BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-03-29 · Bilboko Aireportuko Sustapen Elkarteko zuzendariak....

BIZKAIKOHITZA

CHRISTIAN M

ERZ

Iaz, bost milioi bidaiari baino gehiago bildu zituen Bilboko aireportuak, eta bere historiako markaguztiak hautsi b Aurten, hazkunde joerari eutsita, inoiz baino eskaintza zabalagoa izango du udan b 2-3

Gero etaurrunago

Gutun Zuria Literaturaren etabeste diziplina batzuen arteko

lotura aztertuko dute letren jaialdian

12Memoria Bonbardaketanhildakoak oroitzeko ekitaldiak

egiten ari dira egunotan Durangon

6Ostirala

2019ko martxoaren 29aX. urtea392. zenbakia

[email protected]

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aAstekoa

Peru Azpillaga Diez Bilbo

Izenez beteta daude ledpantailak. Sabaitik zin-tzilik, Europako hiriakagertzen dira zerrenda-tuta, bata bestearenatzetik: horiz, dena

ondo badoa; gorriz, atzerapenikegonez gero. Haien inguruan jen-dea pilatzen ari da, tantaka. Male-ta eskuan, hegaldiaren egoeraikusi eta zer ate egokitu zaienargitu nahian dabiltza denak.Begiak gora eta behera, dagokienhelmugaren atzetik, ea behar denorduan irteten den...Urduritasuna nabari da, baita

emozioa eta irrika ere, baina,batez ere, pazientzia da nagusi.Batzuentzat, lehenengo aldia izanliteke; beste askorentzat, ordea,eguneroko matraka. Dena dela,Bilboko aireportuan gero eta ohi-koagoak dira maleten ilarak etaetenik gabeko joan-etorriak. Etaez da kasualitatea. Izan ere, aur-tengo udan inoiz baino hegaldigehiago izango dira, eta Loiukoaireportuak inoiz baino biziagoegingo du bor-bor.Ireki zutenetik, Bilboko aire-

portuaren eskaintzak gora egindu nabarmen. Urtez urte, geroeta mugimendu handiagoa izandu, eta gero eta bidaiari eta hegal-di gehiago daude. 2010ean krisiazela-eta joera «lausotu» zenarren, azken bi urteetan izugarriigo da bidaiari kopurua: 2016are-kin alderatuta, 2018an milioi batbidaiari gehiago izan dira.1990ean ireki zen aireportua, eta,egun, orduan halako bost dirabidaiariak.«2014az geroztik, aireportua

etengabe hazten ari da», zehaztudu Ignacio Casasek, Bilbao AirBilboko Aireportuko SustapenElkarteko zuzendariak. «2018an,errekor guztiak hautsi genituen:bost milioiko langa igaro, eta bostmilioi eta erdi bidaiari izan geni-tuen. Joan den urtearekin aldera-tuta, %10ekoa izan zen hazkun-dea», erantsi du.Azaldu du 2019ko lehenengo

hilabeteetan joera mantenduegin dela; beraz, aldaketak egondaitezkeen arren, aurten ere joanden urteko zifrak gainditzeaespero du; are gehiago, kontuanizanda aurtengo udan inoiz bainohegaldi gehiago izango direla.Igandean abiatuko da udako

kanpaina, ordu aldaketarekinbatera, eta urriaren amaieraraarte iraungo du. Epe horretan,Bilboko aireportuak 51 lotura ereizango ditu —iaz baino bi gehia-go—, eta lotura horietatik seiberriak izango dira: LondresSouthend (Ingalaterra), Floren-tzia eta Napoli (Italia), Coruña(Galizia), Naoned (Bretainia) etaPorto (Portugal). Horrekin bate-ra, lehendik zeuden zenbait lotu-ra indartu egingo dira, eta hegal-dien maiztasuna areagotu egingoda.Hegaldiak kudeatuko dituzten

konpainien artean, prezio apale-

koak izango dira nagusi. Besteakbeste, Volotea hegazkin konpai-niak indartuko du gehien Bilbonegiten duen eskaintza. Hala, ibil-bide berrietako hiru berak kude-atuko ditu: Coruña, Porto etaNapoli. Hala ere, ez da bakarrikegongo. Vueling hegazkin kon-painia da Bilbon hegaldi gehienkudeatzen dituena –hamarhegalditik lau harenak dira–, eta,lehiari eusteko, horrek ere Porto-rekin eta Coruñarekin lotuko duBilbo. Hortaz, loturarik gabeegon ostean, orain bi konpainienhegaldiak edukiko ditu Bilbokoaireportuak. Horretaz gain, Vue-lingena izango da Florentziarekinlotura egingo duen hegaldia ere. Ostera, EasyJet hegazkin kon-

painiak apirilean estreinatuko duBilbo-Naoned ibilbidea; Bizkaiaeta Frantzia lotuko dituen biga-rren hegaldia, Parisekoaren on-doren. Gainera, Ryanair prezio

apaleko hegazkin konpainia fa-matua Bilboko aireportura itzuli-ko da sei urte igaro eta gero, Lon-dresko Southend aireportuarekinlotzeko.Inoiz baino helmuga gehiago

izan arren, zenbait lotura ere gal-duko ditu Loiuko aireportuak.Hain zuzen ere, bertan behera ge-ratu dira Londreseko Heathrowaireportura zihoan hegaldia, baieta Bukaresteko, Tenerife Hego-aldeko eta Palmako helmugakere.

Turismoa eta lana orekatuz«Bilboko aireportuak berezita-sun garrantzitsu bat du: asko diranegozioak direla-eta bidaiatzendutenak», nabarmendu du Casa-sek. Urtero izaten diren bidaia-rien %40 inguru enpresetako lan-gileak direla dio, eta helburu ko-mertzialengatik bidaiatzendutela. Gainera, adierazi du Bil-

boko aireportuaren eragina Biz-kaiaz harago zabaltzen dela: «150kilometro itzulinguruan». Casa-sek ondorioztatu duenez, bi ezau-garri horien arteko orekari eskerdu aireportuak halako hazkun-dea. «Konpainia handiek apustuargia egin zuten Bilbo Europakohaien egoitza nagusiekin konek-tatzeko: Iberiak, Madrilekin; AirFrancek, Parisekin; British Air-waysek, Londresekin; eta Luft-hansak, Munich eta Frankfurte-kin. Aireportu horien bidez,munduko edozein txokotara bi-daiatu daiteke».Casasek jakinarazi duenez,

horiek dira, hain zuzen ere,bidaiari gehien erakartzen dituz-ten helmugak. «Sevilla, Malaga,Palma eta halako helmugek erebidaiari asko pilatzen dituzte,baina helmuga erabat turistikoakdira». Madrilek, Bartzelonak,Munichek eta Parisek, ordea, bi

Igandean hasiko da Bilboko aireportuko udako kanpaina. Joan den urteanmarka guztiak hautsi ostean, aireportuak 51 helmuga eta sei ibilbide berri izango ditu aurten; hots, inoiz baino hegaldi eta helmuga gehiago. Prezio apaleko hegazkin konpainiek kudeatuko dituzte lotura gehienak.

Aireratu baino ez da egin

Oslo

Alacant

Amsterdam

Bartzelona

Berlin

Bristol

Brusela

Dublin

Dusseldorf

Istanbul

Frankfurt

Fuerteventura

KANARIA

UHARTEAK

Geneva

KanariaHandia

Eivissa

Lanzarote

LisboaMadril

Malaga

Manchester

Menorca

Milan

Munich

Palma

Paris

Praga

Erroma

Santiago de Compostela

Sevilla

Stuttgart

Tenerife Iparra

Valentzia

Venezia

Vigo

Zurich

Edinburgo

Granada

Malta

Palermo

Viena

Jerez de la Frontera

Stockholm

Londres

Madeira

Napoli

Porto

Florentzia

Naoned (Nantes)

BilboCoruña

ITURRIA: BILBOKO AIREPORTUA

BILBOKO AIREPORTUKO LOTURAK

Bilboko aireportuakberezitasun bat du: asko dira negozioakdirela-eta bidaiatzen dutenak»

«Egia da egun batzuetanarazoak daudela, baina normala da;aireportu guztiekdituzte klima arazoak»Ignacio CasasBilbao Air elkarteko zuzendaria

‘‘

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29a Astekoa

motatako bidaiariak batzen

dituzte: turistak eta enpresariak.

Eta, gainera, beste toki askotara

joateko lotura gisa funtzionatzen

dute». Joan den urtean, esatera-

ko, Bilbo-Madril ibilbidea egin

zuten gehien: 800.000 bidaiari

baino gehiago pilatu zituen.

Casasek bi urte daramatza Bil-

bao Air elkartean, eta aireportua-

ren konexioak hobetzean datza

haren jarduna. Horretarako,

beste hainbat erakunderekin ibil-

tzen da elkarlanean: Eusko Jaur-

laritza, Bizkaiko Diputazioa,

Aena, Deustuko Unibertsitatea...

«Konexioak hobetzeko estrate-

gia bat diseinatzen saiatzen

gara». Hainbat gauza hartzen

dituzte kontuan: «Alde batetik,

turismoaren eskaera eta eskain-

tza dago; hots, jendeak nora

bidaiatu nahi duen eta gure

lurraldeak kanpora begira zer

eskaintzen duen». Bestetik, ildo

enpresariala dagoela erantsi du.

«Hemengo enpresek kanpoan

dituzten kontaktuak aintzat

hartu behar dira, baina, horrez

gain, jakin behar da atzerriko zer

enpresa erakarri nahi ditugun»,

zehaztu du.

«Oreka» da gakoa, Casasen

esanetan. «Gurea bezalako aire-

portu txikientzat garrantzitsua

da oreka bilatzea. Informazio

asko eduki beharra dago, eta

hegazkin konpainiari ikusarazi

hegaldi bat jartzea errentagarria

izango dela». Negoziazioek hain-

bat hilabete iraun dezaketela dio:

«Oraintxe bertan, hurrengo

urtera begira ari gara jada lane-

an». Bideragarritasun planak

osatzen dituzte Bilbo interesgarri

bihurtzeko hegazkin konpai-

nientzat. «Bilboko aireportuko

hegaldiek ez dute diru laguntza-

rik jasotzen, horrek azkenean

galerak izatera eramaten baitzai-

tu». Horren ordez, publizitate eta

marketin kanpainak egiten

dituzte batera, loturak promozio-

natzeko.

Eguraldia eta hegaztiakLoiuko aireportuak, ordea, zen-

bait arazori ere egin behar izan die

aurre urte hauetan. Batetik, nahi-

ko jakina da leku «haizetsuan»

dagoela eta urtean zenbait hegal-

di bertan behera geratzen direla

klima arazoak direla medio. «Nik

bi urte daramatzat hemen lanean,

eta hegazkin konpainia batek ere

ez digu trabarik jarri horregatik»,

jakinarazi du Casasek.

Azken finean, ondorioztatu du

haien «kontrolpetik at» dagoen

gai bat dela eta aireportu guztie-

tan izaten direla halako arazoak:

«Egia da egun batzuetan arazoak

daudela, baina normala da; aire-

portu guztiek dituzte klima ara-

zoak. Hemen agian haizea da;

beste leku batzuetan, berriz, lai-

noa edo elurra. Gainera, hegal-

dien kopuru osoari erreparatuz

gero, portzentajea benetan baxua

da», nabarmendu du.

Aireportuaren egunerokotasu-

na astindu duen beste gai bat he-

gaztiekin izandako arazoak izan

dira; batez ere, putreekin. Azken

urteetan handitu egin da hegazti

horien kopurua Loiuko airepor-

tuko inguruneetan, eta horrek pi-

lotuen eta bidaiarien kezka piztu

du. Joan den urtean, bi hegazki-

nek putreren bat jo zuten, eta

aurten ere bi pilotuk arazoak izan

dituzte putreekin. Dena dela,

oraingoz ez da istripu larririk

izan, eta lasai egoteko deia egin

dute aireportutik.

