BOLET OCAL DEL PA VACO · N. 233 lunes 12 de diciembre de 2011 BOLET OCAL DEL PA VACO 2011/5937...
Transcript of BOLET OCAL DEL PA VACO · N. 233 lunes 12 de diciembre de 2011 BOLET OCAL DEL PA VACO 2011/5937...
N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO
2011/5937 (1/71)
OTRAS DISPOSICIONESDEPARTAMENTO DE EMPLEO Y ASUNTOS SOCIALES
5937DECRETO 230/2011, de 8 de noviembre, por el que se aprueba el instrumento para la valoración
de la gravedad de las situaciones de riesgo en los servicios sociales municipales y territoriales de atención y protección a la infancia y adolescencia en la Comunidad Autónoma del País Vasco (BALORA).
Las administraciones públicas tienen la obligación de intervenir en toda situación de riesgo y desamparo que afecte a un niño, niña o adolescente, conforme a la legislación vigente constituida fundamentalmente por la Ley Orgánica 1/1996, de 15 de Enero, de Protección Jurídica del Menor y la Ley 3/2005, de 18 de febrero, de Atención y Protección a la Infancia y la Adolescencia.
Las situaciones de riesgo son aquellas que perjudican el desarrollo personal o social del niño, niña o adolescente, que no quepa calificar de desamparo y que, por lo tanto, no requieran la asunción de la tutela por ministerio de la ley (artículo 17 de la Ley Orgánica 1/1996, de 15 de enero, de Protección Jurídica del Menor).
Son situaciones de desamparo las que se producen de hecho a causa del incumplimiento, o del imposible o inadecuado ejercicio de los deberes de protección establecidos por las leyes para la guarda de los menores, cuando estos queden privados de la necesaria asistencia moral o material (artículo 56 de la Ley 3/2005, de 18 de febrero, de Atención y Protección a la Infancia y la Adolescencia).
La intervención en estos casos por parte de las administraciones es distinta en función de la gravedad de la situación: En situaciones de riesgo, los servicios sociales de base deberán proceder a la recepción del caso y a su investigación, valoración y orientación. Cuando consideren que existe una situación de desprotección infantil de gravedad elevada, deberán derivarlo al servicio especializado de protección a la infancia y adolescencia (artículo 53 de la Ley 3/2005). En situaciones en las que existan indicios de desprotección grave, los servicios territoriales especializados deberán proceder a la recepción del caso, así como a su investigación y valoración complementaria a fin de determinar la gravedad. En los supuestos en los que se considere que se trata de una situación de riesgo leve o moderado que no requiere una intervención especializada se remitirá el caso al servicio social de base (artículo 54 de la Ley 3/2005, de 18 de febrero).
El artículo 49 de la Ley 3/2005, de 18 de febrero dispone que la determinación por parte de los servicios sociales de base y de los servicios territoriales especializados de las situaciones de riesgo y de desamparo se realizará mediante la aplicación de instrumentos técnicos validados al efecto, en los términos previstos en la disposición final primera que por su parte señala que el Gobierno Vasco, las Diputaciones Forales y los Ayuntamientos elaborarán y aprobarán un instrumento básico para determinar la gravedad de las situaciones de desprotección y definir si constituyen una situación de riesgo leve o moderado, una situación de riesgo grave o una situación de desamparo.
El instrumento que se aprueba con el presente Decreto (BALORA), responde al objetivo: la valoración de la existencia y la gravedad de las situaciones de riesgo y desamparo producidas en el seno familiar. Sin perjuicio de lo anterior, BALORA persigue otras finalidades: facilitar el trabajo de los y las profesionales de los servicios sociales de atención y protección a la infancia
N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO
2011/5937 (2/71)
y adolescencia, agilizar el proceso de intervención y promover una mejor coordinación entre los ámbitos municipal y territorial, colaborando en la mejora de la calidad de la atención proporcionada a estos niños, niñas y adolescentes y sus familias.
En virtud de lo expuesto, a propuesta de la Consejera de Empleo y Asuntos Sociales, previa deliberación y aprobación del Consejo de Gobierno en su sesión celebrada el día 8 de noviembre de 2011,
DISPONGO:
Artículo único.– Se aprueba el instrumento para la valoración de las situaciones de riesgo y desamparo (BALORA), cuyo texto se recoge en el anexo, que será de uso obligatorio por parte de los servicios sociales municipales y territoriales de atención y protección a la infancia y adolescencia en la Comunidad Autónoma del País Vasco.
DISPOSICIÓN FINAL.– Entrada en vigor.
El presente Decreto surtirá efectos el día siguiente al de su publicación en el Boletín Oficial del País Vasco.
Dado en Vitoria-Gasteiz, a 8 de noviembre de 2011.
El Lehendakari,FRANCISCO JAVIER LÓPEZ ÁLVAREZ.
La Consejera de Empleo y Asuntos Sociales,MARÍA GEMMA ARÁNZAZU ZABALETA ARETA.
28 Ju
nio
2011
1
BA
LOR
A
IN
STR
UM
EN
TO
PA
RA
LA
VA
LOR
AC
IÓN
DE
LA
GR
AV
ED
AD
DE
LA
S SI
TU
AC
ION
ES
DE
RIE
SGO
Y
DE
SAM
PA
RO
EN
LO
S SE
RV
ICIO
S SO
CIA
LES
MU
NIC
IPA
LES
Y T
ER
RIT
OR
IALE
S D
E A
TE
NC
IÓN
Y
PR
OT
EC
CIÓ
N A
LA
INFA
NC
IA Y
AD
OLE
SCE
NC
IA E
N L
A C
OM
UN
IDA
D A
UT
ÓN
OM
A V
ASC
A
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (3/71)
28 Ju
nio
2011
2
C
onte
xtua
lizac
ión
del i
nstr
umen
to
El in
stru
men
to q
ue s
e pr
esen
ta e
n es
te d
ocum
ento
par
te d
e lo
s si
guie
ntes
sup
uest
os:
Ha
sido
dis
eñad
o pa
ra s
er a
plic
ado
tant
o po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
com
o po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es d
e A
tenc
ión
y P
rote
cció
n a
la
Infa
ncia
y A
dole
scen
cia
de l
a C
omun
idad
Aut
ónom
a V
asca
par
a la
eje
cuci
ón d
e la
s co
mpe
tenc
ias
esta
blec
idas
en
los
art.
49, 5
3 y
54 d
e la
Ley
3/
2005
de
18 d
e fe
brer
o, d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
Infa
ncia
y la
Ado
lesc
enci
a en
rel
ació
n a
la in
vest
igac
ión
y va
lora
ción
de
las
situ
acio
nes
de r
iesg
o y
desa
mpa
ro. E
l ins
trum
ento
apo
rta
crite
rios
par
a la
val
orac
ión
de la
gra
veda
d de
est
as s
ituac
ione
s y
las
corr
espo
ndie
ntes
tom
as d
e de
cisi
ón.
Se i
nser
ta e
n un
det
erm
inad
o pr
oced
imie
nto
de i
nter
venc
ión
en s
itua
cion
es d
e ri
esgo
y d
esam
paro
, es
truc
tura
do e
n fa
ses
dife
renc
iada
s (r
ecep
ción
, in
vest
igac
ión,
val
orac
ión,
dise
ño y
eje
cuci
ón d
el p
lan
de i
nter
venc
ión,
ree
valu
ació
n pe
rman
ente
del
pla
n, f
in d
e la
int
erve
nció
n) c
ada
una
de l
as c
uale
s tie
ne s
us p
ropi
os
obje
tivos
, met
odol
ogía
y p
lazo
s de
tie
mpo
.
Su
util
izac
ión
no s
e re
stri
nge
a un
úni
co m
omen
to d
el p
roce
so d
e in
terv
enci
ón e
n si
tuac
ione
s de
rie
sgo
y de
sam
paro
, si
no q
ue h
a de
ser
apl
icad
o a
lo l
argo
de
las
dife
rent
es f
ases
del
mis
mo,
de
sde
la r
ecep
ción
de
una
noti
ficac
ión
sobr
e un
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
pos
ible
sit
uaci
ón d
e de
spro
tecc
ión
hast
a la
fin
aliz
ació
n de
la in
terv
enci
ón d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
y e
l cie
rre
de e
xped
ient
e.
Los
cuad
ros
que
se m
uest
ran
en la
s pá
gina
s si
guie
ntes
rec
ogen
de
form
a es
quem
átic
a el
pro
cedi
mie
nto
actu
al d
e in
terv
enci
ón d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y T
erri
tori
ales
de
Ate
nció
n y
Prot
ecci
ón a
la In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a de
la C
APV
en
las
situa
cion
es d
e ri
esgo
y d
esam
paro
, así
com
o lo
s m
omen
tos
de t
oma
de d
ecis
ión
en q
ue e
ste
inst
rum
ento
es
de
utili
dad.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (4/71)
28 Ju
nio
2011
3
P
RO
CED
IMIE
NT
O D
E IN
TER
VEN
CIÓ
N E
N S
ITU
AC
ION
ES D
E R
IESG
O Y
DES
AM
PA
RO
SER
VIC
IOS
SOC
IALE
S M
UN
ICIP
ALE
S –
SSM
(v
ía o
rdin
aria
y p
rincip
al d
e re
cepc
ión
de n
otifi
cacio
nes;
co
n fre
cuen
cia a
ctúa
n ta
mbi
én c
omo
fuen
te d
e de
tecc
ión)
NO
TIF
ICA
CIO
NE
S D
E N
IÑO
S, N
IÑA
S O
AD
OLE
SCE
NT
ES
EN
PO
SIB
LE R
IESG
O O
DE
SAM
PA
RO
R
ealiz
adas
por
par
ticul
ares
o s
ervi
cios
(cen
tros
edu
cativ
os, s
anita
rios
, pol
icía
, Juz
gado
s, F
isca
lía, e
tc.)
SER
VIC
IOS
SOC
IALE
S T
ERR
ITO
RIA
LES
- SS
T
(rec
epció
n de
det
erm
inad
as n
otifi
cacio
nes;
p.ej
., ca
sos
grav
es d
eriva
dos
de h
ospi
tale
s, ab
ando
no d
e re
cién
nacid
os, o
tros
caso
s pa
rticu
lare
s de
finid
os e
n ca
da T
errit
orio
Hist
órico
)
PR
IME
RA
VA
LOR
AC
IÓN
DE
L C
ASO
: A
PR
EC
IAC
IÓN
DE
LA
EX
IST
EN
CIA
DE
RIE
SGO
O D
ESA
MP
AR
O Y
NIV
EL
DE
UR
GE
NC
IA C
ON
QU
E E
S P
RE
CIS
O A
CT
UA
R
N
o ha
y ri
esgo
ni d
esam
paro
H
ay o
pue
de h
aber
rie
sgo,
per
o no
pa
rece
ser
un
caso
urg
ente
Pued
e ha
ber
ries
go g
rave
y p
odrí
a tr
atar
se d
e un
cas
o ur
gent
e
Pare
ce o
es
clar
o qu
e ha
y de
sam
paro
y
hay
que
actu
ar d
e fo
rma
urge
nte
Inve
stig
ació
n SS
M
(si e
s ne
cesa
rio
com
plet
ar in
form
ació
n)
Inve
stig
ació
n po
r el
ser
vici
o qu
e re
aliz
a la
rec
epci
ón (o
se
gún
los
prot
ocol
os e
stab
lecid
os e
n lo
s M
anua
les
de a
ctua
ción
de
cada
TH
)
Inve
stig
ació
n SS
T
(si e
s ne
cesa
rio
com
plet
ar in
form
ació
n)
DE
TE
RM
INA
CIÓ
N D
E L
A G
RA
VE
DA
D D
E L
A S
ITU
AC
IÓN
No
ries
go n
i de
sam
paro
N
o co
nfir
mad
o pe
ro p
ersi
sten
sos
pech
as
Rie
sgo
leve
o m
oder
ado
R
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
Act
uaci
ón e
n fu
nció
n de
las
nece
sida
des
de la
fam
ilia:
Cie
rre
de e
xped
ient
e
Der
ivac
ión
a ot
ros
serv
icio
s
Segu
imie
nto
SSM
Segu
imie
nto
SSM
. Act
uaci
ón
post
erio
r en
func
ión
de la
co
nfir
mac
ión
o no
de
las
sosp
echa
s.
Inte
rven
ción
SSM
:
Eval
uaci
ón y
ori
enta
ción
de
l cas
o
El
abor
ació
n de
l Pla
n in
divi
dual
izad
o de
at
enci
ón
Ej
ecuc
ión
del P
lan
Der
ivac
ión
a SS
T s
i se
dete
cta
ries
go g
rave
o
desa
mpa
ro
C
ierr
e de
exp
edie
nte
Inte
rven
ción
SST
:
Eval
uaci
ón y
ori
enta
ción
del
cas
o
En
situ
acio
nes
de d
esam
paro
, pue
sta
en
mar
cha
del p
roce
dim
ient
o de
act
uaci
ón
ordi
nari
o o
urge
nte
segú
n se
a ne
cesa
rio
(art
. 58
y 59
Ley
3/2
005)
Elab
orac
ión
del P
lan
indi
vidu
aliz
ado
de
aten
ción
Ejec
ució
n de
l Pla
n
D
eriv
ació
n a
SSM
cua
ndo
dism
inuy
e ni
vel d
e gr
aved
ad y
la fa
mili
a re
quie
re in
t. de
SSM
Cie
rre
de e
xped
ient
e
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (5/71)
28 Ju
nio
2011
4
MO
MEN
TO
S D
E T
OM
A D
E D
ECIS
IÓN
Y A
PLI
CA
CIÓ
N D
EL IN
STR
UM
ENT
O
1.
R
ECEP
CIÓ
N
a.
¿Se
trata
de
una
situa
ción
cuya
ate
nció
n es
o p
uede
ser
com
pete
ncia
de
los
Serv
icios
Soc
iale
s?
b.
¿Es
o pu
ede
ser u
na s
ituac
ión
de ri
esgo
o d
esam
paro
? c.
En c
aso
afirm
ativo
, ¿a
qué
serv
icio
(SS
Mun
icipa
les
o Te
rrito
riale
s) c
orre
spon
de la
ate
nció
n in
icial
a e
sa n
otifi
cació
n?
d.
¿Con
qué
nive
l de
urge
ncia
hay
que
act
uar?
2.
INVE
STIG
AC
IÓN
a.
¿H
ay ri
esgo
o d
esam
paro
? b.
¿E
stá
o pu
ede
esta
r el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
corr
iend
o
pelig
ro?,
¿es
o pu
ede
ser n
eces
aria
una
act
uació
n pr
otec
tora
de
urg
encia
?
3.
EVA
LUA
CIÓ
N
a.
¿Cau
sas
o fa
ctor
es a
socia
dos?
b.
¿R
ecur
sos
prop
ios
en la
fam
ilia, p
erso
na m
enor
de
edad
, ent
orno
? c.
¿Nec
esid
ades
de
apoy
o y
trata
mie
nto?
d.
¿P
ronó
stico
?
4. E
LAB
OR
AC
IÓN
DEL
PLA
N IN
DIV
IDU
ALI
ZA
DO
DE
AT
ENC
IÓN
a.
¿P
robl
emas
que
deb
en a
bord
arse
?, ¿o
bjet
ivos?
b.
¿S
ecue
ncia
ción?
c.
¿Rec
urso
s?
d.
¿Tie
mpo
s?
5. P
UES
TA E
N M
ARC
HA
DEL
PLA
N
a.
Det
erm
inac
ión
del S
ervic
io y
técn
ico C
oord
inad
or/a
del
Caso
6.
REE
VALU
AC
IÓN
PER
MA
NEN
TE D
EL P
LAN
Ca
da s
eis m
eses
máx
imo
a.
¿Gra
do d
e co
nsec
ució
n de
los
objet
ivos?
b.
¿S
ituac
ión d
el ni
ño, n
iña
o ad
olesc
ente
? c.
¿Cam
bios
en
el Pl
an?
7. F
IN D
E LA
INTE
RVE
NC
IÓN
Y C
IER
RE
DE
EXPE
DIE
NTE
D
eriva
ción,
en
su c
aso,
a o
tros s
ervic
ios
No
se t
rata
de
una
situ
ació
n de
rie
sgo
o de
sam
paro
D
eriva
ción,
en
su
caso
, a o
tros
serv
icios
Es
o p
odrí
a se
r un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o o
desa
mpa
ro
No
hay
ries
go o
de
sam
paro
, per
o el
rie
sgo
pued
e ap
arec
er e
n el
fu
turo
In
terv
enció
n pr
even
tiva
SSM
Es
tas
tare
as s
erán
re
aliz
adas
por
los
Serv
icio
s So
cial
es
Mun
icip
ales
o
Ter
rito
rial
es
depe
ndie
ndo
de la
gr
aved
ad d
e la
si
tuac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Lo
s ca
mbi
os d
e gr
aved
ad d
eter
min
arán
la
der
ivac
ión
de c
asos
en
tre
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es y
T
erri
tori
ales
, y p
or
tant
o, c
ambi
os e
n el
se
rvic
io r
espo
nsab
le d
e re
aliz
ar e
stas
tar
eas.
APL
ICA
CIÓ
N D
EL IN
STR
UM
ENT
O (
1)
En
bas
e a
la in
form
ació
n re
cogi
da e
n la
re
cepc
ión,
ha
de h
acer
se u
na p
rimer
a ap
recia
ción
–de
cará
cter
ráp
ido-
de
si
podr
ía o
par
ece
habe
r un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o o
desa
mpa
ro y
, en
caso
af
irm
ativ
o, s
u gr
aved
ad a
pare
nte
para
ac
tuar
de
form
a ur
gent
e si
es
prec
iso
Salv
o ex
cepc
ione
s (v
er p
ágin
a an
teri
or),
la r
ecep
ción
de
notif
icac
ione
s co
rres
pond
e a
SSM
.
APL
ICA
CIÓ
N D
EL IN
STR
UM
ENT
O (
2)
Si
es
nece
sario
, se
com
plet
a la
info
rmac
ión
reco
gida
en
la re
cepc
ión
para
pod
er d
eter
min
ar c
on
clar
idad
si e
xist
e ri
esgo
o d
esam
paro
y s
u ni
vel
de g
rave
dad.
Dep
endi
endo
de
la d
istr
ibuc
ión
de fu
ncio
nes
de
cada
Ter
rito
rio
His
tóri
co, l
a in
vest
igac
ión
ha d
e se
r lle
vada
a c
abo
por
SSM
o S
ST.
APL
ICA
CIÓ
N D
EL IN
STR
UM
ENT
O (
4)
D
uran
te la
pue
sta
en m
arch
a de
l Pla
n de
In
terv
enció
n es
pre
ciso
reev
alua
r de
form
a pe
rman
ente
la s
ituac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
para
val
orar
si h
ay c
ambi
os e
n el
ni
vel d
e gr
aved
ad.
Se p
roce
derá
en
cons
ecue
ncia
a
mod
ifica
r el
Pla
n In
divid
ualiz
ado
de A
tenc
ión
y, s
i es
per
tinen
te, d
eriv
ar e
l cas
o a
otro
s se
rvic
ios.
En té
rmin
os g
ener
ales
, cor
resp
onde
a lo
s SS
M la
in
terv
enci
ón e
n sit
uaci
ones
de
riesg
o le
ve y
m
oder
ado
y a
los
SST
la in
terv
enci
ón e
n sit
uaci
ones
de
rie
sgo
grav
e y
desa
mpa
ro.
APL
ICA
CIÓ
N D
EL IN
STR
UM
ENT
O (
3)
Si
es
nece
sario
, se
com
plet
a la
info
rmac
ión
reco
gida
o
la v
alor
ació
n re
aliz
ada
prev
iam
ente
.
Con
car
ácte
r ge
nera
l, co
rres
pond
e a
los
SSM
la
eval
uaci
ón d
e lo
s ca
sos
de r
iesg
o le
ve y
mod
erad
o y
a lo
s SS
T la
eva
luac
ión
de lo
s ca
sos
de r
iesg
o gr
ave
y de
sam
paro
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (6/71)
28 Ju
nio
2011
5
PAR
TE
I
Situ
acio
nes
de r
iesg
o y
desa
mpa
ro:
Def
inic
ión
y ni
vele
s de
gra
veda
d
Tal
y c
omo
se h
a se
ñala
do e
n el
apa
rtad
o in
icia
l de
este
doc
umen
to, l
a le
gisl
ació
n ac
tual
men
te v
igen
te e
n m
ater
ia d
e pr
otec
ción
a la
infa
ncia
y a
dole
scen
cia
defin
e de
man
era
gené
rica
lo
que
se
entie
nde
por
situa
cion
es d
e ri
esgo
y d
esam
paro
. En
am
bos
caso
s, l
a ex
isten
cia
de e
stas
situ
acio
nes
se b
asa
en l
a co
nsta
taci
ón d
e la
pre
senc
ia d
e un
a si
tuac
ión
de
desp
rote
cció
n ha
cia
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o de
una
ser
ie d
e co
ndic
ione
s bi
en e
n el
sen
o fa
mili
ar o
en
su e
ntor
no q
ue h
acen
pen
sar
que
tal
situ
ació
n pu
ede
llega
r a
prod
ucir
se.
Si
bie
n la
soc
ieda
d en
su
conj
unto
, inc
luye
ndo
la c
iuda
daní
a y
sus
repr
esen
tant
es e
n la
adm
inis
trac
ión
públ
ica,
deb
e pr
opor
cion
ar u
n tr
ato
adec
uado
y p
rote
ger
los
dere
chos
de
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes,
el c
once
pto
de d
espr
otec
ción
se
refie
re d
e fo
rma
espe
cífic
a al
incu
mpl
imie
nto
o al
inad
ecua
do o
impo
sible
cum
plim
ient
o de
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
tabl
ecid
os p
ara
la g
uard
a de
las
per
sona
s m
enor
es d
e ed
ad p
udie
ndo
llega
r a
la p
riva
ción
de
su n
eces
aria
asi
sten
cia
mor
al o
mat
eria
l. In
cluy
e la
s si
tuac
ione
s en
que
las
pe
rson
as q
ue e
jerc
en t
ales
deb
eres
–qu
e so
n lo
s pa
dres
y m
adre
s o
pers
onas
tut
oras
o g
uard
ador
as1 -
no lo
s ej
erce
n o
no p
uede
n ej
erce
rlos
de
form
a ad
ecua
da.
En e
ste
sent
ido,
si b
ien
los
dere
chos
fund
amen
tale
s de
un
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
pued
en s
er v
ulne
rado
s po
r pe
rson
as d
ifere
ntes
a la
s an
teri
ores
(si
endo
obj
eto
de a
gres
ione
s fís
icas
, se
xual
es, v
erba
les,
etc
.), d
icha
vul
nera
ción
no
cons
tituy
e un
a si
tuac
ión
de d
espr
otec
ción
–lo
que
obv
iam
ente
, no
sign
ifica
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
que
la s
ufre
no
deba
rec
ibir
ay
uda-
. Lo
s Se
rvic
ios
de A
tenc
ión
y P
rote
cció
n a
la I
nfan
cia
y A
dole
scen
cia
debe
rán
cons
ider
ar q
ue e
xist
e de
spro
tecc
ión
únic
amen
te c
uand
o ta
l sit
uaci
ón h
aya
esta
do p
rovo
cada
o v
enga
seg
uida
del
inc
umpl
imie
nto,
ina
decu
ado
o im
posi
ble
cum
plim
ient
o de
los
deb
eres
de
prot
ecci
ón q
ue c
orre
spon
den
a lo
s pa
dres
, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
e la
per
sona
men
or d
e ed
ad a
fect
ada,
es
deci
r, c
uand
o es
tas
pers
onas
hay
an p
rom
ovid
o o
no s
ean
capa
ces
de p
rote
ger
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de la
s ag
resi
ones
o v
ulne
raci
ón d
e de
rech
os c
omet
idas
por
ter
cera
s pe
rson
as2 .
La d
efin
ició
n de
l con
cept
o de
des
prot
ecci
ón, d
el t
ipo
de s
ituac
ione
s co
ncre
tas
que
cons
tituy
en d
espr
otec
ción
hac
ia u
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e, h
a va
riad
o a
lo la
rgo
del t
iem
po y
de
l esp
acio
. Se
trat
a de
un
conc
epto
din
ámic
o, q
ue h
a id
o ev
oluc
iona
ndo
a lo
larg
o de
l tie
mpo
; la
barr
era
entr
e lo
que
se
cons
ider
a un
tra
to a
decu
ado
e in
adec
uado
hac
ia lo
s ni
ños,
ni
ñas
y ad
oles
cent
es y
la t
oler
anci
a so
cial
ant
e de
term
inad
as c
ondu
ctas
por
par
te d
e la
s pe
rson
as q
ue s
e re
spon
sabi
lizan
de
su c
uida
do v
aría
en
func
ión
del p
erío
do h
istór
ico,
el l
ugar
,
1
La d
enom
inac
ión
“per
sona
s gu
arda
dora
s” in
cluy
e la
s gu
arda
s de
hec
ho a
dem
ás d
e la
s gu
arda
s le
galm
ente
form
aliz
adas
. 2
Not
a :
El in
stru
men
to r
ecog
e al
guna
s ex
cepc
ione
s, in
cluy
endo
com
o si
tuac
ione
s de
des
prot
ecci
ón d
eter
min
adas
acc
ione
s pe
rpet
rada
s po
r pe
rson
as fa
mili
ares
o a
llega
das
que
form
an p
arte
del
núc
leo
conv
iven
cial
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (7/71)
28 Ju
nio
2011
6
y la
s co
stum
bres
y n
orm
as s
ocia
les.
A
fort
unad
amen
te, e
n so
cied
ades
des
arro
llada
s co
mo
la n
uest
ra, l
as le
yes
y co
stum
bres
soc
iale
s ha
n ev
oluc
iona
do h
acia
una
con
side
raci
ón y
una
co
bert
ura
cada
vez
más
am
plia
s de
los
dere
chos
de
la in
fanc
ia y
ado
lesc
enci
a.
La d
efin
ició
n qu
e se
pre
sent
a en
est
e do
cum
ento
sob
re c
uále
s so
n lo
s ni
ños,
niña
s y
adol
esce
ntes
nec
esita
dos
de p
rote
cció
n pa
rte
de l
a co
nsid
erac
ión
de q
ue h
ay u
na s
erie
de
dere
chos
3 y n
eces
idad
es b
ásic
as q
ue t
oda
pers
ona
men
or d
e ed
ad t
iene
que
ten
er g
aran
tizad
as y
sat
isfe
chas
par
a pr
omov
er s
u de
sarr
ollo
int
egra
l, in
depe
ndie
ntem
ente
del
gru
po
soci
ocul
tura
l al q
ue p
erte
nezc
a o
de lo
s va
lore
s y
cost
umbr
es q
ue s
us p
adre
s y
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an s
u tu
tela
o g
uard
a ha
n ad
quir
ido
por
su p
erte
nenc
ia a
l mis
mo.
Si
bie
n lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
de
Prot
ecci
ón a
la In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a de
ben
tom
ar e
n co
nsid
erac
ión
y m
ostr
ar e
l máx
imo
resp
eto
a lo
s va
lore
s o
cost
umbr
es c
ultu
rale
s pa
rtic
ular
es, é
stas
de
ben
gara
ntiz
ar la
cob
ertu
ra d
e lo
s de
rech
os y
nec
esid
ades
bás
icas
de
todo
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e –e
ntre
los
que
se in
cluy
e la
igua
ldad
ent
re m
ujer
es y
hom
bres
-. En
cas
o de
no
ser
así,
dich
os s
ervi
cios
tie
nen
el m
anda
to le
gal d
e in
terv
enir
par
a co
rreg
ir e
sa s
ituac
ión.
El
cua
dro
que
se p
rese
nta
en l
a pá
gina
sig
uien
te r
ecog
e de
for
ma
esqu
emát
ica
y co
mo
part
e de
un
cont
inuo
las
dife
rent
es s
ituac
ione
s qu
e re
quie
ren
la a
tenc
ión
de l
os S
ervi
cios
So
cial
es d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
Infa
ncia
y A
dole
scen
cia.
En
pág
inas
pos
teri
ores
se
defin
en y
des
crib
en d
e fo
rma
más
det
alla
da.
3
Rec
ogid
os e
n la
Ley
3/2
005
de 1
8 de
febr
ero,
de
Ate
nció
n y
Prot
ecci
ón a
la In
fanc
ia y
la A
dole
scen
cia
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (8/71)
28 Ju
nio
2011
7
4
Las
situ
acio
nes
de d
espr
otec
ción
de
grav
edad
ele
vada
o m
uy e
leva
da p
uede
n co
nstit
uir
ries
go g
rave
o d
esam
paro
en
func
ión
de: (
1) s
i la
situ
ació
n pu
ede
ser
cont
rarr
esta
da o
no
en e
l ent
orno
fam
iliar
, y
(2)
si lo
s pa
dres
, mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
de
la p
erso
na m
enor
de
edad
sol
icita
n a
los
Serv
icio
s de
Ate
nció
n y
Prot
ecci
ón a
la In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a ay
uda
para
res
olve
r su
s di
ficul
tade
s, e
xpre
san
conc
ienc
ia d
e pr
oble
ma,
y/o
mue
stra
n un
gra
do d
e co
labo
raci
ón s
ufic
ient
e co
n la
pro
pues
ta d
e in
terv
enci
ón r
ealiz
ada
por
dich
os s
ervi
cios
.
SI
N R
IESG
O
V
ULN
ER
AB
ILID
AD
A
LA D
ESP
RO
TE
CC
IÓN
R
IESG
O L
EV
E
R
IESG
O M
OD
ER
AD
O
R
IESG
O G
RA
VE
D
ESA
MP
AR
O
A
tenc
ión
adec
uada
a la
s ne
cesi
dade
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. S
in fa
ctor
es
de v
ulne
rabi
lidad
.
In
terv
enci
ón a
de
sarr
olla
r Pr
ogra
mas
de
prev
enci
ón
prim
aria
In
stit
ució
n co
mpe
tent
e R
ed d
e se
rvic
ios
com
unita
rios
C
ausa
s
Ate
nció
n ad
ecua
da a
las
nece
sida
des
del n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
, per
o ha
y di
ficul
tade
s pe
rson
ales
, fam
iliar
es o
so
cial
es q
ue im
plic
an
vuln
erab
ilida
d a
la
desp
rote
cció
n. L
a de
spro
tecc
ión
podr
ía
apar
ecer
en
el fu
turo
.
Inte
rven
ción
a d
esar
rolla
r Pr
ogra
mas
de
prev
enci
ón
secu
ndar
ia
Inst
ituc
ión
com
pete
nte
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es
C
ausa
s
Ate
nció
n co
n dé
ficits
leve
s en
el e
jerc
icio
de
la
guar
da.
Inte
rven
ción
a d
esar
rolla
r Pr
ogra
mas
de
prev
enci
ón
secu
ndar
ia
Inst
ituc
ión
com
pete
nte
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es
C
ausa
s
Inad
ecua
do c
umpl
imie
nto
de lo
s de
bere
s de
pr
otec
ción
est
able
cido
s pa
ra la
gua
rda
de la
s pe
rson
as m
enor
es d
e ed
ad: D
espr
otec
ción
de
grav
edad
mod
erad
a en
cu
alqu
iera
de
sus
tipol
ogía
s.
Inte
rven
ción
a d
esar
rolla
r Pr
ogra
mas
de
pres
erva
ción
fa
mili
ar
In
stit
ució
n co
mpe
tent
e Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
C
ausa
s
Impo
sibl
e cu
mpl
imie
nto
de lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión
esta
blec
idos
par
a la
gua
rda
de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
, o
In
adec
uado
cum
plim
ient
o de
lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión
esta
blec
idos
par
a la
gua
rda
de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
: D
espr
otec
ción
de
grav
edad
el
evad
a o
muy
ele
vada
4 en
cu
alqu
iera
de
sus
tipol
ogía
s.
In
terv
enci
ón a
des
arro
llar
C
uand
o la
situ
ació
n pu
ede
ser
cont
rarr
esta
da e
n el
ent
orno
fa
mili
ar: P
rogr
amas
de
pres
erva
ción
fam
iliar
.
Cua
ndo
la s
ituac
ión
no p
uede
se
r co
ntra
rres
tada
en
el
ento
rno
fam
iliar
y s
e cu
enta
co
n la
col
abor
ació
n de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
de
la
pers
ona
men
or d
e ed
ad:
Gua
rda
adm
inis
trat
iva,
re
curs
os d
e ac
ogid
a pa
ra e
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e y
prog
ram
as d
e re
unifi
caci
ón
fam
iliar
.
Inst
ituc
ión
com
pete
nte
Dip
utac
ione
s Fo
rale
s
C
ausa
s El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
eda
priv
ado
de la
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o
mat
eria
l a c
ausa
de:
Impo
sibl
e cu
mpl
imie
nto
de lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión
esta
blec
idos
par
a la
gua
rda
de la
s pe
rson
as m
enor
es d
e ed
ad, o
Incu
mpl
imie
nto
de lo
s de
bere
s de
pr
otec
ción
est
able
cido
s pa
ra la
gu
arda
de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
, o
In
adec
uado
cum
plim
ient
o de
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
tabl
ecid
os p
ara
la g
uard
a de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
: D
espr
otec
ción
de
grav
edad
el
evad
a o
muy
ele
vada
en
cual
quie
ra d
e su
s tip
olog
ías.
Inte
rven
ción
a d
esar
rolla
r
Asu
nció
n de
la t
utel
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e po
r m
inis
teri
o de
le
y.
Se
para
ción
tem
pora
l: Pr
ogra
mas
de
reu
nific
ació
n fa
mili
ar y
rec
urso
s de
aco
gida
tem
pora
l (ac
ogim
ient
o re
side
ncia
l o fa
mili
ar).
Se
para
ción
per
man
ente
: Rec
urso
s de
aco
gida
per
man
ente
(a
cogi
mie
nto
resi
denc
ial,
acog
imie
nto
fam
iliar
, ado
pció
n) y
se
rvic
ios
de a
poyo
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
In
stit
ució
n co
mpe
tent
e D
iput
acio
nes
Fora
les
AM
PAR
O
D
ESA
MPA
RO
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (9/71)
28 Ju
nio
2011
8
V
ULN
ER
AB
ILID
AD
A L
A D
ESP
RO
TE
CC
ION
Y R
IESG
O L
EV
E
1. D
EFI
NIC
IÓN
N
iños
, niñ
as y
ado
lesc
ente
s qu
e, t
enie
ndo
sus
nece
sidad
es b
ásic
as s
atisf
echa
s y
no e
ncon
trán
dose
sus
pad
res,
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an s
u tu
tela
o g
uard
a in
capa
cita
dos
o im
posib
ilita
dos
para
eje
rcer
los
debe
res
de p
rote
cció
n, v
iven
y s
e de
senv
uelv
en e
n en
torn
os fa
mili
ares
o s
ocia
les
cuya
s co
ndic
ione
s pu
eden
pro
voca
r un
daño
sig
nific
ativ
o a
cort
o, m
edio
y/o
larg
o pl
azo
en s
u bi
enes
tar
y de
sarr
ollo
. El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
aún
no h
a su
frid
o un
dañ
o sig
nific
ativ
o, p
ero
podr
ía s
ufrir
lo e
n un
futu
ro p
róxi
mo.
2.
CA
USA
S E
INT
ER
VE
NC
IÓN
Cau
sas
In
terv
enci
ón
A
Vul
nera
bilid
ad a
la d
espr
otec
ción
: •
Hay
ant
eced
ente
s fa
mili
ares
o u
na s
ituac
ión
de c
risi
s, d
éfic
its o
pro
blem
as e
n la
fam
ilia
que
se p
revé
pue
den
afec
tar
nega
tivam
ente
o li
mita
r de
form
a si
gnifi
cativ
a la
cap
acid
ad d
e la
s fig
uras
par
enta
les
para
pro
porc
iona
r un
cu
idad
o y
aten
ción
ade
cuad
os a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
prov
ocar
la a
pari
ción
en
un fu
turo
pró
xim
o de
si
tuac
ione
s de
des
prot
ecci
ón. S
e in
cluy
en, p
or e
jem
plo,
alto
niv
el d
e es
trés
, con
sum
o de
dro
gas
o al
coho
l de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
mat
erni
dad
y pa
tern
idad
ad
oles
cent
e, a
isla
mie
nto
soci
al, p
robl
emas
físi
cos,
men
tale
s o
psic
ológ
icos
impo
rtan
tes
-aun
que
no in
capa
cita
ntes
- en
las
figur
as p
aren
tale
s, o
ant
eced
ente
s de
des
prot
ecci
ón m
oder
ada
haci
a ot
ros
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes.
•
Otr
as s
itua
cion
es e
n el
ent
orno
fam
iliar
o s
ocia
l que
pue
den
influ
ir n
egat
ivam
ente
en
el d
esar
rollo
del
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te. P
or e
jem
plo,
ent
orno
s so
cial
es c
on im
ágen
es id
entif
icat
oria
s no
des
eabl
es, f
alta
de
serv
icio
s,
alto
índi
ce d
e de
lincu
enci
a, m
argi
naci
ón o
vio
lenc
ia e
n el
ent
orno
en
el q
ue s
e de
senv
uelv
e la
per
sona
men
or d
e ed
ad (
incl
uyen
do e
l cen
tro
esco
lar)
, etc
.
B
Rie
sgo
leve
: Lo
s pa
dres
, mad
res,
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e o
las
pers
onas
adu
ltas
que
conv
iven
en
la fa
mili
a ut
iliza
n un
as p
auta
s ed
ucat
ivas
o d
e cu
idad
o, t
rato
o r
elac
ión
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no a
decu
adas
. La
situ
ació
n no
ha
prov
ocad
o un
dañ
o si
gnifi
cativ
o en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
(a n
ivel
fís
ico,
em
ocio
nal,
soci
al y
/o c
ogni
tivo)
, per
o si
se m
antie
ne p
odrí
a pr
ovoc
arlo
en
el fu
turo
.
La a
tenc
ión
a lo
s ni
ños,
niñ
as y
ado
lesc
ente
s qu
e se
enc
uent
ran
en e
stas
cir
cuns
tanc
ias
corr
espo
nde
a lo
s SS
M, e
n co
labo
raci
ón
con
la r
ed d
e se
rvic
ios
com
unit
ario
s. L
a in
terv
enci
ón a
des
arro
llar
es d
e ca
ráct
er p
reve
ntiv
o a
trav
és d
e pr
ogra
mas
de
prev
enci
ón
secu
ndar
ia; s
u ob
jetiv
o pr
inci
pal s
e ha
de
cent
rar
en e
vita
r la
ap
aric
ión
de d
años
sig
nific
ativ
os e
n la
s pe
rson
as m
enor
es d
e ed
ad:
1.
el
imin
ando
, red
ucie
ndo,
con
trol
ando
o c
ontr
arre
stan
do lo
s fa
ctor
es q
ue p
uede
n pr
ovoc
arle
s un
dañ
o si
gnifi
cativ
o, y
2.
co
rrig
iend
o la
s pa
utas
inad
ecua
das
educ
ativ
as o
de
cuid
ado,
tr
ato
o re
laci
ón e
xist
ente
s en
la fa
mili
a.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (10/71)
28 Ju
nio
2011
9
DE
SPR
OT
EC
CIO
N (
RIE
SGO
MO
DE
RA
DO
, RIE
SGO
GR
AV
E Y
DE
SAM
PA
RO
)
1.
DE
FIN
ICIÓ
N
U
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e se
enc
uent
ra e
n si
tuac
ión
de r
iesg
o m
oder
ado,
rie
sgo
grav
e o
desa
mpa
ro c
uand
o:
1.
tiene
nec
esid
ades
bás
icas
sin
sat
isfa
cer,
qu
e le
han
pro
voca
do o
se
valo
ra q
ue e
s pr
obab
le q
ue le
pro
voqu
en u
n da
ño S
IGN
IFIC
AT
IVO
en
su s
alud
y d
esar
rollo
, y
esa
situ
ació
n es
CO
NSE
CU
ENC
IA D
IREC
TA
de
la i
ncap
acid
ad o
im
posi
bilid
ad d
e su
pad
re,
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
par
a cu
mpl
ir l
os d
eber
es d
e pr
otec
ción
o d
el in
adec
uado
cum
plim
ient
o d
e di
chos
deb
eres
5 , O
2.
la
inca
paci
dad
o im
posi
bilid
ad d
e su
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da p
ara
cum
plir
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
de
tal g
rave
dad
o in
tens
idad
que
les
impi
de
gara
ntiz
ar e
n el
fut
uro
inm
edia
to la
sat
isfa
cció
n de
las
nece
sida
des
bási
cas
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Con
dici
ones
par
a de
finir
la e
xist
enci
a de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada,
ele
vada
o m
uy e
leva
da
5 En
esto
s ca
sos,
la v
alor
ació
n de
los
fact
ores
que
mot
ivan
que
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da n
o cu
mpl
an a
decu
adam
ente
sus
deb
eres
de
prot
ecci
ón s
on r
elev
ante
s pa
ra d
ecid
ir la
in
terv
enci
ón a
seg
uir,
pero
no
son
dete
rmin
ante
s a
la h
ora
de v
alor
ar s
i hay
des
prot
ecci
ón o
no.
Las
pers
onas
res
pons
able
s de
gar
antiz
ar la
sa
tisfa
cció
n de
una
o v
aria
s ne
cesi
dade
s bá
sica
s de
un
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, n
o cu
mpl
en s
u re
spon
sabi
lidad
(po
rque
no
pued
en o
no
quie
ren)
. O
se
dan
dete
rmin
adas
con
dici
ones
ext
erna
s qu
e im
pide
n qu
e es
as p
erso
nas
satis
faga
n la
s ne
cesi
dade
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
La r
ed d
e ap
oyo
de la
fam
ilia
no c
ontr
arre
sta
esta
situ
ació
n y
satis
face
las
nece
sidad
es d
el
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte.
Com
o co
nsec
uenc
ia d
e es
ta s
ituac
ión,
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ufrid
o o
es p
roba
ble
que
sufr
a un
da
ño s
igni
ficat
ivo
en s
u sa
lud,
bie
nest
ar y
/o
desa
rrol
lo.
y y
1 2
3
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (11/71)
28 Ju
nio
2011
10
Def
inic
ión
de d
año
sign
ifica
tivo
o
U
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
expe
rim
enta
r da
ño e
n di
fere
ntes
áre
as:
1.
Dañ
o fís
ico .
2.
D
año
psíq
uico
, que
incl
uye
las
área
s em
ocio
nal (
refe
rida
fund
amen
talm
ente
a la
con
stru
cció
n de
la id
entid
ad; a
utoe
stim
a; s
egur
idad
y c
onfia
nza
en u
no m
ismo
y en
el m
undo
que
le r
odea
; id
entif
icac
ión,
man
ejo,
exp
resió
n y
cont
rol
de e
moc
ione
s; i
dent
idad
sex
ual),
soc
ial
(ref
erid
a a
las
paut
as d
e co
mun
icac
ión
y re
laci
ón c
on o
tras
per
sona
s, ta
nto
igua
les
com
o pe
rson
as
adul
tas)
y c
ogni
tiva
(ref
erid
a a
proc
esos
cog
nitiv
os b
ásic
os –
perc
epci
ón, a
tenc
ión,
mem
oria
, im
agin
ació
n- y
sup
erio
res
–len
guaj
e y
pens
amie
nto-
razo
nam
ient
o-)6
. o
Se
con
side
rará
que
el d
año
expe
rim
enta
do p
or u
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e co
nstit
uye
un d
año
sign
ifica
tivo
cua
ndo
se p
rese
nte
una
o va
rias
de
las
sigu
ient
es c
ircu
nsta
ncia
s:
El
dañ
o qu
e pa
dece
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en u
na o
var
ias
área
s de
des
arro
llo (
físic
o, e
moc
iona
l, so
cial
y/o
cog
nitiv
o) le
col
oca
en lo
s ex
trem
os d
e lo
esp
erab
le a
su
edad
o m
anifi
esta
un
func
iona
mie
nto
extr
emad
amen
te li
mita
do o
per
turb
ado;
las
dific
ulta
des
en u
na o
var
ias
área
s de
des
arro
llo p
ersi
sten
a lo
larg
o de
dife
rent
es e
tapa
s ev
olut
ivas
; o e
l dañ
o af
ecta
sim
ultá
neam
ente
al
men
os a
dos
áre
as d
e de
sarr
ollo
(fís
ico,
em
ocio
nal,
soci
al y
/o c
ogni
tivo)
(se
gún
el á
rea
afec
tada
, se
requ
iere
val
orac
ión
por
parte
de
un o
una
pro
fesio
nal d
el á
mbi
to s
anita
rio, e
duca
tivo
o de
la
psico
logí
a/ps
iqui
atría
).
La
des
prot
ecci
ón h
a co
loca
do a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
rie
sgo
de m
uert
e, d
e un
a di
scap
acid
ad p
erm
anen
te, o
de
una
enfe
rmed
ad o
tra
stor
no fí
sico
de
cará
cter
gra
ve.
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta le
sione
s fís
icas
en
dete
rmin
adas
zon
as d
el c
uerp
o (c
ara,
cab
eza,
lesi
ones
inte
rnas
, ano
, gen
itale
s) o
req
uier
e ho
spita
lizac
ión
o tr
atam
ient
o m
édic
o co
mo
cons
ecue
ncia
del
mal
trat
o (e
n es
tos
caso
s, co
nvie
ne d
ispon
er d
e in
form
e m
édico
).
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
es a
band
onad
o po
r su
pad
re y
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
, sin
que
est
as p
erso
nas
man
ifies
ten
inte
nció
n de
vol
ver.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
obje
to d
e ab
uso
sexu
al in
traf
amili
ar –
con
o sin
con
tact
o fís
ico-
.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
indu
cido
a c
omet
er a
ccio
nes
delic
tivas
gra
ves,
a la
pro
stitu
ción
o h
a si
do e
xplo
tado
sex
ualm
ente
. o
La
pre
senc
ia d
e da
ño fí
sico
y su
gra
veda
d es
más
fáci
l de
dete
ctar
y e
valu
ar q
ue e
l dañ
o ps
íqui
co. L
os s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o p
uede
n m
anife
star
se d
e di
fere
ntes
form
as d
e ac
uerd
o al
niv
el e
volu
tivo
del
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
. In
cluy
en p
robl
emas
de
tipo
int
erna
lizad
o (p
or e
jem
plo,
sín
tom
as d
epre
sivos
, an
sieda
d, i
nhib
ició
n co
mpo
rtam
enta
l, re
trai
mie
nto,
aisl
amie
nto)
y e
xter
naliz
ado
(por
ej
empl
o, c
ondu
ctas
agr
esiv
as, c
ompo
rtam
ient
os a
soci
ales
o d
esaf
iant
es).
