1920)

Goiauzoko Aizpe baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Juan Aristimuño Kortabarria (1938-2000)

Basalgo auzoko Belastegi bolu baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak

emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Jesus Mari Altube eta Benigno Urrutiarekin batera

egin zitzaion grabazioa.

Jenaro Arizpeurrutia (1935)

Olabarrietako errementaria, 1935 urtean jaio zen Oñatiko Olabarrieta auzoko Errementarikua

baserrian. Aita oñatiarra eta ama aramaioarra. Bere aitajaunarekin ikasi zuen ofizioa, eta fabrikako

lanarekin tartekatu zuen zorroztura eta baserriko lanabesen konponketa.

Migel Arregi Ibarguren (1942)

Goiauzoko Idurio (Idurixo) berri baserrian bizi da. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean

berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.


Klementa Arregi Lamariano (1924-2007)

1924an Goi-auzoko Idurio baserrian jaioa, ezkondu ondoren Ubera auzoko Artiz baserrira joan zen

bizi izatera. Bergarako euskara jasotzeko bere seme Juan Martin Elexpuruk egindako ikerketa lanean

laguntzaile garrantzitsua izan zen.

Moises Arriaran Iñarra (1930)

Goiauzoko Egiño baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Nati Arrieta Larrañaga (1940)

Angiozar auzoan jaio zen 1940an. Euren etxeari "Errementarikua" deitzen zioten, aita errementaria

zelako. 6 anai-arrebatatik azken aurrekoa da bera. Angiozarren bertan ibili zen eskolan eta 13

urterekin Arrasatera joan zen neskame. Bertan egon zen ezkondu artean. Ezkondu zenean

senarraren baserrira joan zen bizitzera Elgetara.

Matias Atorrasagasti Gantxegi (1920-1999)

Harane auzoko Harane Igeltsola baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Jazinta Atxotegi Askasibar (1923-2006)

Angiozar auzokoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso


Lucio Atxotegi Askasibar (1922-2002)

Angiozar auzokoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso


Gregori Azkarate Alberdi (1911)

1911an jaioa, Tomas Azkarate, Zubiaurreko ferratzailea izandakoaren alaba.

Angel Azkarate Elkoro (1922)

Bergarako Masterreka kalean jaio zen. Aita antzuolarra zuen. Gazte-gaztetatik aitaren ofizioa

ikasitakoa eta arotzerian lanean ibilitakoa.


Anjel Azkarate-Askasua Lamariano (1928)

Bidekurutzeta kalean jaio zen. Aita Beittibar (Beretzibar) baserrikoa zen, eta ama, berriz, antzuolarra.

Hiru urtetik hamarrera Antzuolan bizi izan zen Anjel. Antzuolako maristetan eta Bergarako bai

marianista eta bai dominikoekin (seminarioan) ikasi zuen. Hamasei urterekin “Banco de Vizcaya”n

ekin zion lanean. Bankuaren Soraluzeko bulegora bidali zuten, eta Soraluzeko lantegi txiki batzuetako

diru-kontuen ardura ere izan zuen. Garai hartan bankuek nola egiten zuten lan azaltzen du. Gero,

Bergarako Comesa lantegiko bulegoan egin zuen lan. Bergarako Irala zine aretoa Anjelek ireki zuen,

eta harrezkero bertako Novedades zinea eta inguruko herrietako beste zine areto batzuk ere kudeatu

zituen. Bergarako kontu asko aipatzen ditu: Bergarako zapatagintza lantegiak, Bergarako pilotalekua

ospetsua zenean erakartzen zuen jendea, etab. Marce Albeniz nafarrarekin ezkondu zen eta

seme-alaba bi izan zituzten.

Paulina Azkargorta Berrio (1902)

Elorrioko Berrio auzoko Etxetxo baserrian jaio zen. Gaztetan elur-zuloaren inguruko lanak gertutik

ikusi zituen.

Joxe Badiola Gabilondo Itsumendi (1926-1998)

1926ko martxoaren 2an jaio zen Elosuko Bentoste baserrian eta bertan bizi izan zen. Azken urteetan

Azkoitian, kalean, bizi izan zen. Urte askoan ikazkin lanean ibili zen Elosu inguruko basoetan.

Beronek egin zuen azken txondorra 1974an Bergarako plazan; zeregin haietan bere lehengusu Felix

Badiolak lagundu zion.

Bixente Barandiaran (1911-2004)

1911an jaio zen Apotzaga auzoan eta bost urte zituela Arrasatera joan zen bizitzera Markoalde

baserrira (lehen Marko Etxeberri izandakoa). Gurasoak biak Apotzaga auzokoak zituen. Errementari

eta ferratzaile ofizioetan aritu zen 2001. urtera arte eta 90 urterekin erretiratu zen.

Erritxe Barrenetxea-Arando Azkargorta (1924)

Bergarako Zubieta kalean jaio zen. Aita Periko "Arandonekoa" zuen eta hargina zen; ama Damiana

Azkargorta zen, Ipintza baserrikoa. 5 anai-arreba ziren. Eskolako urte gehienak mojekin egin zituen.

Gazte-gaztetatik "Arando" tabernan lan egindakoa da.

Gotzon Barrenetxea-Arando Azkargorta (1923)

Zubieta kalean jaio zen 1923ko urriaren 6an. Aita Periko "Arandonekoa" zuen, eta ama Damiana

Azkargorta, Ipintza baserrikoa. Ohitura zaharrari eutsiz, oraindik ere gurutzeak egiten ditu erramu eta

ereinotzarekin, eta bedeinkatu ondoren banatu egiten ditu senide eta ezagunen artean.

Mariñe Barrenetxea-Arando Azkargorta (1917)

Bergarako Zubieta kalean jaio zen. Aita Periko "Arandonekoa" zuen, eta ama Damiana Azkargorta,

Ipintza baserrikoa. Aita hargiña zen, baina gazterik hil zen. 5 anai-arrebatatik nagusiena zen Mariñe

eta aita hiltzean behean bizi ziren osaba-izebekin joan zen bizitzera, haiek ez baitzuten

seme-alabarik. Hau dela eta, gazte-gaztetatik osabarena zen "Arando" tabernan lan egindakoa da.