Izan ere, jakinarazten ez den

arren, asko dira Loiu inguruan

ibiltzen diren hegaztiak. Baina ez

soilik Loiun; oro har, aireportu

gehienetan «ohikoa» izaten da

hegaztien arazoa. Hori dela eta,

zenbait tresna erabiltzen dituzte

hegaztiek eragin ditzaketen ara-

zoak saihesteko. Alde batetik,

Loiuko aireportuak hegaztien in-

guruko aditu talde bat du, zerua

behatzeaz arduratzen dena; hogei

belatz ere baditu, hegaztiak he-

gazkinen eremutik kanpo man-

tendu ahal izateko.

Belatzak, ordea, ez dira eragin-

korrak putreen aurka. Horrega-

tik, foro berezi bat sortu dute he-

gazti handien arazoa lantzeko.

Hartutako neurrien artean, pilo-

tuen eta hegazti behatzaileen ar-

teko komunikazioa hobetu dute,

eta Loiuko faunaren inguruko az-

terketa berri bat jarri dute mar-

txan. Bestetik, aireportuko zu-

zendaritzak baztertu egin du he-

gaztiak detektatzeko radarrak

ezartzea, haien balioa «zalantza-

garria» iruditzen zaiolako, positi-

bo faltsuen kopurua dela eta.

Turismoa. Aireportuko

bidaiarien %60 inguru

dira turistak. M. RAMIREZ / FOKU

RPARAJETIKIgor Elordui Etxebarria

Itsasontziak, etabeste ontzi batzuk

Joan zen, azkenean,Getxotik Juan Carlos Ihegazkin-ontzia; 400miloi euro kostatu zuena,

hara eta hona dabilen 1.500 soldatapeko eskifaiaduna eta2014ko Espainiako Vuelta bertanhasi izana, beste historiarik ezdaukana. Bospasei orduko ilarakbarrutik ikusteko, eta 10.000bisitari inguru. Pena ez zela10.000 horiekin itsasoratu. Eztxarto pentsatu, EspainiakoArmadak eta ontzia barrutikikusi gura zuten horiek elkarriatsegin handiagoa eta tarte luze-agoz eman ziezaioten baino ezdiot. Komeni da erlatibizatzea,edozelan ere: Getxon, non orain-dik Areetako nasako paseale-

kuan neskameak ikusi ahaldiren viktoriar erara jantzita,kofia eta guzti (eta ni hangoanaiz, badakit zeri buruz ari nai-zen), PPk 11.152 boto jaso zituen2016ko hauteskunde orokorre-tan (botoen %24,56). Et voilà.Bota, esate baterako, horienerdiak joango zirela, asko seme-alabekin, eta kopurura erraz heltzen da. Ez da, beraz, hainasaldagarria; bai, ordea, erresu-mingarria. Erruz ikusi dugu baita ere,

telebista eta abarretan, VikingSky bidaia-ontziaren erreskateaNorvegian. Ostera, gero etagehiago kostako da Mediterrane-oan migratzaileak erreskatatzenikustea. Jakin dugu salbamen-

du-lanak egiteko propio presta-tutako Aita Mari arrantza-ontziaabiatu dela, azkenean, Medite-rraneora (hilabeteak eman ditugeldi, zain, Espainiako Gober-nuak blokeatuta). Baina, etakasualitatea denik ere ezin esandaiteke, Aita Mari itsasoratu denegun berean Italiako Gobernuakukatu egin dio porturatzea 50migratzaile daramatzan Medite-rranea Saving Humans elkartekoMare Jonio ontziari. Eta, debekueta traba horien guztien ondo-rioz, gaur da eguna apenas dago-ela itsasontzirik Mediterraneoan;ez erreskatean laguntzeko, ez,gutxienik, Mediterraneoan ger-tatzen ari dena kontatzeko. Zorionez, aldartea hobetu

didan irudi bat ere ikusi dut:Nire bi ikasle argazki batean,beste hamarnaka lagunekinbatera. Zacarias eta Jatta dira;marokoarra bata, gambiarrabestea. Errefuxiatuak eta euska-ra ikasleak. Jator askoak biak.

Ongi Etorri Errefuxiatuak plata-formaren izenean joan zirenAlbaola Itsas Kultur Faktoriarabeste 30 gizarte-eragiletakoordezkariekin batera, AEK-k etaKorrikak sustatuta, eta 21. Korri-karen ingurumarian, euskararennormalizazioa azkartzeko kon-promisoak hartzeko ekitaldira.Eta hantxe ageri dira, aspaldikobalea-ontziaren hondarrenazpian, dotore-dotore. Aroberriari, klika paperontzianamaitu behar ez duen dokumen-tua da, benetako normalizazioaerdiestera, neurri politikoak,sozialak eta norbanakoon espa-rrua gaindituko dutenak hartze-ra dei egiten duena.Bide batez, ba al daki inork

zer gertatu den Grande America

petrolio-ontzia hondoratu etagero itsasoan geratu diren 2.200tona fuel, 2.000 ibilgailu eta 365edukiontziekin? Gure kostamehatxatzen zuen fuel-orbana-rekin?

Bide batez, ba al dakiinork zer gertatu den

‘Grande America’petrolio-ontzia

hondoratu eta geroitsasoan geratu diren2.200 tona fuel, 2.000

ibilgailu eta 365edukiontziekin?

Gure kostamehatxatzen zuenfuel-orbanarekin?

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu.

Gutunek ez dituzte 1.400 karak-

tere baino gehiago izan behar,

tarteak barne, eta BIZKAIKO

HITZAk mozteko eskubidea

izango du. Helbide honetara

bidali behar dira, izen-abizenak

eta herria adierazita: Bizkaiko

Hitza, Uribitarte kalea 18-3.C,

48.001 Bilbo. Eskutitzak Internet

bidez bidaltzeko:

[email protected].

%

34DIA-K BIZKAIAN KALERATUKO

DITUEN LANGILEAK

Dia supermerkatu kateak 1.604

langile kaleratzea sinatu du UGT

eta Fetico sindikatuekin; Bizkaian,

34. LABek ohartarazi du langileen

gastua fakturazioaren %9 soilik

dela, eta, beraz, kaleratzeek ez du-

tela enpresaren arazoa konpon-

duko. ELAk eta LABek salatu dute

ez dietela negoziazio mahaian

egoten utzi euskal lurraldeetan na-

gusi izan arren, eta informaziorik

ez dutela jaso. Hori dela eta, sala-

keta aurkeztuko du ELAk.

Manifestazioaegingo du Erabakik

DURANGO bTren geltokia zeneremuan zer egin erabakitzekogaldeketa eskatzen du Erabakiplataformak, eta protesta egingodu gaur 19:00etan Andra Marinabiatuta. Galdeketa egiteko etabitartean udala egiten ari den la-nak gelditzeko eskatuko dute.

Irudia b Bilbo

Eurokopa Bilbora etortzearen kontra batu dira2020ko ekainean eta uztailean jokatuko den Eurokopan, egoitzetako bat izango da San Mames. Espainiako Futbol Federazioak hala eskatuta, talde-

en faseko hiru partida eta final-zortzirenetako partida bat jokatuko dira Bilbon. Hainbat elkarte eta norbanako erabaki horren aurka agertu dira, eta pla-

taforma bat sortu dute: Eurocopa honi ez! Txapelketa Bilbora ekartzea estrategia oso baten barruan kokatu dute: «Burgesiak bere klase interesen neu-

rrira eraikitako erakusleiho bihurtu nahi du Bilbo». Orain arte egin diren beste hainbat «makroekintzari» begiratu, eta horrek ere aberastasunik ez duela

ekarriko ohartarazi dute: «Haien argi distiratsu, irribarre hipokrita eta lelo hutsen atzean, langile klasearen esplotazioa, gure bizitzen prekarizazioa eta

espazio publikoaren merkantilizazioa eta pribatizazioa baino ez da egongo». Horren guztiaren aurka, mobilizazioak iragarri dituzte. MARISOL RAMIREZ /FOKU

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aIritzia

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aGaiak

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Laurogei urte baino gehiago igaro

dira bonbek herria suntsitu zute-

netik. Italiako Aviazione Legiona-

rioko hegazkinek gutxienez 281

bonba jaurti zituzten Durango

gainean, eta bonbardaketan 336

pertsona hil ziren. 1937ko martxo

odoltsu hartan gertatutakoa

ahanzturan gera ez dadin, eta sa-

rraskian bizia galdu zuten herri-

tarrak gogoratzeko, hainbat jar-

duera antolatu dituzte datozen

egunetarako Durangoko Udalak

eta Gerediaga elkarteak.

Denek ala denek helburu bera-

ri jarraituko diote: gertatutakoa

ez ahaztea, eta biktimei dagokien

aitorpena egitea. Ekitaldiak aste-

lehenean hasi zituzten, Irudi

izoztuak vs izoztutako oroime-

nak erakusketarekin. Bestalde,

bonbardaketaren aztarnak

jarraitzeko aukera izango dute

bisita gidatuetan parte hartzen

dutenek. Herriko kaleetan zehar

ibiliko dira bihar. Eta, esterosko-

pioak baliatuta, bonbardaketak

eragindako hondamendiaren

irudiak ikusi ahalko dituzte

herritarrek.

Biktimak presente egongo dira

jarduera guztietan. Esplizituki,

horien alde antolatu dituzten

oroimen ekitaldietan, baina baita

beste guztietan ere.

Durangoko bonbardaketako

biktima haietako baten senidea

da Aiyoa Arroita. Birramona zuen

Concepcion Zarandonaren gor-

puzkiak aurkitu eta behar bezala

ehorzteko informazio bila ari da.

Durangoren aurkako bonbarda-

ketan zauritu eta hil zen Zarando-

na. Ez zen izan 1936ko gerrak

familian eraildako kide bakarra.

Ortuellako Memoriaren Ma-

haia elkarteko kidea da Arroita.

Orain arte egin dituen ikerketen

arabera, Durangoko hilerrian

egon litekeen hobi komun batean

egon daitezke senideak. Ikerketa

sakondu nahi du, eta lortzen

duen informazioak, orain arteko

arrastoek bezala, gorpuzkiak han

egon daitezkeela esaten badio,

Estalitako historia agerrarazizDurangoren kontrako bonbardaketa eta orduan hildakoak oroituko dituzte egunotan herrian b Hanhil zirenetako baten gorpuzkiak atera nahi ditu senide batek hilerrian egon daitekeen hobi komunetik

Durangoko bonbardaketak irudi latzak utzi zituen herrian. GEREDIAGA ELKARTEA

SARRASKIA GOGOAN

Bonbardaketa eta haren ondorio-

ak hainbat eratan egongo dira

presente herrian. Durangoko Uda-

lak eta Gerediaga elkarteak hain-

bat jarduera antolatu dituzte.

Apirilaren 23ra arte

Erakusketa. Bonbardaketa eta

haren osteko hondamendia era-

kusten duten argazkiak jarri dituz-

te Andra Mari elizaren inguruetan.

Bihar, martxoak 30

11:00. Bonbardaketak eraginda-

ko suntsiketa ezagutzeko bisita gi-

datuak, Durangoko kaleetan. Eus-

karaz, 12:30ean egingo dute. Parte

hartzeko, izena eman behar da

[email protected]

edo 94-681 80 66ra deituta.

19:00. Gerra hemen hasten da do-

kumentalaren aurkezpena.

Igandea, martxoak 31

08:30. Lehenengo aire erasoaren

alarma hotsa. Ordu horretan, bon-

bardaketaren biktimen omenezko

lore eskaintza, hilerrian.

12:00. 1936ko gerrako biktimak

oroitzeko ekitaldia, Benita Uriba-

rrenaren parkean.

17:45. Bigarren aire erasoaren

alarma hotsa.

20:00. Bonbardaketan hildakoen

aldeko oroimen ekitaldia, Andra

Mari basilikaren elizpean.