Pued
en m
anife
star
se t
ambi
én e
n fo
rma
de s
obre
adap
taci
ón o
pse
udom
adur
ez, a
unqu
e es
to n
o im
plic
a qu
e es
tos
últim
os d
eban
ser
co
nsid
erad
os d
e fo
rma
nece
saria
sín
tom
as d
e da
ño p
síqui
co, p
udie
ndo
ser
refle
jo d
e un
a ad
apta
ción
ade
cuad
a y
una
supe
raci
ón e
xito
sa p
or p
arte
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
l tra
to o
cui
dado
inad
ecua
dos
reci
bido
s en
su
fam
ilia.
o
La
pre
senc
ia y
gra
veda
d de
dañ
o ps
íqui
co d
eber
á se
r ev
alua
da p
or p
rofe
sion
ales
de
la p
sico
logí
a o
psiq
uiat
ría
a tr
avés
de
la m
etod
olog
ía e
inst
rum
ento
s pr
opio
s de
su
disc
iplin
a pr
ofes
iona
l. C
uand
o se
util
icen
pru
ebas
aut
oapl
icad
as, s
e se
lecc
iona
rán
aque
llas
que
disp
onga
n de
índi
ces
adec
uado
s de
fiab
ilida
d y
valid
ez. C
uand
o se
util
icen
pru
ebas
que
no
reún
an e
stas
con
dici
ones
, nun
ca s
erán
ut
iliza
das
com
o cr
iterio
úni
co d
e va
lora
ción
o d
iagn
óstic
o y
sus
resu
ltado
s se
inte
rpre
tará
n co
n la
deb
ida
prec
auci
ón.
o
La a
usen
cia
de s
ínto
mas
obs
erva
bles
de
daño
psí
quic
o en
un
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
que
no
tien
e sa
tisf
echa
s su
s ne
cesi
dade
s bá
sica
s no
sig
nific
a ne
cesa
riam
ente
aus
enci
a de
da
ño. E
l dañ
o pu
ede
esta
r pr
oduc
iénd
ose
y m
anife
star
se e
n fo
rma
de s
ínto
mas
agu
dos
en m
omen
tos
post
erio
res
o va
lora
rse
que,
aun
que
la s
ituac
ión
pue
de n
o es
tar
prov
ocan
do u
n da
ño s
igni
ficat
ivo
en e
l m
omen
to a
ctua
l, es
pro
babl
e qu
e se
pro
duzc
a en
un
futu
ro p
róxi
mo
si la
situ
ació
n no
se
corr
ige.
o
Es
pre
ciso
rec
oger
dat
os n
o só
lo s
obre
el i
mpa
cto
actu
al d
el c
ompo
rtam
ient
o pa
rent
al e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e (s
ituac
ión
actu
al)
sino
tam
bién
de
su e
volu
ción
(có
mo
esta
ba h
ace
6, 1
2,
18 m
eses
). La
evo
luci
ón d
e la
sin
tom
atol
ogía
(s
i mej
ora,
em
peor
a o
es e
stab
le)
es u
n el
emen
to c
lave
en
algu
nas
tipol
ogía
s pa
ra d
eter
min
ar s
u gr
aved
ad. E
s im
port
ante
pre
cisa
r en
aqu
ello
s sí
ntom
as
rele
vant
es s
u in
tens
idad
y d
ar d
etal
les
(si
un o
una
ado
lesc
ente
tie
ne d
ificu
ltade
s en
sus
rel
acio
nes
soci
ales
, es
peci
ficar
en
qué
se c
oncr
etan
-no
tie
ne n
ingú
n am
igo,
los
tie
ne p
ero
no l
e tr
atan
ad
ecua
dam
ente
, etc
.-).
o
El e
stab
leci
mie
nto
de u
n ne
xo c
ausa
l ent
re lo
s sín
tom
as d
e da
ño q
ue p
rese
nta
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y el
trat
o qu
e re
cibe
por
par
te d
e su
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su tu
tela
o g
uard
a es
de
gran
difi
culta
d, e
spec
ialm
ente
par
a lo
s sín
tom
as q
ue n
o so
n de
índo
le fí
sico.
En
la m
ayor
ía d
e lo
s ca
sos
dich
o ne
xo ú
nica
men
te p
uede
est
able
cers
e en
form
a de
hip
ótes
is o
estim
acio
nes
de p
roba
bilid
ad,
rara
men
te c
omo
cert
ezas
abs
olut
as. C
uand
o se
an fo
rmul
adas
, dic
has
hipó
tesi
s o
esti
mac
ione
s de
berá
n se
r de
bida
men
te a
rgum
enta
das
y ba
sars
e en
el c
onoc
imie
nto
actu
alm
ente
disp
onib
le s
obre
las
cons
ecue
ncia
s de
las
situa
cion
es d
e de
spro
tecc
ión
en e
l des
arro
llo in
fant
il y
adol
esce
nte.
Los
mism
os c
riter
ios
debe
rán
aplic
arse
cua
ndo
se fo
rmul
en p
redi
ccio
nes
de fu
turo
en
rela
ción
al d
año
pote
ncia
l que
un
a de
term
inad
a sit
uaci
ón p
uede
pro
duci
r en
el d
esar
rollo
y b
iene
star
de
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
6 D
esar
rollo
cog
niti
vo n
o es
equ
ival
ente
a a
prov
echa
mie
nto
acad
émic
o. E
l des
arro
llo d
e la
s ca
paci
dade
s co
gniti
vas
influ
ye p
oder
osam
ente
en
el r
endi
mie
nto
esco
lar,
per
o un
ren
dim
ient
o po
bre
pued
e es
tar
dete
rmin
ado
por
múl
tiple
s fa
ctor
es, n
o si
gnifi
cand
o n
eces
aria
men
te q
ue e
xist
a un
ret
raso
o u
n da
ño c
ogni
tivo
sign
ifica
tivos
. E
l des
arro
llo c
ogni
tivo
impl
ica
la a
dqui
sici
ón p
rogr
esiv
a de
un
conj
unto
de
habi
lidad
es a
dapt
ativ
as -
capa
cida
des,
con
duct
as y
des
trez
as-
que
perm
iten
a la
per
sona
des
empe
ñar
de f
orm
a ad
ecua
da s
us d
ifere
ntes
rol
es e
n su
s en
torn
os
habi
tual
es, e
n su
s gr
upos
de
refe
renc
ia, d
e ac
uerd
o a
su e
dad
cron
ológ
ica.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (12/71)
28 Ju
nio
2011
11
2. C
AU
SAS
E IN
TE
RV
EN
CIÓ
N
Cau
sas
In
terv
enci
ón
A
Impo
sibi
lidad
tem
pora
l o d
efin
itiv
a de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da
para
cum
plir
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
tabl
ecid
os p
ara
la g
uard
a de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
, pud
iend
o pr
ovoc
ar la
pri
vaci
ón d
e su
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o m
ater
ial:
por
fa
lleci
mie
nto,
enc
arce
lam
ient
o, e
nfer
med
ad fí
sica
, men
tal o
tox
icom
anía
inca
paci
tant
es, c
aren
cia
extr
ema
de
med
ios
mat
eria
les
(o c
ausa
de
natu
rale
za s
imila
r) y
aus
enci
a de
fam
iliar
es q
ue s
e ha
gan
carg
o de
l cui
dado
del
ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e (s
e in
cluy
en p
erso
nas
men
ores
de
edad
ext
ranj
eras
no
acom
paña
das)
.
A
sunc
ión
de la
gua
rda
o tu
tela
7 del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
a in
terv
enci
ón s
erá
com
pete
ncia
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
(D
iput
acio
nes
Fora
les)
.
B
Incu
mpl
imie
nto
por
part
e de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
e lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión
esta
blec
idos
par
a la
gua
rda
de la
s pe
rson
as m
enor
es d
e ed
ad,
prov
ocan
do la
pri
vaci
ón d
e su
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o m
ater
ial:
aban
dono
tot
al d
e la
per
sona
m
enor
de
edad
o c
ausa
de
natu
rale
za s
imila
r.
D
ecla
raci
ón d
e de
sam
paro
y a
sunc
ión
de la
tut
ela
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
a in
terv
enci
ón s
erá
com
pete
ncia
de
los
Serv
icio
s So
cial
es
Ter
rito
rial
es (D
iput
acio
nes
Fora
les)
.
C
Inad
ecua
do c
umpl
imie
nto
por
part
e de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da
de lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión
esta
blec
idos
par
a la
gua
rda
de la
s pe
rson
as m
enor
es d
e ed
ad,
pudi
endo
pro
voca
r la
pri
vaci
ón d
e su
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o m
ater
ial:
1.
de
spro
tecc
ión
de g
rave
dad
mod
erad
a, e
leva
da o
muy
ele
vada
(en
cua
lqui
era
de s
us t
ipol
ogía
s) p
erpe
trad
a po
r lo
s pa
dres
, mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
2.
in
capa
cida
d de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
e pr
oteg
er a
la p
erso
na
men
or d
e ed
ad d
e la
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada,
ele
vada
o m
uy e
leva
da (
en c
ualq
uier
a de
sus
tip
olog
ías)
per
petr
ada
por
otra
s pe
rson
as –
sean
adu
ltas
o m
enor
es d
e ed
ad-.
Se
gún
su g
rave
dad,
est
as s
ituac
ione
s pu
eden
con
stitu
ir:
Des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada.
La
inte
rven
ción
se
rá c
ompe
tenc
ia d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
.
Des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad e
leva
da o
muy
ele
vada
-con
o
sin
sep
arac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de la
fa
mili
a-. L
a in
terv
enci
ón s
erá
com
pete
ncia
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
(Dip
utac
ione
s Fo
rale
s).
7
Ref
erid
o ún
icam
ente
a lo
s ca
sos
aten
dido
s po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
de
Ate
nció
n y
Prot
ecci
ón a
la In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a. E
n ot
ros
caso
s, la
inte
rven
ción
se
desa
rrol
lará
exc
lusi
vam
ente
des
de in
stan
cias
ju
dici
ales
(po
r ej
empl
o, s
olic
itude
s de
tut
elas
ord
inar
ias)
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (13/71)
28 Ju
nio
2011
12
PA
RT
E II
Situ
acio
nes
de r
iesg
o y
desa
mpa
ro:
Valo
raci
ón d
e la
gra
veda
d
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (14/71)
28 Ju
nio
2011
13
C
rite
rios
gen
eral
es y
pro
cedi
mie
nto
para
la v
alor
ació
n
•
Esta
par
te d
el d
ocum
ento
def
ine
de m
aner
a m
ás c
oncr
eta
los
tipos
de
situ
acio
nes
que
pued
en c
onst
ituir
rie
sgo
y de
sam
paro
hac
ia u
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e y
requ
erir
, por
ta
nto,
la
inte
rven
ción
de
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es o
Ter
rito
rial
es.
El d
ocum
ento
no
deta
lla e
l am
plio
esp
ectr
o de
situ
acio
nes
en l
as q
ue,
habi
endo
una
ate
nció
n ad
ecua
da a
las
nece
sida
des
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
hay
ant
eced
ente
s o
dific
ulta
des
pers
onal
es, f
amili
ares
o s
ocia
les
que
impl
ican
vul
nera
bilid
ad a
la d
espr
otec
ción
y
cuya
ate
nció
n ta
mbi
én e
s co
mpe
tenc
ia d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
.
• El
doc
umen
to r
ecog
e lo
s di
fere
ntes
tip
os d
e si
tuac
ione
s de
rie
sgo
y de
sam
paro
que
pue
den
prod
ucir
se e
n el
sen
o de
una
fam
ilia
(ent
endi
endo
por
tal e
l núc
leo
conv
iven
cial
com
pues
to p
or la
per
sona
men
or d
e ed
ad y
la p
erso
na o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
pat
ria
pote
stad
o s
u tu
tela
o g
uard
a8 ). E
l lis
tado
pre
tend
e se
r ex
haus
tivo
, au
nque
pue
den
exis
tir
situ
acio
nes
exce
pcio
nale
s aq
uí n
o re
cogi
das
que
en s
u ca
so d
eber
án s
er d
ebid
amen
te d
escr
itas
.
Tod
as la
s si
tuac
ione
s in
clui
das
en e
l doc
umen
to t
iene
n en
com
ún q
ue:
a)
impl
ican
el i
ncum
plim
ient
o o
el im
posi
ble
o in
adec
uado
cum
plim
ient
o de
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
tabl
ecid
os p
ara
la g
uard
a de
las
pers
onas
men
ores
de
edad
, b)
su
pone
n un
a de
sate
nció
n o
aten
ción
inad
ecua
da (
por
acci
ón u
om
isión
) a
las
nece
sida
des
bási
cas
(físi
cas,
de
segu
rida
d, e
moc
iona
les,
soc
iale
s o
cogn
itiva
s) d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y
c)
está
n pr
ovoc
ando
o e
s pr
obab
le q
ue p
rovo
quen
un
daño
sig
nific
ativ
o en
la p
erso
na m
enor
de
edad
, pud
iend
o lle
gar
a la
pri
vaci
ón d
e su
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o m
ater
ial.
8
Se in
cluy
en la
s gu
arda
s de
hec
ho
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (15/71)
28 Ju
nio
2011
14
Perí
odo
de t
iem
po q
ue a
barc
a el
inst
rum
ento
•
El in
stru
men
to h
a de
ser
apl
icad
o pa
ra v
alor
ar la
gra
veda
d de
la/s
tip
olog
ía/s
de
desp
rote
cció
n qu
e es
tán
afec
tand
o a
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en e
l mom
ento
de
la v
alor
ació
n.
Se r
ecog
erá
info
rmac
ión
y se
ten
drá
en c
uent
a la
evo
luci
ón d
e di
cha/
s tip
olog
ía/s
des
de s
u ap
aric
ión,
aun
que
el p
eso
prin
cipa
l de
la v
alor
ació
n de
la g
rave
dad
se a
sign
ará
a (1
) la
s ca
ract
eríst
icas
del
com
port
amie
nto
del p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erza
n la
tut
ela
o gu
arda
, y (
2) s
u im
pact
o en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en e
l m
omen
to d
e la
va
lora
ción
, ent
endi
endo
por
tal
los
últi
mos
sei
s m
eses
. N
ivel
es d
e gr
aved
ad, c
alifi
caci
ón y
sig
nific
ado
•
Para
cad
a ti
polo
gía
de d
espr
otec
ción
, el i
nstr
umen
to d
escr
ibe:
1.
los
nive
les
de g
rave
dad
mod
erad
a, e
leva
da y
muy
ele
vada
(sal
vo e
xcep
cion
es e
n la
s qu
e no
se
cont
empl
a la
exi
sten
cia
de a
lgún
niv
el d
e gr
aved
ad),
y
2.
situ
acio
nes
que
impl
ican
déf
icits
leve
s en
el e
jerc
icio
de
la g
uard
a y
cons
tituy
en “
ries
go le
ve”.
Se p
ropo
rcio
na u
na d
escr
ipci
ón d
e ca
da n
ivel
de
grav
edad
en
cada
tip
olog
ía. D
ado
que
no r
esul
ta p
osib
le r
ecog
er d
e fo
rma
exha
ustiv
a la
tot
alid
ad d
e ci
rcun
stan
cias
que
pue
den
pres
enta
rse,
si s
e pr
oduc
en s
itua
cion
es n
o se
ñala
das
en n
ingú
n ni
vel d
e gr
aved
ad d
eber
án c
lasi
ficar
se e
n el
niv
el q
ue d
escr
iba
circ
unst
anci
as s
imila
res.
La
s ci
rcun
stan
cias
incl
uida
s en
cad
a ni
vel d
e gr
aved
ad s
e de
scri
ben
en u
n pá
rraf
o. E
se p
árra
fo e
stá
com
pues
to p
or d
ifere
ntes
fra
ses
que
pret
ende
n, e
n co
njun
to, d
escr
ibir
un
a de
term
inad
a si
tuac
ión
o un
tip
o de
rel
ació
n fa
mili
ar. P
ara
calif
icar
un
nive
l de
grav
edad
no
nece
sari
amen
te h
an d
e pr
esen
tars
e to
das
y ca
da u
na d
e la
s fr
ases
rec
ogid
as
en e
sos
párr
afos
; es
sufic
ient
e co
n qu
e se
pre
sent
en u
na p
arte
sus
tanc
ial d
e el
las
y qu
e el
tip
o de
situ
ació
n de
scri
ta e
n el
pár
rafo
ref
leje
o s
e aj
uste
a lo
que
suc
ede
en e
l cas
o ev
alua
do. E
l ins
trum
ento
indi
ca m
edia
nte
una
“Y”
(may
úscu
la y
sub
raya
do)
las
situ
acio
nes
en la
s qu
e se
exi
ge la
pre
senc
ia s
imul
táne
a de
var
ias
circ
unst
anci
as p
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
grav
edad
. C
uand
o la
mis
ma
cond
ucta
/sit
uaci
ón p
ueda
inc
luir
se e
n va
rias
tip
olog
ías
o es
cala
s, s
e ca
lific
ará
únic
amen
te e
n un
a de
ella
s: e
n aq
uélla
que
pre
sent
e un
may
or
nive
l de
grav
edad
. Si l
as e
scal
as p
rese
ntar
an id
éntic
o ni
vel d
e gr
aved
ad, s
e ca
lific
ará
en la
esc
ala
cuyo
s in
dica
dore
s se
an m
ás r
elev
ante
s.
Lo
s ni
vele
s de
gra
veda
d de
det
erm
inad
as t
ipol
ogía
s to
man
en
cons
ider
ació
n la
eda
d cr
onol
ógic
a de
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te,
esta
blec
iend
o in
terv
alos
en
base
a l
a di
fere
ncia
ción
gen
éric
a de
eta
pas
evol
utiv
as: (
1) e
dad
infe
rior
a s
eis
años
, (2)
ent
re s
eis
y do
ce a
ños,
y (
3) d
oce
años
o m
ás (
adol
esce
nte)
. L
a ca
lific
ació
n de
l niv
el d
e gr
aved
ad d
ebe
real
izar
se r
espe
tand
o es
tos
inte
rval
os.
• El
inst
rum
ento
incl
uye
en s
u pa
rte
final
dos
sit
uaci
ones
par
ticu
lare
s (“
Ant
eced
ente
s de
des
prot
ecci
ón g
rave
per
petr
ada
por
el p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tu
tela
o g
uard
a” y
“G
rave
s di
ficul
tade
s pe
rson
ales
en
el p
adre
, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da”)
qu
e, d
e en
cont
rars
e pr
esen
tes
en
las
cond
icio
nes
reco
gida
s en
el i
nstr
umen
to, i
mpl
ican
de
form
a au
tom
átic
a la
val
orac
ión
glob
al d
el n
ivel
de
grav
edad
del
cas
o co
mo
elev
ada
-rie
sgo
grav
e o
desa
mpa
ro-.
Est
as s
ituac
ione
s pa
rtic
ular
es p
uede
n pr
esen
tars
e si
mul
táne
amen
te a
alg
una/
s tip
olog
ía/s
de
desp
rote
cció
n o
de fo
rma
aisl
ada.
• U
na v
ez v
alor
ada
la g
rave
dad
indi
vidu
al d
e ca
da t
ipol
ogía
, ha
de r
ealiz
arse
una
val
orac
ión
glob
al d
el n
ivel
de
grav
edad
del
cas
o: S
IN R
IESG
O, R
IESG
O L
EV
E,
RIE
SGO
MO
DE
RA
DO
, RIE
SGO
GR
AV
E O
DE
SAM
PA
RO
9 . E
sta
valo
raci
ón s
e lle
vará
a c
abo
de a
cuer
do a
los
crite
rios
que
se
deta
llan
a co
ntin
uaci
ón:
o
La
pre
senc
ia d
e un
ind
icad
or d
e gr
aved
ad m
uy e
leva
da o
gra
veda
d el
evad
a su
pond
rá,
inde
pend
ient
emen
te d
e la
gra
veda
d de
l re
sto
de i
ndic
ador
es,
la
valo
raci
ón g
loba
l de
l ca
so c
omo
ries
go g
rave
o d
esam
paro
, lo
que
im
plic
a qu
e la
int
erve
nció
n co
n el
mis
mo
es c
ompe
tenc
ia d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
T
erri
tori
ales
. Est
o se
rá a
sí in
depe
ndie
ntem
ente
de
la a
ctitu
d y
disp
osic
ión
de la
fam
ilia
haci
a la
inte
rven
ción
. Ser
án lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es q
uien
es, c
on e
l co
njun
to d
e la
info
rmac
ión
reca
bada
sob
re e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
su fa
mili
a, d
eter
min
en s
i se
trat
a de
una
situ
ació
n de
rie
sgo
grav
e o
de d
esam
paro
.
9
La d
eter
min
ació
n de
si u
n ca
so c
on in
dica
dore
s de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad e
leva
da o
muy
ele
vada
con
stitu
ye r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
cor
resp
onde
a lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (16/71)
28 Ju
nio
2011
15
o
La
pre
senc
ia d
e al
men
os u
n in
dica
dor
de g
rave
dad
mod
erad
a si
n qu
e ex
ista
n in
dica
dore
s de
gra
veda
d el
evad
a o
muy
ele
vada
, sup
ondr
á la
val
orac
ión
glob
al d
el c
aso
com
o ri
esgo
mod
erad
o. S
alvo
exc
epci
ones
deb
idam
ente
arg
umen
tada
s, la
pre
senc
ia s
imul
táne
a de
var
ios
indi
cado
res
de g
rave
dad
mod
erad
a no
in
crem
enta
el n
ivel
de
grav
edad
glo
bal d
el c
aso.
L
a pr
esen
cia
de i
ndic
ador
es d
e ri
esgo
lev
e si
n qu
e ex
ista
n in
dica
dore
s de
gra
veda
d m
oder
ada,
ele
vada
o
muy
ele
vada
, su
pond
rá l
a va
lora
ción
glo
bal
del
caso
com
o ri
esgo
lev
e.
Tam
poco
en
este
cas
o, s
alvo
exc
epci
ones
deb
idam
ente
arg
umen
tada
s, la
pre
senc
ia
sim
ultá
nea
de v
ario
s in
dica
dore
s de
gra
veda
d le
ve in
crem
enta
el n
ivel
de
grav
edad
glo
bal d
el c
aso
a ri
esgo
mod
erad
o.
La in
terv
enci
ón e
n es
tos
caso
s co
rres
pond
erá
a lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
.
o
La e
xist
enci
a de
dem
anda
de
ayud
a pa
ra r
esol
ver
sus
dific
ulta
des
por
part
e de
los
pad
res,
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an l
a tu
tela
o g
uard
a de
l ni
ño,
niña
o
adol
esce
nte
a lo
s Se
rvic
ios
de A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
Infa
ncia
y A
dole
scen
cia
(sea
n M
unic
ipal
es o
Ter
rito
rial
es),
la m
anife
stac
ión
de c
onci
enci
a de
pro
blem
a y
su g
rado
de
cola
bora
ción
con
la p
ropu
esta
de
inte
rven
ción
rea
lizad
a de
sde
dich
os s
ervi
cios
, son
ele
men
tos
que
–ade
más
de
la p
rese
ncia
o n
o de
indi
cado
res
de
desp
rote
cció
n y
su g
rave
dad-
sie
mpr
e de
berá
n se
r va
lora
dos
ante
s de
det
erm
inar
el n
ivel
glo
bal d
e gr
aved
ad d
e un
cas
o.
-
La n
ula
o in
sufic
ient
e co
ncie
ncia
de
prob
lem
a y/
o co
labo
raci
ón c
on la
pro
pues
ta d
e in
terv
enci
ón p
or p
arte
de
los
padr
es, m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rzan
la
tute
la o
gua
rda
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
podr
án s
upon
er u
n in
crem
ento
en
la v
alor
ació
n de
l niv
el g
loba
l de
grav
edad
del
cas
o.
- C
uand
o es
tos
elem
ento
s no
est
én p
rese
ntes
y s
e tr
ate
de u
n ca
so c
on in
dica
dore
s qu
e se
enc
uent
ran
en e
l lím
ite e
ntre
“ri
esgo
mod
erad
o” y
“ri
esgo
gra
ve”,
po
drá
supo
ner
la c
alifi
caci
ón d
el c
aso
com
o “r
iesg
o gr
ave”
sie
mpr
e y
cuan
do a
sí lo
con
side
ren
de f
orm
a co
nsen
suad
a lo
s eq
uipo
s té
cnic
os d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y T
erri
tori
ales
. -
En lo
s ca
sos
de d
espr
otec
ción
de
grav
edad
ele
vada
o m
uy e
leva
da, c
onst
ituye
n el
emen
tos
deci
sivo
s pa
ra d
eter
min
ar s
i la
situ
ació
n co
nstit
uye
“rie
sgo
grav
e” o
“d
esam
paro
”.
- La
pre
senc
ia d
e co
ncie
ncia
de
prob
lem
a y/
o co
labo
raci
ón c
on l
a pr
opue
sta
de i
nter
venc
ión
no s
upon
drán
una
dis
min
ució
n en
el
nive
l gl
obal
de
grav
edad
de
ries
go g
rave
a r
iesg
o m
oder
ado,
o d
e ri
esgo
mod
erad
o a
ries
go le
ve.
• Es
impo
rtan
te t
ener
en
cuen
ta q
ue la
s sit
uaci
ones
de
ries
go m
oder
ado,
rie
sgo
grav
e y
desa
mpa
ro im
plic
an la
exi
sten
cia
de u
n da
ño s
igni
ficat
ivo
–rea
l o p
oten
cial
- en
el b
iene
star
y
desa
rrol
lo d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
En
este
sen
tido,
si b
ien
las
situ
acio
nes
de r
iesg
o m
oder
ado
impl
ican
un
daño
men
or q
ue la
s si
tuac
ione
s de
rie
sgo
grav
e o
desa
mpa
ro,
no s
on e
n ni
ngún
cas
o m
enos
pre
ocup
ante
s ni
impl
ican
una
men
or n
eces
idad
de
inte
rven
ción
.
Po
r ot
ra p
arte
, cad
a un
o de
los
dife
rent
es n
ivel
es d
e gr
aved
ad c
onst
ituye
un
cont
inuo
don
de s
e in
cluy
en s
ituac
ione
s di
vers
as q
ue p
uede
n ac
erca
rse
más
o m
enos
a c
ada
uno
de
sus
extr
emos
. Est
o si
gnifi
ca, p
or e
jem
plo,
que
en
el n
ivel
de
grav
edad
mod
erad
a pu
eden
incl
uirs
e ca
sos
que
se a
cerc
an m
ás a
ri
esgo
leve
y
otro
s ca
sos
que
se a
cerc
an m
ás a
ri
esgo
gra
ve. L
o m
ism
o su
cede
en
el r
esto
de
nive
les.
•
En
las
situ
acio
nes
de d
espr
otec
ción
de
grav
edad
mod
erad
a, e
leva
da y
muy
ele
vada
, es
impo
rtan
te t
ener
en
cuen
ta q
ue g
rave
dad
de la
des
prot
ecci
ón n
o es
si
nóni
mo
de g
rave
dad
de l
os p
robl
emas
pre
sent
es e
n la
fam
ilia
ni d
e di
ficul
tad
en r
elac
ión
a su
abo
rdaj
e, a
unqu
e ha
y un
a as
ocia
ción
ent
re la
gra
veda
d de
l dañ
o in
fligi
do a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
el n
úmer
o y
seve
rida
d de
pro
blem
as e
n la
fam
ilia
(difi
culta
des
pers
onal
es e
n la
s fig
uras
par
enta
les,
déf
icits
de
habi
lidad
es p
aren
tale
s, a
buso
de
drog
as o
alc
ohol
, ais
lam
ient
o so
cial
, difi
culta
des
econ
ómic
as y
labo
rale
s, e
tc.).
La
grav
edad
de
la d
espr
otec
ción
se
eval
úa f
unda
men
talm
ente
en
func
ión
del i
mpa
cto
que
el
com
port
amie
nto
de lo
s pa
dres
y m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da t
iene
o p
uede
ten
er e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, n
o en
fun
ción
del
núm
ero
o gr
aved
ad d
e lo
s pr
oble
mas
que
afe
ctan
a la
fam
ilia.
•
Al i
gual
que
las
circ
unst
anci
as d
e un
a fa
mili
a pu
eden
cam
biar
, la
grav
edad
de
la d
espr
otec
ción
tam
bién
pue
de v
aria
r a
lo la
rgo
del t
iem
po. L
os c
ambi
os p
uede
n pr
oduc
irse
bie
n po
r la
int
erve
nció
n de
los
Ser
vici
os S
ocia
les
de A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a l
a In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a o
bien
por
la
prop
ia e
volu
ción
de
la f
amili
a y
de s
u en
torn
o. E
so i
mpl
ica
que,
in
depe
ndie
ntem
ente
del
tip
o de
inte
rven
ción
llev
ada
a ca
bo p
or d
icho
s se
rvic
ios,
cua
lqui
er fa
mili
a en
la q
ue s
e de
tect
e un
a sit
uaci
ón
de e
sta
índo
le, e
spec
ialm
ente
si s
e tr
ata
de
desp
rote
cció
n de
gra
veda
d m
oder
ada,
ele
vada
o m
uy e
leva
da,
debe
rá s
er o
bjet
o de
eva
luac
ión
cont
inua
da e
n cu
anto
a l
a sit
uaci
ón d
e lo
s ni
ños,
niña
s y
adol
esce
ntes
has
ta
gara
ntiz
ar q
ue lo
s cu
idad
os y
ate
nció
n re
cibi
dos
por
ésto
s se
enc
uent
ran
en u
n ni
vel a
decu
ado
y lo
s ca
mbi
os s
on s
ufic
ient
emen
te e
stab
les.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (17/71)
28 Ju
nio
2011
16
En e
ste
sent
ido,
es
impo
rtan
te t
ener
en
cuen
ta q
ue la
val
orac
ión
de la
gra
veda
d de
la d
espr
otec
ción
se
real
iza
en u
n m
omen
to c
oncr
eto
de la
vid
a de
una
fam
ilia
y de
un
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
. La
s si
tuac
ione
s de
des
prot
ecci
ón q
ue p
udie
ran
habe
rse
prod
ucid
o en
el
pasa
do p
ero
que
no s
e en
cuen
tren
pre
sent
es e
n el
mom
ento
de
la
valo
raci
ón n
o se
rán
calif
icad
as c
omo
tale
s, a
un c
uand
o su
s se
cuel
as e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
edan
per
sist
ir.
Con
ocer
la e
xist
enci
a pr
evia
de
situ
acio
nes
de
desp
rote
cció
n en
una
fam
ilia
es i
mpo
rtan
te e
n m
ucho
s se
ntid
os:
para
ela
bora
r el
pro
nóst
ico
sobr
e la
s po
sibi
lidad
es d
e ca
paci
taci
ón p
aren
tal,
para
ent
ende
r el
ori
gen
de l
os
prob
lem
as o
difi
culta
des
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
etc
. Per
o es
ta c
ircu
nsta
ncia
no
ha d
e in
fluir
en
la v
alor
ació
n ac
erca
de
la e
xist
enci
a o
no d
e un
a si
tuac
ión
de d
espr
otec
ción
y
de s
u gr
aved
ad e
n ot
ro m
omen
to d
ifere
nte.
C
ircu
nsta
ncia
s pa
rtic
ular
es
• C
uand
o la
val
orac
ión
de la
exi
sten
cia
de d
espr
otec
ción
y s
u gr
aved
ad im
pliq
ue a
niñ
os, n
iñas
o a
dole
scen
tes
que
pasa
n pe
ríod
os r
elat
ivam
ente
pro
long
ados
y r
egul
ares
de
tiem
po e
n di
fere
ntes
núc
leos
con
vive
ncia
les
-com
o el
cas
o de
hijo
s e
hija
s de
par
ejas
sep
arad
as o
div
orci
adas
- se
eva
luar
á el
tra
to y
el n
ivel
de
cuid
ados
rec
ibid
os p
or e
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e en
cad
a un
o de
eso
s do
mic
ilios
de
form
a in
depe
ndie
nte.
•
Tal
y c
omo
se h
a se
ñala
do e
n la
par
te I
de e
ste
docu
men
to, e
ste
inst
rum
ento
par
te d
e la
con
side
raci
ón d
e qu
e ha
y un
a se
rie
de d
erec
hos
y ne
cesid
ades
bás
icas
que
tod
a pe
rson
a m
enor
de
edad
tie
ne q
ue t
ener
gar
antiz
adas
y s
atis
fech
as p
ara
prom
over
su
desa
rrol
lo in
tegr
al, i
ndep
endi
ente
men
te d
el g
rupo
soc
iocu
ltura
l al q
ue p
erte
nezc
a o
de lo
s va
lore
s y
cost
umbr
es q
ue s
us p
adre
s y
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an s
u tu
tela
o g
uard
a ha
n ad
quir
ido
por
su p
erte
nenc
ia a
l mis
mo.
S
i bie
n lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
de
Prot
ecci
ón a
la
Infa
ncia
y A
dole
scen
cia
debe
n to
mar
en
cons
ider
ació
n y
mos
trar
el m
áxim
o re
spet
o a
los
valo
res
o co
stum
bres
cul
tura
les
part
icul
ares
, ést
as d
eben
gar
antiz
ar la
cob
ertu
ra d
e lo
s de
rech
os y
nec
esid
ades
bás
icas
de
todo
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. E
n ca
so d
e no
ser
así
, dic
hos
serv
icio
s tie
nen
el m
anda
to le
gal d
e in
terv
enir
par
a co
rreg
ir e
sa s
ituac
ión.
Hay
det
erm
inad
as p
ráct
icas
, par
ticu
lare
s o
más
fre
cuen
tes
en d
eter
min
ados
gru
pos
soci
ocul
tura
les
o ét
nico
s, q
ue s
upon
en c
lara
men
te u
na v
iola
ción
de
los
dere
chos
fun
dam
enta
les
de l
os n
iños
, ni
ñas
o ad
oles
cent
es y
que
que
dan
reco
gida
s en
el
inst
rum
ento
com
o si
tuac
ione
s de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad
mod
erad
a, e
leva
da o
muy
ele
vada
. Alg
unos
eje
mpl
os in
cluy
en la
mut
ilaci
ón g
enita
l fem
enin
a o
la m
anife
stac
ión
exte
rna
de la
vol
unta
d de
com
eter
la –
tipifi
cada
s am
bas
en e
l C
ódig
o Pe
nal-,
la u
tiliz
ació
n de
los
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes
para
el e
jerc
icio
de
la m
endi
cida
d, la
exp
lota
ción
labo
ral o
el a
band
ono
de la
esc
olar
izac
ión
ante
s de
los
16 a
ños
para
rea
lizar
otr
o tip
o de
tar
eas
–tip
ifica
da t
ambi
én e
n el
Cód
igo
Pena
l-. S
in e
mba
rgo,
hay
otr
as s
itua
cion
es c
omo
la c
eleb
raci
ón d
e m
atri
mon
ios
tem
pran
os (
entr
e lo
s 16
y lo
s 18
año
s) c
once
rtad
os,
o la
pro
moc
ión
del
cont
acto
o r
elac
ión
de u
na a
dole
scen
te c
on u
n va
rón
adul
to c
on e
l ob
jetiv
o de
pre
para
r un
fut
uro
mat
rim
onio
, re
quie
ren
una
valo
raci
ón in
divi
dual
izad
a. D
icha
val
orac
ión
ha d
e ce
ntra
rse
en:
(1
) el
gra
do e
n qu
e la
per
sona
men
or d
e ed
ad e
stá
reci
bien
do u
n tr
ato
adec
uado
, sin
pre
senc
ia d
e ni
ngun
a de
las
situ
acio
nes
de d
espr
otec
ción
rec
ogid
as e
n es
te
inst
rum
ento
, (2
) el
rie
sgo
de q
ue, c
omo
cons
ecue
ncia
de
lo q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da e
stán
hac
iend
o, l
a pe
rson
a m
enor
de
edad
pue
da
ser
obje
to e
n el
futu
ro p
róxi
mo
de e
xplo
taci
ón, a
buso
o m
altr
ato
por
part
e de
otr
as p
erso
nas,
(3
) el
gra
do d
e m
adur
ez y
ace
ptac
ión
de la
situ
ació
n po
r pa
rte
de la
per
sona
men
or d
e ed
ad, y
(4
) la
pre
senc
ia d
e sí
ntom
as d
e da
ño o
mal
esta
r em
ocio
nal e
n la
per
sona
men
or d
e ed
ad.
Ú
nica
men
te c
uand
o se
ide
ntifi
quen
difi
culta
des
impo
rtan
tes
en u
na o
var
ias
de e
stas
áre
as p
odrá
ser
ind
icad
a la
int
erve
nció
n de
los
Ser
vici
os d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a l
a In
fanc
ia y
Ado
lesc
enci
a.
•
El h
echo
de
que
una
o un
ado
lesc
ente
no
eman
cipa
do le
galm
ente
viv
a de
for
ma
inde
pend
ient
e a
su p
adre
y m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da
(pue
de v
ivir
sol
o o
sola
, en
pare
ja c
on u
na p
erso
na a
dulta
, con
otr
os y
otr
as a
dole
scen
tes,
etc
.), n
o su
pone
en
sí m
ismo
una
situ
ació
n de
des
prot
ecci
ón. S
e ap
licar
án e
n es
tos
caso
s lo
s cr
iteri
os s
eñal
ados
en
el p
árra
fo a
nter
ior.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (18/71)
28 Ju
nio
2011
17
Proc
edim
ient
o pa
ra la
rec
ogid
a de
info
rmac
ión
• En
la v
alor
ació
n se
deb
erá
real
izar
una
rev
isió
n de
l gra
do d
e at
enci
ón y
cob
ertu
ra p
or p
arte
de
los
padr
es y
mad
res
o de
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
a s
us n
eces
idad
es fí
sicas
, em
ocio
nale
s, c
ogni
tivas
y s
ocia
les
bási
cas.
Eso
sig
nific
a qu
e en
tod
os l
os c
asos
– i
ndep
endi
ente
men
te d
e qu
e el
ini
cio
de l
a va
lora
ción
se
prod
uzca
por
la a
fect
ació
n de
un
área
con
cret
a de
ate
nció
n al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e- la
val
orac
ión
ha d
e ex
plor
ar la
pos
ible
pre
senc
ia d
e ne
glig
enci
a (e
scal
as d
e ne
glig
enci
a ha
cia
nece
sida
des
físic
as, d
e se
guri
dad,
form
ativ
as y
psí
quic
as)
y m
altr
ato
emoc
iona
l. El
res
to d
e tip
olog
ías
(por
eje
mpl
o, m
altr
ato
físic
o,
abus
o se
xual
, men
dici
dad,
exp
lota
ción
labo
ral)
sólo
ser
án e
xplo
rada
s s
i hay
alg
ún t
ipo
de in
dica
dor
o da
to q
ue h
ace
pens
ar e
n su
pos
ible
exi
sten
cia.
E
s im
port
ante
ten
er e
n cu
enta
que
en
la m
ayor
ía d
e lo
s ca
sos
la d
espr
otec
ción
afe
cta
a di
fere
ntes
áre
as, n
o pr
esen
tánd
ose
una
únic
a tip
olog
ía s
ino
vari
as d
e fo
rma
sim
ultá
nea
y no
nec
esar
iam
ente
tod
as
con
el m
ism
o ni
vel d
e gr
aved
ad.
• La
val
orac
ión
se e
xten
derá
a t
odos
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes
que
viva
n en
una
fam
ilia,
inde
pend
ient
emen
te d
e qu
e se
hay
a in
icia
do p
or la
not
ifica
ción
re
feri
da a
uno
de
ello
s. S
e va
lora
rá l
a si
tuac
ión
de c
ada
uno
de l
os n
iños
, ni
ñas
y ad
oles
cent
es d
e fo
rma
indi
vidu
aliz
ada;
la
pert
enen
cia
al m
ism
o gr
upo
fam
iliar
o l
a ex
peri
men
taci
ón d
el m
ism
o tr
ato
o cu
idad
o po
r pa
rte
de la
s fig
uras
par
enta
les
no im
plic
a un
impa
cto
idén
tico
en e
l des
arro
llo y
bie
nest
ar d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
El
efe
cto
de la
des
prot
ecci
ón e
n un
a pe
rson
a m
enor
de
edad
no
sólo
dep
ende
del
tra
to o
cui
dado
que
rec
ibe
por
part
e de
las
pers
onas
que
asu
men
las
func
ione
s pa
rent
ales
, sin
o ta
mbi
én
de o
tra
seri
e de
fact
ores
com
o so
n la
eda
d ac
tual
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
su e
dad
en e
l mom
ento
de
inic
io d
e la
des
prot
ecci
ón, o
la p
rese
ncia
de
otro
tip
o de
fact
ores
pr
otec
tore
s o
de v
ulne
rabi
lidad
.
•
En t
érm
inos
gen
eral
es, l
a gr
aved
ad d
e la
des
prot
ecci
ón s
e de
term
ina
(a)
por
el t
ipo
de c
ompo
rtam
ient
o de
los
padr
es y
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, p
ero
fund
amen
talm
ente
(b)
por
el i
mpa
cto
que
dich
o co
mpo
rtam
ient
o ti
ene
o pu
ede
tene
r so
bre
la s
alud
, bie
nest
ar
y de
sarr
ollo
de
la p
erso
na m
enor
de
edad
10. E
n es
te s
entid
o, e
s im
port
ante
ten
er e
n cu
enta
que
en
nues
tro
cont
exto
los
caso
s en
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
sufr
e o
pued
e su
frir
sec
uela
s fís
icas
sig
nific
ativ
as c
omo
cons
ecue
ncia
de
una
situ
ació
n de
des
prot
ecci
ón s
on e
scas
os (
cons
tituy
en c
asos
ext
rem
os o
que
afe
ctan
a n
iños
y n
iñas
de
cort
a ed
ad).
En l
a m
ayor
ía d
e la
s oc
asio
nes,
es
el
impa
cto
psic
ológ
ico
sobr
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
su r
eper
cusi
ón e
n su
des
arro
llo e
moc
iona
l, so
cial
y/o
cog
nitiv
o, l
o qu
e de
term
ina
la g
rave
dad
del c
aso.
Por
est
a ra
zón,
en
la v
alor
ació
n de
la
grav
edad
es
fund
amen
tal
la t
oma
en c
onsi
dera
ción
de
los
com
pone
ntes
afe
ctiv
os d
e la
s re
laci
ones
fam
iliar
es y
del
im
pact
o ac
tual
o p
oten
cial
de
la d
espr
otec
ción
en
el d
esar
rollo
em
ocio
nal,
soci
al y
cog
niti
vo d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Est
a va
lora
ción
sól
o pu
ede
ser
real
izad
a po
r pr
ofes
iona
les
de l
a ps
icol
ogía
o p
siqu
iatr
ía.
Para
ello
util
izar
án l
as t
écni
cas
prop
ias
de s
u di
scip
lina
prof
esio
nal,
que
incl
uyen
la
obse
rvac
ión
y la
ent
revi
sta
así
com
o la
apl
icac
ión
de i
nstr
umen
tos
esta
ndar
izad
os,
que
pued
en c
ompl
emen
tars
e cu
ando
sea
nec
esar
io o
per
tinen
te c
on p
rueb
as d
e ca
ráct
er
proy
ectiv
o.
Cua
ndo
se u
tilic
en i
nstr
umen
tos
esta
ndar
izad
os s
e op
tará
por
aqu
ello
s qu
e di
spon
gan
de p
roba
da f
iabi
lidad
y v
alid
ez,
espe
cial
men
te c
uand
o se
apl
ique
n en
la
valo
raci
ón d
e ca
sos
de g
rave
dad
elev
ada
y/o
vaya
n a
utili
zars
e pa
ra ju
stifi
car
la in
terv
enci
ón d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
con
opo
sici
ón d
e lo
s pa
dres
y
mad
res
o de
las
pers
onas
que
ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
En
los
caso
s de
sos
pech
a de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada,
ele
vada
o m
uy e
leva
da, s
e re
coge
rá in
form
ació
n no
sól
o de
l com
port
amie
nto
de lo
s pa
dres
y
mad
res
o de
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
sin
o ta
mbi
én d
irec
tam
ente
de
la p
erso
na m
enor
de
edad
. Sie
mpr
e qu
e se
a po
sibl
e, lo
s y
las
prof
esio
nale
s qu
e lle
ven
a ca
bo la
val
orac
ión
man
tend
rán
al m
enos
una
ent
revi
sta
con
él o
ella
. Pa
ra e
llo, d
eber
án c
onta
r –s
alvo
si s
e tr
ata
de u
n ca
so d
e gr
aved
ad m
uy e
leva
da y
el
“in
teré
s su
peri
or d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte”
así
lo a
cons
eja-
con
el c
onse
ntim
ient
o de
su
padr
e y
mad
re o
la p
erso
na o
per
sona
s qu
e ej
erza
n su
gua
rda
y tu
tela
. Si n
o fu
era
posib
le, s
e su
plir
á co
n la
info
rmac
ión
apor
tada
por
ter
cera
s fu
ente
s cu
alifi
cada
s (p
.ej.,
pro
feso
rado
) que
con
ozca
n al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
• A
dem
ás d
e la
info
rmac
ión
que
se p
ueda
obt
ener
dir
ecta
men
te d
e lo
s m
iem
bros
de
la f
amili
a, e
n la
val
orac
ión
se e
stab
lece
rá s
iem
pre
cont
acto
con
los
y la
s pr
ofes
iona
les
del
ámbi
to s
anita
rio
y es
cola
r qu
e le
s at
iend
en, a
sí c
omo
con
prof
esio
nale
s de
otr
os s
ervi
cios
rel
evan
tes
que
esté
n in
terv
inie
ndo
con
la fa
mili
a (p
.ej.,
ser
vici
os d
e at
enci
ón p
siqui
átri
ca).
La d
ispo
sici
ón d
e in
form
e m
édic
o es
impr
esci
ndib
le p
ara
la ju
stifi
caci
ón d
e da
ños
físic
os g
rave
s en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
10
En
gene
ral,
las
circ
unst
anci
as o
fact
ores
cau
sale
s o
asoc
iado
s a
la d
espr
otec
ción
no
son
dete
rmin
ante
s a
la h
ora
de v
alor
ar s
i exi
ste
desp
rote
cció
n y
su n
ivel
de
grav
edad
; lo
son
post
erio
rmen
te, a
la
hora
de
deci
dir
la in
terv
enci
ón a
seg
uir.
En
la m
ayor
ía d
e lo
s ca
sos
de d
espr
otec
ción
de
grav
edad
mod
erad
a, e
leva
da o
muy
ele
vada
, los
pad
res,
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
de
un
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
no t
iene
n in
tenc
ión
de p
rovo
carl
e da
ño c
on s
u co
mpo
rtam
ient
o o
actit
ud. E
n su
may
oría
se
ven
som
etid
os a
cir
cuns
tanc
ias
sobr
e la
s qu
e no
tie
nen
cont
rol s
ufic
ient
e (p
.ej.,
al
coho
lism
o o
toxi
com
anía
, tra
stor
nos
psic
ológ
icos
, déf
icits
de
habi
lidad
es e
duca
tivas
, des
cono
cim
ient
o de
las
nece
sida
des
de lo
s ni
ños,
niñ
as o
ado
lesc
ente
s) q
ue le
s im
pide
n ej
erce
r ad
ecua
dam
ente
sus
de
bere
s de
gua
rda.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (19/71)
28 Ju
nio
2011
18
•
Cua
ndo
se s
ospe
che
la p
rese
ncia
de
un t
rast
orno
psi
copa
toló
gico
, pro
blem
as e
moc
iona
les
o lim
itaci
ones
inte
lect
uale
s en
una
per
sona
adu
lta o
men
or d
e ed
ad y
no
sea
posi
ble
–po
r ej
empl
o, p
or la
no
cola
bora
ción
de
la p
erso
na a
fect
ada-
lle
var
a ca
bo u
na v
alor
ació
n o
diag
nóst
ico
conf
irm
ator
io c
on s
ufic
ient
e pr
ofun
dida
d po
r pa
rte
de p
rofe
siona
les
de la
ps
icol
ogía
o p
siqu
iatr
ía,
sólo
pod
rá c
oncl
uirs
e en
la
exis
tenc
ia d
e “s
ospe
chas
” y
así
debe
rá s
er r
ecog
ido
en e
l co
rres
pond
ient
e in
form
e.