Damaso Basauri Zubillaga (1912)

Elorrioko Berrio auzoko Iturri baserrian jaio zen 1912an. Mutil gaztea zela, auzo horretako elur-zuloa

betetzeko lanak hurbiletik ezagutu zituen.

Dominga Beitia Urkia Domi (1936)

Ama Aretxabaletako Larriño auzoko Kakotegi baserrikoa zen, eta aita Oñatiko Araotz auzoko Saratxo

baserrikoa. Araozgo Agerre Azpikoa baserrira ezkondu ziren, eta bertan jaio zen Domi. Zortzi

anai-arrebaren artea seigarrena izan zen. Hamabi urte arte ibili zen Araozgo eskolan. Gero amaren

jaiotetxera bidali zuten neskame hamabost urte izan zituen arte. Barrikako abade etxean egon zen

urte eta erdi ahuntzak zaintzen, bere izeko abadearen amakasa zela. Handik etxera itzuli eta

Bergarako Otegiren etxean jardun zuen sukalde lanetan hiru urtetan, ezkondu zen arte. Angiozarko

Hirukotxo baserriko Leon Aranzabalekin Angiozarko Munabe Argietxera ezkondu ziren. Bi seme-alaba

dituzte.

Ixabel Belar Olabarria (1914)

Bergarako Angiozar auzoko Goimendi auzuneko Gontzarrikoa baserrian jaio zen. Aita etxekoa zen

eta ama Bergarako Agerre baserrikoa. Gazte hil ziren senar-emazteak eta bi seme-alaba utzi zituzten.

Zazpi urtetik hamalau urtera arte Angiozarreko eskolan ikasi zuen, Katalina maistra uberarrarekin. 18

urte arte baserrian egon zen. Lehenengo Lasa jatetxean, gero Donostian eta Madrilen ("Conde de

Llobregat"en etxean) jardun zuen neskame bezala. Gerra hasi zenean etxera itzuli eta gerraostean

Bergarako Artetxetarren etxean jardun zuen neskame ezkondu zen arte. Angiozarko Zulueta Gaineko

Gregorio Altuberekin ezkondu eta lau seme-alaba izan zituzten.

Felix Berrio Zenitagoia (1918)

Elorrioko Berrio auzoko Berrioaldekoa baserrian jaio zen 1918an. Aita Berriokoa bertakoa zuen eta

ama Zenitakoa (Argiñeta ondoan). 55 urte ingururekin Elorriora, herrira, joan zen bizitzera. Mutikotan

Berrioko elur-zuloan elurra pilatzen ikusitakoa da.

Juantxo Billar (1910)

Bergarako San Juan auzoko Irazabal baserrian jaio zen. Elgetako Egotxeaga baserrian bizi izan da

umetatik. Ofizio asko izan dituen arren, esperientzia zabaleko ebanista eta arotza. Azken 40 urteetan

mintegi eredugarri baten jabe izan da.

Gabriel Biteri Axpe (1909-1995)

Otxandion jaio zen 1909an eta bertako elur-zuloko lanak hurbiletik ezagutu zituen.

Roman Ceciaga Inza (1964)

Aritzetako San Migel auzoko Uribetxeberri baserrian jaioa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako

lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Iñaki Erañarekin batera egin zitzaion

elkarrizketa.

Inazio Eguren Bilbao (1916-1997)


Martin Elgarrezta Gabilondo (1937)

Basalgo auzoko Arangurentxo baserrian jaio zen. Aita bertakoa eta ama Buruñao auzoko Ziarreta

baserrikoak ziren. Hiru anai-arreba izan ziren, bera erdikoa. Bost urterekin Basalgoko eskolan hasi

zen, Miguel Elorza maisu oñatiarrarekin. Hamabi urterekin Gasteizko Jesus Obrero jesuiten eskolara

joan zen bi urterako. Etxera itzuli eta baserrian lan egin zuen. Esnea, gazta, barazkiak eta su-egurra

saltzen zuten kalean. Berrogei urterekin Oñatiko Lana kooperatiban hasi zen eta bertan jardun zuen

erretiratu arte. Elorrioko Gazeta auzoko Markiñakua baserriko Pilar Ibarrondorekin ezkondu zen.

Alaba bat izan zuten.

Eulalia Elkoro Ugarte (1921)

Bergaran jaiotakoa Masterreka kalean, Jauregi etxean. Oraindik ere janari-denda du Masterreka

kaleko 30. zenbakian. Hizlari ona; Bergarako lehenagoko kontuak oso ongi gogoratzen ditu.

Emeterio Elkoroberezibar Odriozola (1931)

San Lorentzo auzoko Zubikoa baserrian jaio zen. Aita bertakoa zen eta ama berriz, Oñatiko Aixkirri

baserritik etorritakoa. Hamazortzi urte arte eskolatu zen, Bergarako marianista, San Viator eta

dominikoen ikastetxeetan. Harrezkero baserrian geratu zen, familiaren baratzezaintza jarduerari

jarraipena ematen. Orturako landareak eta ortuko gauzak landu eta saltzen zituzten Zubikoakoek.

Inguruko herrietako azoketan ezaguna zen Zubikoako produktuen kalitate ona. Urbanizazioa zela eta,

baserri zaharra bota egin behar izan zuten, eta errekaren beste aldean eraiki zuten berria.

Baratzezaintzan eta azoketan salmentan jardun du Emeteriok ia bizi guztia, eta jarduera hauetaz

hainbat kontu interesgarri kontatzen ditu.

Juana Elkoroiribe Lizarralde (1899-1995)

1900ean jaio zen Aldai auzoko Beitzibar-erdikoan (Berezibar). Aita bertakoa zuen eta ama Antzuolako

Iturriotzekoa. Aldai auzoko Eudi (Eduegi) baserrira ezkondu zen eta bertan bizi izan zen 1995ean hil

zen arte.

Candido Elorza Elkoro (1917)

Elgetako Azula baserrian jaio zen. Bertara ezkondu zen, baina gerora kalera joan zen bizitzera.