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29a Gaiak

N. S. O. Bilbo

Dionisio Aretxabalaren gorpuz-kiek atsedena hartu dute, azke-nik, jaioterrian. Getxoko hilerrianehortzi zituzten haren senideekjoan den asteburuan. Gerrakerrotik moztutako bizitzetako batizan zen itsasgizon harena. Kar-gaontzi batean lanean ari zela,Cadizko (Andaluzia, Espainia)portura iritsi zen, 1939an. Han ze-goela, atxilotu egin zuten. Espe-txean sartu eta handik hilabetebatzuetara jakin zuen berria fa-miliak: hilda zegoen. Bertsio ofi-zialaren arabera, bere buruazbeste egin zuen, urkatuta. Fami-liak ez zuen sinetsi bertsio hura,baina ezin izango dute jakin be-netan zer gertatu zitzaion.Jakin ere ez dakite zergatik

atxilotu zuten. Anton AzkargortaAretxabala ilobak azaldu du: «Ezzen alderdi politiko edo sindika-turen bateko kidea. Agian fran-kista ez izatea izan zen haren deli-tua, edo, beharbada, borrokarenbat izango zuen portuko itsasgi-zonekin». Espedientean ere ezdute jaso zergatik atxilotu zuten. Aretxabalaren gutunak jaso zi-

tuzten haren emazteak eta ala-bek, baina ez zien azaldu zer ger-tatu zitzaion: «Eguneroko gauzei

buruz hitz egiten zien. Ez zuen ze-hazten zergatik atxilotu zutenedota sufritzen ari ote zen. Bainakontuan hartu behar da garaihartan zentsura ere bazegoela».Dionisio Aretxabalak izan zi-

tuen hiru alabetatik bakarra dagobizirik; gazteena. 10 urte zituenaita azkenekoz ikusi zuenean.Isabel Aretxabalak 91 urte dituorain, eta aita herrian ehorztekoprozesuaren lekuko izan da.

Haren bi semeek egin zuten Ca-dizerako bidaia aitonaren gor-puzkiak ekartzeko. Jose MariaGonzalez alkatearen eskutik jasozituzten.Aretxabalaren gorpuak ha-

markadak egin zituen Cadizkohilerrian. Andaluziako JuntakoMemoria Historikoko zuzendari-tza nagusiak koordinatuta, Gra-nadako unibertsitateak errepre-saliatuen DNA banku bat sortu

zuen. Analisi horiei esker jakinzuten hilerrian aurkitutako gor-puzkietako batzuk Dionisio Are-txabalarenak zirela. 2016an hasi zen argia ikusten

haren familia. 43 urterekin hilda,alargun eta aitarik gabe geratu zi-ren emaztearen eta alaben sufri-karioak ezin ditu desagerraraziaurkikuntzak, baina zauria ixtenlaguntzeko pauso bat da. 2016.urtean onartu zuten hilerrian ho-

biratuta zeuden gorpuz-kiak aurkitzeko proze-sua. Aretxabalarenare-kin batera beste hamaseierrepresaliatu zeudenehortzita. Uste baino denbora

gehiago behar izan zutengorpuzki horiek aurki-tzeko. 2017ko apirileantopatu zituzten azkene-

an. DNA probak positibo emanzuen, eta Dionisio etxera ekartze-ko bidea hasi zuten.«Guk lortu dugu, baina gure

egoeran egon diren ehunka fami-lia daude oraindik», adierazi duAzkargortak. Frankismoarenerrepresaliatuak bilatzeko esfor-tzuak bertan behera ez uzteko es-katu du: «Gizarte demokratikobat justizian oinarritu behar da,ez bidegabekeriak ezkutatzen».

Dionisio Aretxabalarensendiak Getxon hobiratuditu haren gorpuzkiakCadizen atxilotu eta espetxeratu zuten, 1936ko gerran b Kartzelan hil zen, 1939an b Hango hilerrian ehortzita egon da orain arte

Aretxabala Getxon hobiratzeko hileta ekitaldia egin zuten herrian. ARITZ LOIOLA / FOKU

erakundeei hobi komun horreta-tik ateratzeko eskatzeko: «Ez zaitiruditzen bidezkoa belar azpiandenak batera ehortzita egotea,nor den nor jakin gabe. Errepideondoan, arroila batean egotea be-zala da. Ehortzita dauden pertso-na horiek guztiak, ahal den neu-rrian, identifika ditzaten nahi dut.Gero, senide bakoitzak erabakidezala zer egin nahi duen gorpuz-kiekin».Zarandona hilerriko hobian

egon behar dela ziur da. Izan ere,garai hartan herrian biziko zutenegoera irudikatzen saiatu da.«Ehunka lagun hil ziren, eta de-nak batera hobiratu zituzten.Pentsa ezazu zer-nolako kaosaizango zen herrian: bonbardake-ta, hainbat herritar hilda, gorpuezagunak, ezezagunak... Zora-mena». Egoera haren ondorioz,birramona Durangoko hilerrianlurperatuta egotea beste azalpe-nik ez zaio bururatzen. Familiakhilerrian duen panteoian ere ezdago eta.Bestalde, Florencio Arroita osa-

ba zuena Axpe-Martzanan —gauregungo Atxondo— zauritu zuten.Errepublikaren aldeko gudariekegin zioten tiro frontean, faxiste-kin nahastuta. «Kide batzuekinharrapatuta geratu zen naziona-len, falangisten lerroaren atzean.Ihes egitea lortu zuten, baina eu-ren aldera itzultzean, errepubli-kazaleek tiro egin zieten soldadufalangistak zirelakoan. Euren al-dekoak zirela jabetuta, jaso eginzituzten». Hori horrela izanik, zaurituta

Durangoko ospitalera eramangozutela uste du Arroitak. Beraz,han hil bazen, hango hilerrianehortziko zutela sinetsita dago.Hala ere, informazio gehiago bil-du nahi du hobia zabaltzeko es-kaera egin aurretik.

Gerraren astindu bortitzakhainbat aldetatik jaso dituen fa-milia bateko kidea da Arroita.Beste osaba bat ere garai hartanhil zioten: Victor Arroita. Gerni-kako bonbardaketan galdu zuenbizia. «Familiak kontatzen due-nez, ehiza hegazkin nazi batekmetrailatuta hil zen. Haien arabe-ra, hegazkin hura bonbardaketaegin ostean itzuli egin zen eta bi-dean aurkitu zituenak metrailatuzituen». Datu hori baieztatzenduen agiririk ez dute, baina halakontatu izan diote.Derioko hilerrian dauka beste

osaba hori. Baina haren gorpuz-kiak aurkitzeko itxaropen orogaldua du. Ezinezkoa da. «80 urtepasatu dira jada, eta ehortzi etahamar urtera hezurrak atera etahezurtegira eramaten dituzte, hi-lerrian lekua izateko. Galdutzateman ditugu, beraz».

Erreparazio eskeaEtendako beste bizitza bat. 29 urtezituen Victor Arroitak. Emazteahaurdun zegoen hil zenean.«Inoiz ez zuen ezagutu semea».Ahotsa eten egiten zaio Arroitari.«Hunkigarria da pentsatzea egu-nen batean gorpuzki horiek es-kuetan izango ditudala. Duela 80urte zabaldutako zauria itxiko li-tzateke hala».Horixe izango litzateke Aiyoa

Arroitarentzat 1936ko gerran hilzituzten bere senideen gorpuz-kiak aurkitu eta behar bezalaehorzteko aukera izatea: «Zauribat ixtea. Galdu zen bizitza gaztebaten aitorpena. Lapurtutakoetorkizuna aintzat hartzea». Gerran senideak galdu zituzten

familientzat ez eze, gizarte osoakhistoria ezagutzeko eta gertatuta-koa ez ahazteko ere baliagarriaizango litzateke, haren ustez, gor-puzkiak ateratzea. «Jende askokjakin ere ez daki zer gertatu zen;ez delako hitz egiten hari buruz.Duela hamar urtera arte garaihura bizi izan zutenak oraindikhitz egiteko beldur ziren».Ondo ezagutzen du berak ego-

era hori, Ortuellako MemoriarenMahaian azken bi urteetan eginduen lanagatik. «Gure ingurukoadineko pertsona guztien leku-kotzak biltzen ari gara. Testigan-tzok jasotzen ari gara, ez dakigu-lako duela 80 urte zer nola bizi zi-ren herrian».Harrituta dago gazteek ez daki-

telako zer gertatu zen garai har-tan. Bide hori landuko dute Du-rangon ere, udalak eta Gerediagaelkarteak. Belaunaldi gazteagoekgertu egon arren oso urruti diru-dien historiaren pasarte latz ha-ren berri izateko modua ereemango dute-eta jarduerok.

Familiak ez zuen sinetsi bertsio hura, baina ezin izango dute jakin benetan zer gertatu zitzaion

Senideek ez dakite Aretxabalazergatik atxilotu zuten. Haren espedientean ere ez dago jasota arrazoia

Hegazkinlari nazi batenhilarria gorde duLarrabetzuk

R‘Hemen erori zen

1937ko ekainaren

1ean, Espainiaren alde,

August Wilmsen, 1913ko

martxoaren 14an, Kefrelden

jaioa’. Hala dio Larrabetzu-

ko landa batean urteetan

utzita egon den hegazkinla-

ri naziaren hilarriak. Tropa

faxistek jarri zuten hobia,

Burdin Hesia hautsi eta he-

rrira sartu ondoren.

Larrabetzuko Udalak jaso

eta gorde egin du orain, kal-

teak saihesteko eta babes-

teko. 1936ko gerraren eta

ondorengo urteen oroimen

historikoa berreskuratzeko

egiten ari den lanen barruan

hartu du erabaki hori.

Aitziber Laskibar Lizarribar

Ager Izagirre Mungiako alkate

jeltzalearen kudeaketa susmope-

an dago. Kudeaketa hori ikertze-

ko agindu du Bizkaiko Lurralde

Auzitegiak, baita aurreko alkate

Izaskun Uriagerekaren kudeake-

ta aztertzeko ere. Prebarikatu ote

zuten ikertu nahi du auzitegiak,

eta auzibidean jarri ditu alkatea

eta alkate ohia. 2011. eta 2016. urte

arteko jardun batzuetan dago

susmoaren oinarria. Herritar ba-

tek bien aurka jarritako kereila-

ren arabera, legez kanpo aritu zi-

ren herrian txalet batzuk egiteko

eman zituzten baimenetan: legez

urbanizatu ezin zen eremu bate-

an txaletak eraikitzeko baimena

eman zuen udalak.

Herritar batek jarritako salake-

ta du abiapuntu auziak, eta, bi

alkateez gain, bi zinegotzi ere

salatu ditu: Zigor Uriarte egungo

Hirigintza zinegotzia eta Luis

Maria Elgezabal zinegotzi ohia.

Iruzurra egiteko dokumentuak

faltsutu izana ere egotzi die sala-

tzaileak akusatuei. Zehazki,

nekazaritza ustiategiak zeuden

lur batzuetan, eraikitzea debeka-

tua zegoenetan, familia bakarre-

ko etxebizitzak egitea baimendu

izana egozten diete salatuei, bes-

teak beste. Udal arautegiaren

arabera, bertan ezer eraikitzea

debekatuta legoke salatzaileak

auzitegira igorritako dokumen-

tazioan jaso duenez.

Hain zuzen, legez kanpoko jar-

dun horrek zuzenean kalte egin

zion herritar bati, eta hark aur-

keztu du salaketa auzitegian.

Mungiako Larrabizker inguruan

du etxea, eta eraisteko agindu du

udalak. Lursaila 2008an erosi

zuen haren familiak. Abeltzain

pabiloi bat zegoen lur horietan,

salatzailearen arabera aspalditik

inolako jarduerarik ez zuena.

Saila erosi, eta eraikinean

obrak egin zituen; sukaldea eta

komunak ere jarri zituen. Sala-

tzaileak berak adierazi duenez,

badira hamar urte udalari onda-

sun higiezinen gaineko zerga or-

daintzen diona. Ura, argia eta

etxebizitzetako gainontzeko zer-

bitzuak ere baditu egokitutako

pabiloiak.

