1. TAULA - “IZAN” ETA “UKAN” ADITZAK

NOR NOR-NORI NOR-NORK NOR-NORI-NORKO

rain

naiz zai(zki)t NAU T DI(zki) T(da) Tzara zai(zki)zu ZAITU ZU DI(zki) ZU ZUda zai(zki)o DU - DI(zki) O -gara zai(zki)gu GAITU GU DI(zki) GU GUzarete zai(zki)zue ZAITUZTE ZUE DI(zki) ZUE ZUEdira zai(zki)e DITU (z)E DI(zki) E TE

Lehe

n

nintzen zitzai(zki)dan NINDU T(da) N NI (zki) T(da) Nzinen zitzai(zki)zun ZINTU ZU N ZENI (zki) ZU Nzen zitzai(zki)on (1) eN ZI (zki) O Nginen zitzai(zki)gun GINTU GU N GENI (zki) GU Nzineten zitzai(zki)zuen ZINTU ZUE N ZENI (zki) ZUE (TE)Nziren zitzai(zki)en (2) (z)TE N ZI (zki) E (TE)N

(1) nuen, zenuen, zuen, genuen, zenuten, zuten.(2)nituen, zenituen, zituen, genituen, zenituzten, zituzten.

2. TAULA - EGON, JOAN, ETORRI, IBILI

EGON JOAN ETORRI IBILI

Ora

in

nago noa nator nabilzaude zoaz zatoz zabiltzadago doa dator dabilgaude goaz gatoz gabiltzazaudete zoazte zatozte zabiltzatedaude doaz datoz dabiltza

Lehe

n

nengoen nindoan nentorren nenbilenzeunden zindoazen zentozen zenbiltzanzegoen zihoan zetorren zebilengeunden gindoazen gentozen genbiltzanzeundeten zindoazten zentozten zenbiltzatenzeuden zihoazen zetozen zenbiltzan

3. TAULA - EDUKI, JAKIN, ERAMAN, EKARRI

EDUKI JAKIN ERAMAN EKARRI

Ora

in

dau(z)kat daki(zki)t darama(tza)t dakar(tza)tdau(z)kazu daki(zki)zu darama(tza)zu dakar(tza)zudau(z)ka daki(zki) darama(tza) dakar(tza)dau(z)kagu daki(zki)gu darama(tza)gu dakar(tza)gudau(z)kazue daki(zki)zue darama(tza)zue dakar(tza)zuedau(z)kate daki(zki)te darama(tza)te dakar(tza)te

Lehe

n

neu(z)kan neki(zki)en nerama(tza)n nekar(tza)nzeneu(z)kan zeneki(zki)en zenerama(tza)n zenekar(tza)nzeu(z)kan zeki(zki)en zerama(tza)n zekar(tza)ngeneu(z)kan geneki(zki)en generama(tza)n genekar(tza)enzeneu(z)katen zeneki(zki)ten zenerama(tza)ten zenekar(tza)tenzeu(z)katen zeki(zki)ten zerama(tza)ten zekar(tza)ten

4. TAULA - ESAN, IRUDITU, ERITZI

ESAN IRUDITU ERITZI

Ora

in

diot dirudit deritzotdiozu dirudizu deritzozudio dirudi deritzodiogu dirudigu deritzogudiozu dirudizue deritzozuediote dirudite deritzote

Lehe

n

nioen nirudienzenioen zenirudienzioen zirudidengenioen genirudienzenioten zeniruditenzioten ziruditen

5. TAULA – BALDINTZAK

Hona hemen BALDINTZAren erabilera azaltzen duen taula:

ERREALA HIPOTETIKOAegiten BAdut : si hago eginGO BAnu : si hicieseegiten BAnuen : si hacía egin_(IZAN) BAnu : si hubiera hecho

ONDORIOAjoanGO BAnitz, eginGO NUKE : si fuese, lo haríajoan_(IZAN) Banitz, eginGO NUKEEN : si hubiese ido, lo hubiera hecho