Elgeta inguruko basoetan egiten zuen ikatza bere aitarekin batera; aitajauna ere ikazkintzan

jardundakoa zen. Candidok Lasarte eta Beizu baserrietako karobietan askotan jardun zuen karea

egiten.

Benita Epelde Bergaretxe (1932)

Osintxu auzoko Olabarri baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Iñaki Eraña Lizarralde (1962)

Aita eibartarra eta ama Bergarakoa ditu. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak

emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Roman Ceciagarekin batera egin zitzaion

elkarrizketa.

Erritxe


Mateo Gabilondo Alberdi (1927)

1927ko maiatzaren 16an jaio zen Elosuko Agarre baserrian. Elosu inguruko basoetan aritu zen

ikazkintzan. Beronen aitak eta aitajaunak ere langintza horretan jardun zuten.

Asentzio Gabilondo Albisua (1909-2006)

Muriñondo auzoko Ziarreta baserrian jaio zen. Sanantonabat auzoko Arimendi baserriko Paulina

Garairekin ezkondu zen Muriñondoko Malatu baserrira. Hiru seme-alaba izan zituzten. Bergarako

Labe Garaietan eta "Textil Muguerzan" egin zuen lan. 90 urterekin oraindik bola-jokoan aritzen zen,

beti bezala bere txapela jantzita.

Emeterio Gabilondo Gabilondo (1924)

Bergarako Elosu auzoko Benta baserrian jaiotakoa (jesuitek zalditegi bezala sortutakoa). Elosuko

historia jaso du, eta grabazio honetan kontatzen du hori guztia, idatzita daukan dokumentu bat

irakurrita. Elosu eta Aizpurutxo auzoetako gorabeherak aipatzen ditu.

Juan Jose Gabilondo Garitano (1942)

Buruñondo auzoko Ziarreta baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Nati Gabilondo Garitano (1934)

San Blas (Buruñao) auzoko Ziarreta baserrian jaio zen, bost anai-arrebatatik zaharrena. Aita bertakoa

zen eta ama, berriz, San Martzial (Goiauzoa) auzoko Lapatza baserritik etorritakoa. Pilotaleku ondoko

eskolan eta San Juan ermitakoan ikasi zuen zazpi urtetik hamabira arte. Bizi guztia eman du

baserrian. Aldaiegia auzoko Gaztelugoikoa baserrira ezkondu zen, bertako Pedro Inzarekin. Hiru

seme-alaba izan zituzten. Baserrietan egiten ziren lan asko zehazki azaltzen ditu, eta baita etxeko

lanetako batzuk ere, hala nola lixiba egitearena.

Matilde Galdos Aiastui (1923-2002)

Elorregi auzoko Elkoro baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Sotera Gallastegi (1888-1985)

Bergarako kalean 1888. urtean jaio zen eta 1985ean hil zen 97 urte zituela. Hil zen urtean egin

zitzaion Bergarako Ahozko Bilduman dagoen grabazioa.

Elisa Gantxegi

Aita Osintxuko Eguzkitza baserrikoa eta ama Plazentziako Agarrebeistegi baserrikoa zituen. Umetan

Plazentziako ospitaleko eskolara eraman zuten. Aita bizargina izateaz gain, ganadu-tratantea ere

bazen. Gerra garaian Elisak Aretxabaletara egin zuen ihes. Aita gazterik hil zitzaion eta 12 urterekin

fabrikan hasi zen lanean. Handik 2 urtera, Gasteizera joan zen neskame. 20 urterekin ezkondu zen.

Hilari Gantxegi Iturbe (1910-1995)

1910ean Osintxuko Eguzkitza baserrian jaioa. Bertan bizi izan zen 1995ean hil zen arte. Aurreko

belaunaldiengandik jaso zuen lihoa lantzeari buruz zekiena.


Pedro Garitano Astigarraga (1899-1992)

Santa Marinako abadea izan zen. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Maritxu Garitano Elkoroiribe (1932)

Aldaiegia auzoko Gaittao (Garitao) baserrian jaio zen eta Osintxuko Olani baserrian bizi izan da

gerora. Umetako baserriko bizimoduaren gaineko azalpen interesgarriak ematen ditu eta, gainera,

azalpen guztiak hika (emakumezkoen hikan) ematen ditu.

Juan Garitano Irazabal (1932)

Aranerreka auzoko Itsasmendi baserrian jaio zen, hamar anai-arrebatatik zaharrena. Aita bertakoa

zen, eta ama, berriz, Elgetako Oleikua baserritik etorritakoa. Ospitaleko mojekin hasi zen eskolan, eta

dominikoen seminarioan bukatu zuen hamabost urterekin. Hemeretzi urtera arte eskola partikularrak

jaso zituen. Bizi guztia eman izan du baserrian. Ardirik ez zuten etxean, baina Donato Arrizabalagak,

Aizkorrira bideko Sancti Espiritus ermitako artzainak, urtero ematen zuen negua Itsasmendi baserrian

bere artaldearekin. 35 urte zituela, Hirumendi esne-ganadu kooperatibako sortzaileetako bat izan zen

Juan, Bergarako beste zortzi baserritarrekin batera. Kooperatibaren gorabeheren eta baserriko lanen

inguruko hainbat azalpen ematen ditu. Bergarako Mari Karmen Gamindezekin ezkondu zen eta hiru

seme-alaba izan zituzten.

Carmen Gaztelu Eguren (1928)

Ubera auzoko Egurbide baserrian jaio eta bizi da. Bergara aldeko kanta zaharren bilketa-lanean bere

ekarpena oso garrantzitsua izan zen. 1983an egin zitzaion grabazioa eta honako kantak abestu

zituen: "Dozenatxo bat bertso", "Unas canciones nuevas", "Kontxesiri", "Ikusten duzu goizean", "Ez

dizut irekiko", "Maritxu nora zuaz", "Begira nago begira", "Maria Jesus", "Illobatxo bat besuan",

"Txikitxo polit hori", "Gabon Gaboneta", "Hogetalaugarrena" eta "Hator, hator". Grabazio berean Maria

Luisa Alberdik beste hainbat abesti kantatzen ditu.