Aun
que
es r
ecom
enda
ble,
no
es
nece
sari
a la
disp
osic
ión
de u
n in
form
e es
crito
de
prof
esio
nale
s de
la r
ed p
úblic
a de
sal
ud m
enta
l par
a co
nsid
erar
con
firm
ada
algu
na d
e es
tas
circ
unst
anci
as.
La v
alor
ació
n de
los
y la
s pr
ofes
iona
les
de la
psi
colo
gía
que
trab
ajan
en
y pa
ra lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
es
sufic
ient
e, s
iem
pre
y cu
ando
se
real
ice
con
la p
rofu
ndid
ad r
eque
rida
y la
s té
cnic
as a
decu
adas
. •
En la
val
orac
ión
se e
vita
rán
intr
omis
ione
s in
nece
sari
as e
n la
intim
idad
de
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes
y su
s fa
mili
as.
• C
omo
se h
a se
ñala
do a
nter
iorm
ente
, la
info
rmac
ión
en b
ase
a la
cua
l se
real
ice
la v
alor
ació
n ha
de
ser
com
plet
a, a
ctua
lizad
a y
sufic
ient
emen
te c
ontr
asta
da.
En
ning
ún c
aso
debe
rá d
arse
por
con
firm
ada
o re
futa
da la
exi
sten
cia
de u
na s
ituac
ión
de r
iesg
o o
desa
mpa
ro e
n ba
se a
info
rmac
ión
que
no c
umpl
a es
tas
cond
icio
nes.
No
obst
ante
, ha
brá
ocas
ione
s en
que
no
será
pos
ible
pro
cede
r a
una
reco
gida
de
info
rmac
ión
com
plet
a po
rque
, por
eje
mpl
o, ú
nica
men
te s
e tie
ne a
cces
o a
una
únic
a fu
ente
que
pu
ede
esta
r se
sgad
a y
no h
ay p
osib
ilida
d de
acc
eder
a m
ás fu
ente
s,
por
que
no h
a si
do p
osib
le v
isita
r el
dom
icili
o fa
mili
ar o
te
ner
cont
acto
dir
ecto
con
alg
ún m
iem
bro
de la
fa
mili
a, s
iend
o es
o im
pres
cind
ible
par
a ob
tene
r o
corr
obor
ar d
eter
min
ada
info
rmac
ión,
por
que
únic
amen
te s
e ha
pod
ido
disp
oner
de
info
rmac
ión
de f
uent
es i
ndir
ecta
s, y/
o po
rque
los
y la
s pr
ofes
iona
les
que
han
prop
orci
onad
o de
term
inad
a in
form
ació
n no
son
esp
ecia
lista
s en
esa
mat
eria
y n
o es
pos
ible
acc
eder
a lo
s o
las
espe
cial
ista
s qu
e se
rían
ne
cesa
rios
. Cua
ndo
se p
rodu
zcan
est
as c
ircu
nsta
ncia
s se
pon
drá
un e
spec
ial c
uida
do y
cau
tela
en
las
conc
lusi
ones
de
la v
alor
ació
n, r
efle
jand
o en
el c
orre
spon
dien
te
info
rme
que
se t
rata
de
“sos
pech
as”,
“in
form
ació
n no
suf
icie
ntem
ente
con
tras
tada
”, “
sin
info
rmac
ión
sufic
ient
e” o
“si
n in
form
ació
n”.
Se
rvic
ios
impl
icad
os y
rec
urso
s ne
cesa
rios
en
la v
alor
ació
n •
En
la m
ayor
ía d
e ca
sos,
la
valo
raci
ón i
nici
al d
e la
exi
sten
cia
de u
na s
itua
ción
de
desp
rote
cció
n y
su g
rave
dad
corr
espo
nder
á a
los
Serv
icio
s So
cial
es
Mun
icip
ales
, aun
que
habr
á ca
sos
que
por
sus
espe
cial
es c
arac
terí
stic
as –
defin
idas
en
cada
Ter
rito
rio
His
tóri
co-
o po
r la
apr
ecia
ción
de
indi
cios
cla
ros
de d
espr
otec
ción
gra
ve o
un
a ev
iden
te s
ituac
ión
de d
esam
paro
que
req
uier
e un
a in
terv
enci
ón d
e pr
otec
ción
de
urge
ncia
, sea
n de
riva
dos
y va
lora
dos
por
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
(ar
t. 53
y 5
4 de
la
Ley
3/
2005
de
18 d
e fe
brer
o, d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
Infa
ncia
y la
Ado
lesc
enci
a). D
icha
val
orac
ión
podr
á se
r re
aliz
ada
por
equi
pos
prop
ios
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
o
por
equi
pos
conc
erta
dos,
segú
n se
con
side
re p
ertin
ente
y d
e ac
uerd
o a
la d
otac
ión
de r
ecur
sos
exis
tent
e en
cad
a T
erri
tori
o, m
anco
mun
idad
o m
unic
ipio
. La
valo
raci
ón fi
nal d
e la
gr
aved
ad d
el c
aso
y la
tom
a de
dec
isió
n so
bre
la a
ctua
ción
a s
egui
r re
caer
á si
empr
e en
la A
dmin
istr
ació
n Pú
blic
a a
trav
és d
e lo
s pr
oced
imie
ntos
est
able
cido
s al
efe
cto.
•
El p
roce
so d
e va
lora
ción
de
la e
xist
enci
a de
una
situ
ació
n de
des
prot
ecci
ón y
su
nive
l de
grav
edad
no
está
exe
nto
de d
ificu
ltade
s. A
dem
ás d
e la
dis
posi
ción
de
crite
rios
téc
nico
s só
lidos
y o
bjet
ivab
les,
la r
ecog
ida
e in
terp
reta
ción
de
la in
form
ació
n ne
cesa
ria
para
llev
ar a
cab
o es
ta v
alor
ació
n re
quie
re d
ispon
er t
anto
en
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es
com
o T
erri
tori
ales
de
equi
pos
mul
tidis
cipl
inar
es i
nteg
rado
s po
r pr
ofes
iona
les
con
form
ació
n es
peci
aliz
ada,
una
ade
cuad
a co
ordi
naci
ón e
ntre
am
bos
serv
icio
s, a
sí c
omo
la
cola
bora
ción
act
iva
de la
red
de
serv
icio
s co
mun
itari
os q
ue e
stán
en
rela
ción
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y su
fam
ilia.
E
stas
con
dici
ones
son
tam
bién
impr
esci
ndib
les
para
de
sarr
olla
r un
a in
terv
enci
ón p
reve
ntiv
a o
reha
bilit
ador
a ef
icaz
con
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes
en s
ituac
ión
de r
iesg
o y
desa
mpa
ro y
sus
fam
ilias
.
• Lo
s eq
uipo
s qu
e lle
ven
a ca
bo la
val
orac
ión
tant
o en
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es c
omo
Ter
rito
rial
es d
eber
án:
o
Se
r m
ulti
disc
iplin
ares
-in
cluy
endo
com
o m
ínim
o tr
abaj
ador
es y
tra
baja
dora
s so
cial
es y
psic
ólog
os y
psi
cólo
gas-
y e
star
for
mad
os p
or p
rofe
sion
ales
con
fo
rmac
ión
espe
cífic
a en
pro
tecc
ión
a la
infa
ncia
y a
dole
scen
cia.
o
In
tegr
ar e
n el
equ
ipo
de v
alor
ació
n a
otro
s y
otra
s pr
ofes
iona
les
de S
ervi
cios
Soc
iale
s qu
e es
tén
inte
rvin
iend
o en
los
caso
s qu
e se
est
án v
alor
ando
, es
peci
alm
ente
edu
cado
res
y ed
ucad
oras
soc
iale
s (fa
mili
ares
, de
cent
ros
resi
denc
iale
s y
de c
alle
), eq
uipo
s de
inte
rven
ción
fam
iliar
o e
quip
os d
e se
guim
ient
o y
apoy
o a
los
acog
imie
ntos
fam
iliar
es.
o
Bus
car
la c
olab
orac
ión
acti
va e
im
plic
ar e
n el
pro
ceso
de
valo
raci
ón a
la
red
de s
ervi
cios
com
unit
ario
s qu
e es
tán
en r
elac
ión
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y su
fam
ilia.
o
C
ompl
etar
el p
roce
so d
e va
lora
ción
de
form
a ág
il, e
n lo
s pl
azos
de
tiem
po e
stab
leci
dos
para
ello
en
los
prot
ocol
os d
e ac
tuac
ión
de c
ada
Ter
rito
rio
Hist
óric
o.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (20/71)
28 Ju
nio
2011
19
Elab
orac
ión
de in
form
e
• A
l com
plet
ar la
val
orac
ión
se r
edac
tará
el c
orre
spon
dien
te in
form
e, q
ue q
ueda
rá in
corp
orad
o en
el e
xped
ient
e o
hist
oria
del
cas
o. E
l inf
orm
e se
ela
bora
rá e
n to
dos
los
caso
s, i
ndep
endi
ente
men
te d
e cu
áles
hay
an s
ido
sus
conc
lusi
ones
(co
nfir
mac
ión
o no
del
rie
sgo
o de
sam
paro
). Pa
ra e
llo, s
e se
guir
án lo
s cr
iteri
os e
stab
leci
dos
al
efec
to e
n lo
s M
anua
les
técn
icos
de
actu
ació
n de
cad
a T
erri
tori
o H
istór
ico.
El i
nfor
me
debe
rá ir
aco
mpa
ñado
de
la h
oja-
resu
men
del
inst
rum
ento
(ver
Ane
xo II
).
• C
omo
se h
a se
ñala
do a
nter
iorm
ente
, en
el in
form
e se
ha
de h
acer
una
rev
isió
n de
l gra
do d
e at
enci
ón y
cob
ertu
ra p
or p
arte
de
los
padr
es y
mad
res
o de
las
pers
onas
que
eje
rcen
la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
sus
nece
sida
des
físic
as, e
moc
iona
les,
cogn
itiva
s y
soci
ales
bás
icas
. Cua
ndo
se id
enti
fique
n si
tuac
ione
s de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada,
ele
vada
y m
uy e
leva
da,
la p
arte
des
crip
tiva
del
inf
orm
e se
det
endr
á co
n m
ayor
det
alle
en
las
área
s qu
e se
ide
ntifi
quen
com
o de
ficit
aria
s, e
s de
cir,
en
las
tipo
logí
as d
e de
spro
tecc
ión
pres
ente
s en
el
caso
. Si h
a ha
bido
tip
olog
ías
no e
xplo
rada
s po
r no
exi
stir
nin
gún
indi
cado
r o
dato
que
hic
iera
pe
nsar
en
su p
osib
le e
xist
enci
a,
no s
erá
nece
sari
o ha
cer
men
ción
a e
llo e
n el
info
rme
(es
deci
r, n
o se
rá n
eces
ario
señ
alar
“no
hay
abu
so s
exua
l”, “
no h
ay m
endi
cida
d”, “
no
hay
…”)
, aun
que
sí d
eber
á re
fleja
rse
en la
hoj
a-re
sum
en d
el in
stru
men
to.
•
El a
part
ado
final
de
“Val
orac
ión”
del
info
rme
se c
entr
ará
en la
s ti
polo
gías
de
desp
rote
cció
n pr
esen
tes
en e
l ca
so.
No
será
nec
esar
io h
acer
ref
eren
cia
a tip
olog
ías
no
pres
ente
s s
alvo
cua
ndo
eso
se c
onsi
dere
rel
evan
te (p
or e
jem
plo,
cas
os n
otifi
cado
s co
n so
spec
ha d
e un
a de
term
inad
a tip
olog
ía q
ue p
oste
rior
men
te n
o se
con
firm
a).
Der
ivac
ión
de c
asos
ent
re S
ervi
cios
Soc
iale
s M
unic
ipal
es y
Ter
rito
rial
es e
n fu
nció
n de
los
resu
ltad
os d
e la
val
orac
ión
• La
der
ivac
ión
de c
asos
ent
re S
ervi
cios
Soc
iale
s M
unic
ipal
es y
Ter
rito
rial
es s
e pu
ede
prod
ucir
en
dife
rent
es m
omen
tos
del p
roce
so d
e in
terv
enci
ón:
o
Tr
as l
a re
cepc
ión
de u
n ca
so,
cuan
do l
as p
rim
eras
inf
orm
acio
nes
prop
orci
onan
dat
os s
ufic
ient
es s
obre
el
nive
l de
gra
veda
d y
urge
ncia
, qu
e ha
cen
valo
rar
que
la
inte
rven
ción
cor
resp
onde
a o
tro
serv
icio
. o
Tr
as la
inve
stig
ació
n, c
uand
o se
con
firm
a la
gra
veda
d de
l cas
o.
o
Dur
ante
el p
roce
so d
e in
terv
enció
n, c
uand
o se
pro
duce
n ca
mbi
os e
n la
gra
veda
d de
l cas
o (b
ien
dism
inuy
endo
o a
umen
tand
o) o
se
obtie
nen
nuev
os d
atos
sob
re la
situ
ació
n de
los
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes
que
hace
n re
calif
icar
el n
ivel
de
grav
edad
.
En c
ualq
uier
a de
est
as c
ircu
nsta
ncia
s, pe
ro e
spec
ialm
ente
en
las
seña
lada
s en
el ú
ltim
o pu
nto,
es
impo
rtan
te t
ener
en
cuen
ta q
ue la
der
ivac
ión
no e
s un
mer
o ac
to a
dmin
istr
ativ
o qu
e se
eje
cuta
de
form
a in
med
iata
, sin
o qu
e es
un
proc
eso
con
una
fase
inic
ial m
uy im
port
ante
de
coor
dina
ción
, aná
lisis
con
junt
o y
esta
blec
imie
nto
de a
cuer
dos
entr
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y T
erri
tori
ales
y d
e pr
epar
ació
n de
las
fam
ilias
, qu
e re
quie
re u
n ti
empo
y h
a de
ser
pla
nific
ada
y lle
vada
a c
abo
cuid
ados
amen
te. S
ólo
de e
sta
man
era
se p
odrá
con
segu
ir u
na d
eriv
ació
n ex
itosa
y p
osib
ilita
r un
a in
terv
enci
ón e
ficaz
. •
Com
o se
ha
seña
lado
ant
erio
rmen
te, e
n la
may
oría
de
los
caso
s la
val
orac
ión
de la
exi
sten
cia
de u
na s
itua
ción
de
desp
rote
cció
n y
su g
rave
dad
reca
erá
y de
berá
se
r co
mpl
etad
a po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
, qu
e de
riva
rán
el c
aso
a lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es c
uand
o se
con
cluy
a qu
e ex
iste
una
si
tuac
ión
de r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
. No
obst
ante
, si d
uran
te e
l pro
ceso
de
valo
raci
ón o
inte
rven
ción
de
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es s
e id
enti
ficar
a un
a si
tuac
ión
de d
esam
paro
en
la q
ue s
e co
nsid
era
nece
sari
a un
a in
terv
enci
ón d
e pr
otec
ción
de
urge
ncia
, se
proc
eder
á a
la d
eriv
ació
n in
med
iata
del
cas
o a
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
con
la in
form
ació
n de
la q
ue s
e di
spon
ga. L
a re
spue
sta
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es t
ambi
én d
eber
á se
r in
med
iata
, lle
vand
o a
cabo
la in
terv
enci
ón d
e ur
genc
ia s
i fue
ra n
eces
ario
de
acue
rdo
a lo
est
able
cido
en
el a
rt. 5
9 de
la L
ey 3
/200
5 de
18
de f
ebre
ro, d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
Inf
anci
a y
la
Ado
lesc
enci
a. E
n es
te c
aso,
am
bos
serv
icio
s ac
orda
rán
post
erio
rmen
te la
est
rate
gia
a se
guir
par
a co
ntin
uar
el p
roce
so d
e in
terv
enci
ón y
com
plet
ar e
l pro
ceso
de
valo
raci
ón, q
ue
pasa
rá a
ser
res
pons
abili
dad
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (21/71)
28 Ju
nio
2011
20
• En
sit
uaci
ones
no
urge
ntes
, la
deri
vaci
ón d
e ca
sos
de S
ervi
cios
Soc
iale
s M
unic
ipal
es a
Ter
rito
rial
es s
e pr
oduc
irá
cuan
do t
ras
el p
roce
so d
e va
lora
ción
o d
uran
te la
in
terv
enci
ón m
unic
ipal
se
valo
re q
ue e
xist
e un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
. El
pro
ceso
a s
egui
r se
rá e
l sig
uien
te:
o
La
der
ivac
ión
se r
ealiz
ará
siem
pre
a tr
avés
de
un in
form
e es
crito
que
exp
onga
de
form
a de
talla
da la
info
rmac
ión
obte
nida
en
rela
ción
al c
aso
y la
just
ifica
ción
del
ni
vel d
e gr
aved
ad a
sign
ado.
El i
nfor
me
irá
acom
paña
do d
e la
hoj
a-re
sum
en d
el in
stru
men
to.
Siem
pre
que
sea
posi
ble,
se
man
tend
rá u
na r
euni
ón p
oste
rior
en
la q
ue
pode
r ex
pone
r y
ampl
iar
la in
form
ació
n y
la v
alor
ació
n re
cogi
da e
n el
info
rme
de d
eriv
ació
n y
real
izar
un
anál
isis
con
junt
o de
l cas
o.
o
Los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
tom
arán
en
el p
lazo
máx
imo
de u
n m
es la
dec
isió
n de
si a
sum
en la
inte
rven
ción
con
el c
aso,
info
rman
do d
e el
la p
or e
scri
to a
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es. E
n ca
so d
e co
nsid
erar
que
la a
tenc
ión
del c
aso
no e
s de
su
com
pete
ncia
, arg
umen
tará
n su
dec
isió
n.
o
Cua
ndo
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
con
cluy
an q
ue la
ate
nció
n de
l cas
o es
de
su c
ompe
tenc
ia, d
ispo
ndrá
n de
otr
o m
es a
dici
onal
-y
exce
pcio
nalm
ente
dos
, si
empr
e y
cuan
do h
aya
acue
rdo
entr
e la
s do
s in
stitu
cion
es-
para
pro
cede
r a
la p
uest
a en
mar
cha
de l
os r
ecur
sos
requ
erid
os e
n el
cas
o. D
uran
te e
se t
iem
po l
a in
terv
enci
ón c
on la
fam
ilia
cont
inua
rá b
ajo
resp
onsa
bilid
ad d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
, que
man
tend
rán
los
recu
rsos
de
inte
rven
ción
que
sea
n ne
cesa
rios
.
Cua
ndo
únic
amen
te s
e ha
ya p
odid
o co
nsta
tar
la e
xist
enci
a de
rie
sgo
mod
erad
o pe
ro e
xist
an s
ospe
chas
de
desp
rote
cció
n de
may
or g
rave
dad,
el c
aso
perm
anec
erá
bajo
la a
tenc
ión
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
has
ta t
anto
tal
es s
ospe
chas
se
conf
irm
en.
Se e
xcep
túan
las
sosp
echa
s de
abu
so s
exua
l int
rafa
mili
ar,
con
las
que
se a
ctua
rá
de a
cuer
do a
los
proc
edim
ient
os e
stab
leci
dos
en c
ada
Ter
rito
rio
Hist
óric
o.
• P
ara
cons
ider
ar q
ue la
gra
veda
d de
un
caso
ate
ndid
o en
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
ha
dism
inui
do a
niv
eles
leve
s o
mod
erad
os y
pro
cede
rse
a su
der
ivac
ión
a lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
, deb
erán
dar
se la
s si
guie
ntes
con
dici
ones
:
1.
Ha
habi
do u
n m
ínim
o de
doc
e m
eses
de
inte
rven
ción
o s
egui
mie
nto
por
part
e de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
. 2.
La
dis
min
ució
n de
l niv
el d
e gr
aved
ad y
los
cam
bios
con
segu
idos
en
la fa
mili
a re
spec
to a
l cui
dado
del
niñ
o, n
iña
y ad
oles
cent
e se
han
mos
trad
o co
nsol
idad
os y
est
able
s du
rant
e un
per
íodo
mín
imo
de c
uatr
o m
eses
(es
tos
cuat
ro m
eses
pue
den
esta
r in
clui
dos
en e
l per
íodo
mín
imo
de in
terv
enci
ón d
e do
ce m
eses
). 3.
En
los
caso
s en
que
se
proc
ede
a la
reu
nific
ació
n fa
mili
ar t
ras
una
sepa
raci
ón t
empo
ral,
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
hab
rán
lleva
do a
cab
o un
seg
uim
ient
o de
la
situ
ació
n de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
el d
omic
ilio
fam
iliar
dur
ante
al m
enos
sei
s m
eses
, hab
iénd
ose
conf
irm
ado
en e
se t
iem
po la
no
reap
aric
ión
de la
situ
ació
n de
ri
esgo
gra
ve o
des
ampa
ro y
la c
onso
lidac
ión
y es
tabi
lidad
de
los
cam
bios
con
segu
idos
en
el e
ntor
no fa
mili
ar.
C
uand
o se
den
est
as c
ircu
nsta
ncia
s y
se v
alor
e qu
e la
fam
ilia
requ
iere
ser
vici
os d
e ap
oyo
de c
ompe
tenc
ia m
unic
ipal
, lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es
proc
eder
án a
su
deri
vaci
ón a
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es d
e la
sig
uien
te fo
rma:
o
La d
eriv
ació
n se
har
á cu
ando
la fa
mili
a ac
epte
la p
uest
a en
mar
cha
de d
icho
s se
rvic
ios.
Dic
ho c
ompr
omis
o de
berá
que
dar
form
aliz
ado
docu
men
talm
ente
. Si
eso
no
se
cons
igue
, se
pla
ntea
rán
otra
s al
tern
ativ
as (p
.ej.,
seg
uim
ient
o po
r pa
rte
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
). H
asta
que
est
as c
uest
ione
s qu
eden
res
uelta
s, la
inte
rven
ción
co
n el
cas
o co
ntin
uará
baj
o re
spon
sabi
lidad
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
. o
La
der
ivac
ión
se r
ealiz
ará
siem
pre
a tr
avés
de
un in
form
e es
crito
que
res
uma
la in
terv
enci
ón ll
evad
a a
cabo
con
el c
aso,
la s
ituac
ión
actu
al d
e la
fam
ilia
y de
la p
erso
na
men
or d
e ed
ad, y
la ju
stifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
asi
gnad
o. E
l inf
orm
e ir
á ac
ompa
ñado
de
la h
oja-
resu
men
del
inst
rum
ento
. Sie
mpr
e qu
e se
a po
sibl
e, s
e m
ante
ndrá
un
a re
unió
n po
ster
ior
en la
que
pod
er e
xpon
er y
am
plia
r la
info
rmac
ión
y la
val
orac
ión
reco
gida
en
el in
form
e de
der
ivac
ión
y re
aliz
ar u
n an
álisi
s co
njun
to d
el c
aso.
o
Lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
tom
arán
en
el p
lazo
máx
imo
de u
n m
es la
dec
isión
de
si a
sum
en la
inte
rven
ción
con
el c
aso,
in
form
ando
de
ella
por
esc
rito
a lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es. E
n ca
so d
e co
nsid
erar
que
la a
tenc
ión
del c
aso
no e
s de
su
com
pete
ncia
, arg
umen
tará
n su
dec
isión
. Ést
a nu
nca
podr
á fu
ndam
enta
rse
en la
no
dis
poni
bilid
ad d
e re
curs
os.
o
Cua
ndo
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es c
oncl
uyan
que
la a
tenc
ión
del c
aso
es d
e su
com
pete
ncia
, dis
pond
rán
de o
tro
mes
adi
cion
al -
y ex
cepc
iona
lmen
te d
os, s
iem
pre
y cu
ando
hay
a ac
uerd
o en
tre
las
dos
inst
ituci
ones
- pa
ra p
roce
der
a la
pue
sta
en m
arch
a de
los
recu
rsos
req
ueri
dos
en e
l cas
o. D
uran
te e
se t
iem
po la
inte
rven
ción
con
la
fam
ilia
cont
inua
rá b
ajo
resp
onsa
bilid
ad d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es, q
ue m
ante
ndrá
n lo
s re
curs
os d
e in
terv
enci
ón q
ue s
ean
nece
sari
os.
Cua
ndo
se v
alor
e qu
e el
niv
el d
e gr
aved
ad e
n un
cas
o de
rie
sgo
grav
e o
de d
esam
paro
ha
dism
inui
do y
la f
amili
a no
req
uier
a se
rvic
ios
de a
poyo
de
com
pete
ncia
m
unic
ipal
per
o sí
un
segu
imie
nto,
se
proc
eder
á a
la d
eriv
ació
n de
l cas
o a
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es a
tra
vés
del c
orre
spon
dien
te in
form
e es
crito
y, s
iem
pre
que
sea
posi
ble,
una
reu
nión
pos
teri
or.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (22/71)
28 Ju
nio
2011
21
Si
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
val
oran
que
la fa
mili
a no
nec
esit
a ni
ngún
tip
o de
apo
yo n
i seg
uim
ient
o po
r pa
rte
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
, les
in
form
arán
de
la f
inal
izac
ión
de s
u in
terv
enci
ón ú
nica
men
te s
i la
fam
ilia
fue
deri
vada
por
los
Ser
vici
os S
ocia
les
Mun
icip
ales
o t
iene
o h
a te
nido
rec
ient
emen
te e
xped
ient
e ab
iert
o en
dic
hos
serv
icio
s. E
n ca
so c
ontr
ario
, no
será
pre
ciso
rea
lizar
nin
guna
com
unic
ació
n a
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es s
obre
la s
ituac
ión
del c
aso.
• C
uand
o ex
ista
dis
crep
anci
a en
tre
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es y
Ter
rito
rial
es e
n re
laci
ón a
la
exis
tenc
ia o
no
de d
espr
otec
ción
y/o
su
grav
edad
, y
en
cons
ecue
ncia
sob
re c
uál e
s el
ser
vici
o qu
e ha
de
asum
ir la
res
pons
abili
dad
prin
cipa
l de
la in
terv
enci
ón c
on e
l cas
o, s
e ce
lebr
ará
una
reun
ión
entr
e am
bos
serv
icio
s co
n el
obj
etiv
o de
ana
lizar
de
man
era
deta
llada
el c
aso
y lle
gar
a un
acu
erdo
sob
re la
inte
rven
ción
a s
egui
r. S
e m
ante
ndrá
n to
das
las
reun
ione
s y
cont
acto
s qu
e se
an n
eces
ario
s ha
sta
llega
r a
un
acue
rdo.
Est
as r
euni
ones
pod
rán
ser
prec
edid
as p
or r
euni
ones
con
otr
as p
erso
nas
o pr
ofes
iona
les
de la
red
que
de
form
a co
nsen
suad
a am
bos
serv
icio
s co
nsid
eren
per
tinen
te.
•
Se d
efin
irá
en c
ada
Ter
rito
rio
His
tóri
co e
l pro
cedi
mie
nto
técn
ico
de a
ctua
ción
a s
egui
r po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y T
erri
tori
ales
en
los
caso
s en
qu
e ha
ya n
iños
, niñ
as y
ado
lesc
ente
s en
una
mis
ma
fam
ilia
afec
tado
s po
r si
tuac
ione
s de
rie
sgo
leve
o m
oder
ado
y ot
ros
afec
tado
s po
r si
tuac
ione
s de
rie
sgo
grav
e o
desa
mpa
ro. D
icho
pro
cedi
mie
nto
técn
ico
debe
rá a
segu
rar
una
inte
rven
ción
coh
eren
te, c
oord
inad
a e
inte
gral
. Co
n ca
ráct
er g
ener
al:
o
C
uand
o lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es a
dopt
en c
on u
no o
var
ios
de l
os n
iños
, ni
ñas
o ad
oles
cent
es d
e un
a fa
mili
a un
a m
edid
a de
pro
tecc
ión
de s
epar
ació
n pe
rman
ente
sin
pre
visi
ón d
e re
torn
o a
la fa
mili
a de
ori
gen
y ha
ya o
tros
her
man
os o
her
man
as e
n si
tuac
ión
de r
iesg
o le
ve o
mod
erad
o, la
inte
rven
ción
con
est
os ú
ltim
os
–si
fuer
a ne
cesa
ria-
ser
á co
ordi
nada
por
los
Ser
vici
os S
ocia
les
Mun
icip
ales
, m
ient
ras
que
la i
nter
venc
ión
con
los
herm
anos
o h
erm
anas
con
med
ida
de s
epar
ació
n pe
rman
ente
ser
á co
ordi
nada
por
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
. A
mbo
s se
rvic
ios
debe
rán
man
tene
r el
niv
el d
e co
ordi
naci
ón n
eces
ario
en
el c
aso.
o
C
uand
o un
o o
vari
os d
e lo
s ni
ños,
niñ
as o
ado
lesc
ente
s de
una
fam
ilia
se e
ncue
ntre
n en
situ
ació
n de
rie
sgo
grav
e o
desa
mpa
ro y
la fi
nalid
ad d
e la
inte
rven
ción
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
sea
la p
rese
rvac
ión
o re
unifi
caci
ón fa
mili
ar y
hay
a ot
ros
herm
anos
o h
erm
anas
en
situ
ació
n de
rie
sgo
leve
o m
oder
ado,
deb
erá
defin
irse
en
cad
a T
erri
tori
o H
istó
rico
un
proc
edim
ient
o de
act
uaci
ón q
ue e
stab
lezc
a la
s fu
ncio
nes
a as
umir
por
los
Ser
vici
os S
ocia
les
Mun
icip
ales
y l
os S
ervi
cios
Soc
iale
s T
erri
tori
ales
y e
l pro
cedi
mie
nto
de c
oord
inac
ión
entr
e el
los.
Com
o se
ha
seña
lado
ant
erio
rmen
te, d
icho
pro
cedi
mie
nto
debe
rá g
aran
tizar
el d
esar
rollo
de
una
actu
ació
n de
car
ácte
r in
tegr
al y
coh
eren
te a
sí c
omo
una
coor
dina
ción
flu
ida
y pe
rman
ente
ent
re a
mbo
s se
rvic
ios.
Los
Ser
vici
os S
ocia
les
Ter
rito
rial
es c
oord
inar
án l
as
inte
rven
cion
es d
e ca
ráct
er p
sico
-soc
io-e
duca
tivo
desa
rrol
lada
s en
el d
omic
ilio
fam
iliar
y, s
alvo
exc
epci
ones
en
que
así l
o ac
uerd
en lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y
Ter
rito
rial
es p
or r
esul
tar
más
con
veni
ente
en
el c
aso,
los
prog
ram
as e
spec
ífico
s de
pre
serv
ació
n o
reun
ifica
ción
fam
iliar
que
se
pong
an e
n m
arch
a de
pend
erán
y s
erán
co
ordi
nado
s po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Ter
rito
rial
es.
Inte
rven
ción
pos
teri
or e
n si
tuac
ione
s de
rie
sgo
mod
erad
o, r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
•
Tra
s la
iden
tific
ació
n de
una
situ
ació
n de
rie
sgo
mod
erad
o, r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
y la
ado
pció
n en
est
e úl
timo
caso
de
las
med
idas
de
prot
ecci
ón q
ue s
ean
nece
sari
as p
ara
pres
erva
r la
sal
ud e
inte
grid
ad b
ásic
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es y
Ter
rito
rial
es -
segú
n el
cas
o- d
eber
án ll
evar
a c
abo
un a
nális
is d
etal
lado
de
la s
ituac
ión
fam
iliar
(fas
e de
Eva
luac
ión)
incl
uyen
do:
o
lo
s pr
oble
mas
que
afe
ctan
a la
fam
ilia
y qu
e se
enc
uent
ran
asoc
iado
s a
la g
énes
is o
man
teni
mie
nto
de la
situ
ació
n de
des
prot
ecci
ón11
, o
lo
s re
curs
os p
ropi
os d
e la
fam
ilia
y as
pect
os p
ositi
vos
del f
unci
onam
ient
o fa
mili
ar,
o
el p
ronó
stic
o pa
ra la
cap
acita
ción
par
enta
l, y
o
las
nece
sida
des
de a
poyo
y t
rata
mie
nto
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y su
fam
ilia
11
Incl
uyen
do c
reen
cias
o v
alor
es c
ultu
rale
s (p
.ej.,
per
mis
ivid
ad h
acia
el
cast
igo
físic
o u
otra
s es
trat
egia
s di
scip
linar
ias
inad
ecua
das,
dis
crim
inac
ión
en b
ase
al g
éner
o),
fact
ores
soc
io-e
conó
mic
os (
p.ej
., di
ficul
tade
s ec
onóm
icas
, lab
oral
es),
soci
ales
(p.
ej.,
mar
gina
ción
, aisl
amie
nto
soci
al),
cara
cter
ístic
as d
e la
s re
laci
ones
fam
iliar
es (
p.ej
., v
iole
ncia
o d
ificu
ltade
s de
par
eja,
pro
blem
as d
e re
laci
ón c
on la
fam
ilia
exte
nsa,
dis
trib
ució
n de
rol
es),
hist
oria
y c
arac
terí
stic
as p
erso
nale
s de
los
pad
res,
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en l
a tu
tela
o g
uard
a (p
.ej.,
his
tori
a de
des
prot
ecci
ón e
n su
inf
anci
a o
adol
esce
ncia
, pr
oble
mas
físi
cos,
psi
coló
gico
s o
de s
alud
men
tal)
y ca
ract
erís
ticas
per
sona
les
de lo
s ni
ños,
niñ
as o
ado
lesc
ente
s (p
.ej.,
pro
blem
as fí
sicos
, difi
culta
des
com
port
amen
tale
s).
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (23/71)
28 Ju
nio
2011
22
para
dis
eñar
y p
oste
rior
men
te p
oner
en
mar
cha
un p
lan
indi
vidu
aliz
ado
de a
tenc
ión
que
cont
empl
e lo
s re
curs
os d
e ap
oyo
y re
habi
litac
ión
nece
sari
os e
n ca
da c
aso.
• Lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
y T
erri
tori
ales
deb
erán
dis
pone
r de
rec
urso
s su
ficie
ntes
, fle
xibl
es y
div
ersi
ficad
os, d
e m
aner
a qu
e ca
da n
iño,
niñ
a y
adol
esce
nte
y su
fam
ilia
pued
an r
ecib
ir lo
s se
rvic
ios
que
nece
sitan
, en
el m
omen
to y
con
la in
tens
idad
que
pre
cise
n. E
n es
te s
entid
o, la
pro
visió
n de
rec
urso
s de
apo
yo e
n lo
s ca
sos
de r
iesg
o m
oder
ado
es
tan
impo
rtan
te y
pue
de s
upon
er u
n ni
vel
de c
ompl
ejid
ad
y di
ficul
tad
sim
ilar
a lo
s ca
sos
de r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
. L
a ca
lific
ació
n de
rie
sgo
mod
erad
o no
sup
one
una
cons
ider
ació
n m
enor
sob
re la
impo
rtan
cia
de d
esar
rolla
r un
a in
terv
enci
ón r
epar
ador
a in
med
iata
o d
e di
spon
er d
e pr
ofes
iona
les
espe
cial
izad
os p
ara
lleva
rla
a ca
bo.
• En
los
caso
s at
endi
dos
por
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
, coo
rdin
arán
con
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es la
pro
visió
n de
los
recu
rsos
com
unita
rios
nec
esar
ios
para
cad
a fa
mili
a. L
os S
ervi
cios
Soc
iale
s M
unic
ipal
es m
ante
ndrá
n el
niv
el d
e im
plic
ació
n y
coor
dina
ción
que
res
ulte
per
tinen
te e
n ca
da c
aso.
Est
o es
esp
ecia
lmen
te im
port
ante
cua
ndo
la
final
idad
de
la in
terv
enci
ón s
ea la
pre
serv
ació
n o
la r
euni
ficac
ión
fam
iliar
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (24/71)
28 Ju
nio
2011
23
In
stru
men
to p
ara
la v
alor
ació
n de
la g
rave
dad
de
las
situ
acio
nes
de r
iesg
o y
desa
mpa
ro
BA
LOR
A
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (25/71)
28 Ju
nio
2011
24
T
IPO
S D
E S
ITU
AC
ION
ES D
E D
ESP
RO
TE
CC
ION
I.
TIP
OLO
GÍA
S D
E D
ESP
RO
TE
CC
IÓN
12
M
ALT
RA
TO
FÍS
ICO
N
EG
LIG
EN
CIA
A
. N
eglig
enci
a ha
cia
nece
sida
des
físic
as (
incl
uye
alim
enta
ción
; cui
dado
de
la s
alud
físic
a; v
estid
o; h
igie
ne p
erso
nal;
cond
icio
nes
higi
énic
as d
e la
viv
iend
a; e
stab
ilida
d y
cond
icio
nes
de h
abita
bilid
ad
de la
viv
iend
a)
B.
Neg
ligen
cia
haci
a ne
cesi
dade
s de
seg
urid
ad (
incl
uye
segu
rida
d fís
ica
de la
viv
iend
a y
prev
enci
ón d
e ri
esgo
s; s
uper
visi
ón; p
rote
cció
n an
te s
ituac
ione
s de
des
prot
ecci
ón g
rave
per
petr
adas
por
ot
ras
pers
onas
) C
. N
eglig
enci
a ha
cia
nece
sida
des
form
ativ
as
D.
Neg
ligen
cia
haci
a ne
cesi
dade
s ps
íqui
cas
(incl
uye
nece
sida
des
de in
tera
cció
n y
afec
to;
estim
ulac
ión;
ate
nció
n es
pecí
fica
a pr
oble
mas
em
ocio
nale
s gr
aves
; no
rmas
, lím
ites
y tr
ansm
isió
n de
va
lore
s m
oral
es p
ositi
vos)
A
BU
SO S
EX
UA
L M
ALT
RA
TO
PSÍ
QU
ICO
A
. M
altr
ato
emoc
iona
l B.
In
stru
men
taliz
ació
n en
con
flict
os e
ntre
las
figur
as p
aren
tale
s
C.
Expo
sici
ón a
situ
acio
nes
de v
iole
ncia
de
pare
ja o
ent
re m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al
D.
Am
enaz
as d
e ag
resi
ón fí
sica
A
BA
ND
ON
O
INC
AP
AC
IDA
D P
AR
EN
TA
L D
E C
ON
TR
OL
DE
LA
CO
ND
UC
TA
DE
L N
IÑO
, NIÑ
A O
AD
OLE
SCE
NT
E
OT
RA
S A
. T
rato
inap
ropi
ado
(incl
uye
priv
ació
n de
liber
ada
de c
omid
a y
agua
, con
finam
ient
o o
rest
ricc
ión
físic
a, e
xpul
sión
o ne
gaci
ón d
e la
ent
rada
al d
omic
ilio)
B.
C
orru
pció
n
C.
Men
dici
dad
D.
Expl
otac
ión
labo
ral
II. O
TR
AS
SIT
UA
CIO
NES
ESP
EC
ÍFIC
AS
QU
E C
ON
STIT
UY
EN
RIE
SGO
GR
AV
E O
DE
SAM
PA
RO
13
A
. A
NT
EC
ED
EN
TE
S D
E D
ESP
RO
TE
CC
IÓN
GR
AV
E P
ER
PE
TR
AD
A P
OR
EL
PA
DR
E, L
A M
AD
RE
O P
ER
SON
AS
QU
E E
JER
CE
N L
A T
UT
ELA
O G
UA
RD
A
B.
GR
AV
ES
DIF
ICU
LTA
DE
S P
ER
SON
ALE
S E
N E
L P
AD
RE
, LA
MA
DR
E O
PE
RSO
NA
S Q
UE
EJE
RC
EN
LA
TU
TE
LA O
GU
AR
DA
12
Par
a ca
da ti
polo
gía
de d
espr
otec
ción,
el i
nstr
umen
to d
escr
ibe:
1.
lo
s ni
vele
s de
gra
veda
d m
oder
ada,
ele
vada
y m
uy e
leva
da (
salv
o ex
cepc
ione
s en
las
que
no s
e co
ntem
pla
la e
xist
enci
a de
alg
ún n
ivel
de
grav
edad
), y
2.
si
tuac
ione
s qu
e im
plic
an d
éfic
its le
ves
en e
l eje
rcic
io d
e la
gua
rda
y co
nstit
uyen
“ri
esgo
leve
”.
13 In
cluy
e sit
uaci
ones
en
las
que,
inde
pend
ient
emen
te d
e qu
e ex
ista
o no
alg
una
de la
s tip
olog
ías
de d
espr
otec
ción
ant
erio
rmen
te s
eñal
adas
, se
pre
sent
an u
na s
erie
de
circ
unst
anci
as d
e ca
ráct
er e
xtre
mo
que
impl
ican
un
seri
o pe
ligro
par
a la
vid
a o
inte
grid
ad b
ásic
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
no
exis
tiend
o el
emen
tos
sufic
ient
es d
e co
ntro
l en
el e
ntor
no f
amili
ar.
La p
rese
ncia
de
esta
s ci
rcun
stan
cias
su
pond
rá a
utom
átic
amen
te l
a ca
lific
ació
n de
la
grav
edad
del
cas
o co
mo
elev
ada.
La
inte
rven
ción
cor
resp
onde
rá a
los
Ser
vici
os S
ocia
les
Ter
rito
rial
es,
quie
nes
debe
rán
dete
rmin
ar s
i se
tra
ta d
e un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o gr
ave
o de
des
ampa
ro.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (26/71)
28 Ju
nio
2011
25
M
ALT
RA
TO
FÍS
ICO
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
suf
rido
un
daño
fís
ico
o ha
y ri
esgo
de
que
lo s
ufra
com
o co
nsec
uenc
ia d
irec
ta d
e la
s ag
resi
ones
de
su p
adre
, mad
re
o de
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda.
Not
a:
Esta
tip
olog
ía s
e re
fiere
exc
lusi
vam
ente
a a
spec
tos
de t
ipo
físic
o ta
nto
en r
elac
ión
al c
ompo
rtam
ient
o de
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
com
o en
rel
ació
n a
sus
cons
ecue
ncia
s en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Al i
gual
que
en
el r
esto
de
tipo
logí
as d
e es
ta ín
dole
, sie
mpr
e de
berá
eva
luar
se
la p
rese
ncia
aso
ciad
a de
otr
as t
ipol
ogía
s de
des
prot
ecci
ón, e
spec
ialm
ente
las
incl
uida
s en
la c
ateg
oría
de
“mal
trat
o ps
íqui
co”.
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
fund
amen
talm
ente
en
base
a l
a gr
aved
ad d
e la
s le
sion
es o
dañ
o fís
ico
que
el c
ompo
rtam
ient
o de
l pa
dre,
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
ha
prov
ocad
o o
ha p
odid
o pr
ovoc
ar e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
Uti
lizac
ión
exce
siva
de
la fu
erza
físi
ca14
que
pro
voca
una
lesi
ón m
uy g
rave
. Una
lesi
ón m
uy g
rave
impl
ica
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
requ
iere
ate
nció
n m
édic
a in
med
iata
, a
men
udo
de fo
rma
urge
nte
(por
eje
mpl
o, fr
actu
ras
de lo
s hu
esos
larg
os, l
esio
nes
inte
rnas
, hem
atom
a su
bdur
al, s
índr
ome
del n
iño
o ni
ña z
aran
dead
a –e
n ni
ños
y ni
ñas
men
ores
de
24
mes
es-,
quem
adur
as d
e te
rcer
gra
do, l
esio
nes
ocul
ares
). Se
incl
uye
el m
altr
ato
físic
o de
riva
do d
e ac
tos
ritu
ales
. •
Niñ
o o
niña
men
or d
e se
is a
ños,
o d
e m
ás e
dad
con
algu
na d
isca
paci
dad,
con
mar
cas
de g
olpe
s en
la c
ara,
cab
eza
(incl
uye
mec
hone
s de
pel
o ar
ranc
ados
), na
riz,
gen
itale
s o
abdo
men
. •
Niñ
o o
niña
men
or d
e se
is a
ños,
o d
e m
ás e
dad
con
algu
na d
isca
paci
dad,
con
sín
tom
as d
e ha
ber
cons
umid
o dr
ogas
, alc
ohol
o fá
rmac
os p
oten
cial
men
te p
elig
roso
s no
pre
scri
tos
ni r
ecom
enda
dos
méd
icam
ente
que
han
sid
o ad
min
istr
ados
por
su
padr
e, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da c
on e
l obj
etiv
o de
que
el n
iño
o ni
ña n
o le
s pe
rtur
be, s
e m
ante
nga
dorm
ido
o si
mila
r15 .
•
Sínd
rom
e de
Mun
chau
sen
por
pode
res1
6 qu
e pr
ovoc
a o
colo
ca a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
rie
sgo
de s
ufri
r u
na le
sión
o e
nfer
med
ad g
rave
(es
dec
ir, c
on n
eces
idad
de
aten
ción
méd
ica
inm
edia
ta).
• B
ebé
naci
do c
on s
índr
ome
alco
hólic
o-fe
tal,
de a
bsti
nenc
ia o
dañ
os n
euro
lógi
cos
com
o co
nsec
uenc
ia d
el c
onsu
mo
abus
ivo
de d
roga
s y/
o al
coho
l de
la m
adre
dur
ante
el
emba
razo
(se
exc
luye
n be
bés
naci
dos
con
sínd
rom
e de
abs
tinen
cia
cuya
s m
adre
s se
enc
uent
ran
bajo
tra
tam
ient
o m
édic
o co
n m
etad
ona)
17.
Esta
s sit
uacio
nes
se c
alifi
cará
n co
mo
grav
edad
muy
ele
vada
aun
cua
ndo
sólo
hay
an a
pare
cido
en u
na o
casió
n.
14
Def
inic
ión
de “
fuer
za e
xces
iva”
: La
inte
nsid
ad d
e la
agr
esió
n fís
ica
prov
oca
un d
año
físic
o co
nsid
erab
le a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, e
s cl
aram
ente
des
prop
orci
onad
a en
rel
ació
n a
su c
orpu
lenc
ia o
co
ndic
ione
s fís
icas
, o s
e pr
olon
ga in
debi
dam
ente
. 15
La
faci
litac
ión
a un
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
dro
gas,
alc
ohol
o fá
rmac
os p
oten
cial
men
te p
elig
roso
s no
pre
scri
tos
ni r
ecom
enda
dos
méd
icam
ente
o la
per
mis
ivid
ad d
e su
uso
con
obj
etiv
os d
ifere
ntes
a
los
seña
lado
s en
est
e ap
arta
do q
ueda
rec
ogid
a en
la t
ipol
ogía
de
“Co
rrup
ción”
.