NORBALDINTZA ONDORIOA IRAGANEKO ONDORIOA

banintz nintzateke nintzatekeen

bazina zinateke zinatekeenbalitz litzateke zatekeenbagina ginateke ginatekeenbazinete zinatekete zinatekeenbalira lirateke ziratekeen

NOR-NORIBALDINTZA ONDORIOA IRAGANEKO ONDORIOA

balitzai(zki)t litzai(zki)dake zitzai(zki)dakeenbalitzai(zki)zu litzai(zki)zuke zitzai(zki)zukeenbalitzai(zki)o litzai(zki)oke zitzai(zki)okeenbalitzai(zki)gu litzai(zki)guke zitzai(zki)gukeenbalitzai(zki)zue litzai(zki)zueke zitzai(zki)zuekeenbalitzai(zki)e litzai(zki)eke zitzai(zki)ekeen

NOR-NORKBALDINTZA ONDORIOA IRAGANEKO ONDORIOA

ban(it)u n(it)u(z)ke n(it)u(z)keenbazen(it)u zen(it)u(z)ke zen(it)u(z)keenbal(it)u l(it)u(z)ke l(it)u(z)keenbagen(it)u gen(it)u(z)ke gen(it)u(z)keenbazen(it)u(z)te zen(it)u(z)kete zen(it)u(z)ketenbal(it)u(z)te l(it)u(z)kete l(it)u(z)keten

NOR-NORI-NORKBALDINTZA ONDORIOA IRAGANEKO ONDORIOA

bani (zki) t ni (zki) t(da) ke ni (zki) t(da) keenbazeni (zki) zu zeni (zki) zu ke zeni (zki) zu keenbali (zki) o li (zki) o ke li (zki) o keenbageni (zki) gu geni (zki) gu ke geni (zki) gu keenbazeni (zki) zue te zeni (zki) zue ke te zeni (zki) zue ketenbali (zki) e te li (zki) e ke te li (zki) e keten

6. TAULA - AHALERA

AHALERA ERREALANOR NOR-NORK

naiteke dezaket ditzaketzaitezke dezakezu ditzakezudaiteke dezake ditzakegaitezke dezakegu ditzakeguzaitezkete dezakezue ditzakezuedaitezke dezakete ditzakete

AHALERA HIPOTETIKOANOR NOR-NORK

ninteke nezake nitzaketezintezke zenezake zenitzakeliteke lezake litzakegintezke genezake genitzakezintezkete zezakete zenitzaketelitezke lezakete litzakete

7. TAULA - AGINTERA

NOR NOR-NORK- - -ZAITEZ EZAZU ITZAZUBEDI BEZA BITZA- - -ZAITEZTE EZAZUE ITZAZUEBITEZ BEZATE BITZATE

NOR NORI NORKESA I DA - esaiDAzu, esaizkiOzu, esaiGUzu...EMA I - ZU emaiDAzu, emaizkiGUzue, emaiEzu...UTZ I O - utziDAzu, utziOzue,utzizkiGUzue...EKAR - GU - ekaDAzu, utziOzue, ekarGUzue...

ERAMA I - ZUE eramaiOzu, eramaizkiGUzue...GALDE I E - galdeiOzu, galdeiEzue, galdeiDAzu...

8. TAULA - DEKLINABIDEAREN ERABILERA

Euskaraz hitza deklinatzean, zenbait aldaketa fonetiko gertatzen dira. Hona hemen taula bat:

A + A -> A neska + AREN -> neskARENA + E -> E neska + EN -> neskENE + E -> EE ume + EN -> umeENkonts. + konts. -> konts + E + Konts. Mikel + K -> MikeleKbokal + bokal -> bokal + R + bokal Josu + EN -> JosurEN

IZEN BEREZIAK mugagabean deklinatzen dira, baina NON, NONGO, NONDIK eta NORA kasuekin irregulartasun batzuk gertatzen dira; horregatik, aparteko zutabe batean jarri ditugu. MUGAGABEAren erabileraz ikus 15. TAULA.