Martin Gerenabarrena Astorkia

Mallabiko Gerea auzoko Amezti baserrikoa. Gazte-gaztetatik artzain ibilitakoa, ardi eta bildotsen

gaineko informazio sakona eta zehatza ematen du grabazio honetan.

Felipe Gisasola Aranberri (1925)

Osintxuko Iturbegieta "itturbieta" baserrian jaio zen 1925ean. Artzaintza, abeltzaintza, ikazkintza eta

sokagintzari buruzko ezagutza zuzena eta sakona du.

Valentin Gorosabel Aldana (1957)

Elorregi auzoko Arotzena baserriko Valentin Gorosabelen semea. Bergarako toponimia jasotzeko

egindako lanean aitarekin batera berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Francisco Javier Gorosabel Galdos (1954)



Valentin Gorosabel Larrañaga (1917-2001)

Elorregi auzoko Arotzena baserrikoa jatorriz. Bergarako toponimia jasotzeko egindako elkarrizketa.


Julian Gorosabel Romaratezabala (1912-2006)



Martin Guridi Arrieta (1911-1999)

Oñatiko Zubillaga auzoan jaio zen, Narbaizena baserrian. 11 urterekin Bergarara joan zen bizitzera.

Gaztetan artazi fabrikan ibilitakoa, ondoren ofizioa ikasi eta bere bizi guztian arotzerian lan egin du.

1999ko irailaren 17an zendu zen Bergaran.

Carmen Ibarguren Unanue

Bergarako Goi-auzoko Zaldumendi baserrian jaiotakoa. Ama Elosuko Ibarguren baserrikoa zen eta

aita Zaldumendikoa bertakoa. Eibarrera joan zen bizi izatera ezkondu ondoren.

Donato Ibarguren Unanue (1920)

1920an Goiauzoko Zaldumendi baserrian jaio eta bertan bizi izan da beti. Aita Zaldumendikoa

bertakoa zuen eta ama Elosuko Ibarguren baserrikoa. Berau izan da Euskaltzaindiak prestatutako

Euskal Herriko Atlas Linguistikoan Bergarako lekukoa. Zurgintza lanetan Lutxurdiorekin ibilitakoa.

Baserriko bizimoduaren eta lanen inguruko ezagutza zuzena eta sakona du. Horrez gain, oso hiztun

ona da eta euskara ederra darabil.

Pedro Ibarguren Unanue (1928)

Bergarako Goi-auzoko Zaldumendi baserrian jaiotakoa. Aita Zaldumendikoa bertakoa zuen eta ama

Elosuko Ibarguren baserrikoa. Baserriko lanetan ibili zen hasieran, baina gerora elektrizitate lanetan

ere jardun zuen.

Esteban Igartua Gabilondo (1929)

Elosu auzoko Kantera baserrian jaio zen 1929an. 3 urte zituela umezurtz geratu zen gurasoak eta

anai-arrebak hil egin zitzaizkiolako, eta izebak hazi zuen Arangurentxo baserrian. Umetatik baserriko

lanak egitea egokitu zitzaion. Basalgon ibili zen eskolan. Abere-hiltzaile lanetan ibili zen Bergaran

zenbait urtez, baina gero Fagor lantegian egin zuen lan jubilatu arte. Aristizabal baserriko Maria

Angeles Larrañagarekin ezkondu zen eta ordutik bertan bizi da. Elkarrizketa egin zitzaionean bertan

zegoen Maria Angeles emaztea ere.

Bizenta Inza Askasibar (1903-2001)

Carmen ahizparekin batera egin zitzaion grabazioa Bergarako toponimia jasotzeko. Berak emandako

azalpenak oso lagungarriak izan ziren, batez ere Angiozar auzoari dagokionez.

Carmen Inza Askasibar (1909-2003)

Bizenta ahizparekin batera egin zitzaion grabazioa Bergarako toponimia jasotzeko. Berak emandako

azalpenak oso lagungarriak izan ziren, batez ere Angiozar auzoari dagokionez.


Pedro Inza Duñabeitia (1931)

Aldaiegia auzoko Gaztelugoikoa baserrian jaio zen, bost anai-arrebatatik zaharrena. Aita bertakoa

zen eta ama, berriz, Elorriotik etorritakoa. Aitajauna Oñatiko Bixain baserritik Gaztelugoikora

etorritakoa zen. Auzoko eskolan hasi zen, eta gero Angiozarko gau-eskolan ibili zen. Bergaran ere

jaso zituen klase batzuk. Baserritik bizi izan da bizi guztian. Ganadu eta artzaintzan zaildua, langintza

horiei buruz hainbat azalpen ematen ditu. Ziarreta baserriko Nati Gabilondorekin ezkondu zen, eta

hiru seme-alaba izan zituzten. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanerako berak emandako


Mari Jose Inza Gabilondo (1961)

Aldai auzoko Gaztelugoikoa baserrikoa. Aita bertakoa du eta ama Murinondo auzoko Ziarreta

baserrikoa. Bere aita Pedro Inzarekin batera, Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Antonio Irazola Altuna (1924)

Aritzetako San Migel auzoko Sagastizabal baserrian jaio zen 1924. urtean. Gurasoak biak bergararrak

zituen: aita, zehazkiago, Arrasate aldera dagoen San Prudentzio auzokoa. Lehenengo ikasketak

herriko eskolan egin zituen eta geroago Seminarioan jarraitu zuen ikasten. Gerra garaia bete-betean

ezagutu zuen eta ongi gogoratzen ditu orduko gertaerak. Gazte-gaztetatik langile mugimenduan aritu

izan da lanean; kooperatibismoaren sorrera eta bilakaera ere zuzenean bizi izan ditu. 1966 inguruan

Bergarako udalean sartu zen zinegotzi moduan, eta bera izan zen lehenengoz ikurrina jarri zuena

udaleko balkoian.

Segundo Iriarte (1917)

Eskoriatzan jaio arren, Bilbon bizi izandakoa urte askoan. Bera da beharbada Gipuzkoako azken

ehulea. Gerra ostean bere aita zenaren ofizioari ekin zion, eta ehuna egiteko kutxatan gordeta zeuden

inguruetako azken hariak erabili zituen. Lana amaitu zitzaionean, ehundegia bota eta hura zegoen

tokian etxebizitza bat eta fundizio lantegitxo bat eraiki zituen.