16 S
índr
ome
de M
unch
ause
n po
r po
dere
s: E
l pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da s
omet
en a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
repe
tidos
ingr
esos
y e
xám
enes
méd
icos
ale
gand
o sí
ntom
as fí
sico
s pa
toló
gico
s fic
ticio
s o
gene
rado
s de
man
era
activ
a po
r el
los
mism
os (
med
iant
e in
ocul
ació
n de
sus
tanc
ias,
por
eje
mpl
o).
17 E
n oc
asio
nes,
el s
índr
ome
o da
ños
tard
an v
ario
s dí
as e
n m
anife
star
se.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (27/71)
28 Ju
nio
2011
26
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Uti
lizac
ión
exce
siva
de
la fu
erza
físi
ca q
ue p
rovo
ca u
na le
sión
gra
ve. U
na le
sión
gra
ve n
o po
ne e
n ri
esgo
la v
ida
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y no
es
prob
able
que
pro
voqu
e ni
ngun
a in
capa
cida
d au
n cu
ando
no
se p
ropo
rcio
ne a
tenc
ión
méd
ica
(por
eje
mpl
o, t
orce
dura
s, c
onm
ocio
nes
leve
s, d
ient
es r
otos
, que
mad
uras
de
prim
ero
y se
gund
o gr
ado,
cor
tes
que
nece
sita
n pu
ntos
de
sutu
ra, f
ract
uras
de
hues
os p
eque
ños,
etc
.).
• N
iño
o ni
ña e
ntre
sei
s y
doce
año
s si
n di
scap
acid
ad c
on m
arca
s de
gol
pes
en la
car
a, c
abez
a, n
ariz
, gen
itale
s o
abdo
men
. •
Niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e m
ayor
de
seis
año
s si
n di
scap
acid
ad c
on s
ínto
mas
de
habe
r co
nsum
ido
drog
as, a
lcoh
ol o
fárm
acos
pot
enci
alm
ente
pel
igro
sos
no p
resc
rito
s ni
re
com
enda
dos
méd
icam
ente
que
han
sid
o ad
min
istr
ados
por
su
padr
e, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da c
on e
l obj
etiv
o de
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no le
s pe
rtur
be,
se m
ante
nga
dorm
ido
o sim
ilar.
•
Sínd
rom
e de
Mun
chau
sen
por
pode
res
que
prov
oca
o co
loca
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en r
iesg
o de
suf
rir
una
lesi
ón o
enf
erm
edad
gra
ve (e
s de
cir,
no
pone
en
ries
go s
u vi
da n
i es
pro
babl
e qu
e pr
ovoq
ue n
ingu
na in
capa
cida
d au
n cu
ando
no
se p
ropo
rcio
ne a
tenc
ión
méd
ica)
. Es
tas
situa
cione
s se
cal
ifica
rán
com
o gr
aved
ad e
leva
da a
un c
uand
o só
lo h
ayan
apa
recid
o en
una
oca
sión.
•
Niñ
a o
chic
a ad
oles
cent
e de
qui
en s
e co
noce
o s
ospe
cha
que
su p
adre
y m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da t
iene
n in
tenc
ión
de s
omet
er a
una
mut
ilaci
ón g
enit
al (
en
Espa
ña o
en
el e
xtra
njer
o).
Impo
rtan
te: S
i des
pués
de
ser
info
rmad
os p
or p
arte
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
de
la c
onsi
dera
ción
lega
l de
la m
utila
ción
gen
ital f
emen
ina
y de
la
s co
nsec
uenc
ias
que
se d
eriv
aría
n de
ello
, el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
e la
niñ
a o
adol
esce
nte
pers
iste
n en
su
inte
nció
n, la
gra
veda
d de
l cas
o pa
sará
a s
er c
alifi
cada
com
o “m
uy e
leva
da”.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• U
tiliz
ació
n ha
bitu
al o
frec
uent
e de
la fu
erza
físi
ca d
e fo
rma
exce
siva
, pro
voca
ndo
lesi
ones
sup
erfic
iale
s. S
e ex
cept
úan
los
niño
s y
niña
s m
enor
es d
e do
ce a
ños
seña
lado
s en
apa
rtad
os a
nter
iore
s. L
as le
sione
s su
perf
icia
les
está
n lo
caliz
adas
en
una
o do
s ár
eas
e im
plic
an r
ozad
uras
y e
nroj
ecim
ient
os e
n la
pie
l. Pu
ede
habe
r lig
ero
sang
rado
(p.
ej.,
nari
z).
• U
tiliz
ació
n ha
bitu
al o
frec
uent
e de
la fu
erza
físi
ca d
e fo
rma
exce
siva
, no
habi
endo
pro
voca
do le
sion
es. L
a fu
erza
y e
l tip
o de
cas
tigo
son
exce
sivos
. El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no h
a su
frid
o un
a le
sión
físi
ca, p
ero
las
agre
sion
es le
pro
voca
n un
dol
or c
onsi
dera
ble
dura
nte
un p
erío
do p
rolo
ngad
o de
tie
mpo
y h
ay u
n ri
esgo
pot
enci
al d
e qu
e en
el f
utur
o se
pro
duzc
a un
a le
sión
físi
ca.
• Sí
ndro
me
de M
unch
ause
n po
r po
dere
s qu
e no
ha
prov
ocad
o ni
ha
colo
cado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en r
iesg
o de
suf
rir
una
lesi
ón o
enf
erm
edad
muy
gra
ve o
gr
ave.
4.
R
iesg
o le
ve
• U
tiliz
ació
n ha
bitu
al o
frec
uent
e de
la fu
erza
físi
ca a
unqu
e no
de
form
a ex
cesi
va, n
o ha
bien
do p
rovo
cado
lesi
ones
o ú
nica
men
te e
nroj
ecim
ient
os q
ue d
esap
arec
en
rápi
dam
ente
. El
tip
o de
cas
tigo
es in
apro
piad
o en
cua
nto
al t
ipo
(p.e
j., c
ache
tes
con
la m
ano
abie
rta,
est
iron
es d
e or
eja,
pel
lizco
s), a
unqu
e no
se
utili
za u
na fu
erza
físic
a ex
cesi
va. E
l niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te n
o ha
suf
rido
una
lesi
ón fí
sica
ni d
olor
físi
co c
onsi
dera
ble
y pr
olon
gado
, ni h
ay r
iesg
o de
que
suf
ra u
na le
sión
físic
a. E
l pro
pósi
to p
rinc
ipal
es
mos
trar
des
apro
baci
ón o
in
tent
ar c
ontr
olar
la c
ondu
cta
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
no
daña
rle
ni in
fligi
rle
un d
año
seri
o.
5.
No
pres
ente
•
Uti
lizac
ión
ocas
iona
l de
la fu
erza
físi
ca a
unqu
e no
de
form
a ex
cesi
va, n
o ha
bien
do p
rovo
cado
lesi
ones
o ú
nica
men
te e
nroj
ecim
ient
os q
ue d
esap
arec
en
rápi
dam
ente
. El
tip
o de
cas
tigo
es in
apro
piad
o en
cua
nto
al t
ipo
(p.e
j., c
ache
tes
con
la m
ano
abie
rta,
est
iron
es d
e or
eja,
pel
lizco
s), a
unqu
e no
se
ha u
tiliz
ado
una
fuer
za fí
sica
exc
esiv
a. E
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e no
ha
sufr
ido
una
lesió
n fís
ica
ni d
olor
físic
o co
nsid
erab
le y
pro
long
ado,
ni h
ay r
iesg
o de
que
suf
ra u
na le
sión
físic
a. E
l pro
pósi
to p
rinc
ipal
es
mos
trar
de
sapr
obac
ión
o in
tent
ar c
ontr
olar
la c
ondu
cta
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
no
daña
rle
ni in
fligi
rle
un d
año
seri
o. N
orm
alm
ente
se
utili
zan
estr
ateg
ias
disc
iplin
aria
s n
o fís
icas
ni v
iole
ntas
. •
Nun
ca s
e ca
stig
a ni
agr
ede
físic
amen
te a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. S
e ut
iliza
n m
étod
os d
isci
plin
ario
s no
físic
os, n
o vi
olen
tos
(p.e
j., s
upre
sión
de
priv
ilegi
os, d
esap
roba
ción
ver
bal).
El p
adre
, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no p
erm
iten
que
otro
s le
cas
tigue
n o
agre
dan
físic
amen
te.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (28/71)
28 Ju
nio
2011
27
N
EG
LIG
EN
CIA
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
suf
rido
un
daño
fís
ico
o ps
íqui
co o
hay
rie
sgo
de q
ue lo
suf
ra c
omo
cons
ecue
ncia
de
la in
capa
cida
d18
de s
u pa
dre,
mad
re
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a de
pro
porc
iona
rle
una
aten
ción
ade
cuad
a a
sus
nece
sida
des
físic
as, d
e se
guri
dad,
for
mat
ivas
y p
síqu
icas
A. N
EG
LIG
EN
CIA
HA
CIA
NE
CE
SID
AD
ES
FÍSI
CA
S
⇒
La
for
ma
en q
ue u
n pa
dre,
una
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e at
iend
en s
us n
eces
idad
es d
e cu
idad
os
físic
os s
ólo
cons
titu
irá
desp
rote
cció
n si
pro
voca
n o
pued
en p
rovo
car
un d
año
sign
ifica
tivo
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
En
dete
rmin
adas
esc
alas
y p
ara
dete
rmin
ados
niv
eles
de
grav
edad
se
requ
iere
un
dict
amen
méd
ico.
Ést
e re
sult
a es
peci
alm
ente
impo
rtan
te c
uand
o se
val
oren
sit
uaci
ones
que
impl
ican
la
uti
lizac
ión
de h
ábit
os m
inor
itar
ios
de a
limen
taci
ón, m
edic
inas
alt
erna
tiva
s, e
tc.
-
ALI
MEN
TA
CIÓ
N (
com
ida
y be
bida
) -
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o).
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e en
bas
e a
(1)
la s
ever
idad
de
las
defic
ienc
ias
obse
rvad
as e
n la
ate
nció
n a
las
nece
sida
des
de
alim
enta
ción
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
(2)
su
impa
cto
en s
u sa
lud
o de
sarr
ollo
físi
co.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
está
gra
vem
ente
des
nutr
ido
o de
shid
rata
do (
grav
e pé
rdid
a de
pes
o, a
nem
ia, e
tc.)
y n
eces
ita h
ospi
taliz
ació
n po
r es
te m
otiv
o.
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
suf
rido
una
into
xica
ción
(fie
bre,
vóm
itos,
etc
.) po
r ha
bérs
ele
prop
orci
onad
o o
habé
rsel
e de
jado
par
a co
mer
alim
ento
s qu
e no
son
de
cons
umo
hum
ano
o en
m
al e
stad
o y
nece
sita
hos
pita
lizac
ión
por
este
mot
ivo.
La
prov
isión
o d
ispo
sici
ón e
n la
cas
a de
alim
ento
s de
est
as c
arac
terí
stic
as e
s un
a pa
uta
frec
uent
e o
habi
tual
en
la fa
mili
a.
• Se
gún
valo
raci
ón m
édic
a, e
l exc
eso
e in
adec
uaci
ón d
e la
alim
enta
ción
pro
porc
iona
da a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
una
de
las
razo
nes
dete
rmin
ante
s de
su
obes
idad
y e
sta
situ
ació
n ha
pr
ovoc
ado
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ot
ros
prob
lem
as g
rave
s de
sal
ud q
ue h
an r
eque
rido
su
hosp
ital
izac
ión.
•
Beb
é al
que
se
deja
n de
dar
tom
as o
se
le d
a le
che
dilu
ida
de fo
rma
regu
lar,
con
sín
tom
as d
e de
snut
rici
ón o
des
hidr
atac
ión
–aun
que
sólo
req
uier
a di
eta
de r
ehab
ilita
ción
y n
o se
pre
cise
ho
spita
lizac
ión-
. 2.
G
rave
dad
elev
ada
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e su
fre
algu
nos
sínt
omas
clín
icos
de
desn
utri
ción
, des
hidr
atac
ión,
into
xica
ción
o p
rese
nta
un s
obre
peso
exc
esiv
o de
bido
a la
inad
ecua
ción
de
la
alim
enta
ción
pro
porc
iona
da p
or s
u pa
dre,
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. Nec
esita
ate
nció
n m
édic
a y/
o di
eta
de r
ehab
ilita
ción
, per
o no
hay
nec
esid
ad d
e ho
spita
lizac
ión
por
esto
s m
otiv
os. E
stas
cir
cuns
tanc
ias
supo
nen,
seg
ún v
alor
ació
n m
édic
a, u
n ri
esgo
ser
io p
ara
su s
alud
–au
nque
no
para
su
vida
- si
no
se c
orri
gen.
•
Beb
é al
que
se
da p
echo
u o
tro
tipo
de a
limen
taci
ón y
req
ueri
ría
–seg
ún v
alor
ació
n m
édic
a- t
omar
lech
e o
supl
emen
tos
nutr
itiv
os q
ue n
o se
le p
ropo
rcio
nan.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
cibe
una
alim
enta
ción
insu
ficie
nte
en c
anti
dad
o in
adec
uada
en
cuan
to a
apo
rtes
nut
riti
vos,
per
o no
pad
ece
ning
una
enfe
rmed
ad p
or e
llo n
i af
ecta
ción
rel
evan
te e
n su
sal
ud y
des
arro
llo p
ondo
esta
tura
l y fí
sico
. No
es lo
hab
itual
, per
o co
n fr
ecue
ncia
no
se le
pro
porc
iona
al m
enos
una
com
ida
sufic
ient
emen
te n
utri
tiva
al
día.
La
nece
sida
d de
cor
regi
r la
die
ta e
s cl
ara,
exi
stie
ndo
una
reco
men
daci
ón m
édic
a ex
plíc
ita
en e
ste
sent
ido.
Eje
mpl
os: n
iño
o ni
ña (
no b
ebé)
o a
dole
scen
te a
qui
en n
o se
le d
an
algu
nas
com
idas
; hay
poc
a co
mid
a di
spon
ible
en
la c
asa
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
habe
r ro
bado
o p
edid
o co
mid
a fu
era;
pue
den
prop
orci
onár
sele
alim
ento
s no
apr
opia
dos
a la
eda
d;
alim
enta
ción
bas
ada
en e
xces
o en
pro
duct
os n
utri
tivam
ente
inad
ecua
dos.
18
Sea
de
form
a de
liber
ada,
por
falta
de
cono
cim
ient
os, u
na v
alor
ació
n in
adec
uada
de
la s
ituac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y/o
falta
de
mot
ivac
ión.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (29/71)
28 Ju
nio
2011
28
4.
Rie
sgo
leve
•
Com
idas
irre
gula
res
y a
men
udo
ni s
iqui
era
prep
arad
as, p
ero
norm
alm
ente
se
prop
orci
ona
una
com
ida
sufic
ient
emen
te n
utri
tiva
al d
ía. D
e ve
z en
cua
ndo
se s
alta
n al
guna
s co
mid
as.
• A
limen
taci
ón s
ufic
ient
e pe
ro a
lgo
dese
quili
brad
a de
sde
el p
unto
de
vist
a nu
trit
ivo.
•
Es fr
ecue
nte
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
coja
la c
omid
a po
r sí
mis
mo,
per
o a
vece
s só
lo h
ay c
omid
a nu
trit
ivam
ente
inad
ecua
da o
en
cant
idad
es in
sufic
ient
es.
Aun
que
se d
an u
na o
var
ias
de e
stas
cir
cuns
tanc
ias,
no
han
prod
ucid
o ni
ngun
a re
perc
usió
n ne
gati
va s
igni
ficat
iva
segú
n di
ctam
en m
édic
o en
el e
stad
o e
indi
cado
res
de s
alud
del
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te. E
s ac
onse
jabl
e un
cam
bio
en la
die
ta o
háb
itos
alim
enti
cios
. 5.
A
decu
ado
•
Se p
ropo
rcio
na a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e un
a al
imen
taci
ón a
decu
ada
en c
antid
ad, r
egul
ar y
apr
opia
da a
la e
dad
que
norm
alm
ente
cub
re lo
s re
quisi
tos
nutr
itivo
s bá
sico
s.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (30/71)
28 Ju
nio
2011
29
- C
UID
AD
O D
E LA
SA
LUD
FÍS
ICA
-
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
en b
ase
a (1
) la
sev
erid
ad d
e la
s de
ficie
ncia
s ob
serv
adas
en
la a
tenc
ión
a la
s ne
cesi
dade
s hi
gién
ico-
sani
tari
as y
de
desc
anso
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e (s
e in
cluy
en c
uida
dos
dura
nte
el e
mba
razo
), y
(2)
el
impa
cto
que
tien
en o
pue
den
tene
r en
su
salu
d, e
n la
de
las
pers
onas
que
est
án a
su
alre
dedo
r y
en s
u re
ndim
ient
o.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no h
a si
do ll
evad
o a
trat
amie
nto
méd
ico
por
una
lesi
ón, h
erid
a, e
nfer
med
ad -
cong
énita
o n
o- o
inca
paci
dad,
ha
sido
llev
ado
con
una
dem
ora
exce
siva
, o h
abié
ndos
ele
lleva
do (
bien
por
pro
pia
inic
iativ
a de
l pad
re, l
a m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerz
an la
tut
ela
o gu
arda
o b
ien
sigu
iend
o la
s in
dica
cion
es d
e pr
ofes
iona
les
de la
sal
ud o
del
cen
tro
educ
ativ
o) n
o se
ac
epta
o s
e si
gue
el t
rata
mie
nto
méd
ico
pres
crito
de
la fo
rma
adec
uada
. Si s
e de
ja s
in t
rata
r de
form
a ad
ecua
da, e
l pro
blem
a su
pone
una
am
enaz
a pa
ra la
vid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, le
pro
voca
rá u
n de
teri
oro
perm
anen
te d
e ca
ráct
er g
rave
o c
onst
ituy
e un
a am
enaz
a se
ria
par
a la
sal
ud d
e la
s pe
rson
as q
ue e
stán
a s
u al
rede
dor.
•
El p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
res
peta
n no
rmas
hig
iéni
cas
y sa
nita
rias
bás
icas
(p.e
j., d
esin
fecc
ión
de b
iber
ón, p
lato
s, c
ubie
rtos
, va
sos,
etc.
tra
s se
r ut
iliza
dos
con
sust
anci
as p
oten
cial
men
te t
óxic
as, r
etir
ada
de e
lem
ento
s in
fect
ados
com
o je
ring
uilla
s), l
o qu
e im
plic
a un
a se
ria
amen
aza
para
la v
ida
o la
sal
ud d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
•
Una
per
sona
que
viv
e en
el d
omic
ilio
fam
iliar
pad
ece
una
enfe
rmed
ad c
onta
gios
a de
car
ácte
r gr
ave
o, n
o si
endo
gra
ve, p
udie
ra a
fect
ar s
eria
men
te a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
bido
a q
ue é
ste
pres
enta
con
dici
ones
de
espe
cial
vul
nera
bilid
ad. E
l pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
debe
rían
ado
ptar
med
idas
rig
uros
as p
ara
evit
ar e
l co
ntag
io, p
ero
no lo
hac
en. E
sta
situ
ació
n im
plic
a un
a se
ria
amen
aza
par
a la
vid
a o
la s
alud
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tiene
una
enf
erm
edad
o in
capa
cida
d –c
ongé
nita
o n
o- q
ue in
terf
iere
ser
iam
ente
con
su
func
iona
mie
nto
norm
al. N
o se
han
ped
ido
ni c
uida
dos
méd
icos
ni u
n ex
amen
ex
plor
ator
io, s
e ha
n pe
dido
per
o co
n un
a de
mor
a ex
cesiv
a, o
hab
iénd
ose
pedi
do (
bien
por
pro
pia
inic
iativ
a de
l pad
re, l
a m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerz
an la
tut
ela
o gu
arda
o b
ien
sigu
iend
o in
dica
cion
es d
e pr
ofes
iona
les
de la
sal
ud o
del
cen
tro
educ
ativ
o) n
o se
sig
ue e
l tra
tam
ient
o pr
escr
ito d
e la
form
a ad
ecua
da. C
on t
rata
mie
nto,
el p
robl
ema
podr
ía c
orre
girs
e o
al m
enos
co
ntro
lars
e. S
in e
mba
rgo,
sin
un
trat
amie
nto
adec
uado
la e
nfer
med
ad o
inca
paci
dad
empe
orar
á (a
unqu
e no
am
enaz
a la
vid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e).
• In
cluy
e si
tuac
ione
s en
que
un
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
ha t
enid
o al
guno
s sí
ntom
as fí
sico
s se
rios
(po
r ej
empl
o, d
olor
inte
nso
o se
ñale
s de
enf
erm
edad
con
tagi
osa
grav
e qu
e no
am
enaz
an s
u vi
da)
dura
nte
algú
n tie
mpo
, per
o no
se
le h
a lle
vado
al m
édic
o, s
e le
ha
lleva
do d
emas
iado
tar
de o
se
le h
a lle
vado
per
o no
se
han
segu
ido
sus
indi
caci
ones
. •
Hay
un
dict
amen
méd
ico
que
indi
ca q
ue la
muj
er e
mba
raza
da n
o si
gue
las
indi
caci
ones
pre
scri
tas
a ni
vel d
e cu
idad
os h
igié
nico
-san
itar
ios
y qu
e, c
omo
cons
ecue
ncia
de
ello
, la
vida
del
na
scit
urus
o d
el b
ebé
corr
e se
rio
pelig
ro o
hay
alt
as p
roba
bilid
ades
de
que
sufr
a un
a en
ferm
edad
o d
eter
ioro
per
man
ente
de
cará
cter
gra
ve.
La m
ujer
em
bara
zada
ha
sido
in
form
ada
de e
llo p
or e
l per
sona
l san
itari
o, p
ero
no h
a m
odifi
cado
su
com
port
amie
nto.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
est
á re
cibi
endo
cui
dado
s m
édic
os p
or u
na le
sión,
her
ida
o en
ferm
edad
que
nor
mal
men
te d
eber
ía r
ecib
ir t
rata
mie
nto,
ha
sido
llev
ado
con
exce
siva
dem
ora
al m
édic
o o,
hab
iénd
osel
e lle
vado
(bi
en p
or p
ropi
a in
icia
tiva
del p
adre
, la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rzan
la t
utel
a o
guar
da o
bie
n si
guie
ndo
indi
caci
ones
de
prof
esio
nale
s de
la s
alud
o d
el c
entr
o ed
ucat
ivo)
, el t
rata
mie
nto
no s
e si
gue
de fo
rma
adec
uada
. El e
stad
o de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
obab
lem
ente
mej
orar
á po
r sí
sol
o in
clus
o si
n cu
idad
os m
édic
os. S
in e
mba
rgo,
el
tra
tam
ient
o re
duci
ría
el r
iesg
o de
com
plic
acio
nes,
aliv
iarí
a el
dol
or, a
cele
rarí
a la
cur
ació
n o
redu
cirí
a el
rie
sgo
de c
onta
gio.
•
Es h
abitu
al q
ue, c
uand
o al
guna
de
las
pers
onas
que
viv
en e
n el
dom
icili
o fa
mili
ar p
rese
nta
algu
na e
nfer
med
ad c
onta
gios
a, e
l pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da n
o ad
opte
n la
s m
edid
as h
igié
nica
s y
sani
tari
as n
eces
aria
s pa
ra e
vita
r o
redu
cir
la p
roba
bilid
ad d
e co
ntag
io. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
est
ado
enfe
rmo
en v
aria
s oc
asio
nes
por
este
mot
ivo,
re
quir
iend
o re
poso
o t
rata
mie
nto
méd
ico,
aun
que
no h
ospi
taliz
ació
n. E
sta
situ
ació
n no
ha
supu
esto
una
am
enaz
a se
ria
para
la v
ida
o sa
lud
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
•
Hay
un
dict
amen
méd
ico
que
indi
ca q
ue la
muj
er e
mba
raza
da n
o si
gue
las
indi
caci
ones
pre
scri
tas
a ni
vel d
e cu
idad
os h
igié
nico
-san
itar
ios
y qu
e, c
omo
cons
ecue
ncia
de
ello
, la
salu
d de
l na
scit
urus
o d
el b
ebé
va a
ver
se s
eria
men
te a
fect
ada
(aun
que
su v
ida
no c
orre
pel
igro
ni e
s pr
obab
le q
ue p
adez
ca u
na e
nfer
med
ad o
det
erio
ro p
erm
anen
te d
e ca
ráct
er g
rave
), re
quir
iend
o tr
atam
ient
o es
peci
aliz
ado.
La
muj
er e
mba
raza
da h
a si
do in
form
ada
de e
llo p
or e
l per
sona
l san
itari
o, p
ero
no h
a m
odifi
cado
su
com
port
amie
nto.
•
Los
hábi
tos
u ho
rari
os fa
mili
ares
est
able
cido
s po
r el
pad
re, l
a m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
per
mite
n qu
e és
te o
ést
a de
scan
se o
due
rma
lo s
ufic
ient
e de
acu
erdo
a s
u ed
ad y
nec
esid
ades
par
ticul
ares
. C
omo
cons
ecue
ncia
de
ello
, el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
can
sanc
io m
anifi
esto
aco
mpa
ñado
de
per
turb
acio
nes
com
port
amen
tale
s (p
or e
jem
plo,
irri
tabi
lidad
, pas
ivid
ad, d
ificu
ltade
s de
con
cent
raci
ón).
Si e
stá
en e
dad
esco
lar,
se
obse
rva
afec
taci
ón e
n su
ren
dim
ient
o ac
adém
ico.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (31/71)
28 Ju
nio
2011
30
4.
Rie
sgo
leve
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no t
iene
nec
esid
ades
méd
icas
sin
ate
nder
que
pud
iera
n ne
cesi
tar
trat
amie
nto
méd
ico.
Per
o de
berí
an m
ejor
ar lo
s cu
idad
os s
anit
ario
s pr
even
tivo
s (p
or e
jem
plo,
cu
idad
o de
ntal
, pre
venc
ión
o tr
atam
ient
o de
par
ásito
s). C
uand
o el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
tá b
ajo
trat
amie
nto
méd
ico,
las
indi
caci
ones
se
sigu
en d
e fo
rma
adec
uada
. •
Hay
un
dict
amen
méd
ico
que
acon
seja
mej
orar
los
cuid
ados
pre
vent
ivos
hig
iéni
co-s
anit
ario
s de
l em
bara
zo. E
l beb
é po
dría
ten
er a
lgún
pro
blem
a no
gra
ve d
e sa
lud.
•
Beb
é sa
no, s
in in
dica
dore
s de
pro
blem
as fí
sico
s, qu
e no
es
lleva
do a
los
cont
role
s m
édic
os r
utin
ario
s, s
in s
egui
mie
nto
pedi
átri
co.
5.
Ade
cuad
o
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
tie
ne h
erid
as, e
nfer
med
ades
o in
capa
cida
des
que
pudi
eran
nec
esita
r tr
atam
ient
o m
édic
o. S
e le
llev
a rá
pida
men
te a
rec
onoc
imie
nto
méd
ico
cuan
do a
pare
cen
sínt
omas
de
algu
na e
nfer
med
ad y
las
indi
caci
ones
méd
icas
se
sigu
en d
e fo
rma
adec
uada
. Rec
ibe
cuid
ados
san
itari
os p
reve
ntiv
os a
decu
ados
par
a su
eda
d.
• El
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da a
dopt
an la
s m
edid
as p
reve
ntiv
as n
eces
aria
s pa
ra e
vita
r o
redu
cir
al m
áxim
o la
s po
sibi
lidad
es d
e co
ntag
io c
uand
o al
guna
per
sona
que
viv
e en
el d
omic
ilio
fam
iliar
pad
ece
una
enfe
rmed
ad d
e es
te t
ipo.
Not
a: E
l seg
uim
ient
o pe
diát
rico
y la
vac
unac
ión
no s
on d
e ca
ráct
er o
blig
ator
io; ú
nica
men
te c
onst
ituye
n re
com
enda
cion
es
- VE
STID
O –
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
en b
ase
a (1
) la
sev
erid
ad d
e la
s de
ficie
ncia
s ob
serv
adas
en
la a
tenc
ión
a la
s ne
cesi
dade
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
dis
pone
r un
ves
tuar
io s
ufic
ient
e, e
n bu
enas
con
dici
ones
y a
decu
ado
al t
iem
po a
tmos
féri
co, y
(2)
el i
mpa
cto
que
tien
en o
pue
de t
ener
en
su
salu
d y
en s
u pa
rtic
ipac
ión
en a
ctiv
idad
es c
otid
iana
s.
⇒
En
esta
tip
olog
ía n
o ha
y ca
lific
ació
n de
gra
veda
d m
uy e
leva
da o
ele
vada
. 1.
G
rave
dad
mod
erad
a •
Al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
le fa
ltan
muc
has
pren
das
de v
esti
r bá
sica
s y
esen
cial
es. H
ay t
an p
oca
ropa
, o t
an p
oca
ropa
ade
cuad
a, q
ue a
vec
es n
o pu
ede
real
izar
act
ivid
ades
nor
mal
es
y ne
cesa
rias
(po
r ej
empl
o, s
alir
a la
cal
le, a
l col
egio
). A
vec
es la
rop
a es
insu
ficie
nte
o in
apro
piad
a pa
ra p
rote
gerl
e de
los
fenó
men
os a
tmos
féri
cos.
El p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
no
prop
orci
onan
la r
opa
adec
uada
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
una
vez
que
disp
onen
de
recu
rsos
par
a el
lo.
2.
Rie
sgo
leve
•
Al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
le fa
ltan
una
o d
os p
rend
as d
e ve
stir
ese
ncia
les,
o a
lgun
as d
e el
las
está
n en
tan
mal
as c
ondi
cion
es q
ue n
o de
berí
a po
nérs
elas
. Se
las
arre
gla
adap
tand
o la
s ro
pas
que
tiene
(por
eje
mpl
o, p
onié
ndos
e al
gún
jers
ey m
ás e
n ve
z de
un
abri
go).
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
ir v
esti
do d
e m
aner
a in
adec
uada
a a
lgun
as d
e su
s ac
tivid
ades
nor
mal
es y
nec
esar
ias
(por
eje
mpl
o, e
l col
egio
), pe
ro p
uede
par
tici
par
adec
uada
men
te.
En c
ualq
uier
a de
est
os c
asos
, la
ropa
pro
tege
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de lo
s fe
nóm
enos
atm
osfé
rico
s.
3.
Ade
cuad
o •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tiene
la r
opa
esen
cial
, per
o pu
ede
que
teng
a po
ca r
opa
para
cam
biar
se o
que
le fa
lten
algu
nas
pren
das
apro
piad
as a
la e
stac
ión.
Las
rop
as p
uede
n ve
rse
usad
as y
a
men
udo
zurc
idas
, per
o no
des
cosi
das,
ras
gada
s o
suci
as. P
uede
que
alg
unas
rop
as n
o le
sie
nten
bie
n (p
or e
jem
plo,
mal
la la
rgur
a de
las
man
gas,
sin
pod
erse
ata
r lo
s bo
tone
s)
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
ne t
odas
las
pren
das
de r
opa
esen
cial
es.
La r
opa
es a
prop
iada
par
a la
hor
a, lu
gar
y tie
mpo
atm
osfé
rico
. Tie
ne r
opa
adec
uada
par
a la
est
ació
n de
l año
(ga
bard
ina,
gu
ante
s, p
rend
as li
gera
s). E
l cam
bio
de r
opa
es s
ufic
ient
e pa
ra ir
arr
egla
do o
arr
egla
da y
lim
pio
o lim
pia.
La
ropa
no
es n
eces
aria
men
te n
ueva
, per
o es
tá e
n bu
enas
con
dici
ones
y le
sie
nta
adec
uada
men
te.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (32/71)
28 Ju
nio
2011
31
-
HIG
IEN
E PE
RSO
NA
L –
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o).
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e en
bas
e a
(1)
la s
ever
idad
de
las
defic
ienc
ias
obse
rvad
as e
n la
ate
nció
n a
las
nece
sida
des
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en r
elac
ión
a su
hig
iene
per
sona
l, (2
) el
gra
do e
n qu
e es
o af
ecta
o p
uede
afe
ctar
a s
u s
alud
, y (
3) e
l gra
do e
n qu
e es
o af
ecta
a s
u re
laci
ón
con
igua
les
y co
n ot
ras
pers
onas
. ⇒
E
n es
ta t
ipol
ogía
no
hay
calif
icac
ión
de g
rave
dad
muy
ele
vada
.
1.
Gra
veda
d el
evad
a •
Hay
una
falt
a de
hig
iene
muy
not
oria
(po
r ej
empl
o, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
se
ha b
añad
o o
duch
ado
en a
l men
os v
aria
s se
man
as, g
rave
des
aten
ción
a la
sal
ud b
uco-
dent
al, b
ebé
al q
ue
habi
tual
o fr
ecue
ntem
ente
no
se c
ambi
an lo
s pa
ñale
s co
n la
reg
ular
idad
nec
esar
ia).
Esto
ha
prov
ocad
o qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e su
fra
una
enfe
rmed
ad o
tra
stor
no fí
sico
que
req
uier
e tr
atam
ient
o m
édic
o, o
ha
habi
do q
ueja
s de
otr
as p
erso
nas
(por
eje
mpl
o, c
oleg
io) s
obre
su
higi
ene.
Sus
com
pañe
ros
y co
mpa
ñera
s no
jueg
an n
i qui
eren
est
ar c
erca
de
él o
ella
y s
ufre
un
fuer
te r
echa
zo s
ocia
l por
est
e m
otiv
o qu
e pr
ovoc
a au
senc
ia o
gra
ve r
estr
icci
ón d
e re
laci
ones
con
igua
les.
2.
G
rave
dad
mod
erad
a •
Hay
una
falt
a de
hig
iene
muy
not
oria
(po
r ej
empl
o, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
se
ha b
añad
o o
duch
ado
en a
l men
os v
aria
s se
man
as, d
espi
de u
n fu
erte
olo
r co
rpor
al o
buc
al, t
iene
los
dien
tes
cubi
erto
s de
sar
ro, a
mar
illen
tos
o co
n m
anch
as, l
leva
la r
opa
suci
a y
con
man
chas
que
pro
babl
emen
te n
o se
pue
den
quita
r, p
elo
con
rest
os d
e co
mid
a o
hece
s), a
unqu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
pad
ece
ning
una
enfe
rmed
ad n
i tra
stor
no fí
sico
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo. H
a ha
bido
que
jas
de o
tras
per
sona
s (p
or e
jem
plo,
col
egio
) so
bre
la h
igie
ne d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Aun
que
esta
situ
ació
n no
ha
prov
ocad
o un
a au
senc
ia o
gra
ve r
estr
icci
ón e
n la
rel
ació
n co
n ig
uale
s, h
a te
nido
alg
unas
rep
ercu
sion
es n
egat
ivas
(al
guna
res
tric
ción
) a
este
niv
el.
3.
Rie
sgo
leve
•
Hab
itua
lmen
te e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
se
lava
, ba
ña o
duc
ha c
on r
egul
arid
ad a
unqu
e lo
nec
esite
, tie
ne e
l pel
o vi
sibl
emen
te s
ucio
, pue
de q
ue d
espi
da o
lor
corp
oral
o t
enga
n m
al a
lient
o,
la r
opa
está
bas
tant
e su
cia
y no
se
cam
bia
dura
nte
vari
os d
ías.
Pero
eso
no
le h
a pr
ovoc
ado
ning
una
enfe
rmed
ad n
i tra
stor
no fí
sico
, ni p
rovo
ca r
echa
zo o
aus
enci
a o
rest
ricc
ión
de
rela
cion
es c
on ig
uale
s.
• O
casi
onal
men
te e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
se
lava
, bañ
a o
duch
a au
nque
lo n
eces
ite, t
iene
el p
elo
visi
blem
ente
suc
io o
des
pein
ado,
pue
de q
ue d
espi
da o
lor
corp
oral
o t
enga
mal
alie
nto,
la
ropa
est
á ba
stan
te s
ucia
y n
o se
cam
bia.
Per
o es
o no
le h
a pr
ovoc
ado
ning
una
enfe
rmed
ad n
i tra
stor
no fí
sico
, ni p
rovo
ca r
echa
zo y
aus
enci
a o
rest
ricc
ión
de r
elac
ione
s co
n ig
uale
s.
4.
Ade
cuad
a •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
se la
va, b
aña
o du
cha
diar
iam
ente
o c
ada
dos
o tr
es d
ías.
Tie
ne e
l pel
o pe
inad
o y
limpi
o. S
e ca
mbi
a de
rop
a co
n re
gula
rida
d, a
unqu
e no
est
é ex
teri
orm
ente
suc
ia. S
e po
ne r
opa
inte
rior
lim
pia
todo
s lo
s dí
as.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (33/71)
28 Ju
nio
2011
32
-
CO
ND
ICIO
NES
HIG
IÉN
ICA
S D
E LA
VIV
IEN
DA
–
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o).
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e en
bas
e a
(1)
la s
ever
idad
de
las
defic
ienc
ias
obse
rvad
as e
n la
s co
ndic
ione
s hi
gién
icas
de
la v
ivie
nda,
y
(2)
el im
pact
o qu
e ti
enen
o p
uede
n te
ner
en la
sal
ud d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Se
tie
ne e
n cu
enta
tam
bién
la d
ispo
sici
ón d
el p
adre
y l
a m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
a co
rreg
ir la
sit
uaci
ón.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
Cas
a ex
trem
adam
ente
suc
ia, s
e da
n va
rias
con
dici
ones
de
falt
a gr
ave
de h
igie
ne19
que
sup
onen
un
seri
o pe
ligro
par
a la
sal
ud d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Pue
de q
ue a
lgun
o de
los
niño
s, ni
ñas
o ad
oles
cent
es h
aya
enfe
rmad
o po
r es
te m
otiv
o (p
or e
jem
plo,
tra
stor
no in
test
inal
, int
oxic
ació
n), r
equi
rien
do t
rata
mie
nto
méd
ico.
2.
G
rave
dad
elev
ada
•
Se d
an v
aria
s co
ndic
ione
s de
falt
a gr
ave
de h
igie
ne, p
ero
no s
upon
en u
n se
rio
pelig
ro p
ara
la s
alud
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. N
ingu
no d
e lo
s ni
ños,
niña
s y
adol
esce
ntes
ha
enfe
rmad
o ni
req
ueri
do t
rata
mie
nto
méd
ico
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo.
• Se
dan
las
circ
unst
anci
as s
eñal
adas
com
o “g
rave
dad
mod
erad
a” y
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
han
res
pond
ido
a la
s in
dica
cion
es d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
de
corr
egir
la s
itua
ción
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• H
ay m
ucha
suc
ieda
d en
la v
ivie
nda,
per
o no
pre
senc
ia g
ener
aliz
ada
de d
esec
hos
orgá
nico
s en
est
ado
de d
esco
mpo
sici
ón.
Ejem
plos
: la
alfo
mbr
a, m
oque
ta y
bal
dosa
s es
tán
suci
as, l
a al
fom
bra
huel
e; h
ay p
olvo
y s
ucie
dad
por
toda
s pa
rtes
y a
cum
ulad
a en
las
esqu
inas
; la
casa
hue
le a
hum
edad
y p
odri
do; e
l bañ
o tie
ne u
n fu
erte
olo
r a
suci
o; a
lgun
as e
squi
nas
o ha
bita
cion
es s
e ut
iliza
n pa
ra a
mon
tona
r po
rque
rías
o t
rast
os; l
os p
lato
s só
lo s
e la
van
cuan
do n
o qu
eda
ning
uno
limpi
o; h
ay c
omid
a pe
rece
dera
fuer
a de
l fri
gorí
fico
y a
vece
s es
trop
eada
; dur
ante
el d
ía
pued
en v
erse
inse
ctos
por
el s
uelo
, pue
de q
ue h
aya
rato
nes
(no
rata
s); l
as p
ared
es, p
uert
as e
inst
alac
ione
s de
l bañ
o es
tán
desc
olor
idas
y c
on m
anch
as d
e su
cied
ad y
gra
sa; l
a ro
pa b
lanc
a se
util
iza
aunq
ue e
sté
suci
a (a
unqu
e si
n re
stos
de
orin
a, h
eces
o d
esec
hos
orgá
nico
s).
Pued
e qu
e ha
ya u
na c
iert
a ac
umul
ació
n de
bas
ura
porq
ue n
o se
sac
a co
n la
frec
uenc
ia n
eces
aria
, per
o es
tá e
n bo
lsas
. Ést
a es
una
sit
uaci
ón h
abit
ual,
aunq
ue n
ingu
no d
e lo
s ni
ños,
niñ
as y
ado
lesc
ente
s ha
enf
erm
ado
o ha
req
ueri
do t
rata
mie
nto
méd
ico
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo.
4.
Rie
sgo
leve
•
La c
asa
está
des
orde
nada
, pol
vori
enta
; pu
ede
que
las
cosa
s es
tén
espa
rcid
as p
or t
odas
par
tes
y ha
ya r
esto
s vi
sibl
es d
e su
cied
ad e
n pu
erta
s, v
enta
nas,
sue
lo, e
tc.,
per
o no
hay
pila
s de
ba
sura
y lo
s pr
oduc
tos
pere
cede
ros
se g
uard
an e
n el
frig
orífi
co. E
sta
situ
ació
n pu
ede
ser
ocas
iona
l o h
abit
ual,
pero
nin
guno
de
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes
ha e
nfer
mad
o o
requ
erid
o tr
atam
ient
o m
édic
o co
mo
cons
ecue
ncia
de
ello
ni l
a si
tuac
ión
supo
ne u
n ri
esgo
par
a su
sal
ud.
5.
Ade
cuad
a
• La
cas
a es
tá g
ener
alm
ente
lim
pia
y or
dena
da; l
a al
fom
bra,
moq
ueta
s y
suel
o se
bar
ren
a m
enud
o y
se li
mpi
an c
uand
o es
nec
esar
io (a
unqu
e pu
ede
habe
r al
go d
e pe
lusa
, hilo
s y
troz
os d
e pa
pel);
se
quita
el p
olvo
reg
ular
men
te (
no h
ay m
ás q
ue u
na fi
na c
apa
de p
olvo
enc
ima
de lo
s m
uebl
es);
olor
es a
grad
able
s o
neut
ros;
la c
asa
está
ord
enad
a (p
ero
pued
e ha
ber
obje
tos
de u
so d
iari
o de
sord
enad
os, a
brig
os s
in c
olga
r); l
a ba
sura
se
reco
ge e
n un
rec
ipie
nte
adec
uado
; lo
s pl
atos
se
frie
gan
o al
men
os s
e po
nen
en la
freg
ader
a de
spué
s de
cad
a co
mid
a; lo
s al
imen
tos
se g
uard
an
adec
uada
men
te; l
a ro
pa b
lanc
a es
tá li
mpi
a, s
in r
esto
s or
gáni
cos
ni b
icho
s.
19 F
alta
gra
ve d
e hi
gien
e: L
a fa
lta g
rave
de
higi
ene
incl
uye
fund
amen
talm
ente
la a
cum
ulac
ión
en la
viv
iend
a de
res
iduo
s or
gáni
cos
en e
stad
o de
des
com
posi
ción
que
, en
gene
ral,
se a
soci
a a
la p
rese
ncia
de
inse
ctos
, par
ásito
s y/
o ro
edor
es. T
ambi
én s
e in
cluy
en s
ituac
ione
s en
las
que
la fa
lta d
e hi
gien
e pr
ovoc
a la
apa
rici
ón d
e pl
agas
no
cont
rola
das
de in
sect
os, p
arás
itos
u ot
ro t
ipo
de a
nim
ales
qu
e pu
eden
tra
nsm
itir
enfe
rmed
ades
o c
ausa
r le
sion
es s
eria
s a
los
niño
s, n
iñas
y a
dole
scen
tes.
Eje
mpl
os d
e co
ndic
ione
s de
fal
ta g
rave
de
higi
ene:
Moq
ueta
, alfo
mbr
as, p
ared
es, p
uert
as, s
uelo
s, b
años
y
men
aje
dom
éstic
o (p
lato
s, r
opa
de c
ama,
etc
.) co
n gr
an c
antid
ad d
e re
stos
de
com
ida,
des
perd
icio
s o
dese
chos
incr
usta
dos;
gru
esa
capa
de
suci
edad
o g
rasa
por
tod
as p
arte
s y
acum
ulad
a en
las
esqu
inas
; pa
rási
tos,
inse
ctos
o r
atas
; mue
bles
o c
olch
ones
em
papa
dos
en o
rina
; exc
rem
ento
s en
el s
uelo
; com
ida
podr
ida
que
no s
e re
tira;
bas
ura
desb
orda
da o
acu
mul
ada
en d
ifere
ntes
par
tes
de la
cas
a; o
lore
s in
tole
rabl
es (
orin
a, h
eces
, des
echo
s); d
espe
rdic
ios
hum
anos
o a
nim
ales
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (34/71)
28 Ju
nio
2011
33
- ES
TA
BIL
IDA
D Y
CO
ND
ICIO
NES
DE
HA
BIT
AB
ILID
AD
DE
LA V
IVIE
ND
A -
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
en b
ase
a (1
) la
dis
posi
ción
por
par
te d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de u
na v
ivie
nda
con
unas
mín
imas
co
ndic
ione
s de
est
abili
dad,
seg
urid
ad, e
spac
io y
hab
itab
ilida
d, y
(2)
el g
rado
en
que
su m
adre
, pad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
tie
nen
conc
ienc
ia d
e la
impo
rtan
cia
de e
llo y
mue
stra
n un
com
port
amie
nto
resp
onsa
ble
en e
ste
sent
ido.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• La
fam
ilia
vive
en
una
casa
en
esta
do r
uino
so o
en
cond
icio
nes
que
impl
ican
pel
igro
de
derr
umba
mie
nto.
Est
as c
ondi
cion
es s
upon
en u
n pe
ligro
evi
dent
e pa
ra la
seg
urid
ad d
el n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
, per
o la
fam
ilia
se n
iega
a a
band
onar
la c
asa
a pe
sar
de h
abér
sele
s se
ñala
do la
exi
sten
cia
de d
icho
rie
sgo.
2.