2016. urtean hasi zitzaizkion

arazoak jabeari. Etxebizitza zuen

hartan erroldatzen saiatu zen,

eta, agiria eskuratu ordez, salake-

ta bat jaso zuen. Hirigintza alorre-

an irregulartasunak egin zituela

eta, salatu egin zuen udalak. Erai-

kina eraisteko ere agindu zuen.

Jabeak helegitea aurkeztu zuen,

eta EAEko Auzitegi Nagusiak iaz

berretsi zuen erabakia.

Orduan jarri zen martxan ja-

bea. Inguruko etxebizitzen egoe-

ra ikertzea erabaki zuen, eta au-

rrez zituen susmoak egiaztatu zi-

tuen: beste etxebizitza asko bere

egoera berean zeudela ikusi zuen,

baina, kasu horietan, udalak le-

geztatu egin zuela etxeen eta ho-

rietan bizi zirenen egoera.

Salatzailearen esanetan, ustez

onurak jaso zituzten horietako

batzuek alkate eta zinegotzi jel-

tzaleekin lotura zuzenak zituztela

ikusi zuen. Udalari dokumenta-

zio eske hasi zen, baina informa-

zioa ukatu egin zion udalak.

Eta haserrealdia areagotu zi-

tzaion gizonari. Salaketan jaso du

sentipena: «Nire familiarentzat

eskatzen dut gainontzeko auzo-

kideei eman zaien tratu bera

ematea». Haren esanetan, bere

bizilekuaren kontra soilik egin du

udalak, eta gainontzekoei onartu

egin dizkie berari ukatu dizkio-

nak. Udal agintariak egin ditu

erantzule: «Salatu ditudanak, ar-

duradun publikoak direnak, eu-

ren nahien arabera erabiltzen di-

tuzte arauak». Komeni zaienei

landa lurretan eraikuntzak mese-

de gisa baimendu edo legeztatzen

dizkietela ohartarazi du, eta har-

tarako txosten eta dekretuak

nahieran moldatzen dituztela.

Horiek horrela, kereila aurkez-

tu zuen familiak iazko udan. Sala-

tu dituen alkate eta zinegotziek

udaleko araudiari muzin «era

ageri eta nabarmenean» egiten

dietela dio; legez kanpo eraikitako

etxebizitza asko akusatuek bai-

mendu dituztela, eta bertan errol-

datzeko aukera ere eman dietela.

Zazpi etxebizitzaren inguruko

berri zehatzak eman dizkio sala-

tzaileak epaileari. Haren esane-

tan, ofizialki nekazaritzarako eta

abeltzaintzarako pabilioi gisa edo

txakurtegi gisa «mozorrotuta eta

onartuta» dauden horiek etxebi-

zitzak dira benetan. Eta erantsi du

«irregulartasun» horien jakitun

dela udala.

Zinegotziaren txaletaSalatzaileak dio kasurik argi eta

nabarmenena zinegotzi ohi baten

emaztearena dela; salaketa jaso

duen Luis Maria Elgezabal zine-

gotzi ohiaren emazteak eraiki

zuen txaletarena. Eta kontatu du

kasua: Elgezabalen emazteak bai-

mena eskatu zuen txalet bat egi-

teko urbanizagarri ez den eta

10.000 metro baino gutxiago di-

tuen lur eremu batean. Izaskun

Uriagereka zen orduan alkate, eta

txalet hori egiteko baimena eman

zion zinegotziaren emazteari; sa-

latzailearen esanetan, legez kon-

trako jarduna zela jakin arren

eman zion baimena alkate zenak.

Salatzaileak Gernikako Ins-

trukzio Epaitegian aurkeztu zuen

kereila, baina atzera bota zuen

horrek, eta orain, abisua igorri dio

Bizkaiko Lurralde Auzitegiak: au-

zia ikerketarik egin gabe atzera

bota izana aurpegiratu dio, eta sa-

latutakoa egia dela pentsatzeko

nahikoa datu badaudela gainera-

tu du. Auzibidea abiatu eta iker-

keta agindu du hargatik: Izagirre

alkatea, Uriagereka alkate ohia,

Uriarte zinegotzia eta Elgezabal

zinegotzi ohia deklaratzera dei-

tzeko agindu du epaileak, eta

«egoki ikusten diren diligentzia

guztiak» egiteko.

Auzitegiak Mungiako alkateaikertuko du, prebarikazioagatikHirigintza baimenetan «irregulartasunak» izan diren aztertzeko agindu du b Izagirre alkatea,Uriagereka alkate ohia, Uriarte zinegotzia eta Elgezabal zinegotzi ohia jarri ditu jopuntuan

Mungiako udaletxea, artxiboko irudi batean. BIZKAIKO HITZA

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aGaiak

.kaenokgo gokiliaseel teruz

o kexiflten Natsibeleu tzekaztid

sku inaeneuz z,niekraoDek

K n 4eletlkasuE,niraO

E-TA LIS-TO

BO-TOI BAT,

SA-KA-TU

gaseeleu

aenogo go

KAPITULU GUZTIAK

IKUSTEKO PREST DITUZU

4K i t l t h

el.eus/netflix

harpidetza ez dago sartuta.4K dAldatu, 4k deskodetzailearekin,

alteuska

d d h id t t I t t k bit

1717

deskodetzailearen bidez edo Euskaltelen Bezeroaren Gunearen bidez harpidetu zaitezke.Ultra HD , telebista ikusteko zure era. Eskuragai Euskaltelen Premium Estra+ TBa dutenentzat. Netflix-eko

| Dendak |x

il f t i lt t d ki oaren Gunearen bidez harpidetu zaitezke.Ultra HD len Premium Estra+ TBa dutenentzat. Netflix-eko

Babesle teknologikoa:a HD o

Babesle teknologikoa:

eskuragarritasuna. www.netflix.com/TermsOfUse 4K izatea elementu hauen mende dago: harpidetza-mota, Interneteko zerbitzua, gailuaren funtzionaltasuna eta edukien


Galdakaoko Udalak iragarri du

aurretiazko beste galdeketa bat

egingo duela Usansolok herri izan

nahi duen galdetzeko prozesuan:

kontsulta bat egingo du Usanso-

loko muga geografikoak zehazte-

ko. EAJk beti esan du galdeketa

hori egin nahi zuela segregazioari

buruzko kontsultaren aurretik,

baina oraingo proposamenak al-

daketa dakar metodologian. Mu-

gei buruzko galdeketa bat egingo

da; horretarako, ordea, ez da hau-

tetsontzirik jarriko. Usansoloko

herritarrek gutun ziurtatu bidez

erantzun ahalko diete Galdakao-

ko Udalak proposatutako bi gal-

derei. Galdeketaren emaitza ez da

juridikoki loteslea izango. Ibon

Uribe Galdakaoko alkatearen

esanetan, halere, udal gobernuak

kontuan hartuko du: «Kontsul-

taren emaitza abiapuntua izango

da segregazio prozesuan urrats

gehiago egiteko».

Udala aurrez ere saiatu zen

Usansoloren eremua zehazteko

kontsulta egiten. Iazko azarorako

aurreikusi zuen botoa emateko

eguna. Espainiako Ministroen

Kontseiluari baimena eskatu, eta

hark ez zion eman. Ezezko hura

gainditzeko modu gisa aurkeztu

du proposamen berria orain.

Hala ere, hainbat eragilek ha-

sieratik zalantzan jarri dute ego-

kia ote den mugak zehazteko gal-

deketa egitea. Usansolo Herria

plataformak berak benetako gal-

deketa atzeratzeko eta luzapene-

tan ibiltzeko aitzakiatzat hartu

izan du. 2014an egindako galde-

keta eta 2017an bildutako 2.000

sinadurak jarri izan ditu mahai

gainean, esateko Usansoloren lur

eremua ondo zehaztua dagoela.

Oraingo proposamenari dago-

kionez, Usansolo Herriak ez du

aurkako botorik eman. Absten-

tzioaren alde egin du Galdakaoko

udalbatzako botazioan, erabaki-

tzeko eskubidearen aldeko jarre-

ra erakusteko. PSEk ere absten-

tziora jo du, kasu horretan segre-

gazioaren aurka dagoelako.

EAJ izan da udalbatzan bere

proposamenaren aldeko botoa

eman duen bakarra. EH Bilduk,

Galdakao Orainek eta PPk aurka-

ko botoa eman dute, hainbat

arrazoirengatik. EH Bilduk dio

proposamenak ez duela ez ber-

merik, ez zehaztasunik, eta Gal-

dakao Orain taldeak esan du pro-

zesua «zentzugabea» dela. PPk

«tranpa» ikusi du egitasmoan.

Proposamenak aurrera eginda,

Usansoloko zazpi auzotan egingo

dute posta bidezko galdeketa: La-

beagan, Gorozibain, Ordainen,

Artetan, Uraskan, Lekubason eta

Lekuen. Galderak, hauek dira:

«Zure auzoa, Usansoloko segre-

gazio prozesuaren testuingu-

ruan, bereizi nahi den lurraldeko

parte izan behar dela uste duzu?»

eta «Zehaztu dezakezu labur-la-

bur aukera bat edo beste hartzeko

zein den arrazoi nagusiena?».

Gutun bidezko galdeketa bat egingodute Usansoloko mugei buruzKontsulta zazpi auzotan egingo dute, baina hautetsontzirik gabe; gutunziurtatu bidez erantzun ahalko zaie mugarriztatzeari buruzko bi galderei

9BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko martxoaren 29a Gaiak

Ane Maruri Aransolo

Gernika-Lumo

Baby Led Weaning metodoa pureedo ahietan oinarritzen ez denmetodoa da, eta horri buruz hitzegingo du Nahia Alkorta edoski-tze aholkulariak (Irura, 1986)Gernika-Lumoko Astran. Marti-tzenean 17:30ean jarri dute hi-tzordua kulturarako fabrika so-zialean, eta elikadura osagarrihori zertan oinarritzen den etanola eskaini behar den azaldukodu, besteak beste. Zer da Baby Led Weaning edo

purerik eta ahirik gabeko elika-

dura osagarria?

Elikadura osagarria bizi guztirakoelikaduraren oinarria bazela uler-tu behar dugu. Lehenengo urtee-tan umeei zer eta nola eskaintzendiogun jakitea baldintzagarriaizango baita bizi osoan edukikodituzten elikadura joeretarako.Helburua haurrari elikagai osa-suntsuak eskaintzea da, garape-naren momentu bakoitzean berebeharretara egokituz. Hau da, zerformatan elikatu behar den etaune bakoitzean zer elikagaik edu-ki behar duten pisu handiagoakontuan hartzea. Helduaren jar-duna da haurrari elikadura es-kaintza egokia egitea. Umeei horizer formatan eskaini behar zaienjakitea ikasketa prozesu bat da,eta batzuk arinago eta beste ba-tzuk geldoago joango dira. Elikadura sistema hau ez da sis-

tema baztertzailea. Elikagaiakosasuntsuak izan behar dira, etaeskaintzeko modua desberdinaizan daiteke: zatitxoetan edotatrituratuta; umearen beharrenarabera. Zer helburu du elikadura osaga-

rriak?

Haurrek modu autonomoan ja-ten ikastea da helburua. Ezinbes-tekoa da hori. Nire haurrak nikerabaki dudana, nik nahi dudanbeste eta nik nahi dudan momen-tuan jatea ez baita jaten jakitea.Haurrak gero eta autonomoagoizatea lortu gura duen teknika daelikadura osagarriarena. Haurrekberezkoa duten elikagai osasun-tsuetarako joera hori mantendu,eta janariari buruz dauzkagunarau sozial guztiak barneratzea daasmoa. Batzuetan, gehiago jangodute, baina kontuan hartu behardugu, helduok ere egunero ezdaukagula gose bera ordu berean.Ez eta behar nutrizional berakere. Elikadura mota horrek haurren

beharretara egokitzea eskatzen

du, beraz.