Pedro Iturrino Intxausti (1915-2009)

Ubera auzoko Artiz baserrikoa, 1983an kanta zaharrak jasotzeko egindako grabazioan honako

abestiak abestu zituen: Baratzeko pikuak; Maiatzaren hiruan; San Juan egunian; En el barrio de

Amara. Txori-izenak jasotzeko ere egin zitzaion elkarrizketa 2000. urtean.

Florita Izuskiza Zubizarreta (1927)

Ama Aretxabaletakoa eta aita Ormaiztegikoa zituen. Florita Bergarako Barrenkalean jaio zen Centro

Obreroa egon zen eraikin berean, Centro Republicanoaren aldamenean. Gaztetatik familiako

tabernan ("Galeperra") lan egindakoa. Taberna hasiera batean ehiztarien elkartea ere bazen. Gerra

garaian tropak etxe ondoan izan zituzten.


Bixente Jauregi Jauregi (1929)

Zubieta kalean jaio zen Bixente. Aita antzuolarra zuen, eta ama, berriz, urretxuarra. Bergarako

Seminarioan hasi zen eskolan, eta Elementalean bukatu zituen ikasketak. Gero Labe Garaietan egin

zuen lan, delineatzaile postuan. Pilotari profesional gisa jokatutakoa. Pilotari buruzko hainbat azalpen

ematen ditu; enpresek pilotaren historian eta garapenean izan duten eragina aipatzen du, besteak

beste. Bera gaztea zenean, Zubieta (Zubitta) kalea oso bizirik omen zegoen. Bertako denda, zerbitzu,

tailer, kale-baserri, ortu, eta abar ekartzen ditu gogora. Bixenteren aita harakina (“Altzeta”) izan eta

gero, argazkigintzara pasa zen eta horretan eman zuen bizi guztia. Aitaren 20.000 argazkiko fondoa,

Bergarako 40 urteko historia argazkitan azaltzen duena, Bixenteren familiak Udalari eman zion.

Ascensión Saez de Jauregirekin ezkondu zen Bixente, eta seme bi izan zituzten.

Jose Mari Jauregi Mardaraz (1935)

Osintxu auzoko Olabarri baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Natalio Juaristi Aranburu (1912)

Zubieta kalean jaio zen 1912ko azaroaren 30ean. Aita, Abdon Juaristi. Ama inude joan zen Madrilera

eta bitarte horretan Bonbulun hazi zuten Natalio. Oraindik umea zela, abarketak egiten egin zuen lan.

Gerora, Narbaizanean hasi zen lanean.

Markos Kortabarria Lete (1917)

Bidekurutzeta kalean jaio zen. Aita Basalgo auzoko Gallaztegi baserrikoa zen, eta ama auzo bereko

Ziardegikoa. San Pedro plazako eskolan hasi zen, eta gero Udalak ehungintza lantegien

laguntzarekin ireki berri zuen Elementala lanbide-eskolan jarraitu zuen, mekaniko ikasketak egiten.

Eibarko Star lantegian goizez eta eskola Elementalean bertan arratsaldez egin zuen lan aldi batez.

Gero “Textiles Pedro Otazua”n ekin zion eta erretiroa hartu zuen arte jardun zuen bertan lanean.

Ehungintzan luzez jarduna bera, Markosek ehuna nola egiten zen azaltzen du. Zeanurin konpondu

omen zuen berak ikusi duen ehungintza makinarik zaharrena. Lanetik kanpoko orduetan zura

tailatzen ikasi zuen, eta armairu eta kutxa ugari egin ditu. Arando tabernako (Batzoki Txikia ere

deitua) Mariñe Barrenetxearekin ezkondu zen eta bost seme-alaba izan zituzten. Mariñe emazteak

ere hartu zuen parte elkarrizketan.

Edurne Laborda Astiazaran (1923)

Bidekurutzeta kalean jaio zen, aitaren bigarren ezkontzako bi anai-arrebatatik gazteena. Ama

Usurbildik etorritakoa zen, emagin baten alaba eta emagina bera ere. Aita, berriz, okin familia batean

sortutakoa izan arren, arotza izan zen lanbidez. Irakaskuntzako serora Andre Mariaren lagunarteko

mojekin hasi zen eskolan, eta 1934. urtean Goiko Plazan jarri zuten ikastolara joan zen gerra hasi zen

arte. Edurneren osaba Ramon abeslari eta abade ezaguna izan zen, eta anaia Joseba, berriz,

Udaleko txistularia. Bai aitak eta bai amak Telesforo Monzonen etxean egin zuten lan. Edurnek

hamasei urterekin josten ikasi zuen, eta urte askoan jardun zuen joskintzan. Arabako Araia herritik

bere familiarekin etorritako Anjel Agirrerekin ezkondu eta lau seme-alaba izan zituzten.

Juliana Larrañaga (1906)

Angiozarren jaioa, bertako ehulearen iloba zen. Ozta-ozta ezagutu omen zuen osaba, oso gazterik

joan baitzen komentura. Hirurogeita hiru urte zeraman moja Eibarko kontzepzionisten komentuan

grabazioa egin zitzaionean 1994an.


Maria Angeles Larrañaga Basauri (1935)

Elgetan jaio zen arren, urtebete zuela Bergarako Aristizabal baserrira joan ziren gurasoak bizitzera

eta bertan bizi izan da beti. Baserriko lanak ume-umetatik ezagutu ditu. Aita gazterik hil zitzaion eta

ama berriro ezkondu zen. Anaia gazteagoek nahiago izan zuten Aristizabalen arrebarekin geratu, eta

berak hazi zituen etxean anaiak seme-alabekin batera. Hasieran astoarekin eta gerora kotxearekin

urte askoan joan izan zen Bergarara baserriko generoa saltzera, baita Zumarragako eta Soraluzeko

azoketara ere.