Bestalde, “AU” diptongoa kontsonantez amaitutako hitzak bezala deklinatzen da. Adibidez: gauez, gaueko, lauean, hamalauean, e. a.

9. TAULA -DEKLINABIDE KASUAK

KASUAK SINGULARRA PLURALA PL. HURBILA MUGAGABEANOR -A -AK -OK -NORK -AK -EK -OK -(e)KNORI -ARI -EI -OI -(r)INOREN -AREN -EN -ON -(r)ENNOREKIN -AREKIN -EKIN -OKIN -(r)EKINNORENTZAT -ARENTZAT -ENTZAT -ONTZAT -(r)ENTZATNORENGAN -ARENGAN -ENGAN -ONGAN -(r)ENGANNORENGANA -ARENGANA -ENGANA -ONGANA -(r)ENGANANORENGANDIK -ARENGANDIK -ENGANDIK -ONGANDIK -(r)ENGANDIKNORENGATIK -ARENGATIK -ENGATIK -ONGATIK -(r)ENGATIKZEREZ/ZERTAZ -AZ -EZ -OZ -(e)ZPartitiboa -(r)IKProlatiboa -TZAT

LEKU-DENBORAZKO KASUAK

KASUAK SINGULARRA PLURALA PL. HURB. MUGAGABEA I.BEREZIAKNON -(e)AN -ETAN -OTAN -(e)TAN -(e)NNONGO -(e)KO -ETAKO -OTAKO -(e)TAKO -(e)KONONDIK -(e)TIK -ETATIK -OTATIK -(e)TATIK -(e)TIKNORA -(e)RA -ETARA -OTARA -(e)TARA -(e)RANORAINO -(e)RAINO -ETARAINO -OTARAINO -(e)TARANIO -(e)RAINONORANTZ -(e)RANTZ -ETARANTZ -OTARANTZ -(e)TARANTZ -(e)RANTZNORAKO -(e)RAKO -ETARAKO -OTARAKO -(E)TARAKO -(e)RAKO

10. TAULA - ERAKUSLEEN DEKLINABIDEA

HAU HORI HURA HAUEK HORIEK HAIEKhonEK horrEK harK hauEK horiEK haiEKhonI horrI harI hauEI horiEI haiEIhonEN horrEN harEN hauEN horiEN haiENhonEKIN horrEKIN harEKIN hauEKIN horiEKIN haiEKINhonENTZAT horrENTZAT harENTZAT hauENTZAT horiENTZAT haiENTZAThonENGAN horrENGAN harENGAN hauENGAN horiENGAN haiENGANhonENGANDIK horrENGANDIK harENGANDIK hauENGANDIK horiENGANDIK haiENGANDIKhonENGANA horrENGANA harENGANA hauENGANA horiENGANA haiENGANAhonETAN horrETAN harTAN hauETAN horiETAN haiETANhonETAKO horrETAKO harTAKO hauETAKO horiETAKO haiETAKOhonETATIK horrETATIK harTATIK hauETATIK horiETATIK haiETATIK

honETARA horrETARA harTARA hauETARA horiETARA haiETARAhonETARAINO horrETARAINO harTARAINO hauETARAINO horiETARAINO haiETARAINOhonETARANTZ horrETARANTZ harTARANTZ hauETARANTZ horiETARANTZ haiETARANTZhonETARAKO horrETARAKO harTARAKO hauETARAKO horiETARAKO haiETARAKOhonETAZ horrETAZ harTAZ hauETAZ horiETAZ haiETAZ