G
rave
dad
elev
ada
• La
fam
ilia
no d
ispo
ne d
e vi
vien
da, l
a ha
per
dido
o e
stá
a pu
nto
de p
erde
rla
por
desa
huci
o o
impa
go d
e la
ren
ta y
no
tiene
n un
luga
r al
tern
ativ
o al
que
ir o
el l
ugar
al q
ue p
uede
n ir
no
cuen
ta c
on la
s co
ndic
ione
s m
ínim
as d
e ha
bita
bilid
ad. L
os S
ervi
cios
Soc
iale
s M
unic
ipal
es h
an r
ealiz
ado
las
gest
ione
s ne
cesa
rias
par
a ay
udar
a la
fam
ilia
a di
spon
er d
e un
al
ojam
ient
o en
con
dici
ones
ade
cuad
as, p
ero
no h
a si
do p
osib
le20
. •
La fa
milia
vive
en
una
tiend
a de
cam
paña
, fur
gone
ta, c
oche
, car
avan
a, e
dific
io e
n es
tado
muy
pre
cario
o s
imila
r que
no
disp
one
del e
quip
amie
nto
y se
rvici
os m
ínim
os e
n cu
anto
a a
gua
corr
ient
e, c
alef
acció
n,
elec
tricid
ad, e
quip
amie
nto
para
coc
inar
, esp
acio
y/o
ele
men
tos
para
la h
igie
ne p
erso
nal (
WC)
. Pu
ede
que
se tr
ate
de u
na v
ivien
da o
cupa
da o
com
parti
da c
on o
tras
fam
ilias
o pe
rson
as, q
ue p
uede
n se
r de
scon
ocid
as. P
uede
que
no
haya
esp
acio
par
a qu
e la
fam
ilia d
ispon
ga d
e m
omen
tos
de in
timid
ad e
inte
racc
ión
rela
jada
. El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
disp
one
de u
n es
pacio
pro
pio
que
le p
ropo
rcio
ne u
na
mín
ima
intim
idad
o e
spac
io/e
quip
amie
nto
para
real
izar
sus
tare
as e
scol
ares
. La
fam
ilia
vive
hab
itua
lmen
te e
n es
te t
ipo
de c
ondi
cion
es y
han
rec
haza
do o
han
hec
ho u
n us
o in
apro
piad
o de
las
ayud
as e
conó
mic
as o
viv
iend
as q
ue s
e le
s ha
n of
reci
do d
esde
los
Serv
icio
s So
cial
es. P
uede
hab
er fr
ecue
ntes
cam
bios
de
ubic
ació
n o
dom
icili
o, p
ero
siem
pre
en c
ondi
cion
es s
imila
res.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• ID
EM A
L SE
GU
ND
O E
PÍG
RAFE
DE
GRA
VED
AD E
LEVA
DA:
La
fam
ilia v
ive e
n un
a tie
nda
de c
ampa
ña, f
urgo
neta
, coc
he, c
arav
ana,
edi
ficio
en
esta
do m
uy p
reca
rio o
sim
ilar q
ue n
o di
spon
e de
l equ
ipam
ient
o y
serv
icios
mín
imos
en
cuan
to a
agu
a co
rrie
nte,
cal
efac
ción,
ele
ctric
idad
, equ
ipam
ient
o pa
ra c
ocin
ar, e
spac
io y
/o e
lem
ento
s pa
ra la
hig
iene
per
sona
l (W
C).
Pued
e qu
e se
trat
e de
una
vivi
enda
ocu
pada
o
com
parti
da c
on o
tras
fam
ilias
o pe
rson
as, q
ue p
uede
n se
r des
cono
cidas
. Pu
ede
que
no h
aya
espa
cio p
ara
que
la fa
milia
disp
onga
de
mom
ento
s de
intim
idad
e in
tera
cció
n re
laja
da. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
disp
one
de u
n es
pacio
pro
pio
que
le p
ropo
rcio
ne u
na m
ínim
a in
timid
ad o
esp
acio
/equ
ipam
ient
o pa
ra re
aliz
ar s
us ta
reas
esc
olar
es.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ac
epta
n la
ayu
da d
e lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
Mun
icip
ales
par
a di
spon
er d
e un
alo
jam
ient
o en
mej
ores
con
dici
ones
. 4.
R
iesg
o le
ve
• La
viv
iend
a cu
enta
con
el e
quip
amie
nto
bási
co –
aunq
ue p
uede
hab
er d
éfic
its le
ves-
, per
o no
dis
pone
de
cond
icio
nes
adec
uada
s pa
ra q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e te
nga
inti
mid
ad c
uand
o la
nec
esit
a o
espa
cio/
equi
pam
ient
o pa
ra r
ealiz
ar s
us t
area
s es
cola
res.
5.
A
decu
ada
•
La fa
mili
a di
spon
e de
viv
iend
a es
tabl
e –a
rren
dada
o e
n pr
opie
dad-
, con
esp
acio
y e
quip
amie
nto
básic
o su
ficie
nte
para
sus
nec
esid
ades
y e
n bu
enas
con
dici
ones
de
func
iona
mie
nto.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
disp
one
de in
timid
ad s
ufic
ient
e y
espa
cio/
equi
pam
ient
o pa
ra h
acer
sus
tar
eas
esco
lare
s.
20
Ant
e fa
mili
as c
uya
únic
a pr
oble
mát
ica
en r
elac
ión
a la
ate
nció
n y
cuid
ado
de lo
s ni
ños,
niña
s y
adol
esce
ntes
sea
n la
s di
ficul
tade
s m
ater
iale
s, y
conc
reta
men
te la
car
enci
a de
viv
iend
a, s
u pé
rdid
a in
min
ente
o
la n
o di
spon
ibili
dad
de v
ivie
nda
en c
ondi
cion
es m
ínim
amen
te a
decu
adas
, los
Ser
vici
os S
ocia
les
Mun
icip
ales
llev
arán
a c
abo
las
actu
acio
nes
opor
tuna
s pa
ra p
rom
over
el a
cces
o de
dic
has
fam
ilias
a u
n al
ojam
ient
o te
mpo
ral –
bien
a t
ravé
s de
su
prop
ia r
ed n
atur
al d
e ap
oyo
o a
trav
és d
e lo
s re
curs
os d
e la
adm
inis
trac
ión
públ
ica-
que
per
mita
la p
rese
rvac
ión
de la
uni
dad
fam
iliar
y g
estio
nará
n lo
s ap
oyos
ne
cesa
rios
par
a qu
e la
fam
ilia
pued
a lle
gar
a di
spon
er d
e un
a vi
vien
da e
stab
le c
uyas
con
dici
ones
ase
gure
n el
bie
nest
ar d
e lo
s ni
ños,
niñ
as y
ado
lesc
ente
s. Só
lo c
uand
o no
sea
pos
ible
con
segu
ir d
icho
al
ojam
ient
o, e
star
á ju
stifi
cada
la v
alor
ació
n de
la e
xist
enci
a de
una
situ
ació
n de
des
prot
ecci
ón e
leva
da y
la c
onsi
guie
nte
inte
rven
ción
de
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
. És
tos
valo
rará
n en
tonc
es la
pe
rtin
enci
a de
asu
mir
la
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
ent
endi
éndo
la c
omo
una
med
ida
tem
pora
l di
rigi
da a
evi
tar
que
éste
suf
ra u
n da
ño s
ever
o.
La d
urac
ión
de e
sta
med
ida
será
lim
itada
y
rest
ring
ida
al t
iem
po n
eces
ario
par
a re
solv
er lo
s pr
oble
mas
mat
eria
les
y de
viv
iend
a de
la f
amili
a (n
ota:
en
esto
s ca
sos,
no s
erá
nece
sario
que
los
Serv
icios
Soc
iale
s Te
rrito
riale
s in
terv
enga
n un
mín
imo
de d
oce
mes
es c
on la
fam
ilia).
Para
ello
, los
Ser
vici
os S
ocia
les
Ter
rito
rial
es y
Mun
icip
ales
tra
baja
rán
de fo
rma
coor
dina
da n
o só
lo c
on s
us p
ropi
os r
ecur
sos,
sin
o co
n lo
s qu
e pu
edan
obt
ener
se d
e la
red
nat
ural
de
apoy
o de
la fa
mili
a y
de lo
s de
pend
ient
es d
e ot
ros
sect
ores
de
la a
dmin
istr
ació
n pú
blic
a co
mpe
tent
es e
n la
mat
eria
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (35/71)
28 Ju
nio
2011
34
B. N
EG
LIG
EN
CIA
HA
CIA
NE
CE
SID
AD
ES
DE
SE
GU
RID
AD
- SE
GU
RID
AD
FÍS
ICA
DE
LA V
IVIE
ND
A Y
PR
EVEN
CIÓ
N D
E R
IESG
OS
-
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
en b
ase
a (1
) la
pre
senc
ia d
e dé
ficit
s de
seg
urid
ad e
n la
viv
iend
a, (
2) l
a in
tens
idad
o f
recu
enci
a de
co
nduc
tas
tem
erar
ias
del p
adre
y m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e , (
3) e
l gra
do d
e am
enaz
a qu
e ta
les
défic
its
supo
nen
para
la in
tegr
idad
fís
ica
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y (
4) e
l gra
do e
n qu
e el
pad
re,
la m
adre
o l
as p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da t
iene
n co
ncie
ncia
de
la im
port
anci
a de
ello
y m
uest
ran
un c
ompo
rtam
ient
o re
spon
sabl
e en
est
e se
ntid
o.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
Hay
una
o v
aria
s co
ndic
ione
s ob
viam
ente
pel
igro
sas
en la
cas
a pr
esen
tes
desd
e ha
ce t
iem
po. H
ay u
n pe
ligro
evi
dent
e pa
ra la
vid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
las
pers
onas
adu
ltas
que
vive
n en
la c
asa
no m
uest
ran
conc
ienc
ia d
e el
lo, n
o ha
n to
mad
o m
edid
as p
ara
reso
lver
lo y
no
ejer
cen
una
supe
rvis
ión
sufic
ient
e. P
uede
que
alg
ún n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de
la fa
mili
a ha
ya s
ufri
do a
lgún
dañ
o o
lesi
ón fí
sica
que
hay
a re
quer
ido
aten
ción
méd
ica.
. •
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da h
an p
rota
goni
zado
con
duct
as t
emer
aria
s co
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e (p
or e
jem
plo,
con
ducc
ión
tem
erar
ia, p
orta
r a
un
bebé
en
esta
do d
e co
mpl
eta
embr
iagu
ez o
baj
o lo
s ef
ecto
s de
dro
gas)
que
han
sup
uest
o un
pel
igro
evi
dent
e pa
ra la
vid
a de
ést
e o
ésta
. N
o m
uest
ran
conc
ienc
ia d
e el
lo y
se
valo
ra
alta
men
te p
roba
ble
que
tal s
itua
ción
pue
da v
olve
r a
repe
tirs
e. P
uede
que
alg
ún n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de la
fam
ilia
haya
suf
rido
alg
ún d
año
o le
sión
físic
a q
ue h
aya
requ
erid
o at
enci
ón
méd
ica.
2.
G
rave
dad
elev
ada
•
Hay
una
o v
aria
s co
ndic
ione
s pe
ligro
sas
en la
cas
a pr
esen
tes
desd
e ha
ce t
iem
po. H
ay p
elig
ro d
e qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e su
fra
un d
año
seri
o; e
s po
co p
roba
ble
que
pong
a en
ri
esgo
su
vida
, per
o po
dría
ocu
rrir
un
acci
dent
e gr
ave.
Las
per
sona
s ad
ulta
s qu
e vi
ven
en la
cas
a no
mue
stra
n co
ncie
ncia
del
pel
igro
que
cor
re e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, n
o ha
n to
mad
o m
edid
as p
ara
reso
lver
lo y
en
gene
ral n
o ej
erce
n un
a su
perv
isió
n su
ficie
nte.
Pue
de q
ue a
lgún
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
la fa
mili
a ha
ya s
ufri
do a
lgún
dañ
o o
lesi
ón fí
sica
que
ha r
eque
rido
ate
nció
n m
édic
a.
• El
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
han
pro
tago
niza
do fr
ecue
ntes
con
duct
as t
emer
aria
s co
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e q
ue h
an s
upue
sto
un p
elig
ro d
e qu
e és
te o
ést
a su
fra
un d
año
seri
o. S
e va
lora
alt
amen
te p
roba
ble
que
tal s
itua
ción
pue
da v
olve
r a
repe
tirs
e; a
unqu
e es
poc
o pr
obab
le q
ue p
onga
en
ries
go la
vid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, p
odrí
a oc
urri
r un
acc
iden
te g
rave
. El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da h
an n
o m
uest
ran
conc
ienc
ia d
e el
lo. P
uede
que
alg
ún n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de la
fam
ilia
haya
suf
rido
alg
ún d
año
o le
sión
físi
ca q
ue h
aya
requ
erid
o at
enci
ón m
édic
a.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
Hay
una
o v
aria
s co
ndic
ione
s pe
ligro
sas
en la
cas
a pr
esen
tes
desd
e ha
ce t
iem
po.
Hay
mom
ento
s en
que
las
pers
onas
adu
ltas
no s
uper
visa
n ad
ecua
dam
ente
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
lo
que
impl
ica
un p
elig
ro d
e qu
e su
fra
un d
año
seri
o; e
s po
co p
roba
ble
que
pong
a en
rie
sgo
su v
ida,
per
o po
dría
ocu
rrir
un
acci
dent
e gr
ave.
Nin
gún
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
de la
fa
mili
a ha
suf
rido
alg
ún d
año
o le
sión
físi
ca p
or e
llo.
• E
n va
rias
oca
sion
es e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
han
pro
tago
niza
do c
ondu
ctas
tem
erar
ias
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
que
han
sup
uest
o un
pe
ligro
de
que
éste
o é
sta
sufr
a un
dañ
o se
rio.
Se
valo
ra p
roba
ble
que
tal s
itua
ción
pue
da v
olve
r a
repe
tirs
e; a
unqu
e es
poc
o pr
obab
le q
ue p
onga
en
ries
go la
vid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, p
odrí
a oc
urri
r un
acc
iden
te g
rave
. Nin
gún
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
de la
fam
ilia
ha s
ufri
do a
lgún
dañ
o o
lesió
n fís
ica
por
ello
. 4.
Le
ve
• H
ay u
na o
dos
con
dici
ones
pel
igro
sas
en la
cas
a. L
a su
perv
isió
n qu
e ej
erce
n la
s pe
rson
as a
dulta
s qu
e vi
ven
en e
l dom
icili
o es
ade
cuad
a, p
ero
exis
te e
l rie
sgo
de u
n ac
cide
nte
dom
ésti
co q
ue p
uede
pro
voca
r un
dañ
o se
rio
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. N
ingú
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e de
la fa
mili
a ha
suf
rido
dañ
o o
lesi
ón fí
sica
por
ello
. 5.
A
decu
ada
• N
o ex
iste
n co
ndic
ione
s pe
ligro
sas
obvi
as e
n la
cas
a.
• El
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da n
o ha
n pr
otag
oniz
ado
cond
ucta
s te
mer
aria
s co
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
Ejem
plos
de
cond
icio
nes
pelig
rosa
s : E
scap
e de
gas
de
estu
fas
o co
cina
; inc
endi
o re
cien
te e
n al
guna
hab
itaci
ón o
en
el e
dific
io; e
scap
e de
agu
a ca
lient
e o
vapo
r de
los
radi
ador
es; s
usta
ncia
s (p
or e
jem
plo,
pr
oduc
tos
quím
icos
, med
icin
as)
u ob
jeto
s pe
ligro
sos
(arm
as, c
uchi
llos,
tije
ras)
gua
rdad
os e
n es
tant
ería
s ba
jas
o ar
mar
ios
sin
cerr
ar c
on ll
ave,
deb
ajo
de la
freg
ader
a o
al d
escu
bier
to; v
enta
nas
abie
rtas
sin
pr
otec
ción
; ven
tana
s co
n cr
ista
les
roto
s o
sin
crist
ales
; esc
aler
as s
in p
rote
cció
n.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (36/71)
28 Ju
nio
2011
35
- SU
PER
VISI
ÓN
-
C
UA
DR
O O
RIE
NT
AT
IVO
: C
rite
rios
par
a va
lora
r la
s ne
cesi
dade
s de
sup
ervi
sión
de
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
La
res
pons
abili
dad
últi
ma
de la
pro
tecc
ión,
seg
urid
ad y
bie
nest
ar d
e un
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
de
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an s
u tu
tela
o g
uard
a,
inde
pend
ient
emen
te d
e qu
e es
tén
pres
ente
s pa
ra s
uper
visa
rle
pers
onal
men
te o
no.
La
eda
d no
es
el ú
nico
fact
or a
ten
er e
n cu
enta
par
a va
lora
r la
s ne
cesi
dade
s de
sup
ervi
sión
de
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Otr
os fa
ctor
es a
con
side
rar
son
su g
rado
de
mad
urez
o
la p
rese
ncia
de
prob
lem
as e
moc
iona
les
o lim
itac
ione
s fís
icas
o i
ntel
ectu
ales
. L
os c
rite
rios
ori
enta
tivo
s re
cogi
dos
en e
l cu
adro
sig
uien
te d
eber
án,
por
tant
o, a
dapt
arse
en
func
ión
de la
pre
senc
ia y
sev
erid
ad d
e lim
itac
ione
s qu
e af
ecte
n a
la a
uton
omía
y g
rado
de
desa
rrol
lo d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Ed
ad d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
So
lo o
sol
a d
uran
te d
os
hora
s o
men
os
Solo
o s
ola
de d
os a
cu
atro
hor
as
Solo
o s
ola
a la
noc
he
en c
asa
Fuer
a de
cas
a si
n un
a pe
rson
a a
dult
a So
lo o
sol
a e
n el
coc
he
dura
nte
un t
iem
po
limit
ado
Pued
e cu
idar
a o
tros
ni
ños,
niñ
as o
ad
oles
cent
es
0-4
años
N
O
NO
N
O
NO
SÍ
, exc
epto
si h
ace
muc
ho
frío
o c
alor
; a la
vis
ta d
e un
a pe
rson
a ad
ulta
y
atad
o en
su
silla
; con
las
llave
s qu
itada
s y
el fr
eno
de m
ano
pues
to
NO
5-6
años
N
O
NO
N
O
SÍ, e
n zo
na d
e ju
ego
o ja
rdín
con
acc
eso
inm
edia
to a
una
per
sona
ad
ulta
(co
n su
perv
isió
n vi
sual
o a
una
dis
tanc
ia
que
perm
ita o
ír o
hab
lar
con
el n
iño
o ni
ña)
SÍ, e
xcep
to s
i hac
e m
ucho
fr
ío o
cal
or; a
la v
ista
de
una
pers
ona
adul
ta y
at
ado
en s
u si
lla; c
on la
s lla
ves
quita
das
y el
fren
o de
man
o pu
esto
NO
7-8
años
N
O
NO
N
O
SÍ, c
on a
cces
o a
una
pers
ona
adul
ta
SÍ, e
xcep
to s
i hac
e m
ucho
fr
ío o
cal
or; c
on la
s lla
ves
quita
das
y el
fren
o de
m
ano
pues
to
NO
9 añ
os
SÍ d
uran
te e
l día
N
O
NO
SÍ
SÍ
, con
las
llave
s qu
itada
s y
el fr
eno
de m
ano
pues
to
NO
10-1
1 añ
os
SÍ, c
on a
cces
o rá
pido
a
una
pers
ona
adul
ta
(tel
éfon
o)
SÍ, c
on a
cces
o rá
pido
a
una
pers
ona
adul
ta
(tel
éfon
o)
NO
SÍ
SÍ
, con
las
llave
s qu
itada
s y
el fr
eno
de m
ano
pues
to
NO
12-1
4 añ
os
SÍ
SÍ
N
O
SÍ
SÍ
SÍ, c
on in
stru
ccio
nes
clar
as
15-1
7 añ
os
SÍ
SÍ
SÍ
SÍ
SÍ
SÍ
Siem
pre
que
se s
eñal
a “S
Í”, l
os p
adre
s y
mad
res
o pe
rson
as q
ue e
jerz
an la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
nen
que
valo
rar
la s
ituac
ión
conc
reta
y t
omar
med
idas
par
a pr
even
ir cu
alqu
ier
incid
ente
o
cont
ratie
mpo
que
pue
da p
rodu
cirse
. Ha
de te
ners
e cu
idad
o co
n de
jar a
ado
lesc
ente
s de
15-
17 a
ños
sin u
na p
erso
na a
dulta
resp
onsa
ble
a la
noc
he.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (37/71)
28 Ju
nio
2011
36
⇒
La d
ifere
ncia
ent
re e
l “ab
ando
no”
y la
“ne
glig
enci
a en
sup
ervi
sión
” se
cen
tra
en la
inte
nció
n –s
ea e
xplíc
ita
u ob
serv
able
- de
l pad
re y
la m
adre
o d
e la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
de
volv
er p
ara
hace
rse
carg
o de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. E
n lo
s ca
sos
de “
aban
dono
” ta
l int
enci
ón n
o ex
iste
, al
men
os a
cor
to p
lazo
. ⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o). S
e ca
lific
ará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e en
bas
e a
(1)
la p
rese
ncia
y f
recu
enci
a de
déf
icit
s en
rel
ació
n a
la s
uper
visi
ón d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tant
o de
ntro
com
o fu
era
del d
omic
ilio
fam
iliar
, y (
2) e
l gra
do d
e am
enaz
a qu
e ta
les
défic
its
supo
nen
para
su
inte
grid
ad fí
sica
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. E
s im
port
ante
ten
er e
n cu
enta
las
cara
cter
ísti
cas
part
icul
ares
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e (e
dad,
cap
acid
ad in
tele
ctua
l, et
c.)
a la
hor
a de
co
nsid
erar
sus
nec
esid
ades
de
supe
rvis
ión.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• D
e fo
rma
habi
tual
, el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da n
o ej
erce
n un
a su
perv
isió
n co
ntin
uada
–o
no g
aran
tiza
n qu
e ot
ra p
erso
na c
ompe
tent
e lo
hag
a-
sobr
e un
niñ
o o
niña
men
or d
e se
is a
ños.
Vig
ilan
poco
al n
iño
o ni
ña d
entr
o y/
o fu
era
del d
omic
ilio .
Pue
de e
ncon
trar
se s
in s
uper
visi
ón a
decu
ada
en u
n ár
ea m
uy p
elig
rosa
(p.
ej.,
alta
pro
babi
lidad
de
que
le a
trop
elle
un
coch
e, s
e ca
iga
por
una
vent
ana
o se
que
me)
o e
n un
áre
a in
segu
ra d
onde
exi
sten
ele
men
tos
pelig
roso
s (p
.ej.,
acc
eso
a cr
ista
les
roto
s, pr
oduc
tos
quím
icos
, apa
rato
s el
éctr
icos
). •
De
form
a ha
bitu
al u
oca
sion
al s
e ha
dej
a a
un n
iño
o ni
ña m
enor
de
seis
año
s si
n su
perv
isió
n du
rant
e un
tie
mpo
exc
esiv
o (v
er c
uadr
o de
la p
ágin
a an
teri
or) o
a c
argo
de
una
pers
ona
no c
ompe
tent
e (p
.ej.,
otr
o ni
ño o
niñ
a m
enor
de
doce
año
s, un
o u
na a
dole
scen
te c
lara
men
te n
o re
spon
sabl
e, u
na p
erso
na a
dulta
inca
paci
tada
) y
su p
adre
y s
u m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a no
vue
lven
o n
o po
dría
n vo
lver
ant
es d
e qu
e el
niñ
o o
niña
hay
a te
nido
nec
esid
ades
bás
icas
sin
sat
isfa
cer
(p.e
j., r
ecib
ir a
limen
to o
agu
a, e
vita
r un
acc
iden
te, p
edir
ayu
da a
nte
una
emer
genc
ia,
ir a
l bañ
o).
•
Se h
a de
jado
a u
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e co
n hi
stor
ia d
e ac
tos
pelig
roso
s o
dest
ruct
ivos
gra
ves
(p.e
j., id
eas
suic
idas
, com
isió
n de
ince
ndio
s) s
in s
uper
visi
ón a
decu
ada.
•
Se h
a de
jado
a u
n ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e a
carg
o de
una
per
sona
con
his
tori
a pr
evia
de
viol
enci
a o
abus
o se
xual
hac
ia o
tro
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte,
sie
ndo
esta
cir
cuns
tanc
ia c
onoc
ida
por
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
la g
uard
a.
• En
más
de
una
ocas
ión
se h
a de
jado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en u
na s
itua
ción
que
pon
e en
rie
sgo
su v
ida
o no
se
han
tom
ado
las
med
idas
pre
vent
ivas
ade
cuad
as p
ara
alej
arle
de
pelig
ros
real
men
te g
rave
s (p
.ej.,
niñ
o o
niña
men
or d
e do
ce a
ños
con
arm
as d
e fu
ego
o el
emen
tos
real
men
te p
elig
roso
s a
su a
lcan
ce; n
iño
o ni
ña m
enor
de
tres
año
s ce
rca
de u
na p
isci
na s
in s
uper
visi
ón; b
ebé
en la
bañ
era
sin
vigi
lanc
ia).
• U
n ni
ño o
niñ
a m
enor
de
doce
año
s se
ha
fuga
do d
el d
omic
ilio.
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
no s
aben
dón
de e
stá
o no
lo s
aben
con
seg
urid
ad y
no
han
lleva
do a
cab
o ni
ngun
a ac
ción
ni t
iene
n pr
evis
to h
acer
lo p
ara
aseg
urar
se d
e qu
e se
enc
uent
ra b
ien.
P
uede
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
haya
suf
rido
un
daño
físi
co o
hay
a si
do a
gred
ido
o ag
redi
da p
or o
tra
pers
ona
com
o co
nsec
uenc
ia d
e al
guna
de
esta
s si
tuac
ione
s. E
xist
e un
ri
esgo
cla
ro d
e qu
e es
to o
curr
a o
de q
ue s
e ve
a so
met
ido
o so
met
ida
a un
a si
tuac
ión
de e
stré
s im
port
ante
.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• D
e fo
rma
habi
tual
se
deja
a u
n ni
ño o
niñ
a en
tre
seis
y d
oce
años
sin
sup
ervi
sión
dur
ante
un
tiem
po e
xces
ivo
(ver
cua
dro
de la
pág
ina
ante
rior
) o a
car
go d
e un
a pe
rson
a no
co
mpe
tent
e (p
.ej.,
otr
o ni
ño o
niñ
a pe
queñ
a, u
n o
una
adol
esce
nte
clar
amen
te n
o re
spon
sabl
e, u
na p
erso
na a
dulta
inca
paci
tada
). E
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
de
l niñ
o o
niña
le v
igila
n po
co d
entr
o y/
o fu
era
del d
omic
ilio.
Pue
de e
ncon
trar
se s
in s
uper
visió
n ad
ecua
da e
n un
áre
a m
uy p
elig
rosa
(p.
ej.,
alta
pro
babi
lidad
de
que
le a
trop
elle
un
coch
e, s
e ca
iga
por
una
vent
ana
o se
que
me)
o e
n un
áre
a in
segu
ra d
onde
exi
sten
ele
men
tos
pelig
roso
s (p
.ej.,
acc
eso
a cr
ista
les
roto
s, pr
oduc
tos
quím
icos
, apa
rato
s el
éctr
icos
). E
l pad
re y
la m
adre
o lo
s ad
ulto
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
a m
enud
o no
sab
en d
ónde
est
á o
qué
está
hac
iend
o du
rant
e el
día
, per
o se
ase
gura
n qu
e es
té e
n el
dom
icili
o o
sabe
n dó
nde
está
a la
noc
he. H
ay n
iños
o n
iñas
may
ores
o
adol
esce
ntes
que
no
sabe
n dó
nde
está
n su
pad
re y
su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
a la
noc
he o
cuá
ndo
van
a vo
lver
, aun
que
son
capa
ces
de p
edir
ayu
da a
nte
una
emer
genc
ia.
Pued
e qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e m
erod
ee p
or z
onas
des
cono
cida
s. E
n ge
nera
l, se
le h
ace
dem
asia
do r
espo
nsab
le d
e su
pro
pia
segu
rida
d. P
uede
que
el n
iño
o ni
ña h
aya
sufr
ido
un
daño
físi
co o
hay
a si
do a
gred
ido
o ag
redi
da p
or o
tra
pers
ona
com
o co
nsec
uenc
ia d
e es
ta s
itua
ción
. Exi
ste
un r
iesg
o cl
aro
de q
ue e
sto
ocur
ra o
de
que
se v
ea s
omet
ido
o so
met
ida
a un
a si
tuac
ión
de e
stré
s im
port
ante
.
• A
dole
scen
tes
(may
ores
de
12 a
ños)
: A m
enud
o el
o la
ado
lesc
ente
per
man
ece
fuer
a de
l dom
icili
o to
da la
noc
he, s
in q
ue s
u pa
dre
y su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gu
arda
sep
an d
ónde
est
á o
cuán
do v
olve
rá. N
orm
alm
ente
no
sabe
n lo
que
est
á ha
cien
do y
no
hace
n na
da p
ara
aver
igua
rlo.
Mue
stra
n po
co o
nin
gún
inte
rés
por
sus
activ
idad
es t
anto
de
ntro
com
o fu
era
del d
omic
ilio
mie
ntra
s és
tas
no le
s ca
usen
pro
blem
as. P
uede
n de
cir
que
no p
uede
n co
ntro
larl
e o
defe
nder
la in
depe
nden
cia
del o
de
la a
dole
scen
te (
“tie
ne q
ue d
escu
brir
por
sí
mis
mo
o po
r sí
mis
ma
cóm
o es
el m
undo
”). E
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o la
gua
rda
no s
e pr
egun
tan
acer
ca d
el d
iner
o u
obje
tos
que
el o
la a
dole
scen
te o
btie
ne fu
era
del
dom
icili
o o
del h
echo
de
que
frec
uent
e la
com
pañí
a de
per
sona
s ad
ulta
s de
scon
ocid
as o
inap
ropi
adas
u o
tros
u o
tras
ado
lesc
ente
s co
n se
rios
pro
blem
as d
e ad
apta
ción
. O
El o
la a
dole
scen
te s
e ha
fuga
do d
el d
omic
ilio.
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
no s
aben
dón
de e
stá
o no
lo s
aben
con
seg
urid
ad y
no
han
lleva
do a
cab
o ni
ngun
a ac
ción
ni t
iene
n pr
evis
to h
acer
lo p
ara
aseg
urar
se d
e qu
e se
enc
uent
ra b
ien.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (38/71)
28 Ju
nio
2011
37
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
Niñ
os y
niñ
as m
enor
es d
e se
is a
ños:
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da t
iene
n di
ficul
tade
s pa
ra v
igila
r al
niñ
o o
niña
en
el d
omic
ilio
y/o
fuer
a de
él.
Es
bast
ante
frec
uent
e qu
e no
est
án s
ufic
ient
emen
te p
endi
ente
s de
él o
ella
y n
o se
pan
lo q
ue e
stá
haci
endo
, per
dién
dolo
de
su c
ampo
vis
ual,
aunq
ue s
aben
dón
de e
stá.
El n
iño
o ni
ña
pued
e es
tar
haci
endo
cos
as q
ue n
o de
bier
a. S
in e
mba
rgo,
no
ha s
ufri
do n
ingu
na le
sión
o d
año
físic
o gr
ave
por
ello
y s
u pa
dre
y su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
podr
ían
acce
der
a él
o e
lla e
n un
tie
mpo
raz
onab
le s
i hub
iera
una
em
erge
ncia
. •
Niñ
os y
niñ
as e
ntre
sei
s y
doce
año
s: E
l niñ
o o
niña
jueg
a en
la c
alle
al l
ado
del d
omic
ilio.
Su
padr
e y
su m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a pu
eden
sab
er d
ónde
est
á, p
ero
no
lo c
ompr
ueba
n lo
bas
tant
e a
men
udo.
Pue
de d
epen
der
muc
ho d
e ot
ras
pers
onas
que
est
é vi
gila
do o
vig
ilada
. Es
posi
ble
que
no p
udie
ran
acce
der
rápi
dam
ente
al l
ugar
don
de e
stá
juga
ndo
si
fuer
a ne
cesa
rio.
En
ocas
ione
s se
ha
deja
do a
l niñ
o o
niña
al c
uida
do d
e un
a pe
rson
a in
com
pete
nte
(p.e
j., o
tro
niño
o n
iña
pequ
eña,
una
per
sona
adu
lta in
capa
cita
da).
Sin
emba
rgo,
el n
iño
o ni
ña n
unca
ha
sufr
ido
lesi
ones
a c
onse
cuen
cia
de e
sto.
•
Ado
lesc
ente
s (m
ayor
es d
e 12
año
s):
El o
la a
dole
scen
te s
e im
plic
a a
men
udo
en a
ctiv
idad
es in
apro
piad
as s
in q
ue s
u pa
dre
y su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
lo s
epan
; a
men
udo
no s
aben
dón
de e
stá.
A v
eces
no
se e
sfue
rzan
lo s
ufic
ient
e pa
ra d
escu
brir
has
ta d
ónde
pue
de ll
egar
el o
la a
dole
scen
te o
no
reac
cion
an c
on la
s sa
ncio
nes
nece
sari
as
cuan
do s
e in
cum
plen
las
norm
as. M
uest
ran
preo
cupa
ción
por
la s
itua
ción
. Tie
nen
dific
ulta
des
para
con
segu
ir e
l res
peto
del
o d
e la
ado
lesc
ente
, per
o no
lo h
an p
erdi
do c
ompl
etam
ente
. Pu
ede
ser
frec
uent
e qu
e le
dej
en s
olo
o so
la a
la n
oche
en
el d
omic
ilio.
4.
R
iesg
o le
ve
• N
iños
y n
iñas
men
ores
de
seis
año
s: A
unqu
e no
es
lo h
abit
ual,
en o
casio
nes
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da t
iene
n di
ficul
tade
s pa
ra v
igila
r al
niñ
o o
niña
en
el d
omic
ilio
y/o
fuer
a de
él.
Hay
alg
unos
mom
ento
s en
los
que
no e
stán
pen
dien
tes
de é
l o e
lla y
no
sabe
n lo
que
est
á ha
cien
do, t
enié
ndol
o fu
era
de s
u ca
mpo
vis
ual,
aunq
ue s
aben
dón
de e
stá.
El
niño
o n
iña
pued
e es
tar
haci
endo
cos
as q
ue n
o de
bier
a. S
in e
mba
rgo,
no
ha s
ufri
do n
ingu
na le
sión
o da
ño fí
sico
grav
e po
r el
lo y
su
padr
e y
su m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a po
dría
n ac
cede
r a
él o
ella
en
un t
iem
po r
azon
able
si h
ay u
na e
mer
genc
ia.
• N
iños
y n
iñas
ent
re s
eis
y do
ce a
ños:
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da t
iene
n di
ficul
tade
s pa
ra v
igila
r al
niñ
o o
niña
cua
ndo
está
n en
el d
omic
ilio.
No
suel
en e
star
pen
dien
tes
de é
l o e
lla y
no
siem
pre
sabe
n lo
que
est
á ha
cien
do, p
ero
siem
pre
sabe
n dó
nde
está
. El
niñ
o o
niña
est
á a
men
udo
haci
endo
cos
as q
ue n
o de
bier
a. A
vec
es s
e im
plic
a en
ju
egos
vio
lent
os. S
in e
mba
rgo,
no
ha s
ufri
do n
ingu
na le
sión
o d
año
físic
o po
r el
lo y
su
padr
e y
su m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a po
dría
n ac
cede
r a
él o
ella
en
un t
iem
po
razo
nabl
e si
hay
una
em
erge
ncia
. Se
preo
cupa
n po
r su
perv
isar
las
acti
vida
des
del n
iño
o ni
ña fu
era
del d
omic
ilio.
•
Ado
lesc
ente
s (m
ayor
es d
e 12
año
s): E
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en a
l tut
ela
o gu
arda
pon
en n
orm
as a
l o a
la a
dole
scen
te y
gen
eral
men
te la
s ha
cen
cum
plir
. Per
o el
o la
ad
oles
cent
e a
vece
s le
s co
nven
ce p
ara
que
le p
erm
itan
o t
oler
en c
iert
as a
ctiv
idad
es c
ontr
aria
s a
su c
rite
rio
(por
eje
mpl
o, ll
egar
al d
omic
ilio
dem
asia
do t
arde
, acu
dir
a lu
gare
s de
los
que
no
hay
info
rmac
ión
sufic
ient
e o
dond
e no
hay
nin
guna
per
sona
adu
lta q
ue s
e re
spon
sabi
lice
de é
l o e
lla).
5.
A
decu
ada
• El
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
sup
ervi
san
adec
uada
men
te y
en
el m
omen
to p
reci
so la
s ac
tivid
ades
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
ntro
y fu
era
del d
omic
ilio.
Sab
en
dónd
e es
tá y
qué
est
á ha
cien
do, c
on q
uién
est
á y
cuán
do v
olve
rá. S
e po
nen
límite
s pr
ecis
os y
ade
cuad
os a
sus
act
ivid
ades
. Cua
ndo
no e
stán
, dej
an a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
carg
o de
una
per
sona
ad
ulta
res
pons
able
o s
e tr
ata
de u
n o
una
adol
esce
nte
lo b
asta
nte
may
or p
ara
no n
eces
itar
que
ning
una
pers
ona
adul
ta le
cui
de.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (39/71)
28 Ju
nio
2011
38
-
PRO
TEC
CIÓ
N A
NT
E SI
TU
AC
ION
ES D
E D
ESPR
OT
ECC
IÓN
GR
AVE
PER
PET
RA
DA
S PO
R O
TR
AS
PER
SON
AS
– Es
ta s
itua
ción
sól
o se
apl
ica
si la
per
sona
(m
ayor
o m
enor
de
edad
) qu
e ha
mal
trat
ado,
abu
sado
21, a
gred
ido
o am
enaz
ado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
algu
ien
dife
rent
e a
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
zan
su
tute
la o
gua
rda
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o). S
e ca
lific
ará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e cu
ya s
itua
ción
est
á si
endo
ev
alua
da.
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e en
bas
e a
(1)
el c
onoc
imie
nto
por
part
e de
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
de
lo q
ue le
est
aba
ocur
rien
do a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, (
2) s
u ca
paci
dad
para
per
cibi
r la
s se
ñale
s de
que
eso
se
esta
ba p
rodu
cien
do, y
(3)
su
resp
uest
a an
te la
sit
uaci
ón.
⇒
Par
a de
term
inar
si
el m
altr
ato,
agr
esió
n o
abus
o pe
rpet
rado
s po
r un
a te
rcer
a pe
rson
a ha
n si
do g
rave
s, s
e to
mar
án c
omo
refe
renc
ia l
os c
rite
rios
de
grav
edad
ele
vada
o m
uy e
leva
da d
escr
itos
a lo
larg
o de
l ins
trum
ento
. ⇒
E
n es
ta t
ipol
ogía
no
hay
calif
icac
ión
de r
iesg
o le
ve.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
obje
to d
e un
mal
trat
o, a
gres
ión
o ab
uso
grav
es p
or u
na t
erce
ra p
erso
na. A
pes
ar d
e qu
e su
pad
re y
su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gu
arda
era
n co
noce
dore
s de
ello
, man
tuvi
eron
un
pape
l pas
ivo
sin
prot
eger
le o
fing
iero
n qu
e no
sab
ían
qué
esta
ba p
asan
do. N
o to
mar
on n
ingu
na m
edid
a pa
ra a
caba
r co
n el
lo o
im
pedi
r qu
e lo
s in
cide
ntes
se
repi
tier
an. P
uede
que
nie
guen
el m
altr
ato,
la a
gres
ión
o el
abu
so y
no
reco
nozc
an e
l pel
igro
en
que
se e
ncon
trab
a el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. P
uede
que
le
culp
en a
él o
ella
. No
lo d
enun
ciar
on n
i bus
caro
n ay
uda
de fo
rma
inm
edia
ta.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o ob
jeto
de
un m
altr
ato,
agr
esió
n o
abus
o gr
aves
por
una
ter
cera
per
sona
. Su
padr
e y
su m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a no
tu
vier
on b
uen
juic
io p
ara
prev
enir
esa
sit
uaci
ón (
p.ej
., es
a te
rcer
a pe
rson
a te
nía
un a
cces
o al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e si
n re
stri
ccio
nes
ni lí
mite
s); n
o ca
ptar
on la
s se
ñale
s, e
vide
ntes
se
gún
el ju
icio
pro
fesi
onal
, que
indi
caba
n el
rie
sgo
de q
ue o
curr
iera
el m
altr
ato,
la a
gres
ión
o el
abu
so. N
o fu
eron
con
oced
ores
de
lo q
ue p
asab
a. A
l con
ocer
lo o
curr
ido,
hay
alg
unas
ev
iden
cias
de
que
inte
ntar
on d
eten
erlo
per
o no
lo c
onsi
guie
ron.
No
tom
aron
med
idas
suf
icie
ntem
ente
ráp
idas
ni l
imit
aron
el a
cces
o al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
la p
erso
na
resp
onsa
ble
del m
altr
ato,
agr
esió
n o
abus
o. M
anifi
esta
n pr
eocu
paci
ón, p
ero
no t
oman
un
pape
l suf
icie
ntem
ente
act
ivo
o ef
icaz
par
a pr
even
ir la
rep
etic
ión
del m
altr
ato,
agr
esió
n o
abus
o, m
ostr
ando
poc
a ca
paci
dad
para
ello
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
obje
to d
e un
mal
trat
o, a
gres
ión
o ab
uso
grav
es p
or u
na t
erce
ra p
erso
na. S
u pa
dre
y su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
no
tuvi
eron
bue
n ju
icio
par
a pr
even
ir e
sa s
itua
ción
(p.
ej.,
esa
terc
era
pers
ona
tení
a un
acc
eso
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
sin
rest
ricc
ione
s ni
lím
ites)
; no
capt
aron
las
seña
les,
evi
dent
es
segú
n el
juic
io p
rofe
sion
al, q
ue in
dica
ban
el r
iesg
o de
que
ocu
rrie
ra e
l mal
trat
o, la
agr
esió
n o
el a
buso
. No
fuer
on c
onoc
edor
es d
e lo
que
pas
aba.
Rea
ccio
naro
n rá
pida
y
razo
nabl
emen
te a
nte
el in
cide
nte
(p.e
j., d
enun
cian
do a
la p
erso
na c
ulpa
ble
o pi
dien
do a
yuda
) y
acep
tan
la a
yuda
ofr
ecid
a po
r lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
. 4.
N
o pr
esen
te
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o ob
jeto
de
un m
altr
ato,
agr
esió
n o
abus
o gr
aves
por
una
ter
cera
per
sona
a p
esar
del
hec
ho d
e qu
e su
pad
re y
su
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gu
arda
tuv
iera
n bu
en ju
icio
. No
pare
cía
habe
r ni
ngún
indi
cado
r pr
evio
de
que
se fu
era
a da
r el
mal
trat
o, a
gres
ión
o ab
uso,
y/o
tom
aban
las
prec
auci
ones
raz
onab
les
para
inte
ntar
pro
tege
r al
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te d
e cu
alqu
ier
posi
ble
mal
trat
o. U
na v
ez c
onoc
ido
lo s
uced
ido,
han
res
trin
gido
y c
ontr
olad
o de
man
era
adec
uada
el c
onta
cto
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de la
s pe
rson
as
resp
onsa
bles
del
mal
trat
o, a
gres
ión
o ab
uso.
En
caso
de
nece
sita
rlo,
han
pro
cura
do p
ropo
rcio
nar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
la a
yuda
pro
fesi
onal
apr
opia
da.
21
Nót
ese
que
las
situ
acio
nes
de a
buso
sex
ual p
erpe
trad
o po
r pe
rson
as f
amili
ares
o a
llega
das
que
form
an p
arte
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al n
o de
berá
n se
r ca
lific
adas
en
esta
esc
ala,
sin
o en
la d
e A
buso
sex
ual.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (40/71)
28 Ju
nio
2011
39
C
. NE
GLI
GE
NC
IA H
AC
IA N
EC
ESI
DA
DE
S FO
RM
AT
IVA
S
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
en b
ase
a (1
) el
gra
do d
e at
enci
ón y
sup
ervi
sión
del
pad
re y
la
mad
re o
las
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tu
tela
o g
uard
a ha
cia
las
nece
sida
des
form
ativ
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y (
2) s
u re
spue
sta
ante
los
prob
lem
as q
ue é
ste
o és
ta p
uede
pre
sent
ar a
es
te n
ivel
y a
las
dem
anda
s y
orie
ntac
ione
s de
l cen
tro
esco
lar.
⇒
E
n es
ta t
ipol
ogía
no
hay
calif
icac
ión
de g
rave
dad
muy
ele
vada
.
1.
Gra
veda
d el
evad
a •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
está
en
edad
de
esco
lari
zaci
ón o
blig
ator
ia (
6-16
año
s) y
no
está
insc
rito
ni s
e pr
evé
insc
ribi
rle
en n
ingú
n ce
ntro
edu
cati
vo, n
i se
le p
ropo
rcio
na u
n pr
ogra
ma
educ
ativ
o al
tern
ativ
o ho
mol
ogad
o22 .
•
Niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
e ab
ando
na la
esc
olar
izac
ión
ante
s de
los
16 a
ños,
hay
un
100%
de
falt
as n
o ju
stifi
cada
s au
nque
se
encu
entr
e m
atri
cula
do o
alg
unas
tem
pora
das
falt
a al
col
egio
dur
ante
var
ias
sem
anas
ent
eras
o fa
lta
más
de
lo q
ue a
sist
e. E
sta
situ
ació
n se
pro
duce
sin
cau
sa q
ue lo
just
ifiqu
e, y
es
cons
enti
da, e
ncub
iert
a o
prop
icia
da p
or lo
s pr
opio
s pa
dres
y m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ne
cesi
ta u
n la
rgo
trab
ajo
de r
ecup
erac
ión
para
pon
erse
al d
ía e
n el
col
egio
. H
a ha
bido
muc
has
quej
as d
el c
entr
o al
pad
re y
a la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
, per
o no
han
ten
ido
ning
ún r
esul
tado
. •
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tiene
difi
cult
ades
ser
ias
en e
l con
text
o es
cola
r (p
.ej.,
abs
entis
mo
supe
rior
al 5
0%, p
robl
emas
sev
eros
de
incu
mpl
imie
nto
de n
orm
as, s
erio
ret
raso
esc
olar
, ag
resi
ones
o a
men
azas
a c
ompa
ñero
s y
com
pañe
ras)
y e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da n
o re
spon
den
a la
s de
man
das
del c
entr
o. M
uest
ran
una
tota
l de
spre
ocup
ació
n re
spec
to a
los
prob
lem
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y a
su e
volu
ción
en
el e
ntor
no e
scol
ar, o
son
not
oria
men
te in
cons
iste
ntes
(se
incl
uye
ause
ncia
tot
al d
e ap
oyo
y su
perv
isión
de
las
tare
as e
scol
ares
en
caso
s de
niñ
os, n
iñas
o a
dole
scen
tes
con
seri
o re
tras
o es
cola
r, s
iem
pre
y cu
ando
se
prod
uzca
aso
ciad
a a
algu
na d
e la
s ci
rcun
stan
cias
señ
alad
as
ante
rior
men
te).
Pued
e qu
e at
ribu
yan
al c
entr
o lo
s pr
oble
mas
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
2.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
asis
te a
l col
egio
de
man
era
irre
gula
r; h
a fa
ltado
ent
re e
l 20
y el
50%
de
las
jorn
adas
esc
olar
es a
l mes
o fa
lta a
alg
una/
s ho
ra/s
det
erm
inad
a/s
del d
ía o
a a
lgun
a/s
asig
natu
ra/s
con
cret
a/s
de fo
rma
cons
tant
e, a
l men
os d
os v
eces
por
sem
ana.