Xabier Larrañaga Elorza (1948)

Javier Larrañaga Gallastegi (1931)

San Juan Auzoko Irazabal Etxeberri (Izaletxeberri) baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko

egindako lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Bitori Larrañaga Igartua (1932)

Elosuko Narbaiza baserrian jaio zen 1932ko martxoaren 6an. Jesus Alberdi Garbizu "Egileor"

bertsolariaren emaztea. Lehenagoko kontuak eta ohitura zaharrak oso ongi gogoratzen ditu eta oso

hiztun ona da.

Juan Larrañaga Santamaria (1960)

Elorregi (San Prudentzio) auzoko Zigarrerokoa baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako

lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Eusebio Larrañaga Unamuno (1912)

Amillagako ferratzaile ohia. 1912an jaio zen Basalgoko Oianguren baserrian. 14 urterekin hasi zen

ofizioa ikasten Osintxun Dámaso Gallastegirekin; eta horren ondoren, Amillaga auzunean jarri zuen

sutegia. Errementari eta ferratzaile lanak egiten zituen. Ofizioaren gainbeherarekin galdaragintzan

hasi zen lanean Luzio Gallastegirekin, aipatutako Dámasoren semea zenarekin.

Maria Pilar Larrañaga Urrutia (1926)

San Antonio auzoan jaiotakoa, oso ongi ezagutzen du inguru guztia. Umetan, Altos Hornoseko

eskolan ikasi zuen. Gaztetan, Algodoneran hasi zen lanean. Bere aitak Altos Hornosen lan egiten

zuen eta, besteak beste, lantegiaren inguruko azalpen interesgarriak ematen ditu Maria Pilarrek.

Antzinako bizimodua, ohiturak eta abar oso ongi gogoratzen ditu.

Bixenta Larrañaga Zarraoa (1931)

Elorrioko Gazeta auzoko Etxebarri baserrian jaiotakoa. Ezkondu ondoren Bergarako Arane auzoko

Aranegoenengoa baserrira joan zen bizi izatera. Fede handiko emakumea, antzinako kontuak oso

ondo gogoratzen ditu. 1983an kanta zaharrak jasotzeko egin zitzaion grabazioa.


Lorenzo Laskurain Gabilondo (1931)

1931ko San Lorentzo egunean eta San Lorentzo auzoan jaio zen Lorentzo. Aita Bergarakoa bertakoa

zuen eta ama, berriz, antzuolarra. Josu Oregiren ehun-lantegian lan egindakoa da. Padroian ere lan

egin izan du eta asko ezagutzen ditu Bergara inguruko leku-izenak. Artxiboko argazki bilduma

dokumentatzen ere ibili izan da. Txanpon eta zigilu bildumagile da Lorentzo bera, eta hainbat bilduma

egiteko zaletasunaz hitz egiten du. Bergarako bi parrokiez, eta San Martin Parroki-batzordeko lanez

azalpenak ematen ditu. Bergarako beheko kondea eta goiko kondea, Basalgo auzoko Goimendi

auzuneko pertsonaiak, herriko txikiteoa eta Bergarako hainbat kontu ditu mintzagai.

Jabier Lazpiur Ibarra (1934)

Barrenkalean jaio zen Jabier, baina familia laster joan zen Komenio kalera bizitzera. Ama Zubiaurre

auzoko Ximonenekoa zen eta aita Bergarako kalekoa. Sei seme-alaba izan zituzten. Herri eskolan ibili

zen Jabier sei urtetik hamalaura arte, baina ganadu hiltegian denbora gehiago ematen zuen eskolan

baino. Zazpi urterekin osaba harakinarekin lanbidea ikasten hasi zen, eta bizi guztia harakin lanetan

eman du. Lanbidearekin zer ikusi duten gai guztiak jorratzen ditu: ganadua lortzeko tratuak, ganadu

eta hegazti ezberdinak, hotz eta izozkailu gabeko denborak, bezeroen jateko ohitura aldaketak eta

abarren inguruan mintzatzen da Jabier, lehenbizi osabarena eta gero berea izan zen “Altzeta”

harategian emandako urte mordoxka gogoratzen. Gaztetako jolasak ere azaltzen ditu, eta erreka

inguruan ematen zituen ordu luze bezain goxoak gogoratzen ditu. Angiozarko Maritxu Penarekin

ezkondu zen eta seme bat izan zuten.

Mertxe Lazpiur Olañeta (1928)

Angiozar auzoko Altuna baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Pedro Lazpiur Urrutia (1908-1996)

Angiozar auzoko Altuna baserrian jaio zen. Idiekin garraio lanetan urte askotan jardun zuen. Auzoko

Zabaleta baserrira ezkondu zen. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Juana Joxepa Lete Iribecampos (1903-1992)

Elosuko Norde-auzoko Egizabal baserrian jaioa 1903an eta auzo bereko Narbaiza Azpikoan bizi

izandakoa.

Javier Linazisoro Lazpiur

Barrenkalean jaioa. Gerra aurreko urteetan Bergaran egon zen lehenengo Ikastola, Batza, eta hango

ikasle izan zen. Euskaltzale amorratua, euskalkien defendatzaile sutsua da. Ehizarako zaletasuna ere

izugarria du, eta azalpen interesgarriak ematen ditu gai horren inguruan.


Lo-kantak

1983an Bergarako kanta-zaharrak biltzeko proiektuaren barruan egin zen grabazio hau. Bertan,

lo-kantak abesten dituzte honako lagun hauek: Paula Alberdi, Celestina Oteiza, Garbiñe Irizar, Juana

Elkoroiribe, Mertxe Zubiaurre, Nicasio Bilbao, Nicolasa Lazpiur, Pastora Otadui, Rufina Beistegi eta

Soledad Jauregi.

Juane Lonbide Elorza (1929)

Angiozar auzoko Altzuarangañekoa baserrian jaio eta bertan bizi da oraindik ere. Baserriko lanak eta

ingurua oso ongi ezagutzen ditu. Hiztun ona da eta lehenagoko bizimoduaz gain, etnografi gaiez ere

azalpen zehatzak ematen ditu. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean ere oso lagungarriak

izan ziren berak emandako azalpenak.