Janaria errespetuz eskaintzeakderrigor dakar haurraren ezetzaonartzea. Haurrarentzako es-

kaintza osasuntsua presta deza-ket nik, baina, agian, haurrak ezdu hori behar. Ezetz hori onar-tzen ikasteak eta errespetatzeakegiten du janariaren inguruanetxean sortzen diren gatazkakgutxitzea. Jatea plazera izan be-har da, egunean askotan egitendugulako; gatazka momentuaksaihestu behar ditugu. Zer onura eskaintzen ditu elika-

dura osagarriak?

Ez zait gustatzen elikadura osaga-rriaren onurez hitz egitea, besteelikaduraren arriskuez mintza-tzea baino. Elikadura osagarria daelikadura fisiologikoa edo nor-mala zen hura, irabiagailua as-matu zen arte, behintzat. Elika-dura osagarriagaz haurrak auto-nomoago bihurtzen dira, beraiekbakarrik egiten duten prozesua

baita jatekoa. Gainera, etxeko ja-naria jaten dute haurrek, horreksortzen duen erosotasun guztia-gaz; izan ere, ez dugu zerbait be-rezia prestatu behar izango kan-pora baldin bagoaz. Segurtasunaere areagotu egiten da, haurraktxikitatik ikasten baitu tresnakmaneiatzen eta janaria masteka-tzen; joera horiek areagotu egitendira elikadura osagarriagaz. Berezko gaitasuna lortzen du

haurrak?

Janariaren inguruan dauzkagunarau sozialak ikasten dituzte hau-rrek. Familia osoaren dieta hobe-tzen du, denok nahi dugulakogure haurrek osasuntsu jan deza-ten. Haurrak jatorduekin sortzenduen atxikimendua ere oinarri-oinarrizkoa da. Egunero errepi-katzen dira, eta komunikaziora-

ko ere aberasgarria da. Elikaduraosagarri honek lehen baserrietangenuen ohitura berreskuratzendu; mahaian geldi eta komunika-tzen gauden bitartean bazkaltzea.Ezaugarri sozial hori barneratzenlaguntzen du. Prozesua zelakoa izaten da?

Elikadura osagarria jasotzen du-ten haurrek, txikitatik beraiekmanipulatu dute janaria, eta, be-raz, oso azkar ikasten dute tres-nak erabiltzen. Izugarrizko erraz-tasuna eskaintzen du, umeak berak bakarrik jateko gaitasunalehenago jasoko duelako. Askozautonomoagoak dira elikaduraosagarria jasotzen duten umeak. Janaria eskaini arren ematen ez

badiogu, haurrak berezkoa duenautorregulatzeko gaitasuna ez dugalduko. Berak jakingo du noiz

jan duen nahikoa eta noiz ez. Osa-sunerako ere bada seguru batgehiago. Noiz gomendatzen da elikadura

osagarriagaz hastea?

Osasunaren Mundu Erakundeaketa pediatria elkarteek esatendute haurrek lehenengo sei hila-beteetan soilik esnea hartu behardutela; ahal dela, ama esnea. Gai-nera, hori bi urte izan arte luzatubehar dela diote. Horregatik, seihilabeteen inguruan elikaduraosagarriagaz hastea gomenda-tzen da. Hala ere, baldintza ba-tzuk bete behar dira: haurrak ber-tikalean egoteko gaitasuna izanbehar du, baita interesa ere. Hor-tik aurrera, sei-zazpi hilabetere-kin hasiko dira elikagaiak ahoraeramaten. Prozesua ume bakoi-tzarena izan behar da. Eta noiz arte luzatu behar da?

Elikadura osagarria esnearenpresentzia txikitu ahala luzatukoda. Bi urtera arte esneak presen-tzia handia eduki behar du, eta,hortik aurrera, haurrak jaten ika-si badu, ez da elikadura osagarriaizango, elikatzeko modua baizik.Esneak presentzia handia izangodu hasieran, baina gero balantzaaldatzen joango da. Sei hilabetegaz hasteko, segur-

tasun neurriak hartu beharko

dira.

Gurasoen beldurrik handienaizaten da pentsatzea haurrak itodaitezkeela, gero gurasoak eurakizanagatik ere edozein modutarajaten dutenak. Haurrekin arretahandiagoa jartzea ohikoa da, ja-naria gurasoek prestatzen eta es-kaintzen dietelako. Hala ere, se-gurtasun neurriak haurrek zeinnagusiek hartu behar dituzte,beti. Oinarrizkoena da etzandaeta mugimenduan ez jatea. Gai-nera, jakin egin behar da bereiz-ten haurra noiz ari den itotzen,eta noiz bere defentsa mekanis-moak erabiltzen; eztula, esatera-ko. Hitzaldian, arreta berezia jar-tzen dugu horretan, hori bereiz-ten ikasteak segurtasun handiaematen duelako. Zer elikagairekin hasi behar da?

Edozein elikagairekin has gaitez-ke, baina burdinaren presentziahandia daukaten elikagaiek edu-ki behar dute pisurik handiena;haragiak, arrainak... Izan ere, seihilabeteren inguruan haurrakizan ahal duen gabezietako bat dahaurdunaldian amak zeukanburdin kantitatea galdu izana. Es-kaintzen diren elikagaiak, beraz,burdinaren presentzia daukate-nak izan beharko dira. Ezin daahaztu esnearen presentzia betiziurtatuta egon behar dela, batezere lehenengo urtean edo bi urte-an zehar.

«Haurrek moduautonomoan jatenikastea da helburua»

Nahia Alkorta b Edoskitze eta Baby Led Weaning aholkularia

Baby Led Weaning edo haurrentzako purerik eta ahirik gabeko elikadura osagarriari buruzko hitzaldia emango du Nahia Alkortaedoskitze aholkulariak martitzenean, Gernika-Lumoko Astran.

SABELETIK MUNDURA

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aBerbetan


Euskarazko antzerkigileek topa-

gune berri bat dute; antzerkia

ogibide izan gabe egiten dutenen

sare berri bat sortzen ari dira. Tea-

troa egiteko modu desberdinei

begiratu, eta hasiberrientzat ere

leku izan nahi du dinamika be-

rriak. Ertzak da: erdigunetik kan-

po dauden modu eta molde guz-

tiak hartzeko zabalik dagoen egi-

tasmoa; Ibilaldiaren babespean

Lekeition jaio, eta Euskal Herriko

plataforma egonkor izateko as-

moa duena. Asteburuan egingo

du hasierako jauzia, topaketa ba-

tzuen bidez. Lehen pausoa izango

da topaketa; elkar ezagutzeko eta

elkarrekin harremanetan jartze-

ko gunea. Gaur hasi eta igandera

bitartean, antzerki emanaldiak,

tailerrak eta mahai inguru bat

egingo dituzte Lekeition.

Xabier Arrate da Ertzak dina-

mikaren sustatzaileetako bat, eta

berak azaldu du sorreraren zerga-

tia: «Antzerkizale garenok, an-

tzerki talde amateur batean parte

hartzen dugulako edo ez garelako

horretara dedikatzen, askotan,

gure lana partekatzeko gune ba-

ten falta sumatzen genuen». Be-

har hori «detektatu» zutela dio.

Antzera dabiltzan taldeak ezagu-

tu eta harremanetan jartzeko be-

harra zutela askok, eta zirkuituak

partekatzearen falta ere suma-

tzen zutela. Zenbaitetan lanak el-

karrekin egitea ere nahiko luke-

tela, baina elkarren berri izateko

plataformarik gabe pentsaezina

zitzaiela halako zerbait egitea.

Sentipen orokortua zela ikusi,

eta martxan jarri ziren. «Gu denak

batu, harremanetan jarri, eta zer

egiten dugun ikusarazteko espazio

bat sortzea pentsatu genuen». An-

tzerkiaren «mila aurpegiak», ertz

guztiak, batzeko lekua sortu nahi

dute; espazio ahalik eta zabalena,

malguena, «ateak zabalduko diz-

kiona hasiera-hasieran dagoen

horri ere». Horrela hasi da lantzen

Ertzak; betiere, euskarazko an-

tzerkia oinarri duela.

Ibilaldiaren aterkipeanLekeition hasi zen mugimendua

astintzen, aurten Ibilaldia izango

den kostaldeko herri berean. Eta

aldeko haizea izan dute hori eus-

karazko antzerkilariek. Ibilaldia

urte osoan egiten ari den kultur

eskaintzaren olatuarekin bat

egin, eta aurrera elkarrekin egitea

erabaki dute. «Hezkuntza propo-

samenetik askoz harago doazen

kultur egitasmoak bultzatzen

ditu Ibilaldiak, eta Ertzak herrian

sortutako dinamika izanik, inte-

resgarria iruditu zitzaien», azal-

du du Arratek.

Gainera, sortzen ari dena Ibilal-

diak utzitako «legatua» izango

dela iruditzen zaio: «Herrian sor-

tua, baina Lekeitiotik eta 2019tik

harago iritsi nahi duena». Hain

zuzen, Euskal Herri osora zabal-

tzea eta denboran irautea da egi-

tasmoaren nahia. «Ikastolak

utzitako ondare bat izan daite-

ke». Hargatik sortu da aurten Er-

tzak, «ekuazio horren barruan».

Eta abiapuntu nagusia astebu-

ru honetarako prestatu duten to-

paketa izango da. Gaur hasi eta

igandera arte, Euskal Herriko an-

tzerkilarien «lagin bat» batuko

da Lekeition, eta sarea josten has-

tea da asmoa: «Harremanetan ja-

rri, kontaktuak elkarbanatu, guz-

ti hori ordenatu, eta plataforma

batean guztia batzen saiatzea».

Aurrera begira, egunotako

abiapuntua dinamika egonkor

bihurtzea dute helburu. Ibilbide-

ak erakutsiko du zer forma hartu-

ko duen, baina ibili ibiltzeko as-

moa argi dute: «Hasi dugu bidea,

eta ikusiko dugu noraino iristen

garen».

Ertzetako antzerkien topaguneAntzerkia ogibide izan gabe egiten dutenen lehen topagunea egingo dute asteburuan Lekeition

Karrika antzerki taldea prestatzen ari den lan berriaren Work in progresssaioa da egunotan Lekeition doan ikusi ahalko diren emanaldietako bat. TVARIOS 23

EGITARAUA

Gaur

19:45.Txikiren umorezko bakarriz-

ketaAldatzen Laguntzen taldearen

eskutik. Dzapart tabernan, doan.

22:00.Katiuska antzerki taldearen

Zorion hutsa. Ikusgarri aretoan,

5 euroren truke.

Bihar

11:00.Mugimendua eta ukimena

tailerra Olatz de Andresen eskutik,

Arropaineko Arraguan.

16:30.EHAZE mahaingurua eta

solasaldia: Teatro geruzak. Ander

Lipus, Arantzazu Fernandez, Idoia

Gereñu eta Gaizka Sarasola izan-

go dira hizlari; moderatzaile, Ene-

ritz Artetxe. Azkue aretoan, doan.

18:45.Karrika taldea lantzen ari

den antzezlanaren Work in pro-

gress. Barandiaran aretoan, doan.

19:30.Muntu antzerki taldearen

Klak lanaren Work in progress.

Barandiaran aretoan, doan.

22:00.Ze Onda antzerki konpai-

niaren Heriotza bikoitza. Ikusgarri

aretoan, 10 euroren truke.

Igandea

10:00.Argiztapenaren oinarriak

artistentzat tailerra, Leire Salaman-

caren eskutik. Ikusgarri aretoan,

doan.

12:30.Hamaika Buelta antzerki

taldearen Komuneko zulotik.

Barandiaran aretoan, doan.

17:00.Mairu antzerki taldearen

Txoriak eta zauriak. Ikusgarri are-

toan, 5 euroren truke.

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29a Gaiak

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aProposamena

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Testu bat ez da

erabat osatua

egongo irakurle-

ak hartu eta bere

interpretazioa

gehitzen dion

arte. Zenbat interprete, hainbat

irakurketa. Kontakizun bera ira-

kurrita hartzaile anitzek horren

inguruan osatzen dituzten dene-

tariko irudiek ematen diote zen-

tzua obrari; norbere ekarpenek

osatzen dute. Alderantziz ere ger-

tatzen da, ordea: artelan batean

ikusitakoa hitzez jantzita irudika-

tzeko, narratiba desberdinak osa-

tzen ditu norbanakoak. Dikoto-

mia horri jarraituta antolatu dute

aurtengo Gutun Zuria.