11. TAULA - IZENORDE MUGAGABEAK

INOR NORBAIT EDONORINORK NORBAITEK EDONORKINORI NORBAITI EDONORIINOREN NORBAITEN EDONORENINOREKIN NORBAITEKIN EDONOREKININORENTZAT NORBAITENTZAT EDONORENTZATINORENGATIK NORBAITENGATIK EDONORENGATIKINON NONBAIT EDONONINONGO NONBAITEKO EDONOGOINONDIK NORBAITETIK EDONONDIKINORA NORABAIT EDONORAEZER ZERBAIT EDOZEREZERGATIK ZERBAITENGATIK EDOZERGATIKEZERTARAKO ZERBAITETARAKO EDOZERTARAKOEZERTAZ ZERBAITETAZ EDOZERTAZEZERTAN ZERBAITETAN EDOZERTANINOLA(KO) NOLABAI(EKO) EDONOLA(KO)EZELAN ZELANBAIT EDOZELANEZELAKO ZELANBAITEKO EDOZELAKOINOIZ NOIZBAIT EDONOIZ

12. TAULA - IZENORDEAK

NOR NORK NORI NORTAZ NORENni nik niri nitaz nire Beheko taulako kasuakzu zuk zuri zutaz zure NOREN kasuan oinarritzenhura hark hari hartaz haren dira:gu guk guri gutaz gurezuek zuek zuei zuetaz zuen nire + KIN -> nireKINhaiek haiek haiei haietaz haien gure + GATIK -> gureGATIK

NOREKIN NORENTZAT NORENGAN NORENGANDIK NORENGANA NORENGATIKnirekin niretzat ni(re)gan ni(re)gandik ni(re)gana ni(re)gatikzurekin zuretzat zu(re)gan zu(re)gandik zu(re)gana zu(re)gatikharekin harentzat harengan harengandik harengana harengatikgurekin guretzat gu(re)gan gu(re)gandik gu(re)gana gu(re)gatikzuekin zuentzat zuengan zuengandik zuengana zuengatikhaiekin haientzat haiengan haiengandik haiengana haiengatik

13. TAULA - GALDETZAILEEN DEKLINABIDEA

NOR NORTZUK ZER ZEIN ZENBATnork nortzuek zerk zeinek zenbateknori nortzuei zeri zeini zenbatinoren nortzuen zeren zeinen zenbatennorekin nortzuekin zerekin zeinekin zenbatekinnorentzat nortzuentzat zerentzat zeinentzat zenbatentzatnorengan nortzuengan zerengan zeinengan zenbatengannorengandik nortzuengandik zerengandik zeinengandik zenbatengandiknorengana nortzuengana zerengana zeinengana zenbatengananortaz nortzuetaz zerez/zertaz zeine(ta)z zenbate(ta)znorengatik nortzuengatik zergatik zeinengatik zenbatengatik

14. TAULA - LEKUZKO ADBERBIOAK

NON NONGO NONDIK NORA NORAINO NORANTZ NORAKOhemen hemengo hemendik hona honaino honantz honakohor horko hortik horra horraino horrantz horrakohan hango handik hara haraino harantz harako

15. TAULA - MUGAGABEAREN ERABILERA

1. IZEN BEREZIAK (MikelEKIN, IratxeREKIN...)2. GALDETZAILEAK ZER: ZEIN:

Zer ordu_ da?Zein etxeTAN bizi da?

ZENBAT Zenbat diru_ dago?3. ZENBAKIAK4. IZENORDE ZEHAZTUGABEAK jende_ ASKO diru_ GUTXIrekin leku_ GEHIAGOtan esne_ GUTXIAGO

HIRU ume_ / HIRU umeAK

HAINBAT lekuTANZENBAIT umeEDOZEIN zuloTATIKPILA BAT diru_

5. KASU BEREZIAK: ur, su, belar, elur, ezker, eskuin, eguzki, meza, lo, amets, izerdi, leku, e.a.6. ADITZ BEREZIAK: bihurtu, sartu, izendatu, aukeratu, hautatu, joan, bidali, egon, e.a.7. BESTE ZENBAIT KASU BESTE Nik zuk BESTE diru_ daukat. Espresioak beneTAN, txikiTAN, gazteTAN...

16. TAULA - GALDEGAIAREN ERABILERA

1. GALDEZKOAK ZERGAITIK dago txarto?NORK ez dauka boligraforik?IKUSI dituzu nire betaurrekoak?

2. BAIEZKOAK ELEMENTU BAT

BAIEZTAPENA BERA

Jon igandean MENDIRA joango da (ez etxera)Jonek Badaki, baina Amaiak ez.