Juan Madariaga Orbea

Inazio Madinabeitia Irizar (1922)

Inazio Barrenkalean jaio zen, lau anai-arrebatatik bigarrena. Aita Basalgo auzoko Aristizabal

baserrikoa zen, eta ama, berriz, Oñatiko Olabarrieta auzoko Ugarte baserritik etorritakoa. Herriko

eskolan ibili zen gerra hasi zen arte. Sei urte zituela, zirkuko lehoi batek larriki atzaparkatu zuen.

Gerra aurretxoan Larrañaga zapatagintza tailerrean hasi zen lanean. Gerra denboran “Conde del

Valle y marqués de Valzola”ren Bergarako Santa Ana jauregian jardun zuen “paje” (morroi) lanetan.

Gero udaletxean hasi zen lanean. Alondegian, zergak kobratzen, hiltegiko pisaketa lanetan eta

abarretan jardun zuen hogei urtez, eta gero “Hijos de Arturo Narbaiza” ehungintza lantegira joan zen

lanera. Zapatarikua auzoko Karmen Arriaranekin ezkondu zen eta bost seme-alaba izan zituzten.

Mahai-ingurua Bergaran 1 (2010)

Bergarako Angiozar auzoko Errementarikoa kale-baserrian jaio ziren Arrieta Larrañagatar Abelina

(1924), Itziar (1936), Nati (1940) eta Arantxa (1945) ahizpak. Euretatik zaharrena Abelina, hamahiru

urterekin Elgetako Martintxorena tabernara joan zen neskame, eta bertan jardun zuen ezkondu zen

arte. Ahizpa Itziarrek hartu zuen bere lekua Martintxorenarenean. Abelina Elgetako Panaderokua

tabernara ezkondu zen, eta Nati eta Arantxa ahizpak Angiozartik ekarri zituen tabernan laguntzera.

Hiru ahizpok ere Elgetan ezkondu eta bertan geratu ziren bizitzen. Berriketaldi luzea izan zuten mahai

inguruan, umetako eskola kontuak, gerra denborakoak, aita errementari-ferratzaileari alabak lanean

nola laguntzen zioten, errementaria eta baserritarren arteko harremana, elizak ezarritako diziplina

zorrotza, kongregazioak, dantza lotua bekatua zenekoa, eta beste mila konturen gainean armonian

jardun ziren lau ahizpak. Ezkerretik eskumara: Nati, Arantxa, Itziar eta Abelina.

Mahai-ingurua Bergaran 2 (2011)

Bergarako Goiauzo auzoko Donato Ibarguren (1920), Basalgo auzoko Bittor Aperribai (1923), San

Lorentzoko Markos Labaien (1934) eta Oñatiko Zubillaga auzotik aspaldi Bergarara joandako Julian

Aiastui (1923) elkartu ziren mahai inguru honetan, Julianek 88 urte betetzen zituen egunean bertan.

Gaztetako erromerietan kaletar eta baserritarren arteko ‘kategoria’ ezberdintasunak; Toki Alaiko

erromeriak (gerra aurrekoak eta ostekoak); Oñatin Araotz auzoko jaietan bertako mutilak nola

agurtzen zituzten harrika beste auzoetakoek, eta nola ikusten ziren Intxortako bonbardaketak

Zubillagatik; gaixotasun eta erredurentzako erremedioak; konjuru, su eta ur bedeinkatuak; norbait

hiltzen zenean, hildakoen senideekiko elizaren gehiegikeriak; Ameriketan egondako bergarar askoren

istorioak, eta beste mila gaiez jardun ziren giro alaian gure tertulianoak. Ezkerretik eskuinera: Donato,

Markos, Julian eta Bittor.


Juana Maiztegi Elkoroberezibar (1913)

1913an jaio zen "Gasparreneko" etxean. Gurasoak Bergarakoak zituen, baina ama gazterik joan zen

Bilbora josten ikastera. Juana irakaslea izan zen eta eskolak eman zituen hainbat urtetan. Bergaran

oso emakume ezaguna da. Lehenagoko kontu ugari aipatu dizkigu.

Mariñe

Mariano Martínez Estévez

Aita ferrokarrila egiteko lanetan aritu zen, eta gerora Altos Hornosen hasi zen lanean. 7

anai-arrebatatik hirugarrena zen Mariano. Anai-arreba zaharragoak neskame eta morroi joan ziren eta

berak egin behar izaten zituen etxeko lanak. Gaztea zela hasi zen Soraluzeko SACIAn lanean, baina

gerora Bergarako Torunsa lantegira aldatu zen.

Bizenta Mendizabal Sagastigutxia (1933)

San Juan auzoko Kanpos baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Juan Carlos Mendizabal Sagastigutxia (1942)

San Juan auzoko Kanpos baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak


Maria Mugerza Arregi (1930)

Azkoitiko "Utxerri" baserrian jaiotakoa, gazterik Osintxuko Orontzola baserrira ezkondu zen. Baserriak

eman duenetik bizi izan da eta, hortaz, baserri mundua zoragarri ezagutzen du. Oso hiztun ona.

Inazio Mujika (1916)

Uberako errementari ohia, 1916an Uberan jaiotakoa. Hamabost urterekin hasi zen errementari

ofizioan bere aitajaunak eraikitako sutegian. Gurdietarako gurpilak egiten zituzten gehienbat,

prozesuaren hasieratik amaieraraino.

Joxe Mari Mujika Jauregi (1930)

Arizeta (Aritzetako San Migel) auzoko San Migel baserrian jaio zen, hamabi anai-arrebatatik

seigarrena. Gerra denboran ez zen eskolarik izan, eta zortzi urtetik hamahirura arte ikasi zuen, herriko

eskolan hasi eta Dominikoenean bukatuta. Hamalau urterekin Aretxabaletako marianisten eskolara

joan zen lanera, sukaldari laguntzaile. Hamabost hilabete bertan egin ondoren, Bergarako Zubiaurren

Juanito Irizarrek zuen tailerrean iltzeak egitera joan zen. Soldaduskatik itzuli zenean Murillo garajean

ekin zion lanean. Citroen kotxeak eta Pegaso, GMC eta Dodge kamioiak konpontzen zituzten bertan.