Hizkuntza berriak sortu eta he-

datzeko asmoa duen literatura

jaialdiak zabalkundea du ardatz

aurten. Artearen eta literaturaren

munduak lotu eta uztartuko ditu.

Horien artean zubiak eraiki nahi

ditu. Narratibaz harago ere egin

nahi du, ikus-entzule gehiago

erakartzeko asmoz. Jarduerak

hartzeko espazio gehiagotara za-

baldu da, eta goizetan eta gauetan

ere ekitaldiak programatu ditu.

Asteartean hasita larunbatera

bitartean egingo dute jaialdia, eta

dozena bat jarduera baino gehia-

go antolatu dituzte Azkuna zen-

troan. Inoiz ez erreala / Beti

egiazkoazentroan bertan ikusgai

dagoen erakusketaren inguruan

egingo dituzte denak. Artea gene-

ro literario modura eta literatura

erakusketa-proiektu gisa uler-

tzen duten hamahiru artistaren

lanak lotzen ditu irailaren 22ra

arte bisita daitekeen erakusketak.

Alazne Martin Azkuna zentroko

Mediatekako arduradunak azal-

du du zergatia: «Erakusketa hau

izanik, diziplina artistikoen

transbertsaltasun balioa emateko

abagune aproposa zela pentsatu

genuen. Bi mundu horiek lotzen

baititu: artelan bat ikusten duzu-

nean, istorio bat irudikatzen ari

zara, obra horren linea narratibo

bat imajinatzen duzu. Alderan-

tziz ere gerta daiteke, baina: guta-

ko bakoitzak literatura lan bat

irakurtzean irudi batzuk egiten

ditu buruan, eta baliteke ondoan

dugunak irudikatutakoen antzik

ez izatea».

Hori guzti hori bilduko du Gaur

gauean suak nire liburutegia

erreko balu. Artea kontatzeko

artea izenburupean antolatutako

Gutun Zuriak. Literatura eta arte-

lanak uztartzen ditu horrek ere.

Martinek azaldu du: «Lehenen-

goa Aldous Huxleyren esaldia da.

Liburutegi bat erretzeak zentzu-

rik ez duela azaltzen du. Izan ere,

posible duzu bertan erre duten li-

buruetako bat aurkitu eta irakur-

tzea». Bigarren atala Jose Lezama

Lima olerkigilearen esaldi bat da:

«Narratiba bisualari egiten dio ai-

pamen. Irudia eta hitza batze edo

uztartze horri. Berez daude lotuta

biak».

Hitzekin jostatu. Ezkutuan,

atzean, gordetzen duten hori aza-

leratu. Eta irudiek azaleratutakoa

hitz bihurtu. Hausnartu. Landu.

Harilkatu. Lan horretan jardungo

dira diziplina horietan jantziak

eta trebatuak diren hainbat aditu.

Hemengoak, asko. Atzerrikoak

ere, beste hainbat. Edonori zabal-

dutako jarduerak eskainiko di-

tuzte batzuek. Beste saio batzuk

bateko eta besteko profesiona-

lentzakoak dira, bereziki. Baina

ateak zabalik dituzte parte hartu

nahi dutenentzat. Jardueraren

arabera, bi euro eta hamabost

euro artean ordaindu beharko da

parte hartzeko. Prezio merkeagoa

ezarri dute Azkuna zentroko

txartela dutenentzat.

ZUBIAK

Asteartean inauguratuko dute

jaialdia. Gauean egingo dute eki-

taldi nagusia. Testuinguruan ko-

katzen lagunduko du, hasteko,

Lars Lindegaard Gregersenek

aurkeztuko duen Sisyphus As-

cending ikuskizunak. «Zirku,

performance eta liburuen arteko

alegoria bat da». Jaialdiaren as-

moen berri emango dute gero. Eta

bukatzeko, Maialen Lujanbiok

hitzaldia emango du. «Beste arte

diziplina batzuekin hainbat zubi

zabaldu dituen bertsolaria da. Di-

ziplina anitzen arteko konexio

hori azaltzeko eredu zoragarria

izan daitekeela pentsatu dugu».

Izan ere, besteak beste, musika,

arte biziak, arte bisualak eta fik-

zioa uztartu ditu. Lujanbiok za-

lantzan jarriko du bertsolaritza

arte bakartu denik. Inguruko ar-

teekin duen harremanaz haus-

nartuko du hitzaldian. Zenbat du

poesiaz? Zeintzuk dira haien arte-

ko desberdintasunak? Nola gau-

zatzen dira diziplina artistikoen

arteko hierarkiak? Horiei eran-

tzuten saiatuko da bertsolaria.

HITZAK SUNTSITU

Veronica Gerber Bicecci idazle eta

artista mexikarrak bi tailer eman-

go ditu astearte eta asteazken goi-

zetan. «Hitzak suntsitzea ederra

dela azalduko du, idazketa, irudi-

mena eta marrazketatik abiatuta.

Tailerra gauzatuko duen artistak

idazten duen artista bisualtzat du

bere burua». Literatura futuris-

taren manifestuak eta George

Orwellen Hizketa berriaren prin-

tzipioak lanak ardatz hartuta, hi-

tzarekin eta irudiarekin jolastuko

da. Beste mota bateko istorioak

osatzeko gaur egun falta diren hi-

tzen zirriborroa egiten ahalegin-

duko da tailerretan. Hala, beste

idazkera bat erabilita, etorkizu-

nean izango diren era askotako

krisialdiez gogoeta egin eta haiei

aurre egiteko saialdia egingo du.

FIKZIO FOTOGRAFIKOA

Aurten, mahai inguruen aldeko

apustua egin dute, nabarmen,

Gutun Zurian. Asteazken arra-

tsaldean, Cristina de Middel, Joan

Fontcuberta eta Agustin Fernan-

dez Mallo elkartuko dituzte ma-

hai beraren inguruan. De Middel

argazki-kazetaria da. Haren se-

rieak «ikusmenaren eleberri»

gisa deskribatu dituzte. Fontcu-

berta, berriz, argazkilarien artean

literatura gehien erabiltzen due-

na dela esaten da. Testuaren eta

irudiaren arteko uztartze natura-

la erakusten du haren idazkerak.

Mallo idazleak, berriz, oso prosa

egituratua du: «Erreferentzia

metaforiko mordoa egiten du, eta

Gutun Zuria Letren NazioartekoJaialdia hartuko du Azkuna zentroakdatorren asteartetik larunbaterabitartean. Literaturaren eta bestelakoarte diziplinen arteko loturak izangodituzte aztergai eta ardatz jaialdirakoantolatuak dituzten jardueretan.

Sortu,iradoki,hausnartu

‘Inoiz ez erreala / Beti egiazkoa’

erakusketak ondo islatzen du

aurtengo Gutun Zuriaren helburua.

MONIKA DEL VALLE / FOKU

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29a Proposamena

biek. Ikusmin handia sortu du

Atxagaren presentziak.

MUSIKARENTZAKO HITZAK

Egun horretan bertan Christina

Rosenvinge abeslari, musikagile

eta idazle madrildarrak idatzi be-

rri dituen memoria musikalak

izango ditu hizpide: Debut. Dia-

rios y canciones. Atrioko igerile-

kuaren azpian egingo du hitzal-

dia. «Abestien letrak idazteko

barneko mekanismoak zer-nola

sortzen diren azalduko du».

BESTELAKO IKUSPEGIA

Antolatzaileek argi zuten aurten

herritar guztientzako jaialdia egin

nahi zutela. Ez dute inor kanpoan

utzi nahi izan. Horren adierazga-

rri, hilaren 4an eta 5ean sorkun-

tza artistikoko tailerrak prestatu

dituzte FormArte kooperatibare-

kin batera. Arauz kanpoko fun-

tzionaltasuna duten pertsonen-

tzat dira. Horietan, artelan bat

sortzeko aukera izango dute, de-

netariko teknikak erabilita. Sor-

men lan horiek datorren asteko

larunbatean ikusi ahalko dira,

Mediatekan.

BUKATZEKO, MUSIKA

Apirilaren 6an bukatuko da jaial-

dia. Enrique Vila-Matas eta Alicia

Kopf aurrez aurre jarriko ditu

Iñaki Esteban Gutun Zuriko ahol-

kulariak. «Biak ala biak errefe-

rente dira hitzaren eta irudiaren

arteko lotura bilatzeko ideia ho-

rretan».

Haien ostean, Rafael Lechowis-

kik kontzertua emango du. Poe-

sia, rappa, jazza eta slama nola

uztartzen dituen erakutsiko die

gerturatzen direnei. «Jai giroa

emango du kontzertuak; azken

batean, Gutun Zuria jaialdi bat

da».

Lanketa, hausnarketa eta dizi-

plina berriei ez ezik, ahots berriei

ere lekua egin die jaialdiak aur-

ten. Parte hartuko duten idazle,

pentsalari, poeta zein artista bi-

sual gehienak gazteak dira.

«Nabarmentzekoa da orain arte

Gutun Zurian presentzia handia

izan ez duten belaunaldi berriei

egin zaien lekua. Entzuten ari di-

ren ahots berri horiei lekua egin

diegu». Horiez guztiez gain,

hainbat topaketa antolatu dituzte

argitaletxe independenteekin eta

euskal idazleen elkartearekin.

«Aurtengoa desberdina izango

da. Zabalkuntza hori nabarituko

da».

zientzia eta poesia uztartzen ditu,

besteak beste».

ELKARRIZKETA

Harkaitz Cano eta Xabier Gantza-

rain izango ditu protagonista, api-

rilaren 4ak. Bien arteko elkarriz-

keta antolatu dute. Canok ibilbide

oparoa egin du idazle gisa, eta arte

garaikideak leku nabarmena izan

du haren obran. Hala ere, gutxi

aztertu da. Gantzarain, berriz, li-

teraturaren eta artearen arteko

mugetan mugitu da beti. «Azter-

tuko dute arte garaikidea nola

agertzen den Harkaitz Canoren

lanetan eta nola islatzen den arte

garaikidea portadetan».

ARTEA KONTATZEKO ARTEA

Carlos Fonseca idazlea, Juan Vico

poeta, eleberrigile eta editorea eta

Valerie Mrejen idazle eta artista

elkartuko ditu Julian Rodrigue-

zek mahai inguruan, datorren os-

tegunean. Irudien eta letren arte-

ko lotura aztertzeko beste aukera

bat eskainiko dute. «Mrejenen

eleberriei buruz esaten da super

8ko film bat ikustea bezalakoak

direla. Carlos Fonseca costarrica-

rra literatura hispanoamerikar

garaikidearen izen handieneta-

koa da. Vicori dagokionez, kriti-

kariek El animal más triste bere

eleberriari buruz esaten dute zi-

nea gogorarazten duen narratiba

duela; sormenari eta sormen kri-

siari buruz hausnarketa sakona

egiten duela».

ARTE GARAIKIDEA TESTUETAN

Eric Ditxarri, Beatriz Txibite eta

Danele Sarriugarte elkartuko ditu

Beñat Sarasolak mahai inguruan,

apirilaren 5ean. Hiru idazle ho-

rien obretan zein praktiketan arte

garaikideak garrantzi nabarmena

du. Baina bakoitzak leku desber-

dinetik begiratzen dio arteari.

«Ditxarrik sormena eta ikerketa

nahastu ohi ditu bere lanetan.

Txibiteri ekialdeko kulturen era-

gina nabari zaio, eta eragin horri

buruzko hausnarketa egingo

du». Sarriugartek artearen mun-

duan kokatu du arreta Azala erre

bere azken nobelan. Hain zuzen,

arte munduko botere harrema-

nak, arrakastaren eta porrotaren

arteko erlazioa eta irudi publikoa

aztertu ditu, besteak beste. Mahai

inguruak aukera emango du eza-

gutzeko zenbait euskal idazle zer

nola gerturatzen diren artearen

mundura.