Est
a si
tuac
ión
se p
rodu
ce s
in c
ausa
que
lo ju
stifi
que,
y e
s co
nsen
tida
, enc
ubie
rta
o p
ropi
ciad
a po
r lo
s pr
opio
s pa
dres
y m
adre
s o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da.
Esto
ha
afec
tado
de
form
a ne
gativ
a al
ren
dim
ient
o es
cola
r de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. E
l col
egio
se
ha q
ueja
do v
aria
s ve
ces
al p
adre
y a
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da, p
ero
no h
an t
enid
o ni
ngún
res
ulta
do.
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
ne d
ificu
ltad
es s
igni
ficat
ivas
en
el c
onte
xto
esco
lar
(p.e
j., a
siste
ncia
irre
gula
r, p
robl
emas
de
incu
mpl
imie
nto
de n
orm
as, f
alta
de
resp
eto
al p
rofe
sora
do y
co
mpa
ñero
s y
com
pañe
ras,
ret
raso
esc
olar
, difi
culta
des
de c
once
ntra
ción
y a
tenc
ión)
y s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
no
resp
onde
n de
man
era
adec
uada
a la
s de
man
das
del c
entr
o (s
e in
cluy
e la
dem
anda
de
apoy
o y
supe
rvis
ión
cerc
ana
a la
s ta
reas
esc
olar
es).
Pue
den
man
ifest
ar p
reoc
upac
ión,
per
o no
ado
ptan
med
idas
apr
opia
das
y co
nsis
tent
es.
• A
dole
scen
tes
may
ores
de
16 a
ños
que,
hab
iend
o ac
abad
o la
esc
olar
izac
ión
oblig
ator
ia c
on e
scas
o o
nulo
apr
ovec
ham
ient
o, n
o es
tán
prep
arad
os p
ara
un t
raba
jo n
i qui
eren
seg
uir
estu
dian
do,
no t
iene
n ni
ngun
a ac
tivi
dad
form
ativ
a o
labo
ral y
no
quie
ren
tene
rla,
y s
u pa
dre
y m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da n
o m
uest
ran
ning
una
preo
cupa
ción
por
su
situ
ació
n ni
inte
ntan
pro
mov
er q
ue s
e im
pliq
ue e
n al
guna
act
ivid
ad fo
rmat
iva
o la
bora
l. Pa
ra c
alifi
car
grav
edad
mod
erad
a el
jove
n ha
de
pres
enta
r, a
dem
ás,
otro
s in
dica
dore
s de
des
adap
taci
ón.
3.
Rie
sgo
leve
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tien
de a
falt
ar a
l col
egio
más
a m
enud
o qu
e ot
ros
y ot
ras
estu
dian
tes,
per
o es
to n
o pa
rece
hab
er a
fect
ado
su r
endi
mie
nto
esco
lar.
El c
oleg
io s
e ha
qu
ejad
o al
guna
vez
al p
adre
y a
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da s
obre
est
o, p
ero
no s
e ha
con
tem
plad
o ni
ngun
a ot
ra m
edid
a.
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
ne a
lgun
as d
ificu
ltad
es in
cipi
ente
s de
com
port
amie
nto,
ada
ptac
ión
o re
ndim
ient
o en
el c
entr
o es
cola
r o
hay
prob
lem
as h
abit
uale
s co
n la
pu
ntua
lidad
, y, s
egún
la v
alor
ació
n de
los
y la
s re
spon
sabl
es e
scol
ares
, el
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a de
berí
an t
raba
jar
en r
elac
ión
más
est
rech
a co
n el
ce
ntro
par
a ab
orda
rlos
. El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da n
o da
n la
deb
ida
impo
rtan
cia
a es
tas
dific
ulta
des.
Se
incl
uye
no d
ar la
deb
ida
impo
rtan
cia
a la
ne
cesi
dad
de a
poya
r y
supe
rvis
ar la
s ta
reas
esc
olar
es d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
22
Si (
1) e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
des
ean
prop
orci
onar
un
prog
ram
a ed
ucat
ivo
adec
uado
e in
divi
dual
izad
o al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, (
2) s
olic
itan
la h
omol
ogac
ión
a la
ent
idad
cor
resp
ondi
ente
rec
ibie
ndo
resp
uest
a ne
gativ
a po
r no
con
tem
plar
se t
al p
osib
ilida
d en
nin
gún
caso
, y (3
) no
hay
otr
os in
dica
dore
s de
des
prot
ecci
ón,
se
proc
eder
á al
cie
rre
de e
xped
ient
e. E
n es
tas
circ
unst
anci
as, e
ste
tipo
de s
ituac
ione
s no
ser
án c
onsi
dera
das
desp
rote
cció
n.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (41/71)
28 Ju
nio
2011
40
4.
Ade
cuad
a •
Pued
e qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
ya fa
ltado
var
ios
días
al c
oleg
io, p
ero
no m
ás q
ue la
may
oría
de
los
y la
s es
tudi
ante
s y
de fo
rma
just
ifica
da.
• El
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
man
tiene
n un
a co
mun
icac
ión
regu
lar
con
los
y la
s re
spon
sabl
es e
scol
ares
, mos
tran
do in
teré
s y
apoy
ando
la e
volu
ción
del
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te. C
uand
o ha
hab
ido
prob
lem
as, q
ue p
uede
n ha
ber
sido
ser
ios,
han
trab
ajad
o de
man
era
estr
echa
con
el c
entr
o pa
ra a
bord
arlo
s, s
iend
o su
res
pues
ta a
decu
ada
y co
nsis
tent
e.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (42/71)
28 Ju
nio
2011
41
D
. NE
GLI
GE
NC
IA H
AC
IA N
EC
ESI
DA
DE
S P
SÍQ
UIC
AS
Impl
ica
desa
tenc
ión
a la
s ne
cesi
dade
s de
inte
racc
ión
y af
ecto
, est
imul
ació
n y
guía
y o
rien
taci
ón d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y e
l rec
hazo
o r
etra
so e
n
la p
rovi
sión
de
aten
ción
psi
coló
gica
o p
siqu
iátr
ica
a pr
oble
mas
em
ocio
nale
s gr
aves
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
⇒
Se c
alifi
cará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e cu
ya s
itua
ción
est
á si
endo
eva
luad
a.
⇒
Se d
efin
e da
ño p
síqu
ico
grav
e co
mo
“la
pres
enci
a co
nsta
tada
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de (
a) u
n tr
asto
rno
psic
opat
ológ
ico,
(b)
sín
tom
as c
línic
os d
e an
sied
ad,
depr
esió
n, r
etra
imie
nto
o co
nduc
ta r
echa
zant
e, c
ondu
ctas
agr
esiv
as o
aut
odes
truc
tiva
s, o
ret
raso
s en
el
desa
rrol
lo,
o (c
) ot
ros
prob
lem
as s
ever
os d
e co
mpo
rtam
ient
o qu
e co
mpr
omet
en s
eria
men
te s
u pr
oces
o de
des
arro
llo y
ada
ptac
ión
pers
onal
y s
ocia
l y r
equi
eren
tra
tam
ient
o es
peci
aliz
ado
inm
edia
to”.
La
pr
esen
cia
de s
ínto
mas
clín
icos
deb
erá
esta
blec
erse
en
base
a la
apl
icac
ión
de t
écni
cas
diag
nóst
icas
obj
etiv
as y
/o in
stru
men
tos
que
disp
onga
n de
índi
ces
adec
uado
s de
fiab
ilida
d y
valid
ez.
Si
tuac
ione
s qu
e im
plic
an g
rave
dad
muy
ele
vada
, ele
vada
y m
oder
ada
Inte
racc
ión
y a
fect
o
⇒
La
gra
veda
d de
la n
eglig
enci
a en
rel
ació
n a
este
tip
o de
nec
esid
ades
se
dete
rmin
a en
func
ión
de (
1) la
inte
nsid
ad y
frec
uenc
ia d
el c
ompo
rtam
ient
o ne
glig
ente
del
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
(2)
la e
dad
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y (
3) la
gr
aved
ad d
e la
s se
cuel
as o
bser
vabl
es e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
En
situ
acio
nes
en q
ue la
gra
veda
d de
l com
port
amie
nto
negl
igen
te d
el p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
es
mod
erad
a (v
éase
pr
imer
epí
graf
e de
dic
ha c
ateg
oría
) pe
ro e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e s
ufre
un
daño
psí
quic
o gr
ave
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo, l
a gr
aved
ad s
e ca
lific
ará
com
o el
evad
a.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
igno
ran
sus
inte
ntos
y n
eces
idad
es d
e in
tera
ctua
r (a
usen
cia
de e
xpre
sión
de a
fect
o, c
uida
do, y
am
or h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte)
y n
o re
fleja
n ni
ngun
a o
esca
sa e
moc
ión
en la
s in
tera
ccio
nes
con
él o
ella
23. L
os m
omen
tos
de in
tera
cció
n ad
ecua
da o
ate
nció
n a
las
nece
sida
des
emoc
iona
les
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
son
inex
iste
ntes
, esp
orád
icos
o e
scas
os. L
os in
tent
os d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
por
obte
ner
la a
tenc
ión
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
de
las
pers
onas
qu
e ej
erce
n su
tute
la o
gua
rda
pued
en a
caba
r en
hos
tilid
ad.
Nun
ca o
rar
amen
te e
stán
dis
poni
bles
par
a ay
udar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cuan
do lo
nec
esita
o c
uand
o re
quie
re g
uía
u o
rient
ació
n.
Tien
den
a no
pre
star
ate
nció
n o
a m
ostr
arse
indi
fere
ntes
ant
e su
s in
tent
os p
or c
onve
rsar
o in
corp
orar
les
a su
s ac
tivid
ades
. Y
•
Esta
situ
ació
n se
pro
duce
de
man
era
cont
inua
da, i
nten
sa y
cla
ram
ente
per
cept
ible
, car
acte
riza
ndo
la r
elac
ión
entr
e la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. Y
•
No
hay
figur
as a
lter
nati
vas
en e
l ent
orno
fam
iliar
que
pro
porc
ione
n un
a at
enci
ón a
decu
ada
a su
s ne
cesid
ades
de
inte
racc
ión
y af
ecto
y c
ompe
nsen
eso
s dé
ficit
s. Y
•
En n
iños
y n
iñas
may
ores
de
seis
año
s y
adol
esce
ntes
: El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
sufr
e un
dañ
o ps
íqui
co g
rave
y h
ay d
atos
raz
onab
les
para
pen
sar
que
es c
onse
cuen
cia
del p
atró
n de
ne
glig
enci
a de
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. L
a va
lora
ción
de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca.
En n
iños
y n
iñas
men
ores
de
seis
año
s: L
a gr
aved
ad s
e ca
lific
ará
com
o m
uy e
leva
da in
depe
ndie
ntem
ente
de
que
el n
iño
o ni
ña m
uest
re o
no
sínt
omas
de
daño
psí
quic
o o
retr
aso
en
el d
esar
rollo
de
cará
cter
gra
ve.
23
Incl
uye:
•
Tene
r de
sape
go y
falta
tota
l de
impl
icac
ión
resp
ecto
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
bie
n po
r in
capa
cida
d o
por
falta
de
mot
ivac
ión.
•
Inte
ract
uar
sólo
cua
ndo
es a
bsol
utam
ente
nec
esar
io.
• A
usen
cia
tota
l de
expr
esio
nes
de a
fect
o, c
uida
do, y
am
or h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (43/71)
28 Ju
nio
2011
42
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Se d
an la
s ci
rcun
stan
cias
des
crit
as c
omo
“gra
veda
d m
uy e
leva
da”
haci
a un
niñ
o o
niña
may
or d
e se
is a
ños
o un
o u
na a
dole
scen
te p
ero,
aun
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
sí
ntom
as d
e da
ño p
síqu
ico,
no
son
de c
arác
ter
grav
e (v
er d
efin
ició
n). S
in e
mba
rgo,
est
os s
ínto
mas
no
sólo
no
mej
oran
, sin
o qu
e ev
oluc
iona
n h
acia
una
may
or g
rave
dad
y ha
y da
tos
razo
nabl
es p
ara
pens
ar q
ue s
on c
onse
cuen
cia
del p
atró
n de
neg
ligen
cia
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. La
valo
raci
ón d
e la
gra
veda
d es
inde
pend
ient
e de
que
el
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca. O
•
Se d
an la
s ci
rcun
stan
cias
des
crit
as c
omo
“gra
veda
d m
oder
ada”
en
rela
ción
al c
ompo
rtam
ient
o de
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
y a
la
ause
ncia
de
figur
as a
lter
nati
vas
en e
l ent
orno
fam
iliar
que
com
pens
en s
us d
éfic
its
(ver
los
dos
prim
eros
epí
graf
es).
Aun
que
la s
ituac
ión
no e
s ex
trem
a, e
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e s
ufre
un
dañ
o ps
íqui
co g
rave
(ve
r de
finic
ión)
y h
ay d
atos
raz
onab
les
para
pen
sar
que
es c
onse
cuen
cia
del p
atró
n de
neg
ligen
cia
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. La
val
orac
ión
de la
gra
veda
d es
inde
pend
ient
e de
que
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da b
usqu
en o
acc
edan
a q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
ciba
ate
nció
n ps
icol
ógic
a o
psiq
uiát
rica
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• D
e fo
rma
frec
uent
e, e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
igno
ran
sus
inte
ntos
y n
eces
idad
es d
e in
tera
ctua
r (a
usen
cia
de e
xpre
sión
de
afec
to, c
uida
do, y
am
or h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte)
y n
o re
fleja
n ni
ngun
a o
esca
sa e
moc
ión
en la
s in
tera
ccio
nes
con
él o
ella
. Es
tam
bién
frec
uent
e qu
e no
est
én d
ispo
nibl
es p
ara
ayud
ar a
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e cu
ando
lo n
eces
ita o
cua
ndo
requ
iere
guí
a u
orie
ntac
ión.
Sin
em
barg
o, e
sta
situa
ción
se
alte
rna
con
perí
odos
o m
omen
tos
en q
ue la
inte
racc
ión
es a
decu
ada.
Y
• N
o ha
y fig
uras
alt
erna
tiva
s en
el e
ntor
no fa
mili
ar q
ue p
ropo
rcio
nan
una
aten
ción
ade
cuad
a a
las
nece
sida
des
emoc
iona
les
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y co
mpe
nsen
eso
s dé
ficit
s. Y
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
se e
ncue
ntra
en
una
situ
ació
n de
rie
sgo
de s
ufri
r un
dañ
o ps
íqui
co g
rave
(ve
r de
finic
ión)
y h
ay d
atos
raz
onab
les
para
pen
sar
que
dich
o ri
esgo
es
cons
ecue
ncia
del
pa
trón
de
negl
igen
cia
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
pres
enta
r co
nduc
tas
prob
lem
átic
as d
e ca
ráct
er n
o se
vero
; est
as
cond
ucta
s pu
eden
con
stitu
ir e
stra
tegi
as p
ara
obte
ner
aten
ción
.
E
stim
ulac
ión
⇒
La
gra
veda
d de
la n
eglig
enci
a en
rel
ació
n a
este
tip
o de
nec
esid
ades
se
dete
rmin
a en
func
ión
de (
1) la
inte
nsid
ad y
frec
uenc
ia d
el c
ompo
rtam
ient
o ne
glig
ente
del
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
(2)
la e
dad
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y (
3) la
gr
aved
ad d
e la
s se
cuel
as o
bser
vabl
es e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
En
situ
acio
nes
en q
ue la
gra
veda
d de
l com
port
amie
nto
negl
igen
te d
el p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
es
mod
erad
a (v
éase
pr
imer
epí
graf
e de
dic
ha c
ateg
oría
) pe
ro e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e s
ufre
un
daño
psí
quic
o gr
ave
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo, l
a gr
aved
ad s
e ca
lific
ará
com
o el
evad
a.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no le
pro
porc
iona
n ex
peri
enci
as e
nriq
uece
dora
s o
educ
ativ
as fu
era
del á
mbi
to e
scol
ar
diri
gida
s a
desa
rrol
lar
sus
habi
lidad
es c
ogni
tivas
o r
espo
nder
a s
us n
eces
idad
es d
e es
timul
ació
n y
apre
ndiz
aje.
Inte
rfie
ren
con
los
inte
ntos
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e po
r al
canz
ar lo
gros
ev
olut
ivam
ente
nor
mal
es o
mue
stra
n m
uy p
oco
inte
rés
por
ello
(p.
ej.,
tene
r al
niñ
o o
niña
en
la c
una
dura
nte
prác
ticam
ente
tod
o el
tie
mpo
, no
prom
over
el d
esar
rollo
del
leng
uaje
o d
e su
s ca
paci
dade
s fís
icas
o in
tele
ctua
les,
no
pro
porc
iona
rle
inst
rum
ento
s de
jueg
o o
apre
ndiz
aje
apro
piad
os a
la e
dad,
no
reco
noce
r la
nec
esid
ad d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de ju
gar
o re
aliz
ar a
ctiv
idad
es
lúdi
cas,
no
resp
onde
r a
sus
preg
unta
s, n
o pr
esen
tarl
e es
tímul
os n
uevo
s). N
orm
alm
ente
pre
fiere
n qu
e se
ent
rete
nga
solo
o s
ola
con
jugu
etes
, jue
gos,
la t
elev
isión
o s
imila
r. L
a co
mun
icac
ión
es m
onos
ilábi
ca o
muy
lim
itad
a o
es d
e na
tura
leza
cor
rect
iva
(des
taca
r lo
s er
rore
s) e
n lu
gar
de s
er c
onst
ruct
iva
(raz
onar
y m
ostr
ar e
l cam
ino
adec
uado
) . Y
•
Esta
situ
ació
n se
pro
duce
de
man
era
cont
inua
da, i
nten
sa y
cla
ram
ente
per
cept
ible
, car
acte
riza
ndo
la r
elac
ión
entr
e la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. Y
•
No
hay
figur
as a
lter
nati
vas
en e
l ent
orno
fam
iliar
que
pro
porc
ione
n un
a at
enci
ón a
decu
ada
a su
s ne
cesi
dade
s de
est
imul
ació
n y
com
pens
en e
sos
défic
its.
Y
• En
niñ
os y
niñ
as m
ayor
es d
e se
is a
ños
y ad
oles
cent
es: E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e su
fre
un d
año
psíq
uico
gra
ve y
hay
dat
os r
azon
able
s pa
ra p
ensa
r qu
e es
con
secu
enci
a de
l pat
rón
de
negl
igen
cia
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. La
valo
raci
ón d
e la
gra
veda
d es
inde
pend
ient
e de
que
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da b
usqu
en o
acc
edan
a q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
ciba
ate
nció
n ps
icol
ógic
a o
psiq
uiát
rica
. En
niñ
os y
niñ
as m
enor
es d
e se
is a
ños:
La
grav
edad
se
calif
icar
á co
mo
muy
ele
vada
inde
pend
ient
emen
te d
e qu
e el
niñ
o o
niña
mue
stre
o n
o sí
ntom
as d
e da
ño p
síqu
ico
o re
tras
o en
el
des
arro
llo d
e ca
ráct
er g
rave
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (44/71)
28 Ju
nio
2011
43
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Se d
an la
s ci
rcun
stan
cias
des
crit
as c
omo
“gra
veda
d m
uy e
leva
da”
haci
a un
niñ
o o
niña
may
or d
e se
is añ
os o
un
o un
a ad
oles
cent
e pe
ro, a
unqu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta
sínt
omas
de
daño
psí
quic
o, n
o so
n de
car
ácte
r gr
ave
(ver
def
inic
ión)
. Sin
em
barg
o, e
stos
sín
tom
as n
o só
lo n
o m
ejor
an, s
ino
que
evol
ucio
nan
hac
ia u
na m
ayor
gra
veda
d y
hay
dato
s ra
zona
bles
par
a pe
nsar
que
son
con
secu
enci
a de
l pat
rón
de n
eglig
enci
a de
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. L
a va
lora
ción
de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da b
usqu
en o
acc
edan
a q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
ciba
ate
nció
n ps
icol
ógic
a o
psiq
uiát
rica
. O
• Se
dan
las
circ
unst
anci
as d
escr
itas
com
o “g
rave
dad
mod
erad
a” e
n re
laci
ón a
l com
port
amie
nto
del p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da y
a la
au
senc
ia d
e fig
uras
alt
erna
tiva
s en
el e
ntor
no fa
mili
ar q
ue c
ompe
nsen
sus
déf
icit
s (v
er lo
s do
s pr
imer
os e
pígr
afes
). A
unqu
e la
situ
ació
n no
es
extr
ema,
el
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
suf
re
un d
año
psíq
uico
gra
ve (
ver
defin
ició
n) y
hay
dat
os r
azon
able
s pa
ra p
ensa
r qu
e es
con
secu
enci
a de
l pat
rón
de n
eglig
enci
a de
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da.
La v
alor
ació
n de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
le p
ropo
rcio
nan
de fo
rma
sufic
ient
emen
te c
onsi
sten
te e
xper
ienc
ias
enri
quec
edor
as o
ed
ucat
ivas
fuer
a de
l ám
bito
esc
olar
dir
igid
as a
des
arro
llar
sus
habi
lidad
es c
ogni
tivas
o r
espo
nder
a s
us n
eces
idad
es d
e es
timul
ació
n y
apre
ndiz
aje.
Mue
stra
n po
ca in
icia
tiva
en
que
el n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
alc
ance
logr
os e
volu
tiva
men
te n
orm
ales
, aun
que
perm
iten
sus
inic
iati
vas.
Nor
mal
men
te p
refie
ren
que
apre
nda
o se
ent
rete
nga
solo
o s
ola
con
jugu
etes
, jue
gos
o la
te
levi
sión.
Le
deja
n ve
r cu
alqu
ier
prog
ram
a en
la t
elev
isió
n, a
unqu
e pu
eden
des
apro
barl
o ve
rbal
men
te. C
once
den
poca
impo
rtan
cia
al ju
ego
o a
las
activ
idad
es lú
dica
s; r
aram
ente
jueg
an o
co
mpa
rten
est
e ti
po d
e ac
tivi
dade
s co
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pe
ro le
per
mit
en h
acer
lo. H
ay c
iert
a re
stri
cció
n a
la e
spon
tane
idad
. Pe
rmite
n qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
de
sarr
olle
con
una
mín
ima
guía
por
su
part
e. L
a co
mun
icac
ión
es li
mit
ada
y de
pend
e en
gen
eral
del
est
ado
de h
umor
del
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. N
o ha
y un
a at
enci
ón c
onsi
sten
te y
suf
icie
nte
a la
s ne
cesi
dade
s de
est
imul
ació
n y
apr
endi
zaje
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. Y
•
Esta
situ
ació
n se
pro
duce
de
man
era
frec
uent
e, a
unqu
e se
alt
erna
con
mom
ento
s de
inte
racc
ión
adec
uada
. Y
• N
o ha
y fig
uras
alt
erna
tiva
s en
el e
ntor
no fa
mili
ar q
ue p
ropo
rcio
nen
una
aten
ción
ade
cuad
a a
esta
s ne
cesi
dade
s y
com
pens
en e
sos
défic
its.
Y
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
enc
uent
ra e
n un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o de
suf
rir
un d
año
psíq
uico
o u
n re
tras
o en
el d
esar
rollo
gra
ves
(ver
def
inic
ión
y ha
y da
tos
razo
nabl
es p
ara
pens
ar q
ue
dich
o ri
esgo
es
cons
ecue
ncia
del
pat
rón
del p
atró
n de
neg
ligen
cia
de s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
.
A
tenc
ión
espe
cífic
a a
prob
lem
as e
moc
iona
les
grav
es
⇒
La g
rave
dad
de la
neg
ligen
cia
en r
elac
ión
a es
te t
ipo
de n
eces
idad
es s
e de
term
ina
en fu
nció
n de
(1)
la p
rese
ncia
de
desa
tenc
ión
clar
a po
r pa
rte
del
padr
e, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da a
la n
eces
idad
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
rec
ibir
tra
tam
ient
o ps
icol
ógic
o o
psiq
uiát
rico
po
r la
pre
senc
ia d
e pr
oble
mas
em
ocio
nale
s gr
aves
, y (
2) la
sev
erid
ad d
e ta
les
prob
lem
as.
⇒
E
n es
ta t
ipol
ogía
no
hay
calif
icac
ión
de g
rave
dad
mod
erad
a.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da r
echa
zan,
se
inhi
ben
o ac
túan
con
un
grav
e re
tras
o en
la b
úsqu
eda
de t
rata
mie
nto
psic
ológ
ico
o ps
iqui
átri
co p
ara
prob
lem
as
emoc
iona
les
de g
rave
dad
extr
ema
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
e po
nen
en r
iesg
o su
vid
a (p
.ej.,
dep
resi
ón s
ever
a, in
tent
o de
sui
cidi
o) q
ue r
equi
eren
tra
tam
ient
o im
pres
cind
ible
y
urge
nte.
O n
o cu
mpl
en o
son
not
oria
men
te in
cons
iste
ntes
en
el s
egui
mie
nto
de la
s in
dica
cion
es d
e lo
s o
las
prof
esio
nale
s qu
e es
tán
prop
orci
onan
do t
rata
mie
nto
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Los
pr
oble
mas
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
eden
ten
er o
no
su o
rige
n en
el t
rato
rec
ibid
o en
la fa
mili
a.
2.
G
rave
dad
elev
ada
• El
pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
rec
haza
n, s
e in
hibe
n o
actú
an c
on u
n gr
ave
retr
aso
en la
bús
qued
a de
tra
tam
ient
o ps
icol
ógic
o o
psiq
uiát
rico
par
a pr
oble
mas
em
ocio
nale
s gr
aves
(ve
r de
finic
ión
de d
año
psíq
uico
gra
ve)
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
e, a
unqu
e no
pon
en e
n ri
esgo
su
vida
, req
uier
en t
rata
mie
nto
impr
esci
ndib
le. .
O n
o cu
mpl
en
o so
n no
tori
amen
te in
cons
iste
ntes
en
el s
egui
mie
nto
de la
s in
dica
cion
es d
e lo
s o
las
pro
fesi
onal
es q
ue e
stán
pro
porc
iona
ndo
trat
amie
nto
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Los
pro
blem
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pued
en t
ener
o n
o su
ori
gen
en e
l tra
to r
ecib
ido
en la
fam
ilia.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (45/71)
28 Ju
nio
2011
44
N
orm
as, l
ímit
es y
tra
nsm
isió
n de
val
ores
mor
ales
pos
itiv
os24
⇒
La g
rave
dad
de la
neg
ligen
cia
en r
elac
ión
a es
te t
ipo
de
nece
sida
des
se d
eter
min
a en
fun
ción
de
(1)
el g
rado
de
desa
tenc
ión
por
part
e de
l pa
dre,
m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da a
est
e ti
po d
e ne
cesi
dade
s de
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te,
y (2
) la
pre
senc
ia d
e pr
oble
mas
co
mpo
rtam
enta
les
y de
ada
ptac
ión
pers
onal
, fa
mili
ar y
/o s
ocia
l en
el
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
o e
l ri
esgo
de
que
tale
s pr
oble
mas
apa
rezc
an e
n el
fu
turo
pró
xim
o.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
se
inhi
ben
tota
lmen
te e
n su
func
ión
de p
oner
lím
ites
y/u
orie
ntar
ade
cuad
amen
te la
con
duct
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
a au
senc
ia d
e lím
ites
y no
rmas
es
abso
luta
y c
onti
nuad
a. N
o ha
y tr
ansm
isió
n de
nor
mas
de
com
port
amie
nto
y va
lore
s m
oral
es p
osit
ivos
. Y
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta g
rave
s pr
oble
mas
com
port
amen
tale
s y
de a
dapt
ació
n pe
rson
al, f
amili
ar y
/o s
ocia
l que
son
con
secu
enci
a de
est
a si
tuac
ión
o se
ven
ref
orza
dos
por
ella
.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
rar
amen
te p
onen
lím
ites
y no
rmas
y/u
ori
enta
n ad
ecua
dam
ente
la c
ondu
cta
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
o la
s no
rmas
y lí
mite
s so
n cl
aram
ente
inap
ropi
ados
y d
añin
os p
ara
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
por
su e
xces
iva
rest
ricc
ión
o la
xitu
d, q
ue p
uede
ir a
com
paña
da d
e in
cons
iste
ncia
. No
hay
tran
smis
ión
de
norm
as d
e co
mpo
rtam
ient
o y
valo
res
mor
ales
pos
itiv
os. Y
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
gra
ves
prob
lem
as c
ompo
rtam
enta
les
y de
ada
ptac
ión
pers
onal
, fam
iliar
y/o
soc
ial q
ue s
on c
onse
cuen
cia
de e
sta
situ
ació
n o
se v
en r
efor
zado
s po
r el
la.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
rar
amen
te p
onen
lím
ites
y no
rmas
y/u
ori
enta
n ad
ecua
dam
ente
la c
ondu
cta
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o la
s no
rmas
y lí
mite
s so
n co
n fr
ecue
ncia
cla
ram
ente
inap
ropi
ados
par
a el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e po
r su
exc
esiv
a re
stri
cció
n o
laxi
tud,
que
pue
de ir
aco
mpa
ñada
de
inco
nsis
tenc
ia..
Y
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
pres
enta
r pr
oble
mas
inci
pien
tes
de c
ompo
rtam
ient
o o
adap
taci
ón p
erso
nal,
fam
iliar
y/o
soc
ial q
ue s
e va
lora
pue
den
agra
vars
e co
mo
cons
ecue
ncia
de
esta
si
tuac
ión,
o s
e co
nsid
era
muy
pro
babl
e qu
e ta
les
prob
lem
as a
pare
zcan
en
el fu
turo
pró
xim
o.
Si
tuac
ione
s qu
e im
plic
an r
iesg
o le
ve o
aus
enci
a de
rie
sgo/
desp
rote
cció
n
(des
crip
ción
gen
éric
a pa
ra n
eces
idad
es p
síqu
icas
)
1.
Rie
sgo
leve
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esta
n un
a at
enci
ón in
sufic
ient
e a
algu
nas
de s
us n
eces
idad
es p
síqu
icas
(af
ectiv
as, d
e co
mun
icac
ión,
de
estim
ulac
ión,
guí
a y
orie
ntac
ión,
lím
ites
a la
con
duct
a, t
rans
mis
ión
de n
orm
as d
e co
mpo
rtam
ient
o y
valo
res
mor
ales
). Se
rel
acio
nan
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cuan
do
tien
en t
iem
po, p
rior
izan
do d
e m
aner
a fr
ecue
nte
sus
prop
ias
nece
sida
des
a la
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. Im
plic
a co
nduc
tas
soci
alm
ente
tol
erad
as (
p.ej
., in
tera
cció
n y
com
unic
ació
n co
tidia
na p
ráct
icam
ente
inex
iste
nte
o m
uy li
mita
da c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, e
xces
iva
dele
gaci
ón d
e su
cui
dado
en
terc
eras
per
sona
s) q
ue, a
unqu
e no
han
pro
voca
do s
ínto
mas
de
daño
ps
íqui
co o
ret
raso
en
el d
esar
rollo
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
impl
ican
car
enci
as p
erju
dici
ales
par
a su
des
arro
llo ó
ptim
o qu
e pu
eden
der
ivar
en
el fu
turo
en
prob
lem
as e
moc
iona
les
y co
mpo
rtam
enta
les
sign
ifica
tivos
. •
Con
duct
as q
ue im
plic
an u
na fa
lta
de r
espe
to a
la n
eces
idad
de
inti
mid
ad fí
sica
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e (p
.ej.,
exc
esiv
a de
sinh
ibic
ión
en r
elac
ión
a cu
estio
nes
de ín
dole
sex
ual ,
pe
rson
as a
dulta
s qu
e se
bañ
an o
com
part
en c
ama
con
niño
s o
niña
s ya
may
ores
o c
on a
dole
scen
tes
habi
endo
opo
rtun
idad
y e
spac
io p
ara
hace
rlo
de fo
rma
inde
pend
ient
e), p
ero
sin
inte
nció
n de
ca
ráct
er s
exua
l y s
in q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e la
s pe
rcib
a co
mo
amen
azan
tes
o in
apro
piad
as.
2.
No
pres
ente
•
Aun
que
ocas
iona
lmen
te p
ueda
hab
er e
lem
ento
s ne
gativ
os e
n la
rel
ació
n de
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y se
pro
duzc
an a
lgun
as d
e la
s co
nduc
tas
calif
icad
as c
omo
negl
igen
cia
haci
a la
s ne
cesi
dade
s ps
íqui
cas,
ést
as s
on d
e ba
ja in
tens
idad
y e
spor
ádic
as. L
a in
tera
cció
n en
tre
las
figur
as p
aren
tale
s y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
se c
arac
teri
za
por
el c
onoc
imie
nto,
tom
a en
con
side
raci
ón y
ate
nció
n ad
ecua
da a
sus
nec
esid
ades
psí
quic
as.
24
“Tr
ansm
isión
de
valo
res
mor
ales
pos
itivo
s” s
e re
fiere
a p
rom
over
con
duct
as d
e re
spet
o ha
cia
los
dere
chos
de
los
dem
ás.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (46/71)
28 Ju
nio
2011
45
A
BU
SO S
EX
UA
L C
ualq
uier
cla
se d
e co
ntac
to e
inte
racc
ión
sexu
al e
ntre
el p
adre
, la
mad
re, l
as p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da, o
per
sona
s fa
mili
ares
o
alle
gada
s qu
e fo
rman
par
te d
e la
uni
dad
conv
iven
cial
y e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, e
n la
que
esa
per
sona
, que
pos
ee u
na p
osic
ión
de p
oder
o
auto
rida
d so
bre
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
usa
a é
ste
o és
ta p
ara
su p
ropi
a es
tim
ulac
ión
sexu
al, l
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e o
la d
e ot
ra p
erso
na
⇒
Est
a ti
polo
gía
se r
efie
re a
l abu
so s
exua
l per
petr
ado
por
el p
adre
, la
mad
re, l
as p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
o
por
pers
onas
fam
iliar
es o
alle
gada
s qu
e fo
rman
par
te d
e la
uni
dad
conv
iven
cial
. E
n lo
s ca
sos
de a
buso
sex
ual p
erpe
trad
o po
r pe
rson
as d
ifere
ntes
a la
s se
ñala
das,
se
valo
rará
y e
n su
cas
o ca
lific
ará
la t
ipol
ogía
de
“Pro
tecc
ión
ante
sit
uaci
ones
de
desp
rote
cció
n gr
ave
perp
etra
das
por
otra
s pe
rson
as”
(ver
N
eglig
enci
a ha
cia
nece
sida
des
de s
egur
idad
).
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
E
n es
ta t
ipol
ogía
no
hay
calif
icac
ión
de g
rave
dad
mod
erad
a o
de r
iesg
o le
ve.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
Abu
so s
ádic
o, r
itua
l o c
on v
iole
ncia
. Abu
so s
exua
l sád
ico
o ri
tual
y/o
util
izac
ión
de la
vio
lenc
ia fí
sica
dura
nte
la a
ctiv
idad
sex
ual.
• A
buso
sex
ual c
on c
onta
cto
físic
o –c
on p
enet
raci
ón- A
buso
sex
ual c
on p
enet
raci
ón –
anal
o v
agin
al-
o co
ntac
to fí
sico
ora
l –co
n el
pen
e, v
ulva
o a
no-.
Incl
uye
inte
ntos
de
pene
trac
ión.
•
Abu
so s
exua
l con
con
tact
o fís
ico
-sin
pen
etra
ción
- Abu
so s
exua
l con
con
tact
o fís
ico
–p.e
j., t
ocam
ient
o de
pec
hos
o ge
nita
les;
hac
er q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
des
nude
ant
e la
pe
rson
a ad
ulta
; hac
er q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e to
que
o es
timul
e la
s zo
nas
sexu
ales
de
la p
erso
na a
dulta
; mas
turb
ació
n si
mul
táne
a de
la p
erso
na a
dulta
y e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e -
aunq
ue s
in p
enet
raci
ón.
Para
ser
cal
ifica
das
com
o ab
uso
sexu
al, e
stas
con
duct
as h
an d
e te
ner
com
o ob
jetiv
o la
est
imul
ació
n o
grat
ifica
ción
sex
ual d
e la
per
sona
adu
lta.
• U
tiliz
ació
n de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra la
pro
stit
ució
n. S
e pe
rmite
, pro
mue
ve o
fuer
za a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra q
ue t
enga
rel
acio
nes
sexu
ales
con
otr
as p
erso
nas.
•
Uti
lizac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
para
act
ivid
ades
por
nogr
áfic
as.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Exh
ibic
ioni
smo
de la
per
sona
adu
lta –
p.ej
., ex
posi
ción
de
geni
tale
s, m
astu
rbac
ión-
par
a ob
tene
r gr
atifi
caci
ón s
exua
l o in
tent
ar e
stim
ular
sex
ualm
ente
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Se
pued
e ha
ber
pres
iona
do a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra q
ue p
artic
ipar
a, p
ero
éste
o é
sta
no lo
ha
hech
o.
• E
xpos
ició
n a
estí
mul
os o
act
ivid
ades
sex
uale
s ex
plíc
itas
sin
impl
icac
ión
dire
cta
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Se
han
real
izad
o co
men
tari
os s
exua
lmen
te p
rovo
cativ
os h
acia
un
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte,
se
le h
abla
de
tem
as s
exua
les
sin
un fi
n ed
ucat
ivo,
se
le m
uest
ran
mat
eria
les
porn
ográ
ficos
o n
o se
le p
rote
ge d
e se
r ex
pues
to a
act
ivid
ades
sex
uale
s. N
o ha
hab
ido
otro
tip
o de
apr
oxim
acio
nes
sexu
ales
. •
Se h
a ac
osad
o, p
resi
onad
o o
prop
uest
o al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e im
plic
arse
en
acti
vida
des
sexu
ales
, per
o no
han
ocu
rrid
o.
• O
tras
act
ivid
ades
sex
uale
s –p
.ej.,
voy
euri
smo-
. •
Paut
a cr
ecie
nte
de c
ondu
ctas
sex
uale
s cu
estio
nabl
es q
ue t
iene
n un
a in
tenc
ión
de c
arác
ter
sexu
al y
son
per
cibi
das
por
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
com
o am
enaz
ante
s o
inap
ropi
adas
(p.
ej.,
indi
scre
ción
de
pers
onas
adu
ltas
mie
ntra
s m
antie
nen
rela
cion
es s
exua
les,
per
sona
s ad
ulta
s qu
e se
bañ
an o
com
part
en c
ama
con
niño
s o
niña
s ya
may
ores
o a
dole
scen
tes
habi
endo
op
ortu
nida
d y
espa
cio
para
hac
erlo
de
form
a in
depe
ndie
nte)
. 3.
N
o pr
esen
te
• El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
ado
lesc
ente
no
abus
an s
exua
lmen
te d
e él
o e
lla d
e ni
ngun
a de
las
man
eras
men
cion
adas
ant
erio
rmen
te, n
i pe
rmite
n qu
e na
die
lo h
aga.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (47/71)
28 Ju
nio
2011
46
MA
LTR
AT
O P
SÍQ
UIC
O
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha
sufr
ido
un d
año
psíq
uico
gra
ve o
hay
rie
sgo
de q
ue lo
suf
ra c
omo
cons
ecue
ncia
de
las
acci
ones
de
su p
adre
y s
u m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda.
En
dete
rmin
ados
cas
os –
ver
tip
olog
ía d
e “E
xpos
ició
n a
situ
acio
nes
de v
iole
ncia
de
pare
ja o
ent
re m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al”-
inc
luye
tam
bién
las
acci
ones
de
otra
s pe
rson
as q
ue f
orm
an p
arte
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al
⇒
Se d
efin
e da
ño p
síqu
ico
grav
e co
mo
“la
pres
enci
a co
nsta
tada
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de (
a) u
n tr
asto
rno
psic
opat
ológ
ico,
(b)
sín
tom
as c
línic
os d
e an
sied
ad,
depr
esió
n, r
etra
imie
nto
o co
nduc
ta r
echa
zant
e, c
ondu
ctas
agr
esiv
as o
aut
odes
truc
tiva
s, o
ret
raso
s en
el
desa
rrol
lo,
o (c
) ot
ros
prob
lem
as s
ever
os d
e co
mpo
rtam
ient
o qu
e co
mpr
omet
en s
eria
men
te s
u pr
oces
o de
des
arro
llo y
ada
ptac
ión
pers
onal
y s
ocia
l y r
equi
eren
tra
tam
ient
o es
peci
aliz
ado
inm
edia
to”.
La
pr
esen
cia
de s
ínto
mas
clín
icos
deb
erá
esta
blec
erse
en
base
a la
apl
icac
ión
de t
écni
cas
diag
nóst
icas
obj
etiv
as y
/o in
stru
men
tos
que
disp
onga
n de
índi
ces
adec
uado
s de
fiab
ilida
d y
valid
ez.
A
. MA
LTR
AT
O E
MO
CIO
NA
L
⇒
Se c
alifi
cará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
En
gene
ral e
sta
tipo
logí
a no
se
defin
e en
bas
e a
un in
cide
nte
aisl
ado
–sal
vo s
i se
trat
a de
un
inci
dent
e o
situ
ació
n co
n un
alt
o co
nten
ido
trau
mát
ico-
sin
o co
mo
un p
atró
n re
iter
ado
o co
ntin
uado
de
cond
ucta
s ne
gati
vas
o de
inte
racc
ione
s de
stru
ctiv
as d
el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
hac
ia e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
e pr
ovoc
an e
n él
o e
lla u
n da
ño p
síqu
ico
grav
e o
le c
oloc
an e
n ri
esgo
de
pade
cerl
o.
Rec
haza
r A
ctos
ver
bale
s o
no v
erba
les
que
rech
azan
o d
egra
dan
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Incl
uye:
•
Des
prec
iar,
insu
ltar,
degr
adar
, y o
tras
form
as n
o fís
icas
de
trat
amie
nto
host
il o
rech
azan
te.
• A
verg
onza
r y/
o rid
icul
izar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
por
mos
trar
em
ocio
nes
norm
ales
, tal
es c
omo
afec
to, d
olor
o tr
istez
a.
• Es
coge
r sie
mpr
e a
un d
eter
min
ado
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
para
crit
icar
le y
cas
tigar
le, p
ara
hace
r la
may
oría
de
las
tare
as d
omés
ticas
, o p
ara
reci
bir
men
os p
rem
ios.
• H
umill
ació
n pú
blic
a.
• C
ulpa
r al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
l sui
cidi
o, m
uert
e, g
rave
s pr
oble
mas
físic
os o
men
tale
s de
un
mie
mbr
o de
la fa
mili
a, v
iole
ncia
de
pare
ja o
sim
ilare
s.
Ate
rror
izar
A
men
azar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
con
un c
astig
o ex
trem
o o
uno
vago
per
o sin
iest
ro o
con
aba
ndon
arle
, con
el p
ropó
sito
de c
rear
en
él o
ella
un
mie
do in
tens
o. O
col
ocar
o a
men
azar
con
co
loca
r al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e o
a pe
rson
as u
obj
etos
a lo
s qu
e qu
iere
, en
situa
cion
es e
vide
ntem
ente
pel
igro
sas
o qu
e le
pro
voca
n un
mie
do in
tens
o. In
cluy
e:
• C
oloc
arle
o a
men
azar
le c
on c
oloc
arle
en
circ
unst
anci
as im
pred
ecib
les,
caót
icas
o q
ue le
pro
voca
n un
mie
do in
tens
o25 .
• Es
tabl
ecer
hac
ia é
l o e
lla u
nas
expe
ctat
ivas
ríg
idas
o n
o re
alist
as, c
on la
am
enaz
a de
pér
dida
, dañ
o o
pelig
ro s
i esa
s ex
pect
ativ
as n
o se
alc
anza
n.
• A
men
azar
o c
omet
er v
iole
ncia
con
tra
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o co
ntra
per
sona
s u
obje
tos
quer
idos
por
él o
ella
.
TIPOS DE CONDUCTAS
Ais
lar N
egar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
las
opor
tuni
dade
s pa
ra s
atisf
acer
sus
nec
esid
ades
de
inte
ract
uar
y co
mun
icar
se c
on ig
uale
s o
con
otra
s pe
rson
as a
dulta
s de
ntro
o fu
era
del h
ogar
. Inc
luye
: •
Con
finar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o po
ner
limita
cion
es n
o ra
zona
bles
sob
re s
u lib
erta
d de
mov
imie
nto
en s
u en
torn
o.
• Po
nerle
lim
itaci
ones
o r
estr
icci
ones
no
razo
nabl
es r
espe
cto
a la
rel
ació
n co
n ig
uale
s u
otra
s pe
rson
as a
dulta
s en
la c
omun
idad
.
25
Cua
ndo
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
sea
amen
azad
o co
n un
a ag
resi
ón fí
sica
, se
calif
icar
á en
la e
scal
a si
guie
nte
de “
Am
enaz
as d
e ag
resi
ón fí
sica
”.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (48/71)
28 Ju
nio
2011
47
Res
tric
ción
de
la a
uton
omía
C
oart
ar o
impe
dir
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
alca
nzar
las
cota
s de
aut
onom
ía y
par
ticip
ació
n ad
ecua
das
a su
eda
d, p
rom
ovie
ndo
o pe
rmiti
endo
con
duct
as e
volu
tivam
ente
inap
ropi
adas
. Inc
luye
: •
Sobr
eim
plic
ació
n, in
trus
ivid
ad y
/o d
omin
ació
n ex
trem
as s
obre
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
sin
per
miti
rle e
xpre
sar
sus
sent
imie
ntos
, opi
nion
es o
des
eos
o cr
eand
o un
“m
icro
-mun
do”
para
él.
In
cluy
e re
laci
ones
sim
biót
icas
o fu
siona
les.
• In
fant
iliza
ción
o p
aren
taliz
ació
n26 d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
•
Util
izac
ión
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
para
la m
ater
ializ
ació
n de
los
dese
os n
o cu
mpl
idos
de
las
pers
onas
adu
ltas.
Sobr
eexi
genc
ia
• So
met
imie
nto
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
a un
a pr
esió
n ex
cesiv
a en
cua
nto
a lo
s lo
gros
(ac
adém
icos
, fís
icos
, co
mpo
rtam
enta
les,
resp
onsa
bilid
ades
a a
sum
ir, e
tc.)
a al
canz
ar o
a l
as
resp
onsa
bilid
ades
a a
sum
ir,
esta
ndo
ésto
s cl
aram
ente
por
enc
ima
de l
as p
osib
ilida
des
y ca
paci
dade
s de
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te d
ada
su e
dad
y ca
ract
eríst
icas
o,
esta
ndo
a su
alc
ance
, su
poni
éndo
le u
n es
trés
muy
ele
vado
y/o
gra
ve r
estr
icci
ón
de o
tras
nec
esid
ades
o a
ctiv
idad
es p
ropi
as d
e su
est
adio
evo
lutiv
o. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
ser
cast
igad
o o
retir
árse
le e
l af
ecto
de
su p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tute
la o
gua
rda
por
no c
umpl
ir la
s ex
pect
ativ
as.