Handik Marcelino Agirreren teileriara joan zen lanera, eta bertako hondeatzaile makinarekin Zerrajera

lantegia eta Zabalotegiko etxe orratza eraikitzeko lanetan parte hartu zuen, besteak beste. Bere GMC

kamioiarekin izan zuen istripu larri baten ondoren utzi zion txofer lanari eta Zabala Hnos. eskopeta

lantegian eman zituen azken lan urteak. Bergarako hiri eta industriaren garapenari buruzko

lekukotasunak ematen ditu. Elgetako Kantoikoa baserrira ezkondu zen, bertako Juana

Sarasketarekin. Seme-alaba bi izan zituzten.


Juan Murgiondo Etxabe (1911-1999)

1911ko otsailaren 10ean jaio zen Elorregiko Aierdi Gainekoa baserrian. Hainbat urtetan egin zuen

karea etxe ondoan zuten karobian.

Pilar Murgoitio Gabilondo (1905-2006)

1905eko urtarrilaren 1ean jaio zen Unzueta jauregiaren inguruko etxe batean. Bere gurasoak

Unzuetarenean egiten zuten lan, amak neskame eta aitak gurdi-gidari, eta bertan ezagutu zuten elkar.

Aita Elorriokoa zen jatorriz eta ama bergararra, Ugarte baserrikoa. Pilarrek 99 urte zituen elkarrizketa

egin zitzaionean.

Gregorio Muruamendiaraz Oruesagasti

Elosuko Amentzelaga baserrikoa. Altos Hornosen lanean ibilia da eta Bergarako mendi eta auzoetako

zinegotzi izan zen. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso


Leandro Narbaiza Azkarate (1923-1994)

Arane auzoko Larrarte baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako


Maritxu Narbaiza Azkarate (1933)

Ama Iraburu baserrikoa zen. 6 urterekin hasi zen eskolan. Frontoiko eskolan lekurik ez eta Ospitaleko

sor Eugeniarekin egin zuen urtebete. Gero bi urte egin zituen Enseñanzan, eskola publikoan. Horren

ondoren, Frontoiko eskolara joan zen eta 14 urtera arte ibili zen han. 16 urterekin josten ikasten

jardun zuen eta denda baterako arropak egin izan ditu urte askoan. Antzinako bizimoduaren eta

umetako jolasen gaineko kontu ugari kontatzen ditu. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean

ere berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan ziren.

Felix Ojanguren Badiola (1918)

1918ko uztailaren 28an jaio zen Elgetako Ojanguren baserrian eta bertan bizi izan da. Karea egiten

askotan ikusi du eta 1943 inguruan karobi bat egin zuen etxetik hurbil.

Migel Okina Salsamendi (1924)

Bergarako Barrenkalean jaio zen Migel. Ama bergararra zuen, eta aita, berriz, aretxabaletarra.

Ospitaleko mojekin hasi zen eskolan, eta zazpi urterekin, Errepublikarekin, Herriko Eskolara pasatu

zen. Euskal liburuak zituzten bertan, eta klaseak euskaraz jasotzen zituzten. Gerra denboran San

Blas (Buruñao) eta Elosu auzoetan babestu ziren familiakoak. Gerrako kontu gogorrak azaltzen ditu.

Zura lantzen zuen artisau familiakoa zen, baina Simon Arrieta pintoreak irakatsita, bera ere pintore

bihurtu zen. Bartzelonan, Madrilen eta Parisen landu zuen pinturarako zaletasuna, bohemioen erara

biziz. Zaletasuna lanbide bilakatu zitzaion, eta bere artista-bizimoduko hainbat pasarte azaltzen ditu.

Migelen loba Josu ere egon zen elkarrizketan.


Mertxe Olabe Zabala (1930)

Zaldibarren jaio zen, baina umea zela Elgetara joan ziren bizi izatera. Ezkondu ondoren

Etxeberriaundia baserrira (Santikua) joan zen bizitzera. Grabazio honetan batez ere antzinako

sehaska-kantak abesten ditu. Bergara aldeko kanta zaharren bilketa-lanean bere ekarpena oso

garrantzitsua izan zen. Honako kanta hauek abestu zituen: Lotxo engañadore; Haurra logale dalako.

Grabazio berean Maria Luisa Alberdi eta Bittori Aranburu ere agertzen dira.

Bibiana Olañeta Aranzabal (1914)

Angiozar auzoko Zabaletagainekoa baserrian jaio zen. Gurasoak ere Angiozarkoak bertakoak zituen.

Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako azalpenak oso lagungarriak izan

ziren.

Frantziska Olañeta Aranzabal (1906-1989)

1906an Angiozarko Zabaletagainekoa baserrian jaioa. Gurasoak biak Angiozarkoak bertakoak zituen.

Altuna baserrian bizi izan zen eta, gerora, Angiozarko kalera joan zen bizi izatera.

Lorenzo Olañeta Olañeta (1926)

Uberako Olañeta baserrikoa. Bergarako toponimia jasotzeko egindako lanean berak emandako

azalpenak oso lagungarriak izan ziren. Auzo bereko Agirre goikoa baserriko Luis Aranzabalekin

batera egin zitzaion grabazioa.

Idoia Olano

Josu Oregi Aranburu (1919-1995)

Bergaran jaio zen 1919an. Ingeniaritza ikasketak bukatu ondoren, bere familiaren lantegian hasi zen

lanean, Oregi Textilean. Antzinako ehundegiak ozta-ozta ezagutu zituen. Dena den, haien

funtzionamendua ehundegi mekanikoen antzerakoa zenez, azalpen baliotsuak ematen ditu gaiaren

gainean. Euskaltzain urgazlea, beste hainbat esparrutan ere lan handia egin zuen.

Lide Oregi Arregi (1935)

1935. urtean jaiotakoa Zubieta kalean. Aitajauna eta aita errementariak ziren. Bergarako lehenagoko

bizimodua eta ohitura zaharrak oso ongi go

Bergara · 2011-12-06 · Bergara (Gipuzkoa) | ahotsak.com Orr. 10 66. Auzoko neska-mutilen arteko...

Documents

Transcript of Bergara · 2011-12-06 · Bergara (Gipuzkoa) | ahotsak.com Orr. 10 66. Auzoko neska-mutilen arteko...