3. EZEZKOAK Mirenek ez du OHEA egin. (garbitu baizik) Ohea ez du MIRENEK egin. (Jonek baizik)Ez, ez du egin.

4. ADITZA BERA Kontuz!, zikindu EGINGO zara.JOAN DOA ala ETORRI DATOR?

5. IZENORDEAK

6. ERAKUSLEAK / ADBERBIOAK

NEU, ZEU, BERAK, GEURE, ZEUEN, BERAIEI...

HauXE, horreXEgatik, hemenTXE, orainTXE...

17. TAULA - NOMINALIZAZIOA

NOMINALIZATZEA aditza izen bihurtzea da. Gaztelaniaz aditza nominalizatu nahi denean, nahikoa da infinitiboari artikulua ipintzea: “el ver, el saber, el pensar...”.

Euskaraz aditza izen bihurtzeko, aditz-erroari “T(Z)E” gehitzen zaio. Honela lortutako formak beste edozein izen bezala deklina daitezke:

NOR : egin -> egiTE -> egiteANON : egin -> egiTE -> egiteANNORA : egin -> egiTE -> egiteRANONGO : egin -> egiTE -> egiteKO

Aditz batzuek NOMINALIZAZIO-kasu jakin bat eskatzen dute; esterako, AMAITU aditzak “-T(Z)EN)” eskatzen du; LORTU aditzak “-T(Z)EA”, e.a. (Ikus hurrengo taula).

OHARRA: “-T(Z)EA” kasuak ezezkoetan “-TZERIK” (partitiboa) har dezake, baina EGON eta EDUKI aditzekin doanean, ezintasuna adierazten du. Bestalde, “-T(Z)EKO” kasua zeharkako estiloan ere erabiltzen da AGINDU, ESAN, ERREGUTU eta ESKATU bezalako aditzekin.

“-T(Z)EA “-T(Z)EN” “-T(Z)ERA” “-T(Z)EKO” “-T(Z)EAK”gustatu hasi behartu prest egon baliopentsatu amaitu gondidatu gogoa izan konpondudebekatu ikasi ausartu ordua izan merezilortu irakatsi joan ohitura izan mindu

gomendatu jakin etorri beldurra izan harritubururatu lagundu heldu lotsa izan ukanerabaki utzi adoretu astia izan edukiahaztu ahaztu bultzatu joera izankomeni izan ohitu ohitu asmoa izanmerezi izan ari izan bidali aukera izan

egon animatuADJETIBOA + IZAN ibili ekarri “-T(Z)ETIK” “-T(Z)EARI”ona/txarra izan segitu eraman heldu utzihobe izan nekatu kondenatu etorri ekinkaltegarria izan aspertu iritsi libratualferrik izazn joan bota igarobeharrezkoa izan etorri bizinormala izan saiatuerraza izan pasazaila/gaitza izan iraun

18. TAULA - GERUNDIOA

IZENEKIN“-KA” ERREPIKAKETA KolpeKA sartu ziren.“-Z” NOLA? (Aditz konposatuekin) Umea negarreZ dago.“-AN” ZERTAN? Kontuz!, umea loTAN dago eta.

ADITZEKIN“-T(Z)EN” ZERTAN? Telebista ikusTEN utzi dut.“-LA(RIK)” 1.NOIZ? (-NEAN”) Hogei urte zitueLA hil zen.

2.NOLA? Ahoan zigarro zueLA zetorren.“-(e)Z” 1.NOLA? a) BIDEA

b) KAUSA-ONDORIOA

Txapela kenduZ agurtu gintuen.IrakurriZ asko ikasten da.

2.ALDIBEREKOTASUNA (lotura) Hori esaneZ,alde egin zuen.“-TA/-RIK” NOIZ? (ETA GERO) Hori ikusiTA, joan egin ginen.