• El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la tu
tela
o g
uard
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e le
asig
nan
de fo
rma
habi
tual
la r
ealiz
ació
n de
trab
ajos
dom
éstic
os o
de
cuid
ado
de o
tros
niñ
os o
niñ
as
o pe
rson
as e
nfer
mas
o d
iscap
acita
das.
No
asist
e a
la e
scue
la p
or e
ste
mot
ivo
y/o
no d
ispon
e ap
enas
de
tiem
po p
ara
activ
idad
es lú
dica
s y
desc
anso
. Pue
de q
ue e
stas
tare
as le
sea
n as
igna
das
fuer
a de
l hor
ario
esc
olar
o e
n pe
ríodo
fest
ivo,
impl
ican
do u
na li
mita
ción
o r
estr
icci
ón to
tal o
prá
ctic
amen
te to
tal d
e su
tiem
po li
bre
y de
sus
opo
rtun
idad
es d
e re
laci
onar
se c
on ig
uale
s.
T
rans
mis
ión
de im
pred
ecib
ilida
d, in
esta
bilid
ad, i
nseg
urid
ad r
espe
cto
al fu
turo
inm
edia
to
A t
ravé
s de
la c
ondu
cta
o de
men
saje
s ve
rbal
es, s
e tr
asla
da a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e un
a gr
ave
inse
gurid
ad s
obre
asp
ecto
s fu
ndam
enta
les
de s
u fu
turo
inm
edia
to (
p.ej
., es
tabi
lidad
de
sus
figur
as a
dulta
s de
ref
eren
cia,
uni
dad
del n
úcle
o fa
mili
ar; n
iños
, niñ
as o
ado
lesc
ente
s en
gua
rda
de h
echo
que
rec
iben
am
enaz
as r
epet
idas
de
su p
adre
y/o
su
mad
re d
e se
r se
para
dos
de s
us fi
gura
s gu
arda
dora
s).
La in
segu
ridad
pue
de s
er f
unda
da o
infu
ndad
a. S
e in
cluy
en c
asos
de
Sínd
rom
e de
Mun
chau
sen
por
pode
res
en lo
s qu
e se
tra
nsm
ite d
irect
a o
indi
rect
amen
te a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e el
men
saje
con
tinua
do d
e qu
e su
sal
ud e
stá
en g
rave
pel
igro
.
⇒
La g
rave
dad
del m
altr
ato
emoc
iona
l se
dete
rmin
a en
func
ión
de (
1) la
inte
nsid
ad y
frec
uenc
ia d
el c
ompo
rtam
ient
o m
altr
atan
te d
el p
adre
, mad
re o
pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, (
2) la
eda
d de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
(3)
la g
rave
dad
de la
s se
cuel
as
obse
rvab
les
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
En
situ
acio
nes
en q
ue la
inte
nsid
ad d
el c
ompo
rtam
ient
o de
l pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da e
s m
oder
ada
(véa
se p
rim
er
epíg
rafe
de
dich
a ca
tego
ría)
per
o el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e s
ufre
un
daño
psí
quic
o gr
ave
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo, l
a gr
aved
ad s
e ca
lific
ará
com
o el
evad
a.
26
Par
enta
lizac
ión:
Asi
gnac
ión
del r
ol p
aren
tal a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. Im
plic
a in
vers
ión
de r
oles
y a
usen
cia
de lí
mite
s cl
aros
ent
re lo
s su
bsis
tem
as p
aren
tal y
filia
l. El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e as
ume
un p
apel
de
adul
to e
n el
que
sac
rific
a su
s pr
opia
s ne
cesi
dade
s y
tare
as e
volu
tivas
par
a sa
tisfa
cer
nece
sida
des
emoc
iona
les
y de
apo
yo d
el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (49/71)
28 Ju
nio
2011
48
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
pad
re, l
a m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
n pr
otag
oniz
ado
en p
rese
ncia
de
éste
o é
sta
un a
cto
extr
emo
de m
altr
ato
emoc
iona
l de
alt
o co
nten
ido
trau
mát
ico
(por
eje
mpl
o, i
nten
to d
e su
icid
io, t
ortu
rar
o m
atar
a u
n an
imal
que
rido
por
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
para
cas
tigar
le).
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha
sufr
ido
un m
iedo
y a
nsie
dad
inte
nsas
; pue
de p
rese
ntar
sín
tom
as d
e un
tra
stor
no p
or e
stré
s po
stra
umát
ico.
•
Las
cond
ucta
s de
mal
trat
o em
ocio
nal s
e pr
oduc
en d
e m
aner
a co
ntin
uada
, int
ensa
y c
lara
men
te p
erce
ptib
le, c
arac
teri
zand
o la
rel
ació
n en
tre
al m
enos
una
de
las
figur
as
pare
ntal
es y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Los
mom
ento
s de
inte
racc
ión
adec
uada
o a
tenc
ión
a la
s ne
cesi
dade
s em
ocio
nale
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e so
n in
exis
tent
es o
esp
orád
icos
. Y
N
o ha
y fig
uras
alt
erna
tiva
s en
el e
ntor
no fa
mili
ar q
ue p
ropo
rcio
nen
una
aten
ción
ade
cuad
a a
dich
as n
eces
idad
es y
com
pens
en e
sos
défic
its.
Y
En n
iños
y n
iñas
may
ores
de
seis
año
s y
adol
esce
ntes
: El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
sufr
e un
dañ
o ps
íqui
co g
rave
(ve
r de
finic
ión)
y h
ay d
atos
raz
onab
les
para
pen
sar
que
es
cons
ecue
ncia
de
las
acci
ones
de
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. L
a va
lora
ción
de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca.
En n
iños
y n
iñas
men
ores
de
seis
año
s: L
a gr
aved
ad s
e ca
lific
ará
com
o m
uy e
leva
da in
depe
ndie
ntem
ente
de
que
el n
iño
o ni
ña m
uest
re o
no
sínt
omas
de
daño
psí
quic
o o
retr
aso
en e
l des
arro
llo d
e ca
ráct
er g
rave
. 2.
G
rave
dad
elev
ada
• Se
dan
las
circ
unst
anci
as d
escr
itas
en
el s
egun
do a
part
ado
de “
grav
edad
muy
ele
vada
” ha
cia
un n
iño
o ni
ña m
ayor
de
seis
año
s o
un o
una
ado
lesc
ente
per
o, a
unqu
e el
ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o, n
o so
n de
car
ácte
r gr
ave
(ver
def
inic
ión)
. Sin
em
barg
o, e
stos
sín
tom
as n
o só
lo n
o m
ejor
an, s
ino
que
evol
ucio
nan
hac
ia u
na m
ayor
gra
veda
d y
hay
dato
s ra
zona
bles
par
a pe
nsar
que
son
con
secu
enci
a de
las
acci
ones
de
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. L
a va
lora
ción
de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca. O
•
Se d
an la
s ci
rcun
stan
cias
des
crit
as c
omo
“gra
veda
d m
oder
ada”
en
rela
ción
al c
ompo
rtam
ient
o de
la m
adre
, pad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
y a
la
ause
ncia
de
figur
as a
lter
nati
vas
en e
l ent
orno
fam
iliar
que
com
pens
en s
us d
éfic
its
(ver
los
dos
prim
eros
pár
rafo
s). A
unqu
e la
situ
ació
n no
es
extr
ema,
el
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
suf
re u
n da
ño p
síqu
ico
grav
e (v
er d
efin
ició
n) y
hay
dat
os r
azon
able
s pa
ra p
ensa
r qu
e es
con
secu
enci
a de
las
acci
ones
de
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da. L
a va
lora
ción
de
la g
rave
dad
es in
depe
ndie
nte
de q
ue e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
bus
quen
o a
cced
an a
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
reci
ba a
tenc
ión
psic
ológ
ica
o ps
iqui
átri
ca.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
• La
s co
nduc
tas
de m
altr
ato
emoc
iona
l se
prod
ucen
de
man
era
repe
tida
, aun
que
se a
ltern
an c
on p
erío
dos
o m
omen
tos
en q
ue la
inte
racc
ión
es a
decu
ada.
Y
No
hay
figur
as a
lter
nati
vas
en e
l ent
orno
fam
iliar
que
pro
porc
ione
n un
a at
enci
ón a
decu
ada
a la
s ne
cesi
dade
s em
ocio
nale
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
com
pens
en e
sos
défic
its.
Y
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
enc
uent
ra e
n un
a si
tuac
ión
de r
iesg
o de
suf
rir
un d
año
psíq
uico
gra
ve (
ver
defin
ició
n) y
hay
dat
os r
azon
able
s pa
ra p
ensa
r qu
e di
cho
ries
go e
s co
nsec
uenc
ia d
e la
s ac
cion
es d
e su
pad
re, s
u m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en s
u tu
tela
o g
uard
a. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pu
ede
pres
enta
r co
nduc
tas
prob
lem
átic
as d
e ca
ráct
er
no s
ever
o. S
i la
situ
ació
n no
se
corr
ige,
dic
has
cond
ucta
s pu
eden
evo
luci
onar
hac
ia u
na m
ayor
gra
veda
d.
4.
Rie
sgo
leve
•
Las
cond
ucta
s de
mal
trat
o em
ocio
nal p
or p
arte
del
pad
re,
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
pro
duce
n de
man
era
repe
tida
, aun
que
se
alte
rnan
con
per
íodo
s o
mom
ento
s en
que
la in
tera
cció
n es
ade
cuad
a. S
in e
mba
rgo,
hay
figu
ras
alte
rnat
ivas
en
el e
ntor
no fa
mili
ar q
ue p
ropo
rcio
nan
una
aten
ción
ad
ecua
da a
las
nece
sida
des
emoc
iona
les
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y co
mpe
nsan
eso
s dé
ficit
s. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
man
ifies
ta s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o.
GRAVEDAD
5.
No
pres
ente
•
Aun
que
ocas
iona
lmen
te p
ueda
hab
er e
lem
ento
s af
ectiv
os n
egat
ivos
en
la r
elac
ión
del p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
hac
ia e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
se
prod
uzca
n al
guna
s de
las
con
duct
as c
alifi
cada
s co
mo
mal
trat
o em
ocio
nal,
ésta
s so
n de
baj
a in
tens
idad
y e
spor
ádic
as.
La i
nter
acci
ón e
ntre
las
fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
car
acte
riza
por
el c
onoc
imie
nto,
tom
a en
con
side
raci
ón y
ate
nció
n ad
ecua
da a
sus
nec
esid
ades
afe
ctiv
as.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (50/71)
28 Ju
nio
2011
49
B
. IN
STR
UM
EN
TA
LIZ
AC
IÓN
EN
CO
NFL
ICT
OS
EN
TR
E L
AS
FIG
UR
AS
PA
RE
NT
ALE
S
⇒
Def
inic
ión:
Am
bas
figur
as p
aren
tale
s ut
iliza
n ac
tiva
men
te a
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te
para
dañ
arse
mut
uam
ente
y/o
ale
jarl
e de
finit
ivam
ente
de
la
otra
fig
ura
pare
ntal
. Inc
luye
tam
bién
los
caso
s en
que
la u
tiliz
ació
n se
pro
duce
úni
cam
ente
por
par
te d
e un
a de
las
figur
as p
aren
tale
s, la
otr
a pa
rte
quie
re d
efen
der
sus
inte
rese
s, y
los
mec
anis
mos
/rec
urso
s ju
dici
ales
pue
stos
en
mar
cha
no r
esue
lven
el
prob
lem
a e
incl
uso
éste
em
peor
a. E
sta
situ
ació
n pe
rtur
ba l
a ca
paci
dad
y di
spos
ició
n de
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te
para
est
able
cer
o m
ante
ner
una
rela
ción
ade
cuad
a y
posi
tiva
con
una
o
amba
s fig
uras
par
enta
les.
⇒
Se
cal
ifica
rá e
l niv
el d
e gr
aved
ad q
ue m
ás s
e as
emej
e a
la s
itua
ción
act
ual d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cuya
sit
uaci
ón e
stá
sien
do e
valu
ada.
⇒
La
gra
veda
d de
est
a ti
polo
gía
se d
eter
min
a en
func
ión
de (
1) la
inte
nsid
ad d
el c
ompo
rtam
ient
o de
las
figur
as p
aren
tale
s, y
(2)
su
impa
cto
en e
l niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te y
en
la c
alid
ad d
e su
rel
ació
n co
n la
s fig
uras
par
enta
les.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
uti
lizad
o de
form
a co
nsta
nte
o ex
trem
adam
ente
inte
nsa
por
al m
enos
una
de
las
figur
as p
aren
tale
s pa
ra d
añar
o c
onse
guir
alg
o de
la o
tra
figur
a pa
rent
al.
Com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo, e
l niñ
o pr
esen
ta s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o gr
ave
(ver
def
inic
ión)
o m
uest
ra u
n re
chaz
o ex
trem
o e
inju
stifi
cado
hac
ia u
na d
e la
s fig
uras
par
enta
les,
y
hay
dato
s ra
zona
bles
par
a pe
nsar
que
est
os p
robl
emas
son
con
secu
enci
a de
dic
ha s
ituac
ión.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Mis
ma
situ
ació
n qu
e “g
rave
dad
muy
ele
vada
”, p
ero
los
sínt
omas
de
daño
psí
quic
o qu
e pr
esen
ta e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
son
de
cará
cter
gra
ve a
unqu
e no
sól
o no
m
ejor
an, s
ino
que
evol
ucio
nan
hac
ia u
na m
ayor
gra
veda
d y
hay
dato
s ra
zona
bles
par
a pe
nsar
que
est
os p
robl
emas
son
con
secu
enci
a de
dic
ha s
ituac
ión.
La
situ
ació
n es
tá d
ificu
ltan
do
seri
amen
te e
l est
able
cim
ient
o o
el m
ante
nim
ient
o de
un
vínc
ulo
de a
pego
pos
itiv
o en
tre
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
y al
guna
de
sus
figur
as p
aren
tale
s.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
Mis
ma
situ
ació
n qu
e “g
rave
dad
muy
ele
vada
”, p
ero
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no
pres
enta
sín
tom
as d
e da
ño p
síqu
ico
ni p
ertu
rbac
ione
s en
el v
íncu
lo d
e ap
ego
con
sus
figur
as p
aren
tale
s. S
e va
lora
que
hay
una
alt
a pr
obab
ilida
d de
que
eso
s s
ínto
mas
se
pres
ente
n en
un
futu
ro p
róxi
mo
si la
situ
ació
n no
se
corr
ige.
4.
Rie
sgo
leve
•
En o
casio
nes
el p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da u
tiliz
an a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra d
añar
se e
ntre
sí o
con
segu
ir a
lgo
del o
tro,
per
o es
o no
car
acte
riza
su
rela
ción
. En
gene
ral,
man
tiene
n un
a re
laci
ón a
decu
ada
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pued
e en
cont
rars
e en
oca
sion
es a
nte
un c
onfli
cto
de le
alta
des,
per
o no
pr
esen
ta s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o.
5.
N
o pr
esen
te
• A
pes
ar d
e qu
e pu
dier
a ex
istir
con
flict
o, e
l pad
re y
la m
adre
o la
s pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
no
utili
zan
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
par
a da
ñars
e en
tre
sí o
con
segu
ir a
lgo
del o
tro.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (51/71)
28 Ju
nio
2011
50
C
. EX
PO
SIC
IÓN
A S
ITU
AC
ION
ES
DE
VIO
LEN
CIA
DE
PA
RE
JA O
EN
TR
E M
IEM
BR
OS
DE
LA
UN
IDA
D C
ON
VIV
EN
CIA
L
⇒
Se
cal
ifica
rá la
exi
sten
cia
de e
sta
tipo
logí
a ún
icam
ente
cua
ndo
ning
una
de la
s fig
uras
par
enta
les
sea
capa
z de
ado
ptar
las
med
idas
nec
esar
ias
para
de
tene
r o
cont
rola
r es
ta s
itua
ción
y p
rote
ger
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
alej
ándo
le d
e la
sit
uaci
ón d
e vi
olen
cia.
⇒
Se
cal
ifica
rá e
l niv
el d
e gr
aved
ad q
ue m
ás s
e as
emej
e a
la s
itua
ción
act
ual d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cuya
sit
uaci
ón e
stá
sien
do e
valu
ada.
⇒
La
gra
veda
d de
est
a ti
polo
gía
se d
eter
min
a en
func
ión
de (
1) la
inte
nsid
ad y
frec
uenc
ia d
e la
vio
lenc
ia fí
sica
y v
erba
l que
se
prod
uce
entr
e la
s fig
uras
pa
rent
ales
o lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al y
(2)
la s
ever
idad
del
dañ
o fís
ico
y ps
íqui
co q
ue t
ales
sit
uaci
ones
han
pro
voca
do o
pue
den
prov
ocar
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o te
stig
o de
al m
enos
una
agr
esió
n fís
ica
muy
gra
ve (
la a
gres
ión
ha p
rovo
cado
lesio
nes
que
han
requ
erid
o in
gres
os h
ospi
tala
rios
, am
enaz
as c
on a
rmas
po
tenc
ialm
ente
mor
tífer
as, o
sim
ilar)
ent
re la
s fig
uras
par
enta
les
o lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al.
• H
a ha
bido
epi
sodi
os d
e vi
olen
cia
físic
a m
uy g
rave
(la
agr
esió
n ha
pro
voca
do le
sion
es q
ue h
an r
eque
rido
ingr
esos
hos
pita
lari
os, a
men
azas
con
arm
as p
oten
cial
men
te m
ortíf
eras
, o s
imila
r) e
ntre
la
s fig
uras
par
enta
les
o lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al d
e lo
s qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
ha
sido
tes
tigo
y s
e va
lora
que
hay
un
ries
go e
leva
do d
e qu
e ta
les
epis
odio
s se
rep
itan
y po
ngan
en
seri
o pe
ligro
la v
ida
o in
tegr
idad
físi
ca d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
•
En lo
s úl
timos
sei
s m
eses
se
han
prod
ucid
o ep
isod
ios
de v
iole
ncia
físi
ca y
epi
sodi
os c
onti
nuad
os d
e vi
olen
cia
verb
al e
xplíc
ita
e in
tens
a en
tre
las
figur
as p
aren
tale
s o
los
mie
mbr
os d
e la
un
idad
con
vive
ncia
l. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
ha
impl
icad
o o
ha s
ido
impl
icad
o en
est
os e
piso
dios
y h
a su
frid
o un
dañ
o fís
ico
muy
gra
ve27
com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
En lo
s úl
timos
sei
s m
eses
se
han
prod
ucid
o ep
isod
ios
de v
iole
ncia
físi
ca y
epi
sodi
os c
onti
nuad
os d
e vi
olen
cia
verb
al e
xplíc
ita
e in
tens
a en
tre
las
figur
as p
aren
tale
s o
los
mie
mbr
os d
e la
un
idad
con
vive
ncia
l. El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o te
stig
o de
est
os e
piso
dios
o lo
s ha
per
cibi
do c
lara
men
te Y
: o
H
a su
frid
o un
dañ
o fís
ico
grav
e28
com
o co
nsec
uenc
ia d
e es
a si
tuac
ión,
y/o
o
Pr
esen
ta s
ínto
mas
de
daño
psí
quic
o gr
ave
(ver
def
inic
ión)
y h
ay d
atos
raz
onab
les
para
pen
sar
que
son
cons
ecue
ncia
de
dich
a si
tuac
ión.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• M
ism
a si
tuac
ión
que
el “
grav
edad
ele
vada
”, p
ero
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte:
o
N
o ha
suf
rido
un
daño
físi
co g
rave
o m
uy g
rave
com
o co
nsec
uenc
ia d
e es
a si
tuac
ión,
y
o
Pued
e pr
esen
tar
sínt
omas
de
daño
psí
quic
o as
ocia
dos
a es
ta s
ituac
ión
que,
aun
que
no s
on d
e ca
ráct
er g
rave
, se
valo
ra q
ue h
ay u
na a
lta
prob
abili
dad
de q
ue s
e pr
esen
ten
en
un
futu
ro p
róxi
mo
si la
situ
ació
n no
se
corr
ige.
•
En lo
s úl
timos
sei
s m
eses
se
han
prod
ucid
o ep
isod
ios
frec
uent
es d
e vi
olen
cia
verb
al e
ntre
las
figur
as p
aren
tale
s o
los
mie
mbr
os d
e la
uni
dad
conv
iven
cial
, per
o no
vio
lenc
ia fí
sica
. El n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
ha
sido
con
oced
or d
e al
guno
s de
eso
s ep
isod
ios.
Pre
sent
a sí
ntom
as d
e da
ño p
síqu
ico
asoc
iado
s a
esta
situ
ació
n qu
e, a
unqu
e no
son
de
cará
cter
gra
ve, p
odrí
an
evol
ucio
nar
haci
a un
a m
ayor
gra
veda
d si
la s
ituac
ión
no s
e co
rrig
e. A
pes
ar d
e el
lo, l
as fi
gura
s pa
rent
ales
y lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al m
antie
nen
perí
odos
o m
omen
tos
de
inte
racc
ión
adec
uada
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
4.
R
iesg
o le
ve
• En
los
últim
os s
eis
mes
es s
e ha
n pr
oduc
ido
vari
os e
piso
dios
de
viol
enci
a ve
rbal
ent
re la
s fig
uras
par
enta
les
o lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al, p
ero
no v
iole
ncia
físi
ca. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e h
a si
do c
onoc
edor
o t
estig
o de
alg
uno
de e
sos
epis
odio
s, a
unqu
e la
s pe
rson
as im
plic
adas
han
pro
cura
do q
ue n
o se
pro
duzc
an e
n su
pre
senc
ia. L
as fi
gura
s pa
rent
ales
y lo
s m
iem
bros
de
la u
nida
d co
nviv
enci
al m
antie
nen
en g
ener
al u
na in
tera
cció
n ad
ecua
da c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
pre
sent
a sí
ntom
as d
e da
ño p
síqu
ico
asoc
iado
s a
esta
situ
ació
n, a
unqu
e pu
ede
mos
trar
sig
nos
de m
ales
tar
ante
los
epis
odio
s de
vio
lenc
ia v
erba
l.
5.
No
pres
ente
•
Las
figur
as p
aren
tale
s o
los
mie
mbr
os d
e la
uni
dad
conv
iven
cial
res
uelv
en s
us c
onfli
ctos
sin
util
izar
la v
iole
ncia
físi
ca o
ver
bal.
Aun
que
pued
e ha
ber
inci
dent
es a
isla
dos
de v
iole
ncia
ver
bal,
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no e
s te
stig
o de
ello
s.
.
27
Cal
ifica
r el
dañ
o fís
ico
muy
gra
ve s
egún
los
crite
rios
reco
gido
s en
la e
scal
a de
“M
altr
ato
físic
o”.
28 C
alifi
car
el d
año
físic
o gr
ave
segú
n lo
s cr
iteri
os r
ecog
idos
en
la e
scal
a de
“M
altr
ato
físic
o”.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (52/71)
28 Ju
nio
2011
51
D. A
ME
NA
ZA
S D
E A
GR
ESI
ÓN
FÍS
ICA
⇒
Se c
alifi
cará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e cu
ya s
itua
ción
est
á si
endo
eva
luad
a.
⇒
La g
rave
dad
de e
sta
tipo
logí
a se
det
erm
ina
en fu
nció
n de
(1)
la s
ever
idad
del
dañ
o co
n el
que
se
amen
aza
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
(2)
el t
emor
que
la
s am
enaz
as p
rovo
can
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
(3)
el r
iesg
o de
que
las
amen
azas
se
mat
eria
licen
.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• A
men
aza
dire
cta
de d
año
físic
o ex
trem
adam
ente
gra
ve, s
in d
año
real
: Se
ha c
oloc
ado
al m
enos
en
una
ocas
ión
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en s
itua
cion
es m
uy p
elig
rosa
s (p
.ej.,
al
bor
de d
e un
a ve
ntan
a, s
obre
agu
a hi
rvie
ndo)
am
enaz
ándo
le c
on in
fligi
rle
un d
año
extr
emad
amen
te g
rave
. O s
e le
ha
amen
azad
o co
n m
atar
le, p
udie
ndo
habe
rse
utili
zado
arm
as
(cuc
hillo
s, e
scop
etas
, etc
.) pa
ra e
llo. L
as a
men
azas
se
han
prod
ucid
o de
form
a pr
emed
itada
o e
n un
a si
tuac
ión
de p
érdi
da t
otal
de
cont
rol p
or p
arte
del
pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la
tute
la o
gua
rda.
No
se h
a pr
oduc
ido
ning
ún d
año
ni le
sión
físic
a, p
ero
esta
situ
ació
n ha
pro
voca
do e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e un
mie
do in
tens
o. S
e va
lora
pos
ible
que
tal
es a
men
azas
pu
edan
rep
etir
se o
mat
eria
lizar
se.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
Am
enaz
a ve
rbal
dir
ecta
de
daño
físi
co g
rave
, sin
dañ
o re
al:
En v
aria
s oc
asio
nes
ha h
abid
o am
enaz
as v
erba
les
dire
ctas
y e
spec
ífica
s de
mal
trat
o o
daño
hac
ia e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
as a
men
azas
incl
uyen
acc
ione
s qu
e, s
i se
lleva
ran
a ca
bo, l
e pr
ovoc
aría
n un
dañ
o fís
ico
impo
rtan
te (
p.ej
., am
enaz
as d
e m
altr
ato
físic
o gr
ave,
de
depr
ivac
ión
exce
siva
men
te
prol
onga
da d
e ag
ua o
com
ida)
. Las
am
enaz
as s
e ha
n pr
oduc
ido
de fo
rma
prem
edita
da o
en
una
situ
ació
n de
pér
dida
tot
al d
e co
ntro
l por
par
te d
el p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
. No
se h
a pr
oduc
ido
ning
ún d
año
ni le
sión
físic
a, p
ero
esta
situ
ació
n ha
pro
voca
do e
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e un
mie
do in
tens
o. A
unqu
e no
ha
habi
do n
ingú
n in
tent
o de
llev
ar a
ca
bo t
ales
am
enaz
as, s
e va
lora
pos
ible
que
pue
dan
mat
eria
lizar
se.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
Am
enaz
a ve
rbal
impl
ícit
a: N
o ha
hab
ido
amen
azas
dir
ecta
s y
espe
cífic
as d
e m
altr
ato
o da
ño h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
aun
que
el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tu
tela
o g
uard
a m
anifi
esta
n se
ntir
se s
obre
pasa
dos
por
él o
ella
, tem
en p
oder
hac
erle
dañ
o, p
rovo
car
un a
ccid
ente
, etc
. (p.
ej.,
pers
onas
adu
ltas
bajo
situ
acio
nes
de e
stré
s el
evad
o o
so
brep
asad
as p
or la
cri
anza
de
niño
s y
niña
s m
uy p
eque
ñas)
. Esa
s am
enaz
as in
dire
ctas
hac
en p
ensa
r qu
e ha
y un
rie
sgo
de q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e su
fra
un d
año
físic
o si
gnifi
cati
vo o
sea
obj
eto
de n
eglig
enci
a. E
l pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da p
uede
n o
no p
edir
ayu
da p
ara
evita
r m
ater
ializ
ar s
us a
men
azas
. 4.
R
iesg
o le
ve
• A
men
aza
verb
al im
plíc
ita
sin
valo
raci
ón d
e qu
e se
mat
eria
lice:
No
ha h
abid
o am
enaz
as d
irec
tas
y es
pecí
ficas
de
mal
trat
o o
daño
hac
ia e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e o
las
ha h
abid
o de
form
a oc
asio
nal,
aunq
ue e
l pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da s
e si
ente
n so
brep
asad
os p
or é
l o
ella
, te
men
pod
er h
acer
le d
año,
pro
voca
r un
acc
iden
te,
etc.
Se
valo
ra q
ue e
stas
am
enaz
as s
on m
anife
stac
ión
de s
u fr
ustr
ació
n y
no h
ay n
ingu
na r
azón
apa
rent
e qu
e ha
ga p
ensa
r qu
e se
van
a m
ater
ializ
ar.
5.
No
pres
ente
•
No
se h
an d
ado
amen
azas
ver
bale
s o
físic
as d
e m
altr
ato
o da
ño h
acia
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Las
am
enaz
as d
e ca
stig
o co
rpor
al d
e ca
ráct
er le
ve (v
er d
efin
ició
n en
la t
ipol
ogía
de
mal
trat
o fís
ico)
no
se d
eben
con
side
rar
com
o “a
men
azas
de
daño
físi
co”.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (53/71)
28 Ju
nio
2011
52
AB
AN
DO
NO
⇒
In
cluy
e la
s si
guie
ntes
sit
uaci
ones
: •
El p
adre
y la
mad
re o
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
le d
ejan
sol
o o
sola
del
iber
adam
ente
sin
inte
nció
n de
vo
lver
. •
Han
aco
rdad
o co
n te
rcer
as p
erso
nas
que
ésta
s as
uman
el c
uida
do d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y t
rans
curr
ido
el t
iem
po a
cord
ado
no v
uelv
en p
ara
hace
rse
carg
o de
él o
ella
y la
s te
rcer
as p
erso
nas
ya n
o pu
eden
asu
mir
su
cuid
ado
dura
nte
más
tie
mpo
. •
Dej
an f
recu
ente
men
te a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ba
jo la
res
pons
abili
dad
de d
ifere
ntes
per
sona
s (d
esco
noci
das
o po
co f
amili
ares
par
a él
o e
lla)
sin
acor
dar
o di
spon
er d
e un
pla
n es
tabl
e pa
ra a
segu
rar
su a
tenc
ión
o un
a pr
evis
ión
tem
pora
l par
a la
del
egac
ión
de la
res
pons
abili
dad29
. •
Se n
iega
n a
asum
ir la
ate
nció
n de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tr
as s
u sa
lida
de u
n ce
ntro
res
iden
cial
. ⇒
La
dife
renc
ia e
ntre
el “
aban
dono
” y
la “
negl
igen
cia
en s
uper
visi
ón”
se c
entr
a en
la in
tenc
ión
–sea
exp
lícit
a u
obse
rvab
le-
del p
adre
y la
mad
re o
de
las
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da d
e vo
lver
par
a ha
cers
e ca
rgo
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
En
los
caso
s de
“ab
ando
no”
tal i
nten
ción
no
exis
te,
al m
enos
a c
orto
pla
zo.
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
gra
veda
d de
est
a ti
polo
gía
se d
eter
min
a en
fun
ción
de
(1)
la d
urac
ión
y la
fre
cuen
cia
de o
casi
ones
en
que
el p
adre
y l
a m
adre
o l
as p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
eleg
an e
n te
rcer
as p
erso
nas
el c
uida
do d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
(2)
las
cir
cuns
tanc
ias
en q
ue s
e ha
pro
duci
do t
al
dele
gaci
ón (
pers
onas
en
quie
n se
del
ega
y pr
epar
ació
n de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e), y
(3)
la in
tenc
ión
del p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tu
tela
o g
uard
a de
vol
ver
a as
umir
el c
uida
do d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o ab
ando
nado
por
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da e
n la
cal
le o
en
el h
ospi
tal y
han
des
apar
ecid
o.
• H
ay c
onst
anci
a de
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
deja
do s
olo
por
su p
adre
y s
u m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da, y
no
tien
en in
tenc
ión
de v
olve
r o
de p
erm
itir
qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
torn
e al
dom
icili
o.
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e vi
ve d
e ca
sa e
n ca
sa. S
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
no
vive
n co
n él
o e
lla d
esde
hac
e un
año
o m
ás; l
a sit
uaci
ón n
o pa
rece
ser
te
mpo
ral.
No
tien
en c
onta
cto
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o és
te e
s pr
ácti
cam
ente
inex
iste
nte.
Del
egan
com
plet
amen
te e
n te
rcer
as p
erso
nas
el c
uida
do d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
No
hay
plan
es c
laro
s re
spec
to a
su
futu
ro.
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ha s
ido
deja
do e
n un
cen
tro
resi
denc
ial.
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
rec
haza
n vo
lver
a a
sum
ir s
u cu
idad
o.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
Num
eros
os c
ambi
os in
espe
rado
s en
las
pers
onas
adu
ltas
que
asu
men
el c
uida
do d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
con
impa
cto
emoc
iona
l neg
ativ
o se
rio
en é
l o e
lla:
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
exp
erim
enta
do e
n el
últ
imo
año
más
de
tres
cam
bios
en
las
pers
onas
adu
ltas
que
asum
en s
u cu
idad
o. S
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
le h
an d
ejad
o re
pent
inam
ente
dur
ante
larg
os p
erío
dos
de t
iem
po a
car
go d
e ot
ras
pers
onas
no
adec
uada
s o
con
pers
onas
que
le h
an a
tend
ido
adec
uada
men
te p
ero
son
desc
onoc
idas
o p
oco
fam
iliar
es p
ara
él o
ella
. •
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e le
han
dej
ado
repe
ntin
amen
te s
in h
aber
le p
repa
rado
par
a el
lo. D
uran
te e
l últ
imo
año,
el n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
ha
vivi
do e
n al
men
os t
res
núcl
eos
fam
iliar
es d
ifere
ntes
a c
argo
de
pers
onas
que
no
son
fam
iliar
es n
i alle
gada
s. S
in e
mba
rgo,
su
padr
e, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da s
iem
pre
han
vuel
to p
ara
asum
ir s
u cu
idad
o. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
ha
sido
aba
ndon
ado
o ab
ando
nada
de
form
a de
finiti
va.
Est
a si
tuac
ión
ha p
rovo
cado
una
inte
nsa
situ
ació
n de
est
rés
o fu
erte
alt
erac
ión
emoc
iona
l en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a N
umer
osos
cam
bios
ines
pera
dos
en la
s pe
rson
as a
dult
as q
ue a
sum
en e
l cui
dado
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e si
n im
pact
o em
ocio
nal n
egat
ivo
seri
o en
él o
ella
: •
Se d
an la
s si
tuac
ione
s de
scri
tas
en e
l apa
rtad
o an
teri
or, p
ero
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tiene
un
desa
rrol
lo a
decu
ado
y no
mue
stra
sín
tom
as d
e es
trés
o a
lter
ació
n em
ocio
nal
deri
vado
s de
ello
.
29
La
dele
gaci
ón d
el c
uida
do c
otid
iano
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
per
sona
s in
adec
uada
s o
no s
ufic
ient
emen
te r
espo
nsab
les
se r
ecog
e y
calif
ica
en l
a tip
olog
ía d
e “N
eglig
encia
hac
ia n
eces
idad
es d
e se
gurid
ad”-
Sup
ervis
ión.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (54/71)
28 Ju
nio
2011
53
4.
Rie
sgo
leve
E
n ni
ños
y ni
ñas
men
ores
de
ocho
año
s, a
lgun
os c
ambi
os in
espe
rado
s en
las
pers
onas
adu
ltas
que
asu
men
su
cuid
ado:
•
Dur
ante
el ú
ltim
o añ
o, u
n ni
ño o
niñ
a m
enor
de
ocho
año
s ha
ten
ido
que
ser
aten
dido
en
al m
enos
dos
oca
sion
es y
dur
ante
un
perí
odo
de t
iem
po s
uper
ior
a un
mes
por
una
pe
rson
a qu
e no
le c
uida
hab
itua
lmen
te y
no
es fa
mili
ar n
i alle
gada
, per
o el
pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da n
o le
han
aba
ndon
ado
de fo
rma
repe
ntin
a.
Dur
ante
su
ause
ncia
, man
tiene
n co
ntac
to c
on e
l niñ
o o
niña
. Sie
mpr
e ha
n vu
elto
par
a vo
lver
a a
sum
ir s
u cu
idad
o o
se e
sper
a qu
e lo
hag
an e
n br
eve
plaz
o.
5.
No
pres
ente
•
Se d
an la
s ci
rcun
stan
cias
des
crita
s en
el a
part
ado
ante
rior
, per
o se
tra
ta d
e un
niñ
o o
niña
may
or d
e oc
ho a
ños
o un
o u
na a
dole
scen
te.
• H
ay c
onst
anci
a de
que
las
figur
as p
aren
tale
s ha
n pr
opor
cion
ado
un c
uida
do e
stab
le a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
• U
na d
e la
s fig
uras
par
enta
les
no h
a pe
rman
ecid
o de
form
a es
tabl
e en
el d
omic
ilio
fam
iliar
o e
stá
fuer
a du
rant
e un
per
íodo
pro
long
ado
de t
iem
po (
debi
do a
mot
ivos
labo
rale
s, in
tern
amie
nto
en a
lgún
tip
o de
cen
tro,
etc
.). P
uede
que
las
figur
as p
aren
tale
s es
tén
lega
lmen
te s
epar
adas
, por
lo q
ue la
figu
ra n
o cu
stod
ia s
ólo
man
tiene
vis
itas
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Est
a si
tuac
ión
ha r
eque
rido
aju
stes
en
la v
ida
de lo
s m
iem
bros
de
la fa
mili
a.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (55/71)
28 Ju
nio
2011
54
IN
CA
PA
CID
AD
PA
RE
NT
AL
DE
CO
NT
RO
L D
E L
A C
ON
DU
CT
A D
EL
NIÑ
O, N
IÑA
O A
DO
LESC
EN
TE
⇒
En
gene
ral,
esta
tip
olog
ía im
plic
a a
adol
esce
ntes
o a
niñ
os o
niñ
as d
e ed
ades
cer
cana
s.
⇒
Se c
alifi
cará
el n
ivel
de
grav
edad
que
más
se
asem
eje
a la
sit
uaci
ón a
ctua
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
La g
rave
dad
de e
sta
tipo
logí
a se
det
erm
ina
en f
unci
ón d
e (1
) la
pre
senc
ia y
gra
veda
d de
pro
blem
as e
xter
naliz
ados
de
adap
taci
ón p
erso
nal,
fam
iliar
, so
cial
y/
esco
lar
del
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
, y
(2)
la
capa
cida
d de
l pa
dre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
y gu
arda
par
a co
ntro
lar
y re
solv
er t
ales
pro
blem
as.
⇒
La
cap
acid
ad d
el p
adre
y l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da p
ara
cont
rola
r la
con
duct
a de
un
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
con
co
mpo
rtam
ient
os p
robl
emát
icos
no
sólo
dep
ende
de
su v
olun
tad
o su
s ha
bilid
ades
par
enta
les
sino
tam
bién
del
tip
o e
inte
nsid
ad d
e lo
s pr
oble
mas
del
ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
os c
asos
de
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes
con
prob
lem
as e
xter
naliz
ados
de
cará
cter
gra
ve (
ver
desc
ripc
ión
en la
s ca
tego
rías
de
grav
edad
muy
ele
vada
y e
leva
da)
cuya
con
duct
a no
pue
da s
er c
ontr
olad
a a
pesa
r de
que
su
padr
e y
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
de
seen
hac
erlo
y m
uest
ren
habi
lidad
es p
aren
tale
s ad
ecua
das,
ser
án c
alifi
cado
s co
mo
de g
rave
dad
elev
ada
o m
uy e
leva
da.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• Pr
oble
mas
en
la f
amili
a: H
ay u
n gr
ave
conf
licto
ent
re la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
as re
lacio
nes
fam
iliare
s so
n m
uy c
onfli
ctiva
s, ha
hab
ido
amen
azas
de
agre
sion
es f
ísic
as e
ntre
lo
s m
iem
bros
de
la fa
milia
e in
cluso
pue
den
habe
rse
prod
ucid
o, h
ay a
gres
ione
s ve
rbal
es c
onti
nuas
de
alta
inte
nsid
ad e
ntre
las
figur
as p
aren
tale
s y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
la c
ondu
cta
del n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
es
extr
emad
amen
te p
robl
emát
ica
en e
l dom
icilio
. El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
no p
uede
n co
ntro
lar
la s
itua
ción
; se
sient
en d
esbo
rdad
os.
Pued
e qu
e re
chac
en a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
le a
trib
uyan
la r
espo
nsab
ilida
d de
tod
os lo
s pr
oble
mas
. Pue
de q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
opo
nga
tota
lmen
te a
cua
lqui
er t
ipo
de
inte
rven
ción
y q
uier
a sa
lir d
el d
omic
ilio.
La
conv
iven
cia
es in
viab
le o
inso
sten
ible
. No
hay
posi
bilid
ad, a
l men
os e
n es
te m
omen
to, d
e de
sarr
olla
r un
a in
terv
enci
ón d
e ap
oyo
man
teni
endo
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en e
l dom
icili
o da
da la
opo
sici
ón o
falt
a de
col
abor
ació
n de
ést
e o
ésta
y/o
de
su p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. •
Prob
lem
as f
uera
de
la f
amili
a: L
a co
nduc
ta d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
es e
xtre
mad
amen
te p
robl
emát
ica
y de
sada
ptad
a a
nive
l per
sona
l, so
cial y
esc
olar
. Pue
de h
aber
con
duct
as d
elict
ivas,
agre
sione
s a
otro
s ni
ños,
niña
s o
adol
esce
ntes
o a
per
sona
s ad
ulta
s, ab
sent
ismo
esco
lar,
cons
umo
de d
roga
s o
alco
hol y
/o c
ondu
ctas
sex
uale
s de
ries
go.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
se
dese
ntie
nden
de
su r
espo
nsab
ilida
d en
cua
nto
al c
ontr
ol s
obre
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o se
man
ifies
tan
tota
lmen
te in
capa
ces
de e
llo; p
uede
que
min
imic
en la
impo
rtan
cia
de
los
prob
lem
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
o lo
s at
ribu
yen
al e
xter
ior.
Ni e
l pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da, n
i el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
han
busc
ado
ni
acep
tan
ayud
a ex
tern
a, o
si h
an d
ispu
esto
de
ella
no
ha a
rroj
ado
ning
ún r
esul
tado
. •
Pued
e ha
ber
habi
do fu
gas
prol
onga
das
del d
omic
ilio
asoc
iada
s a
esta
s si
tuac
ione
s.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• Pr
oble
mas
en
la f
amili
a: ID
EM A
L PR
IMER
EPÍ
GRA
FE D
E G
RAVE
DAD
ELE
VAD
A: H
ay u
n gr
ave
conf
licto
ent
re la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
as re
lacio
nes
fam
iliare
s so
n m
uy
conf
lictiv
as, h
a ha
bido
am
enaz
as d
e ag
resi
ones
fís
icas
ent
re lo
s m
iem
bros
de
la fa
milia
e in
cluso
pue
den
habe
rse
prod
ucid
o, h
ay a
gres
ione
s ve
rbal
es c
onti
nuas
de
alta
inte
nsid
ad, l
a co
nduc
ta d
el
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
es e
xtre
mad
amen
te p
robl
emát
ica
en e
l dom
icilio
. El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
no p
uede
n co
ntro
lar
la s
itua
ción
; se
sient
en d
esbo
rdad
os.
La c
onvi
venc
ia e
s m
uy d
ifíci
l. Si
n em
barg
o, t
anto
ello
s co
mo
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
acep
tan
ayud
a pr
ofes
iona
l par
a re
solv
er s
us d
ificu
ltad
es y
evi
tar
la s
alid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
l dom
icili
o fa
mili
ar.
• Pr
oble
mas
fue
ra d
e la
fam
ilia:
IDEM
AL
PRIM
ER E
PÍG
RAFE
DE
GRA
VED
AD M
UY
ELEV
ADA:
La
cond
ucta
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
ext
rem
adam
ente
pro
blem
átic
a y
desa
dapt
ada
a ni
vel
pers
onal
, soc
ial y
esc
olar
. Pue
de h
aber
con
duct
as d
elict
ivas,
agre
sione
s a
otro
s ni
ños,
niña
s o
adol
esce
ntes
o a
per
sona
s ad
ulta
s, ab
sent
ismo
esco
lar,
cons
umo
de d
roga
s o
alco
hol y
/o c
ondu
ctas
sex
uale
s de
ries
go.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
no
pued
en c
ontr
olar
la s
ituac
ión;
se
sien
ten
desb
orda
dos.
Sin
em
barg
o, t
anto
ello
s co
mo
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
acep
tan
ayud
a pr
ofes
iona
l par
a re
solv
er s
us d
ificu
ltad
es y
evi
tar
la s
alid
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
l dom
icili
o fa
mili
ar.
• Pu
ede
habe
r ha
bido
fuga
s pr
olon
gada
s de
l dom
icili
o as
ocia
das
a es
tas
situ
acio
nes.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (56/71)
28 Ju
nio
2011
55
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
• Pr
oble
mas
en
la f
amili
a: H
ay u
n gr
ave
conf
licto
ent
re la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. L
as r
elac
ione
s fa
mili
ares
son
muy
con
flict
ivas
, hay
dis
cusi
ones
y a
gres
ione
s ve
rbal
es fr
ecue
ntes
, no
ha h
abid
o ag
resi
ones
físi
cas
seri
as. P
uede
hab
erse
pro
duci
do a
lgun
a am
enaz
a de
agr
esió
n en
tre
los
mie
mbr
os d
e la
fam
ilia.
La
cond
ucta
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
muy
pro
blem
átic
a en
el d
omic
ilio.
Pue
de q
ue h
aya
habi
do a
lgun
os in
tent
os d
e re
solv
er lo
s pr
oble
mas
. La
conv
iven
cia
es d
ifíci
l, au
nque
hay
asp
ecto
s de
la r
elac
ión
entr
e la
s fig
uras
par
enta
les
y el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e qu
e so
n po
siti
vos.
Hay
rie
sgo
de q
ue e
l con
flict
o se
agu
dice
. •
Prob
lem
as f
uera
de
la f
amili
a: E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta p
robl
emas
sig
nific
ativ
os d
e ad
apta
ción
per
sona
l, so
cial
y/o
esc
olar
. Pue
de h
aber
difi
culta
des
de c
ompo
rtam
ient
o y
falta
s de
asi
sten
cia
al c
entr
o es
cola
r, r
esis
tenc
ia g
ener
aliz
ada
a ac
atar
las
norm
as, p
eque
ñas
cond
ucta
s de
lictiv
as, i
nici
o de
con
sum
o de
dro
gas
y/o
alco
hol,
rela
cion
es c
on p
erso
nas
de e
ntor
nos
mar
gina
les
o de
lictiv
os, a
unqu
e ha
y ár
eas
en la
s qu
e su
func
iona
mie
nto
es a
decu
ado.
Hay
vín
culo
afe
ctiv
o po
siti
vo e
ntre
el p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
no
pued
en c
ontr
olar
los
prob
lem
as d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Hay
rie
sgo
de q
ue lo
s pr
oble
mas
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
agu
dice
n.
• Pu
ede
habe
r ha
bido
alg
una
fuga
del
dom
icili
o as
ocia
da a
est
as s
ituac
ione
s.
4.
Rie
sgo
leve
•
Prob
lem
as e
n la
fam
ilia:
Hay
alg
unos
con
flict
os e
ntre
las
figur
as p
aren
tale
s y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
per
o ha
y as
pect
os im
port
ante
s en
su
rela
ción
que
son
pos
itiv
os. E
l pad
re y
la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
inte
ntan
man
ejar
eso
s pr
oble
mas
, aun
que
con
frec
uenc
ia n
o ut
iliza
n es
trat
egia
s ad
ecua
das
o no
sab
en c
ómo
hace
rlo.