IRUDIA ETA HITZA

Bernardo Atxaga idazlea eta Os-

kar Alegria kazetaria elkartuko

ditu jaialdiak, datorren asteko os-

tiralean. Irudiaren eta hitzaren

arteko lotura izango dute hizpideChristina Rosenvinge izango da jaialdiko gonbidatuetako bat. PABLO ZAMORA

Informazio gehiago

nahi izanez gero,

jo webgune honetara:

azkunazentroa.eus

@

MUSIKA

BARAKALDOLas Sexpeares.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDONashville 5.0.

bGaur, 20:00etan, Lutxanako

Auzo Etxean.

BARAKALDOUdal Musika Banda:

En Danza: Bilbao Dance Sport.

bGaur, 20:00etan, Barakaldo

antzokian.

BARAKALDOLuis Mateos Trio.

bGaur, 20:30ean, Retrokafen.

BARAKALDOThe Inductions

eta Turbofuckers.

bGaur, 21:00etan, Mendigon.

BARAKALDOHiriko Soinuak:

Lanbroa, Las Selvas, Lemy River,

After Life, Geometrica, 4 Villains,

La Nevera Vacia, Sara Zozaya eta

Airu.

bBihar, 17:30ean, San Bizenteko

parkean.

BARAKALDOBilboko Ganbera

Abesbatza eta Orkestra:

Del Requiem a Superstar.

bBihar, 19:30ean, Clara

Campoamor kultur etxean.

BARRIKALos Blues Morning

Singers.

bBihar, 20:00etan, Golfo Norten.

BASAURIEmpty Barrels.

bGaur, 23:00etan, Txarraska

gaztetxean.

BASAURIStriknina, Accidente,

Suspenders eta 2084.

bBihar, 21:00etan, Txarraska

gaztetxean.

BASAURICharlie Cosh & Mikel

Gaztañaga.

b Igandean, 13:30ean, Excelsior

tabernan.

BERMEO Javier Escovedo

& The City Lights.

bGaur, 22:00etan, Beleza

Malandran.

BERMEOGatom eta Gorpuzkingz.

bBihar, 22:00etan, Nuntxakun.

BILBOAnkenai.

bGaur, 18:30ean, Bertendona

institutuan.

BILBOTregua.

bGaur, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOBelatza.

bGaur, 20:00etan, Azkuna zentroan.

BILBOThe Polis eta Mius.

bGaur, 20:00etan, Stage Liven.

BILBOZa! eta Ibon RG & Pachinko

Gastrotaller.

bGaur, 20:00etan, Muellen.

BILBOSilver Surfing Machine

eta Los Ojos.

bGaur, 20:00etan, Satelite T-n.

BILBOThe Devils.

bGaur, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBOAbbey Road.

bGaur, 20:00etan, Rock Starren.

BILBOBeerfriendly & David

Murders.

bGaur, 20:00etan, Metzen.

BILBOClaim.

bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOPetti eta Xabi Señor No.

bGaur, 21:00etan, Kremlinen.

BILBOHey! Bastian eta Atlantida.

bGaur, 21:00etan, Shaken.

BILBOEl Deseo del Doctor.

bGaur, 21:00etan, Hika Ateneoan.

BILBOSantero y los Muchachos.

bGaur, 21:00etan, Azkenan.

BILBOVinila Von Bismark.

bGaur, 22:00etan, Santana 27n.

BILBOYo Soy la Tormenta.

bGaur, 22:30ean, Ambigun.

BILBOMr. Postman eta MariasinDJ.

bGaur, 00:00etan, Kremlinen.

BILBODetectives Salvajes.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOYou Don’t Miss Your Water

jaialdia: Copernicus Dreams,

Walnur eta Bale Irmoak.

bBihar, 19:00etan, Garabian.

BILBOEnder.

bBihar, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOArpaviejas, Sangre Salvaje

eta State Alerta.

bBihar, 20:00etan, Zorrotzako

gaztetxean.

BILBOBilbronx. Euskal Herriko

Beatbox Txapelketa.

bBihar, 20:00etan, Bilborocken.

BILBOGonzalo Portugal.

bBihar, 20:00etan, Bcool aretoan.

BILBOGato Charro.

bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOSamoah, Caledonian Road

eta Amantes de lo Ajeno.

bBihar, 20:30ean, Mytho aretoan.

BILBORodeo eta Backbone.

bBihar, 21:00etan, Satelite T-n.

BILBOMohama Saz.

bBihar, 21:00etan, Shaken.

BILBO Jacobo Serra.

bBihar, 21:00etan, Itsas Museoan.

BILBOHard GZ eta Lil GZ.

bBihar, 21:30ean, Stage Liven.

BILBOSober.

bBihar, 21:30ean, Santana 27n.

BILBOBilbronx. Aneguria:

Euskara in da House!.

bBihar, 21:30ean, Bilborocken.

BILBOSoge Culebra.

bBihar, 22:00etan, Santana 27n.

BILBODesakato eta Misiva.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBORevista Mania Fest.

bBihar, 22:30ean, Ambigun.

BILBOSick Boys eta Ratpak.

bBihar, 23:00etan, Crazy Horsen.

BILBOTrio Bolaño.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOGuttercats.

b Igandean, 13:30ean,

Crazy Horsen.

BILBOHibai eta lagunak.

b Igandean, 19:00etan,

Euskalduna jauregian.

BILBOEleanor McEvoy.


BBK aretoan.

BILBOCave.

bAsteartean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOCordovas eta Joe Nolan.

bAsteazkenean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBODropkick.

bOstegunean, 20:00etan,

Bizkaiko Abokatuen Bazkunean.

BILBOGlenn Hughes.


BBK aretoan.

BILBOBodega.

bOstegunean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOLa Yegros.


Stage Liven.

BILBOToc eta Montauk.


Kafe Antzokian.

BILBOAxel Boman, Nick Williams

eta DJ Goo.


Kafe Antzokian.

DURANGOKulto Kultibo, Garolo,

CaleroLDN & Purini Madness eta

DJ Loro.

bBihar, 22:00etan, Plateruenan.

ETXEBARRIEdu Basterra.

bGaur, 21:00etan, kultur etxean.

GALDAKAOThe Bilbobillies.

bBihar, 22:00etan, Urki Kafen.

GETXOOndarreta eta Biotz Alai

abesbatzak.

bGaur, 20:00etan, Erromoko

San Jose elizan.

GETXO Iker & Ruth Discofagia.

bGaur, 22:00etan, Zearbiden.

GETXOBringas.

bBihar, 22:00etan, Basten.

GORLIZRuper Ordorika.

bGaur, 20:00etan, elizan.

IBARRANGELUSonic Free Station.

bBihar, 21:00etan, Biscainen.

IGORRENotas Sensibles.

bGaur, 19:30ean, parrokian.

IGORREUger.

bGaur, 20:30ean, Herriko tabernan.

LEZAMAPPM Cover Sessions.

bGaur, 20:00etan, Oxangoitin.

MARKINA-XEMEINAinara

LeGardon & Band.

bBihar, 20:30ean, Uhagonen.

ONDARROAHuntza

eta Ebri Knight.

bGaur, 22:30ean, Beikozinin.

PORTUGALETEAntifa Gaua:

Boot Boys, Thai eta Takedown.

bGaur, 21:00etan, Grooven.

Bilbo b Bilbronx saioak

Kaleko musika eta dantzak BilborockenLoraldia jaialdiaren barne, Bilbronx saioak izango dira bihar Bilborock aretoan: kaleko dantza eta musika ema-

naldiak. 18:00etan hasita, Dena Bilbao kolektiboak street dantza tailerra eta erakustaldia emango ditu;

ikus-entzunezkoen txanda izango da 19:00etan; jarraian, Euskal Herriko BeatBox Txapelketa jokatuko da; eta

21:30 aldera Aneguriak showa egingo du, Euskara in da House, disko berriko kantekin. DENA BILBAO

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29aAgenda

PORTUGALETEAkais.

bBihar, 19:30ean, Meñakan.

PORTUGALETESong of Anhubis,

Forja eta Dr. Hyde.

bBihar, 20:30ean, Grooven.

SANTURTZIHijos de tu Iglesia

eta Sofokados.

bBihar, 20:00etan, Gernika parkean.

SOPELARackers eta

Time to Roots DJ Set.

bBihar, 20:00etan, Gardokin.

TRAPAGARANAkais.

bGaur, 21:00etan, La Tiendan.

ANTZERKIA

AULESTIAmeztu: Skratx.

bGaur, 18:00etan, udal aretoan.

BARAKALDOArimaktore: Funeral.

bBihar, 21:00etan, eta igandean,

19:00etan, Arimaktoren.

BARAKALDODelle’Briciole:

Pop Up.

b Igandean, 18:00etan, Barakaldo

antzokian.

BASAURITartean: Ghero.

bGaur, 20:30ean, Social antzokian.

BASAURIGlu Glu: Pinotxo.

b Igandean, 12:30ean, Social

antzokian.

BERANGOTxalo: ¿Cuándo fue

la última vez?.

bBihar, 19:00etan, antzokian.

BERRIZXake: Lur.

bGaur, 18:15ean, kultur etxean.

BILBOTxori Garcia Uriz eta

Ion Barbarin: Amico on The Beach.

bGaur, 10:30ean, Errekaldeko

udaltegian.

BILBOLa Pacheca Collective:

Camiselle.

bGaur, 19:00etan, Zorrotzako

udaltegian.

BILBOAna Garcia Peñaren

Cuídame de mí, Joaquin Ariasen

En Barbados, Unai Izquierdoren

Asesinato en Portland Streeteta

Mikeel Fernandinoren Zom-2.

bGaur, 19:00etatik 22:00etara,

Pabiloi 6n.

BILBOAbancehis: Intrusos

en mi cabeza.

bGaur, 19:30ean, Begoñako

udaltegian.

BILBOLos Compadres:

Compadres para siempre.

bGaur, 20:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOEnrique San Francisco:

La penúltima.

bGaur, 21:00etan, Bilborocken.

BILBOMaider Lopez eta Elena

Bezanilla: Sagutxo tuntuna.

bBihar, 11:30ean eta 17:00etan,

Azkuna zentroan.

BILBOSupercalifragilístico.

bBihar, 16:00etan eta 18:30ean,

Campos Eliseos antzokian.

BILBO Igor Martin de Vidalesen

Lerdopina, Unai Izquierdoren

Asesinato en Portland Street, Ana

Garcia Peñaren Cuídame de mí,

eta Joaquin Ariasen En Barbados.

bBihar, 19:00etatik 22:00etara,

Pabiloi 6n.

BILBOPeriplo: Por cierto,

se llama François.

b Igandean, 19:00etan, Garabian.

BILBOAna Garcia Peñaren

Cuídame de mí, Joaquin Ariasen

En Barbadoseta Unai Izquierdoren

Asesinato en Portland Street.

b Igandean, 19:00etatik 21:30era,

Pabiloi 6n.

BILBOLa Pacheca Collective:

Gabriela.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Castañoseko udaltegian.

BILBOLa Zarzuela: Luna de miel

en El Cairo.

bAsteazkenean eta ostegunean,

19:30ean, Arriaga antzokian.

BILBOZirkozaurre: Morse.


Otxarkoagako udaltegian.

BILBOLas Fellini.

bOstegunean, 22:30ean, Badulaken.

ERMUAPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Musua.

bGaur, 17:00etan eta 19:00etan,

Ermua antzokian.

GERNIKA-LUMOTxalo: Rita.

bBihar, 20:30ean, Lizeo antzokian.

GETXOOlatz Gorrotxategi:

43º13’44’’N.

bBihar eta igandean, 20:00etan,

Utopian aretoan.

GETXOPausoka: Go!azen 5.0.


Andres Isasi musika eskolan.

LEIOATartean: Tabernaria.

Instrukzioak botatzeko ondo

bat kaña.


Ganeko tabernan.

LEKEITIOTxiki: 40 urte

eta aldapan behera niek.

bGaur, 19:45ean, Dzapart

tabernan.

LEKEITIOKatiuska: Zorion hutsa.

bGaur, 22:00etan, Ikusgarri aretoan.

LEKEITIOKarrika: Work in progress.

bBihar, 18:45ean, Barandiaran

aretoan.

Bilbo b Antzerkia

Arin eta labur, oholtzanGaurtik igandera eta apirilaren 5etik 7ra, bi asteburutan emango dituzte

Bilboko Pabiloi 6 aretoan Antzerki Arineko Jardunaldietan hautatutako

hamahiru antzezlan laburrak eta lau lan gonbidatuak. Hiru lan izango dira

euskaraz: Lerdopina, Zom-2eta Piztu gabeko zigarroak. PABILOI 6

LEKEITIOMuntu: Klak (Work in

progress).

bBihar, 19:30ean, Barandiaran

aretoan.

LEKEITIOZe Onda: Heriotza

bikoitza.

bBihar, 22:00etan, Ikusgarri

aretoan.

LEKEITIOHamaika Buelta:

Komuneko zulotik.

b Igandean, 12:30ean,

Barandiaran aretoan.

LEKEITIOMairu: Txoriak

eta zauriak.

b Igandean, 17:00etan, Ikusgarri

aretoan.

SANTURTZITeatro Español:

Mundo obrero.

bGaur, 20:30ean, Serantes

kultur aretoan.

SESTAOMarkus y Juanmanolo:

Wenses y Lala.

bGaur, 19:30ean, Musika Eskolan.

SOPELAAxut: Zazpi senideko.

bGaur, 20:00etan, Kurtzio

kultur etxean.

SOPELAKatastrofen: Neopreno.

bGaur, 20:30ean, Plaza Beltza

kulturgunean.

SOPUERTAZirkozaurre:

Bat, bi, hiru... zirkua.

bBihar, 18:00etan, Enkarterrietako

museoan.

ZALLAGoyo Jimenez:

Aiguantulivinamerica II.

bGaur, 20:00etan, zine-antzokian.

ZORNOTZALarraitz Garcia eta

Josu Angulo: Amaren eskuak.

bGaur, 20:15ean, Zornotza

aretoan.

DANTZA

BILBOBilbronx. Dena Bilbao:

Street Dantza.

bBihar, 18:00etan, Bilborocken.

BILBOMaria Cabeza de Vaca:

Cabeza de vaca.

bBihar, 19:00etan, eta igandean,

19:00etan, Fundicion aretoan.

BERTSOLARITZA

BILBOBBK Bertso Sariketaren

finala.

bAsteazkenean, 18:00etan,

BBK aretoan.

ERANDIOAne Labaka eta

Beatriz Egizabal: Erradikalak gara.

bGaur, 19:00etan, Altzaga

liburutegian.

ERMUA III. Bertso Potea: Unai

Iturriaga eta Maialen Lujanbio.

bOstegunean, 21:00etan, Torrekuan.

GALDAKAOKorrika Kulturala:

Miren Amuriza, Arkaitz Estiballes,

Agin Laburu eta Maialen Lujanbio.

bGaur, 19:00etan, Torrezabalen.

GETXO Jon Martin, Jone Uria

eta Beñat Krolem: Oholtza.

bBihar, 18:00etan, Erromoko

kultur etxean.

SANTURTZI Jon Martin, Jone

Uria eta Beñat Krolem: Oholtza.

bGaur, 19:30ean, Kresalan.

HITZALDIAK

BILBOGabriel J. Martin:

Intersexualitatea lehen personan.

bGaur, 19:00etan, Bidebarrietako

liburutegian.

BILBO Ion Zelestino: Hau ez da

euskal musikaberbaldi musikatua.

bAsteazkenean, 19:30ean, Biran.

GETXO Jose Maria Bretos Linaza:

Las culturas indoeuopeas de Asia.

bGaur, 18:00etan, Andres Isasi

musika eskolan.

LEKEITIOAnder Lipus, Arantzazu

Fernandez, Idoia Gereñu eta

Gaizka Sarasola: Teatro geruzak.

bBihar, 16:30ean, Azkue aretoan.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

BILBOPotemkin zinema.

b Igandean, 19:00etan, Zirika!

herri gunean.

BILBO Iratxe Fresnedaren

Cold Lands - Lurralde Hotzak filma.


Arte Ederren Museoan.

IGORREMendi Tour:

Wallmapu,Notes from the Wall

eta This Mountain Life.

bGaur, 19:30ean, Lasarte aretoan.

BESTELAKOAK

BERRIZOlga Sanchez ipuin

kontalaria: Koloretako munstroa.

bBihar, 12:15ean, kultur etxean.

BILBOKokorilo musika tailerra.

bBihar, 12:30ean, Konpartitun.

BILBOGarazi Goia, Goizalde

Landabaso, Nerea Alberdi eta

Galder Perez: 1.362 km euri

sormen literarioa.

b Igandean, 12:30ean, Itsas Museoan.

BILBOGutun Zuria literatura jaialdia.

bDatorren asteartetik larunbatera,

Azkuna zentroan.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 29a Agenda

Natalia Salazar Orbe

Sineskeriek eta sin-

bolismoak indar

handia izan dute

Bizkaiko eremu as-

kotan. Albiste onen

zein zorigaitzen iragarletzat hartu

dira elementu ugari. Batzuk eta

besteak ahozko kondairetan za-

baldu dira urte luzez, belaunaldiz

belaunaldi. Hainbat adituk eta

ikerlarik horietako asko jasotze-

ko eta biltzeko lana hartu izan

dute. Jose Maria Barandiaran izan

da lan hori hartu dutenetako bat.

Eginbehar horretan, zezen go-

rriarekin lotutako hainbat eleza-

har aurkitu eta jaso zituen.

Diccionario de la Mitología

Vasca lanean azaldu zuenez, lur-

peko jenioak zezen gorrien itxu-

ran azaltzen dira askotan. Batzue-

tan, altxorrak dauden haitzuloak

zaintzen dituzte kondairetan.

Beste batzuetan, zerbait

txarra gertatuko den sei-

nale gisa ere agertzen

dira. Gaueko ibiltariak

ikaratzeko ere azaltzen

dira.

Lapurrak, altxorrak

eta leizeetako zaindari

bitxiak ditu osagai Ba-

randiaranek Orozkon gi-

rotutako kondairak. As-

paldi-aspaldian, lapur bat omen

zegoen herrian. Ogibide horretan

ondo trebatua zegoen, eta nego-

zio bikaina egiten zuen. Egunero

egiten zuen lapurretan, eta balio

handiko gauzak lapurtzen zituen.

Denak atzetik ibili arren, inork ez

zuen lortzen harrapatzea.

Apurka biltzen ari zen altxorra

Itxina mendiko haitzulo batean

gorde zuen. Han gorde zituen

urrezko txanponak, diamantez

osatutako uhalak, perlazko lepo-

koak eta antzeko bitxiak.

Orozkotik kanpo ere ateratzen

zen sarri, derrigorrean, gero eta

ezagunago bihurtzen ari baitzen

bere egitekoa, eta atxilotua izate-

ko arriskua handituz zihoan. Ze-

latan izaten zituen mikeleteak,

noiz harrapatuko zain.

Etxetik urruti joan zen horieta-

ko batean, hil egin zen. Kondai-

rak ez du zehazten zer gertatu zi-

tzaion. Baliteke gehiegi jan zuela-

ko hiltzea, edo zalditik erori izana.

Hil zen tokian bertan lurperatu

zutela besterik ez dio elezaharrak.

Heriotzaren berri izan bezain

laster, Orozkon herritar talde bat

elkartu zen lapurrak utzitako al-

txorraren bila joateko, Itxinara.

Batean eta bestean begira eman

zituzten egunak, baina ez zuten

ezer aurkitu. Etsita, etxera itzul-

tzea erabaki zuten azkenean.

Egunak joan, egunak etorri,

Bilboko jauntxo batzuk iritsi ziren

herrira, mapak eta seinale ugari

zekartzatela. Itxinara iritsi eta be-

rehala aurkitu zuten orduan

Atxular haitzuloa zena. Herrian

berehala izan zuten aurkikuntza-

ren berri. Eta jakinaren gainean

zeuden guztiak leize inguruetara

gerturatu ziren.

Zezena haitzuloanHerritar batek leize barrurako bi-

dea abiatu zuenean, ordea, ezus-

teko galanta hartu zuten denek.

Zarata izugarria entzun zen ingu-

ruan. Zezen basati baten orroa zi-

rudien hotsak izututa utzi zituen

guztiak. Baten batek esan zuen

Leizeko deabrua zela. Horrelako-

rik ez zegoelakoan, aurrerako bi-

deari ekin zion horretan ari zenak,

eta leizean barneratzen saiatu

zen. Hiruzpalau pauso ematerik

ere ez zuen izan, ordea. Berehala,

zezen bat azaldu zitzaion, sudu-

rretik kea zeriola.

Ohiko zezenak baino askoz

handiagoa zen. Puzka hasi zen,

behin eta berriro. Eta lurrari atza-

parka aritu zen, aurrean zituenei

eraso egiteko asmoa izango balu

bezala.

Egoera ikusita, buelta eman,

eta korrika hasi ziren han zeuden

guztiak. Orozkora iritsi arte ez zi-

ren geratu. Batzuek deabrua zela

zioten; beste batzuek, Mari zela,

eta hura zuela gordelekuetako

bat. Herriko jakintsuenak eman

zien gakoa: «Lapurraren espiri-

tua zen hori. Etxera itzuli eta atse-

dena bakean izango badu, bere

hondarrak behar ditu».

Jakintsuaren hitzak entzun, eta

berehala taldea osatu zuten zen-

bait herritarrek. Lapurra hil zen

lekura abiatu ziren, haren hezu-

rrak hartu eta ekartzeko asmoz.

Handik egun batzuetara itzuli

ziren, lapurraren hezurrekin.

Kondairak dio leizearen aurreal-

dean utzi eta berehala hauts

bihurtu zirela.

Zalantza egin ostean, haitzulo-

an sartzen saiatu ziren berriro.

Aurrera zihoazen, eta han ez ze-

goen zezenaren hotsik. Ageri ere,

ez zen ageri inguruan. Barrura bi-

dean zihoazen, pozik eta lasai. Al-

txorra bera ere aurrez aurre zute-

la ikusi zuten.

Distira izugarri batek egin zien

harrera. Lapurrak elkarren ondo-

an eta gainean pilatuta gordeta

zeuzkan kutxa guztiak atera zi-

tuzten leizetik. Den-dena atera

zuten. Barruan ez zuten utzi ezer.

Denak pozez gainezka zeuden

leizearen sarreran. Bat-batean,

izugarrizko algara bat entzun zu-

ten. Haitzuloaren barrualdetik

zetorren. «Eskerrik asko altxorra

nire partez ateratzeagatik!»,

oihukatu zuen ahotsak. Hotsak

zur eta lur utzi zituen, eta are ha-

rrituago utzi zituen gero gertatu

zenak: barrutik ateratako kutxa

guztiak desagertu egin ziren, ino-

lako arrastorik utzi gabe.

Zezen gorria sinbologia handiko etaaskoko elementua da euskal mitologian.Orozkon girotutako kondaira honetan,beldurgarri ageri da. Beste bateklapurtutakoekin aberats egin nahi izandutenen ezustekoaren berri ematen du.

Altxorrarenzaindaria

IBONELORRI.EUS

Etxetik urruti joan zenhorietako batean, hil egin zenlapurra. Hil zen tokian bertanlurperatu zuten

Herriko jakintsuenak esan zienatseden hartzeko etxera itzuli behar zuen lapurrarenespiritua zela zezena

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko martxoaren 29a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

sHALA BAZAN EDO EZ BAZAN...

BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-03-29 · Bilboko Aireportuko Sustapen Elkarteko zuzendariak....

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-03-29 · Bilboko Aireportuko Sustapen Elkarteko zuzendariak....