Ha
habi
do
algu
nos
inte
ntos
por
res
olve
r lo
s pr
oble
mas
, per
o pu
ede
que
no h
ayan
ten
ido
éxito
. El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pued
e se
r ex
clui
do t
empo
ralm
ente
de
algu
nas
activ
idad
es fa
mili
ares
o s
e le
pue
den
quita
r al
guno
s pr
ivile
gios
. Pue
de h
aber
inci
dent
es d
e vi
olen
cia
verb
al e
ntre
los
mie
mbr
os d
e la
fam
ilia,
aun
que
no v
iole
ncia
físi
ca. H
ay r
iesg
o de
que
el c
onfli
cto
se a
gudi
ce.
• Pr
oble
mas
fue
ra d
e la
fam
ilia:
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
alg
unos
pro
blem
as d
e ad
apta
ción
per
sona
l, so
cial
y/o
esc
olar
que
son
car
acte
ríst
icos
o fr
ecue
ntes
en
la
prea
dole
scen
cia
y ad
oles
cenc
ia. E
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da in
tent
an h
acer
fren
te a
ello
s, a
unqu
e co
n fr
ecue
ncia
las
estr
ateg
ias
de c
ontr
ol o
dis
cipl
ina
que
utili
zan
no s
on a
decu
adas
. Pue
de h
aber
inci
dent
es d
e vi
olen
cia
verb
al e
ntre
los
mie
mbr
os d
e la
fam
ilia,
aun
que
no v
iole
ncia
físi
ca.
Hay
rie
sgo
de q
ue lo
s pr
oble
mas
del
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te s
e ag
udic
en.
5.
No
pres
ente
•
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
difi
culta
des
de a
dapt
ació
n o
cond
ucta
s de
opo
sici
ón d
entr
o y
fuer
a de
l dom
icili
o ca
ract
erís
ticas
o fr
ecue
ntes
en
su e
tapa
evo
lutiv
a. E
so p
uede
pro
voca
r di
scus
ione
s o
conf
licto
s en
la fa
mili
a, a
unqu
e es
ta s
ituac
ión
no c
arac
teri
za la
s re
laci
ones
fam
iliar
es. E
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da u
tiliz
an e
n ge
nera
l est
rate
gias
ad
ecua
das
para
el c
ontr
ol y
man
ejo
de la
s co
nduc
tas
inad
ecua
das
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
En
gene
ral c
onsi
guen
lleg
ar a
acu
erdo
s ra
zona
bles
. No
hay
viol
enci
a fís
ica
en lo
s co
nflic
tos;
pue
de
habe
r vi
olen
cia
verb
al, p
ero
es o
casi
onal
y p
oste
rior
men
te e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da y
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
son
capa
ces
de h
abla
r so
bre
ello
y r
esol
ver
el c
onfli
cto.
Hay
una
rel
ació
n af
ectiv
a po
sitiv
a en
tre
ello
s. E
n ge
nera
l, el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
spet
a la
s no
rmas
est
able
cida
s po
r su
pad
re y
su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
, aun
que
pued
e m
ostr
arse
opo
sicio
nist
a en
un
prim
er m
omen
to.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (57/71)
28 Ju
nio
2011
56
OT
RA
S
A
. TR
AT
O IN
AP
RO
PIA
DO
30
- P
RIV
AC
IÓN
DEL
IBER
AD
A D
E C
OM
IDA
O A
GU
A -
De
form
a de
liber
ada
o in
tenc
iona
da n
o se
ha
prop
orcio
nado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
com
ida
o ag
ua d
uran
te a
l men
os u
n dí
a (p
erío
do in
ferio
r par
a ni
ños
o ni
ñas
pequ
eñas
), o
se
le h
a da
do u
na c
antid
ad m
ínim
a de
co
mid
a y/
o co
mid
a nu
tritiv
amen
te in
adec
uada
dur
ante
var
ios
días
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
fund
amen
talm
ente
en
base
a (
1) e
l im
pact
o qu
e la
sit
uaci
ón h
a te
nido
en
la s
alud
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
(2)
la e
xper
imen
taci
ón d
e ha
mbr
e y
sed.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• C
omo
cons
ecue
ncia
de
la p
riva
ción
del
iber
ada
de c
omid
a o
agua
, el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
está
tan
gra
vem
ente
des
nutr
ido
o de
shid
rata
do (
p.ej
., im
port
ante
pér
dida
de
peso
, mal
nutr
ició
n,
desh
idra
taci
ón, a
nem
ia)
que
requ
iere
ser
hos
pita
lizad
o po
r ra
zone
s m
édic
as.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• D
ebid
o a
la p
riva
ción
del
iber
ada
de c
omid
a o
agua
, el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pade
ce a
lgun
os s
ínto
mas
físi
cos
de d
esnu
tric
ión
o de
shid
rata
ción
. Su
situ
ació
n re
quie
re a
tenc
ión
méd
ica
y un
a di
eta
de r
ehab
ilita
ción
. No
se r
equi
ere
hosp
ital
izac
ión
por
razo
nes
méd
icas
(au
nque
pue
de q
ue s
e ho
spita
lice
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tem
pora
lmen
te p
ara
su p
ropi
a se
guri
dad)
. •
De
form
a ha
bitu
al o
frec
uent
e se
cas
tiga
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
con
la p
riva
ción
del
iber
ada
de c
omid
a o
agua
. Aun
que
no h
ay s
ínto
mas
clín
icos
de
desn
utri
ción
o d
eshi
drat
ació
n,
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pued
e pa
sar
muc
ha h
ambr
e o
sed.
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• Se
ha
cast
igad
o al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e co
n pr
ivac
ión
delib
erad
a de
com
ida
o ag
ua. L
a pr
ivac
ión
exce
de lo
s lím
ites
cul
tura
lmen
te a
cept
ados
. Est
o ha
suc
edid
o en
una
o v
aria
s oc
asio
nes,
per
o no
de
man
era
frec
uent
e o
habi
tual
. El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
nunc
a ha
mos
trad
o sí
ntom
as c
línic
os d
e de
snut
rici
ón o
des
hidr
atac
ión,
aun
que
ha p
odid
o pa
sar
muc
ha
ham
bre
o se
d.
4.
Rie
sgo
leve
•
Se u
tiliz
a co
mo
estr
ateg
ia d
isci
plin
aria
la p
riva
ción
del
iber
ada
o in
tenc
iona
l de
com
ida.
Aun
que
el t
ipo
de c
astig
o ut
iliza
do s
e en
cuen
tra
dent
ro d
e lo
s lím
ites
cul
tura
lmen
te a
cept
ados
(p
.ej.,
se
man
da a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
la c
ama
sin
cen
ar),
se u
tiliz
a de
form
a de
mas
iado
frec
uent
e o
habi
tual
. Nun
ca s
e ni
ega
el a
gua.
5.
N
o pr
esen
te
• O
casi
onal
men
te h
ay a
lgun
a re
stri
cció
n de
liber
ada
o in
tenc
iona
l de
com
ida
dent
ro d
e lo
s lím
ites
cultu
ralm
ente
ace
ptad
os (
p.ej
., se
man
da a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
la c
ama
sin
cen
ar).
Nun
ca s
e ni
ega
el a
gua.
•
Nun
ca s
e pr
iva
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
delib
erad
a o
inte
ncio
nada
men
te d
e co
mid
a y
agua
cua
ndo
se d
ispo
ne d
e el
los.
Eso
nun
ca s
e ut
iliza
com
o fo
rma
de c
astig
o. P
uede
hab
er r
estr
icci
ones
en
algu
nos
tipos
de
com
ida
(p.e
j., d
ulce
s, p
ostr
es);
esta
res
tric
ción
pue
de s
er u
na m
edid
a di
scip
linar
ia u
obe
dece
r a
razo
nes
de s
alud
, eco
nóm
icas
, etc
.
30
Asp
ecto
s a
tene
r en
cue
nta
para
val
orar
est
e tip
o de
situ
acio
nes:
(1)
edad
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
(2)
dura
ción
de
la s
ituac
ión
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (58/71)
28 Ju
nio
2011
57
-
CO
NFI
NA
MIE
NT
O O
RES
TR
ICC
IÓN
FÍS
ICA
–
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o).
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e fu
ndam
enta
lmen
te e
n ba
se a
(1)
la
dura
ción
y m
étod
os u
tiliz
ados
par
a el
con
finam
ient
o o
la
rest
ricc
ión
físic
a de
los
mov
imie
ntos
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
(2)
el d
año
físic
o y/
o em
ocio
nal q
ue d
icha
sit
uaci
ón h
a pr
ovoc
ado
o pu
ede
prov
ocar
en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
con
finad
o en
una
hab
itaci
ón d
uran
te v
ario
s dí
as o
más
; es
conf
inad
o en
un
espa
cio
redu
cido
u o
scur
o (p
.ej.,
bañ
o, a
rmar
io)
inde
pend
ient
emen
te d
el t
iem
po q
ue
esté
; no
se le
per
mite
sal
ir a
la c
alle
dur
ante
una
sem
ana
o m
ás; p
riva
ción
sen
sori
al o
col
ocac
ión
en u
na s
ituac
ión
que
le p
rovo
ca m
iedo
; re
stri
cció
n de
los
mov
imie
ntos
med
iant
e en
ganc
hes,
at
adur
as, c
aden
as, e
tc. d
uran
te u
no o
más
día
s. E
sto
ha s
uced
ido
en a
l men
os u
na o
casi
ón. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
suf
rido
un
daño
físi
co (
p.ej
., he
rida
s o
quem
adur
as p
or a
tadu
ras)
co
mo
cons
ecue
ncia
de
esta
situ
ació
n o
man
ifies
ta u
na t
ensi
ón o
mal
esta
r em
ocio
nal s
erio
, o e
xist
e po
tenc
ial p
ara
que
sufr
a es
te t
ipo
de d
año.
•
La d
urac
ión
del c
onfin
amie
nto
o re
stri
cció
n fís
ica
es m
enor
, per
o s
e ha
pro
duci
do v
aria
s ve
ces
y la
s pe
rson
as a
dulta
s no
sie
mpr
e es
tán
cerc
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra
supe
rvis
arle
u o
frec
erle
ayu
da s
i la
nece
sita
. •
La d
urac
ión
del c
onfin
amie
nto
o re
stri
cció
n fís
ica
es m
enor
, per
o se
ha
utili
zado
con
un
niño
o n
iña
men
or d
e se
is a
ños
o de
más
eda
d pe
ro c
on li
mit
acio
nes
físic
as, i
ntel
ectu
ales
o
tras
torn
os d
e sa
lud
men
tal.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• El
con
finam
ient
o y/
o la
res
tric
ción
se
utili
zan
de m
aner
a in
acep
tabl
e de
sde
el p
unto
de
vist
a de
las
cost
umbr
es c
ultu
rale
s y
cons
tituy
en u
na p
auta
dis
cipl
inar
ia h
abit
ual o
frec
uent
e.
Por
ejem
plo,
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
es c
onfin
ado
en s
u ha
bita
ción
tod
o el
día
y t
oda
la n
oche
o s
u m
ovili
dad
se v
e re
strin
gida
físi
cam
ente
(co
n at
adur
as, e
ngan
ches
, etc
.) pe
ro n
o m
ás d
e un
as h
oras
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a •
El c
onfin
amie
nto
y/o
la r
estr
icci
ón s
e ut
iliza
n de
man
era
inac
epta
ble
desd
e el
pun
to d
e vi
sta
de la
s co
stum
bres
cul
tura
les
(por
eje
mpl
o, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
con
finad
o en
su
habi
taci
ón t
odo
el d
ía y
tod
a la
noc
he o
su
mov
ilida
d se
ve
rest
ring
ida
físic
amen
te c
on a
tadu
ras,
eng
anch
es, e
tc. p
ero
no m
ás d
e un
as h
oras
). La
util
izac
ión
de e
stas
est
rate
gias
no
es h
abit
ual o
fr
ecue
nte,
per
o se
ha
prod
ucid
o en
var
ias
ocas
ione
s.
4.
R
iesg
o le
ve
• Se
util
iza
el c
onfin
amie
nto
en e
l pro
pio
dom
icili
o ha
bitu
alm
ente
par
a di
scip
linar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
Aun
que
sie
mpr
e es
den
tro
de lo
s pa
rám
etro
s cu
ltur
alm
ente
ace
ptad
os (
p.ej
., m
ante
nerl
e si
n sa
lir d
e su
hab
itaci
ón d
uran
te u
n tie
mpo
raz
onab
le d
e ac
uerd
o a
su e
dad
o ca
ract
erís
ticas
o n
o pe
rmití
rsel
e sa
lir a
juga
r o
esta
r co
n am
igos
o a
mig
as e
n to
do e
l día
, alg
unas
ta
rdes
ent
re s
eman
a o
dura
nte
todo
el f
in d
e se
man
a )
y nu
nca
se r
estr
inge
su
mov
ilida
d at
ándo
le o
suj
etán
dole
, se
utili
za d
e fo
rma
habi
tual
o c
on e
xces
iva
frec
uenc
ia.
No
se
aplic
a a
situ
acio
nes
que
impl
ican
a a
dole
scen
tes
con
com
port
amie
nto
soci
al d
e al
to r
iesg
o.
5.
No
pres
ente
•
En o
casio
nes
se u
tiliz
a el
con
finam
ient
o en
el p
ropi
o do
mic
ilio
para
dis
cipl
inar
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pero
den
tro
de lo
s pa
rám
etro
s cu
ltura
lmen
te a
cept
ados
(p.
ej.,
man
tene
rle
sin
salir
de
su h
abita
ción
dur
ante
un
tiem
po r
azon
able
de
acue
rdo
a su
eda
d y
cara
cter
ístic
as o
no
perm
itírs
ele
salir
a ju
gar
o es
tar
con
los
amig
os o
am
igas
en
todo
el d
ía, a
lgun
as t
arde
s en
tre
sem
ana
o du
rant
e to
do e
l fin
de
sem
ana)
, per
o nu
nca
se r
estr
inge
su
mov
ilida
d at
ándo
le o
suj
etán
dole
. No
se le
col
oca
en n
ingu
na s
ituac
ión
de p
elig
ro fí
sico
o e
moc
iona
l. •
Se p
rodu
ce la
situ
ació
n an
teri
or d
e fo
rma
habi
tual
o fr
ecue
nte
con
un o
una
ado
lesc
ente
con
com
port
amie
nto
soci
al d
e al
to r
iesg
o.
• El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e nu
nca
es e
ncer
rado
, ata
do o
con
finad
o de
liber
adam
ente
com
o fo
rma
de c
astig
o.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (59/71)
28 Ju
nio
2011
58
-
EXPU
LSIO
N O
NEG
AC
IÓN
DE
LA E
NT
RA
DA
AL
DO
MIC
ILIO
–
⇒
Se
cal
ifica
rá e
l niv
el d
e gr
aved
ad q
ue m
ás s
e as
emej
e a
la s
itua
ción
act
ual d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cuya
sit
uaci
ón e
stá
sien
do e
valu
ada.
⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
fund
amen
talm
ente
en
base
a (
1) la
eda
d y
capa
cida
des
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
(2
) el
gra
do e
n qu
e el
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da s
e ha
n as
egur
ado
de q
ue e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e te
nía
algú
n lu
gar
segu
ro a
l que
ir,
y (3
) el
pel
igro
que
la s
itua
ción
ha
supu
esto
par
a el
est
ado
físic
o y/
o em
ocio
nal d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• En
al m
enos
una
oca
sión
se
ha im
pedi
do a
un
niño
o n
iña
men
or d
e do
ce a
ños
–o m
ayor
, per
o co
n un
a lim
itac
ión
físic
a o
inte
lect
ual s
igni
ficat
iva-
la e
ntra
da e
n el
dom
icili
o o
es
expu
lsad
o de
l dom
icili
o si
n qu
e te
nga
ning
ún s
itio
al q
ue ir
; el n
iño
o ni
ña h
a te
nido
que
ped
ir a
yuda
a u
na p
erso
na e
xtra
ña; p
uede
que
hay
a es
tado
var
ias
hora
s en
la c
alle
con
mal
tie
mpo
. C
omo
resu
ltado
de
habé
rsel
e ne
gado
el a
cces
o a
su d
omic
ilio
o de
hab
érse
le e
xpul
sado
de
él, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
pod
ido
sufr
ir u
n ac
cide
nte
o en
ferm
edad
, un
per
canc
e gr
ave
(p.e
j.,
ha s
ido
agre
dido
físic
a o
sexu
alm
ente
, ha
sufr
ido
un r
obo)
o s
e ha
enc
ontr
ado
en c
laro
pel
igro
de
que
eso
suce
dier
a. L
a si
tuac
ión
le h
a pr
ovoc
ado
una
tens
ión
o m
ales
tar
emoc
iona
l ser
io.
2.
Gra
veda
d el
evad
a
• En
var
ias
ocas
ione
s se
ha
impe
dido
a u
n o
una
adol
esce
nte
may
or d
e do
ce a
ños
la e
ntra
da e
n el
dom
icili
o o
se le
ha
expu
lsad
o de
l dom
icili
o si
n qu
e te
nga
ning
ún s
itio
al q
ue ir
. Pue
de
que
se h
aya
fuga
do y
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da s
e ni
egue
n a
acog
erle
de
nuev
o. C
omo
cons
ecue
ncia
de
esta
situ
ació
n, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
pod
ido
sufr
ir u
n ac
cide
nte
o en
ferm
edad
que
ha
requ
erid
o at
enci
ón m
édic
a, h
a po
dido
ser
víc
tima
de a
lgun
a ag
resi
ón fí
sica
o s
exua
l o v
erse
impl
icad
o en
acc
ione
s de
lictiv
as. E
l pad
re y
la m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da n
o su
pier
on v
alor
ar d
e fo
rma
apro
piad
a el
pel
igro
en
que
le c
oloc
aban
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• E
n un
a oc
asió
n se
ha
impe
dido
a u
n o
una
adol
esce
nte
may
or d
e do
ce a
ños
la e
ntra
da e
n el
dom
icili
o o
se le
ha
expu
lsad
o de
l dom
icili
o si
n qu
e te
nga
ning
ún s
itio
al q
ue ir
. Pue
de q
ue s
e ha
ya fu
gado
y s
u pa
dre
y su
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
se
haya
n ne
gado
a a
coge
rle
de n
uevo
. Pue
de q
ue h
aya
acud
ido
a la
pol
icía
o a
los
serv
icio
s so
cial
es a
ped
ir a
yuda
. C
omo
cons
ecue
ncia
de
esta
situ
ació
n, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
pod
ido
sufr
ir u
n ac
cide
nte
o en
ferm
edad
que
ha
requ
erid
o at
enci
ón m
édic
a, h
a po
dido
ser
víc
tima
de a
lgun
a ag
resi
ón fí
sica
o
sexu
al o
ver
se im
plic
ado
en a
ccio
nes
delic
tivas
. El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
no
supi
eron
val
orar
de
form
a ap
ropi
ada
el p
elig
ro e
n qu
e le
col
ocab
an.
4.
Rie
sgo
leve
•
En a
l men
os u
na o
casi
ón s
e ha
neg
ado
a un
o u
na a
dole
scen
te m
ayor
de
doce
año
s el
acc
eso
a su
dom
icili
o o
ha s
ido
expu
lsado
de
él. P
uede
que
se
haya
fuga
do y
su
padr
e y
su m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
su
tute
la o
gua
rda
se h
ayan
neg
ado
a ac
oger
le d
e nu
evo.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
sab
ían
que
tení
a al
gún
luga
r al
que
ir (
pari
ente
, am
igo
o am
iga,
vec
ino
o ve
cina
) y
el o
la a
dole
scen
te e
ra c
apaz
de
ir a
llí. E
n ca
so d
e pa
sar
la n
oche
fuer
a de
l dom
icili
o, h
a es
tado
en
luga
r se
guro
. 5.
N
o pr
esen
te
• N
unca
se
nieg
a al
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e la
ent
rada
al d
omic
ilio
ni s
e le
ha
expu
lsado
. Est
o no
se
utili
za n
unca
com
o es
trat
egia
dis
cipl
inar
ia o
de
cast
igo.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (60/71)
28 Ju
nio
2011
59
B. C
OR
RU
PC
IÓN
⇒
P
ara
calif
icar
un
dete
rmin
ado
nive
l de
gra
veda
d ba
star
á co
n qu
e se
pre
sent
en l
as c
ircu
nsta
ncia
s de
scri
tas
en u
no d
e lo
s ep
ígra
fes
(cad
a ep
ígra
fe s
e se
ñala
con
un
punt
o).
⇒
La c
alifi
caci
ón d
el n
ivel
de
grav
edad
se
esta
blec
e fu
ndam
enta
lmen
te e
n ba
se a
(1)
la
seve
rida
d de
las
con
duct
as a
ntis
ocia
les
del
padr
e, l
a m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
la t
utel
a o
guar
da, (
2) e
l gra
do e
n qu
e pe
rmit
en o
pro
mue
ven
la e
xpos
ició
n o
part
icip
ació
n de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
tal
es
cond
ucta
s, y
(3)
el i
mpa
cto
que
la s
itua
ción
ha
teni
do o
pue
de t
ener
en
la a
dapt
ació
n so
cial
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
Indu
cció
n a
la d
elin
cuen
cia:
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
prom
ueve
n, r
efue
rzan
o p
erm
iten
pau
tas
de c
ondu
cta
anti
soci
al o
des
viad
as (e
spec
ialm
ente
en
el á
rea
de la
agr
esiv
idad
, con
duct
as d
elic
tivas
, sex
ualid
ad y
dro
gas)
que
impi
den
el n
orm
al d
esar
rollo
e in
tegr
ació
n so
cial
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. C
omo
cons
ecue
ncia
de
ello
, el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
ser
ios
prob
lem
as d
e ad
apta
ción
soc
ial o
se
encu
entr
a en
una
cla
ra s
ituac
ión
de a
lto
ries
go p
ara
desa
rrol
lar
prob
lem
as d
e es
ta ín
dole
. Tam
bién
incl
uye
situa
cion
es e
n la
s qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
uti
lizad
o pa
ra la
com
isió
n de
act
os d
elic
tivo
s (p
or e
jem
plo,
tran
spor
te d
e dr
ogas
, hur
tos)
inde
pend
ient
emen
te d
e su
eda
d y
de la
s co
nsec
uenc
ias
obse
rvab
les
en
su c
ompo
rtam
ient
o.
• M
odel
os p
aren
tale
s gr
avem
ente
aso
cial
es:
o El
hog
ar e
n el
que
viv
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e co
nstit
uye
un m
odel
o de
vid
a in
adec
uado
par
a su
nor
mal
des
arro
llo p
or c
onte
ner
paut
as a
ntiso
cial
es r
elac
iona
das
con
cond
ucta
s de
licti
vas
grav
es (p
artic
ular
men
te la
s qu
e ca
usan
dañ
o a
otra
s pe
rson
as),
tráf
ico
de d
roga
s y
cons
umo
de d
roga
s de
alto
pod
er d
estr
uctiv
o. P
ara
pode
r de
finir
la e
xist
enci
a de
una
situ
ació
n de
est
a ín
dole
: a)
de
be p
rese
ntar
se a
l men
os u
na d
e la
s sit
uaci
ones
ant
erio
res
de m
aner
a re
itera
da y
/o c
ontin
ua, a
fect
ando
al c
onju
nto
de fi
gura
s adu
ltas
que
asum
en r
espo
nsab
ilida
des
en e
l cui
dado
del
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te,
b)
su p
rese
ncia
ha
de s
er c
lara
men
te p
erce
ptib
le,
c)
el m
odel
o in
adec
uado
deb
e se
r cl
aram
ente
per
cept
ible
por
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en s
u in
tera
cció
n co
tidia
na, y
d)
el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
be r
euni
r co
ndic
ione
s su
ficie
ntes
de
vuln
erab
ilida
d al
mod
elo:
cap
acid
ad c
ogni
tiva
sufic
ient
e y
razo
nam
ient
o m
oral
en
desa
rrol
lo.
o
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
perm
iten,
pro
mue
ven
activ
amen
te y
faci
litan
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
el c
onsu
mo
de a
lcoh
ol e
n ca
ntid
ades
abu
sivas
par
a su
eda
d,
drog
as u
otr
as s
usta
ncia
s tó
xica
s ta
nto
en e
l dom
icili
o fa
mili
ar c
omo
fuer
a de
él.
C
omo
cons
ecue
ncia
de
ello
, el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
ser
ios
prob
lem
as d
e ad
apta
ción
soc
ial o
se
encu
entr
a en
una
cla
ra s
itua
ción
de
alto
rie
sgo
para
des
arro
llar
prob
lem
as d
e es
ta ín
dole
. 2.
G
rave
dad
elev
ada
• M
odel
os p
aren
tale
s as
ocia
les:
El h
ogar
en
el q
ue v
ive
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
cons
tituy
e un
mod
elo
de v
ida
inad
ecua
do p
ara
su n
orm
al d
esar
rollo
por
con
tene
r pa
utas
ant
isoci
ales
re
laci
onad
as c
on c
ondu
ctas
del
icti
vas
de c
arác
ter
men
or (p
.ej.,
hur
tos
sin v
iole
ncia
). Pa
ra p
oder
def
inir
la e
xist
enci
a de
una
situ
ació
n de
est
a ín
dole
: a)
de
be p
rese
ntar
se a
l men
os u
na d
e la
s sit
uaci
ones
ant
erio
res
de m
aner
a re
itera
da y
/o c
ontin
ua, a
fect
ando
al c
onju
nto
de fi
gura
s adu
ltas
que
asum
en r
espo
nsab
ilida
des
en e
l cui
dado
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e,
b)
su p
rese
ncia
ha
de s
er c
lara
men
te p
erce
ptib
le,
c)
el m
odel
o in
adec
uado
deb
e se
r cl
aram
ente
per
cept
ible
por
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en s
u in
tera
cció
n co
tidia
na, y
d)
el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
be r
euni
r co
ndic
ione
s su
ficie
ntes
de
vuln
erab
ilida
d al
mod
elo:
cap
acid
ad c
ogni
tiva
sufic
ient
e y
razo
nam
ient
o m
oral
en
desa
rrol
lo.
Com
o co
nsec
uenc
ia d
e el
lo, e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
esen
ta p
robl
emas
de
adap
taci
ón s
ocia
l o s
e en
cuen
tra
en u
na c
lara
sit
uaci
ón d
e al
to r
iesg
o pa
ra d
esar
rolla
r pr
oble
mas
de
esta
ín
dole
. 3.
G
rave
dad
mod
erad
a •
Mod
elos
par
enta
les
inad
ecua
dos:
o
A
lgun
a o
algu
nas
de la
s pe
rson
as a
dult
as q
ue c
onvi
ven
habi
tual
men
te c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
ejer
cen
resp
onsa
bilid
ades
res
pect
o a
su g
uard
a re
pres
enta
n un
mod
elo
inad
ecua
do
para
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
por
esta
r im
plic
ados
en
cond
ucta
s an
tiso
cial
es o
des
viad
as (
de m
ayor
o m
enor
gra
veda
d). S
in e
mba
rgo,
est
a sit
uaci
ón n
o es
cla
ram
ente
per
cept
ible
po
r el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
su
inte
racc
ión
cotid
iana
y/o
disp
one
de fi
gura
s ad
ulta
s de
ref
eren
cia
en s
u en
torn
o fa
mili
ar q
ue e
jerc
en c
omo
mod
elos
pos
itiv
os q
ue h
asta
el m
omen
to
pare
cen
cont
rarr
esta
r el
pot
enci
al e
fect
o ne
gativ
o de
los
mod
elos
adu
ltos
inad
ecua
dos.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no p
rese
nta
prob
lem
as d
e ad
apta
ción
soc
ial,
aunq
ue p
odría
lleg
ar a
de
sarr
olla
rlos
en e
l fut
uro.
o
El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la tu
tela
o g
uard
a se
man
ifies
tan
o se
com
port
an a
nte
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
con
una
acti
tud
perm
isiv
a ha
cia
el c
onsu
mo
regu
lar
u oc
asio
nalm
ente
exc
esiv
o de
alc
ohol
o h
acia
el c
onsu
mo
de d
roga
s so
cial
men
te c
onsi
dera
das
de “
men
or”
pode
r de
stru
ctiv
o, a
unqu
e no
faci
litan
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
el
acce
so a
est
as s
usta
ncia
s.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (61/71)
28 Ju
nio
2011
60
4.
Rie
sgo
leve
•
Alg
una
de la
s pe
rson
as a
dult
as q
ue c
onvi
ven
habi
tual
men
te c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
ejer
cen
resp
onsa
bilid
ades
res
pect
o a
su g
uard
a ha
pre
sent
ado
cond
ucta
s de
licti
vas
de
cará
cter
men
or (
p.ej
., hu
rtos
sin
vio
lenc
ia)
o ha
n pr
otag
oniz
ado
epis
odio
s de
con
sum
o ab
usiv
o de
alc
ohol
y/o
dro
gas
de c
arác
ter
ocas
iona
l que
han
pod
ido
ser
cono
cida
s po
r el
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te, p
ero
éste
disp
one
de fi
gura
s ad
ulta
s de
ref
eren
cia
en s
u en
torn
o fa
mili
ar q
ue e
jerc
en c
omo
mod
elos
pos
itiv
os.
5.
No
pres
ente
•
Las
pers
onas
adu
ltas
que
conv
iven
hab
itual
men
te c
on e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e y
ejer
cen
resp
onsa
bilid
ades
res
pect
o a
su
guar
da n
o pr
esen
tan
cond
ucta
s de
lictiv
as o
des
viad
as y
eje
rcen
un
cont
rol a
decu
ado
sobr
e la
s co
nduc
tas
inci
pien
tes
de e
sta
índo
le q
ue p
ueda
pre
sent
ar e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e. R
epre
sent
an m
odel
os a
decu
ados
de
adap
taci
ón y
com
port
amie
nto
soci
al.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (62/71)
28 Ju
nio
2011
61
C
. M
EN
DIC
IDA
D
Pr
ácti
ca q
ue c
onsi
ste
en o
bten
er d
iner
o o
recu
rsos
mat
eria
les
en lu
gare
s pú
blic
os31
⇒
Se
cal
ifica
rá e
l niv
el d
e gr
aved
ad q
ue m
ás s
e as
emej
e a
la s
itua
ción
act
ual d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
fund
amen
talm
ente
en
base
a (
1) la
frec
uenc
ia y
con
dici
ones
en
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
ejer
ce
la m
endi
cida
d,
(2)
la e
xist
enci
a de
am
enaz
as o
coa
ccio
nes
por
part
e de
l pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da p
ara
que
el n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
eje
rza
la m
endi
cida
d, y
(3)
el i
mpa
cto
que
dich
a si
tuac
ión
tien
e o
pued
e te
ner
en s
u sa
lud
físic
a y
en s
u as
iste
ncia
al c
entr
o es
cola
r.
1.
Gra
veda
d m
uy e
leva
da
• El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da o
blig
an a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e a
ejer
cer
la m
endi
cida
d. P
uede
que
le h
ayan
agr
edid
o o
le a
men
acen
con
hac
erlo
si n
o co
nsig
ue ll
evar
a c
asa
una
dete
rmin
ada
cant
idad
de
dine
ro.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
es d
ejad
o so
lo p
ara
men
diga
r o
en g
rupo
con
otr
os n
iños
, niñ
as o
ado
lesc
ente
s. P
uede
que
lleg
ue
a ro
bar
para
con
segu
ir la
can
tidad
que
su
padr
e y
su m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da le
rec
lam
an. N
o as
iste
a la
esc
uela
o fa
lta h
abitu
alm
ente
par
a ej
erce
r la
men
dici
dad,
o la
ej
erce
hab
itual
men
te fu
era
del h
orar
io e
scol
ar o
en
perí
odos
fest
ivos
.
2.
Gra
veda
d el
evad
a •
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
eje
rcen
con
frec
uenc
ia la
men
dici
dad
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
bie
n pa
ra o
bten
er m
ayor
es b
enef
icio
s ec
onóm
icos
o p
orqu
e no
tie
nen
con
quié
n de
jarl
e. L
as c
ondi
cion
es c
limát
icas
o s
anita
rias
del
luga
r en
que
se
ejer
ce la
men
dici
dad
son
en o
casi
ones
pre
cari
as, p
onie
ndo
en r
iesg
o al
niñ
o,
niña
o a
dole
scen
te d
e su
frir
una
enf
erm
edad
. Est
a si
tuac
ión
se p
odid
o pr
oduc
ir a
un e
stan
do e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
ferm
o. E
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e no
asis
te a
la e
scue
la o
falta
ha
bitu
alm
ente
por
est
e m
otiv
o, o
pue
de q
ue la
men
dici
dad
se e
jerz
a ún
icam
ente
en
hora
rio
no e
scol
ar o
per
íodo
s fe
stiv
os.
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
re
cibe
n ay
udas
eco
nóm
icas
u o
tro
tipo
de
ayud
as m
ater
iale
s po
r pa
rte
de lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
, per
o es
to n
o ha
elim
inad
o el
eje
rcic
io d
e la
men
dici
dad;
sig
uen
man
teni
endo
est
e tip
o de
com
port
amie
nto
inte
ntan
do q
ue lo
s Se
rvic
ios
Soci
ales
no
sean
con
oced
ores
de
ello
(p.
ej.,
desp
lazá
ndos
e a
otro
mun
icip
io).
3.
G
rave
dad
mod
erad
a
• El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da e
jerc
en c
on fr
ecue
ncia
la m
endi
cida
d co
n el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, b
ien
para
obt
ener
may
ores
ben
efic
ios
econ
ómic
os o
por
que
no t
iene
n co
n qu
ién
deja
rle.
Las
con
dici
ones
clim
átic
as o
san
itari
as d
el lu
gar
en q
ue s
e ej
erce
la m
endi
cida
d so
n en
oca
sion
es p
reca
rias
, pon
iend
o en
rie
sgo
al n
iño,
ni
ña o
ado
lesc
ente
de
sufr
ir u
na e
nfer
med
ad. P
uede
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
no a
sista
a la
esc
uela
o fa
lte h
abitu
alm
ente
por
est
e m
otiv
o, o
pue
de q
ue la
men
dici
dad
se e
jerz
a co
n el
ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e ún
icam
ente
en
hora
rio
no e
scol
ar o
per
íodo
s fe
stiv
os. L
os b
enef
icio
s ec
onóm
icos
obt
enid
os c
on la
men
dici
dad
cons
titu
yen
un in
gres
o fu
ndam
enta
l pa
ra e
l man
teni
mie
nto
de la
fam
ilia.
4.
R
iesg
o le
ve
• O
casi
onal
men
te, e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da h
an e
jerc
ido
la m
endi
cida
d y
han
lleva
do a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e co
n el
los
porq
ue n
o te
nían
con
qui
én
deja
rle,
per
o nu
nca
esta
ndo
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
enfe
rmo
o en
pre
cari
as c
ondi
cion
es d
e sa
lud.
O h
an e
jerc
ido
con
él la
men
dici
dad
de fo
rma
ocas
iona
l, en
mom
ento
s de
gra
ves
dific
ulta
des
fam
iliar
es, p
ero
no s
e tr
ata
de u
n pa
trón
frec
uent
e.
5.
No
pres
ente
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
no
han
ejer
cido
nun
ca la
men
dici
dad
con
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
31
La
men
dici
dad
pued
e ej
erce
rse
pidi
endo
din
ero
en l
a ca
lle,
esta
blec
imie
ntos
púb
licos
o d
omic
ilios
pri
vado
s. I
nclu
ye t
ambi
én s
ituac
ione
s de
“m
endi
cida
d en
cubi
erta
” en
que
el
padr
e y
la m
adre
o
pers
onas
que
eje
rcen
la
tute
la o
gua
rda
enví
an a
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te a
com
prar
alim
ento
s u
obje
tos
o a
obte
ner
dete
rmin
ados
ser
vici
os p
ropo
rcio
nánd
ole
una
cant
idad
eco
nóm
ica
que
sabe
n in
sufic
ient
e pa
ra e
llo, o
pro
porc
ioná
ndol
e ob
jeto
s de
esc
aso
valo
r (p
.ej.,
pañ
uelo
s de
pap
el, r
amas
de
árbo
l, po
stal
es)
para
su
vent
a so
licita
ndo
la v
olun
tad
de la
per
sona
que
los
adqu
iere
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (63/71)
28 Ju
nio
2011
62
D. E
XP
LOT
AC
IÓN
LA
BO
RA
L
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e le
asig
nan
con
cará
cter
obl
igat
orio
la r
ealiz
ació
n co
ntin
uada
de
trab
ajos
(se
excl
uyen
tar
eas
rela
cion
adas
con
la o
rgan
izac
ión
dom
éstic
a) q
ue: (
a) e
xced
en lo
s lím
ites
de lo
hab
itual
, (b)
deb
ería
n se
r re
aliz
ados
por
per
sona
s ad
ulta
s, (c
) int
erfie
ren
de
man
era
clar
a en
las
activ
idad
es y
nec
esid
ades
soc
iale
s y/
o es
cola
res
del n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
y (d
) le
son
asig
nado
s co
n el
obj
etiv
o fu
ndam
enta
l de
obte
ner
un b
enef
icio
ec
onóm
ico
o sim
ilar p
ara
el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
o p
ara
la e
stru
ctur
a fa
mili
ar.
⇒
Par
a ca
lific
ar u
n de
term
inad
o ni
vel
de g
rave
dad
bast
ará
con
que
se p
rese
nten
las
cir
cuns
tanc
ias
desc
rita
s en
uno
de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on u
n pu
nto)
. ⇒
La
cal
ifica
ción
del
niv
el d
e gr
aved
ad s
e es
tabl
ece
fund
amen
talm
ente
en
base
a (
1) la
exi
sten
cia
de a
men
azas
o c
oacc
ione
s po
r pa
rte
del p
adre
, la
mad
re
o pe
rson
as q
ue e
jerc
en la
tut
ela
o gu
arda
par
a qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e re
alic
e un
a ac
tivi
dad
que
les
prop
orci
one
un b
enef
icio
eco
nóm
ico
o en
es
peci
es,
(2)
la f
recu
enci
a y
dura
ción
de
las
ocas
ione
s en
que
el
niño
, ni
ña o
ado
lesc
ente
ha
de t
raba
jar,
y (
3) e
l im
pact
o de
est
a si
tuac
ión
en l
as
acti
vida
des
form
ativ
as, l
údic
as y
soc
iale
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e o
en s
us n
eces
idad
es d
e de
scan
so.
1.
G
rave
dad
muy
ele
vada
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e le
obl
igan
a h
acer
tra
bajo
s ex
trem
adam
ente
dur
os y
/o d
uran
te j
orna
das
exce
siva
men
te
prol
onga
das
para
su
edad
y/o
sit
uaci
ón q
ue d
eber
ían
ser
real
izad
os p
or p
erso
nas
adul
tas.
Pue
de q
ue s
e ha
ya o
blig
ado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
a tr
abaj
ar a
un e
stan
do e
nfer
mo
y qu
e se
le c
astig
ue s
i no
rind
e lo
esp
erad
o. N
o as
iste
a la
esc
uela
por
est
e m
otiv
o ni
dis
pone
ape
nas
de t
iem
po p
ara
acti
vida
des
lúdi
cas
y de
scan
so.
2.
G
rave
dad
elev
ada
• El
pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
le a
sign
an h
abit
ualm
ente
la r
ealiz
ació
n de
tra
bajo
s de
eco
nom
ía s
umer
gida
. No
asis
te a
la
esc
uela
por
est
e m
otiv
o ni
disp
one
apen
as d
e tie
mpo
par
a ac
tivi
dade
s lú
dica
s y
desc
anso
. Pue
de q
ue e
stas
tar
eas
le s
ean
asig
nada
s fu
era
del h
orar
io e
scol
ar o
en
perí
odos
fest
ivos
, im
plic
ando
una
lim
itac
ión
y re
stri
cció
n to
tal d
e su
tie
mpo
libr
e y
de s
us o
port
unid
ades
de
rela
cion
arse
con
igua
les.
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
de
un o
una
ado
lesc
ente
ent
re 1
6 y
18 a
ños
hace
n qu
e ab
ando
ne s
u fo
rmac
ión
acad
émic
a pa
ra p
oner
se a
tra
baja
r, a
pes
ar
de q
ue e
l o la
ado
lesc
ente
tie
ne u
n bu
en r
endi
mie
nto
y de
sea
segu
ir e
stud
iand
o. S
e ap
ropi
an d
e pa
rte
o de
tod
o el
din
ero
que
obtie
ne d
e su
tra
bajo
, no
sien
do é
ste
impr
esci
ndib
le
para
el s
oste
nim
ient
o de
la fa
mili
a o
pudi
endo
ser
sus
titu
ido
por
el t
raba
jo d
e la
s pe
rson
as a
dult
as.
3.
Gra
veda
d m
oder
ada
•
De
form
a re
peti
da, e
l pad
re y
la m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da s
e lle
van
con
ello
s a
un n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
esco
lari
zado
en
perí
odos
con
cret
os (
p.ej
., re
cogi
da d
e pr
oduc
tos
natu
rale
s) p
ara
que
les
ayud
e en
una
act
ivid
ad la
bora
l. Es
o se
pro
duce
en
perí
odos
esc
olar
es, l
o qu
e im
plic
a qu
e el
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e de
je d
e as
isti
r al
cen
tro
y ha
pr
ovoc
ado
dific
ulta
des
sign
ifica
tiva
s a
nive
l de
adap
taci
ón y
/o r
endi
mie
nto
esco
lar.
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e le
asi
gnan
de
form
a ha
bitu
al t
raba
jos
de e
cono
mía
sum
ergi
da fu
era
del h
orar
io e
scol
ar o
du
rant
e p
erío
dos
fest
ivos
que
lim
itan
de
form
a ex
cesi
va –
aunq
ue n
o to
tal-
que
disp
onga
de
tiem
po li
bre
y pu
eda
rela
cion
arse
con
sus
igua
les.
4.
R
iesg
o le
ve
• U
na v
ez a
l año
, el p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
se
lleva
n co
n el
los
a un
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
cola
riza
do e
n un
per
íodo
con
cret
o (p
.ej.,
rec
ogid
a de
pr
oduc
tos
natu
rale
s) p
ara
que
les
ayud
e en
una
act
ivid
ad la
bora
l dur
ante
un
tiem
po q
ue n
unca
es
supe
rior
a t
res
sem
anas
. Eso
se
prod
uce
en p
erío
do e
scol
ar, l
o qu
e im
plic
a qu
e el
ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e o
adol
esce
nte
deje
de
asis
tir
al c
entr
o. P
uede
que
hay
a re
quer
ido
apoy
os e
spec
iale
s pa
ra r
ecup
erar
el r
etra
so a
cadé
mic
o.
5.
No
pres
ente
•
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pr
omue
ven
y fa
cilit
an q
ue c
ompl
ete
su a
ctiv
idad
aca
dém
ica
o fo
rmat
iva.
Le
asig
nan
resp
onsa
bilid
ades
do
més
ticas
o le
pid
en q
ue c
olab
ore
en la
fam
ilia
de u
na fo
rma
acor
de a
su
esta
tus
evol
utiv
o, a
segu
ránd
ose
de q
ue é
stas
no
inte
rfier
an c
on s
us a
ctiv
idad
es e
scol
ares
y q
ue d
ispo
ne d
e tie
mpo
lib
re y
de
opor
tuni
dade
s pa
ra r
elac
iona
rse
con
igua
les.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (64/71)
28 Ju
nio
2011
63
OT
RA
S SI
TU
AC
ION
ES
ESP
EC
ÍFIC
AS
QU
E C
ON
STIT
UY
EN
RIE
SGO
GR
AV
E O
DE
SAM
PA
RO
⇒
En
las
situ
acio
nes
desc
rita
s a
cont
inua
ción
, el
pad
re,
la m
adre
o l
as p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da p
rese
ntan
una
ser
ie d
e ca
ract
erís
tica
s o
limit
acio
nes
que
hace
n pe
nsar
que
la
vida
o i
nteg
rida
d bá
sica
s de
l ni
ño,
niña
o a
dole
scen
te p
uede
n en
cont
rase
en
seri
o pe
ligro
y n
o ha
y el
emen
tos
de
cont
rol e
n el
ent
orno
fam
iliar
que
pue
dan
supl
ir e
sos
défic
its
y ga
rant
izar
una
ate
nció
n m
ínim
amen
te a
decu
ada
a la
s ne
cesi
dade
s bá
sica
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
⇒
Par
a ca
lific
ar la
exi
sten
cia
de e
stas
sit
uaci
ones
bas
tará
con
que
se
pres
ente
n la
s ci
rcun
stan
cias
des
crit
as e
n un
o de
los
epíg
rafe
s (c
ada
epíg
rafe
se
seña
la c
on
un p
unto
).
⇒
La e
xist
enci
a de
est
as c
ircu
nsta
ncia
s de
berá
ser
exp
lora
da e
n to
dos
los
caso
s , i
ndep
endi
ente
men
te d
e qu
e se
hay
a id
enti
ficad
o ot
ra t
ipol
ogía
de
desp
rote
cció
n y
de s
u ni
vel d
e gr
aved
ad.
⇒
Aun
que
no s
e ha
pro
duci
do n
ingu
na d
e la
s ti
polo
gías
de
desp
rote
cció
n se
ñala
das
ante
rior
men
te, l
a pr
esen
cia
de a
lgun
a de
las
circ
unst
anci
as s
eñal
adas
en
este
apa
rtad
o co
nlle
vará
aut
omát
icam
ente
la c
alifi
caci
ón d
el c
aso
com
o de
gra
veda
d el
evad
a.
A. ANTECEDENTES DE DESPROTECCIÓN GRAVE
PERPETRADA POR EL PADRE, LA MADRE O PERSONAS QUE EJERCEN
LA TUTELA O GUARDA
• El
pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
han
prot
agon
izad
o ep
isod
ios
de a
gres
ión
sexu
al h
acia
otr
os n
iños
, niñ
as o
ad
oles
cent
es y
sin
tra
tam
ient
o ex
itos
o.
• El
pad
re, l
a m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
han
perp
etra
do e
n el
pas
ado
acto
s gr
aves
de
mal
trat
o, a
buso
sex
ual o
ne
glig
enci
a ha
cia
ese
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
u ot
ros
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes
y la
s ci
rcun
stan
cias
que
pro
voca
ron
o ro
dear
on d
icha
sit
uaci
ón n
o se
han
m
odifi
cado
(p.
ej.,
no h
an r
ecib
ido
trat
amie
nto,
per
sist
enci
a de
pro
blem
as g
rave
s de
alc
ohol
ismo,
abu
so d
e dr
ogas
, tra
stor
nos
men
tale
s o
pers
onal
idad
es a
ltam
ente
di
sfun
cion
ales
). •
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e se
han
vis
to im
plic
ados
ant
erio
rmen
te e
n si
tuac
ione
s de
vio
lenc
ia d
e pa
reja
o
con
otra
s pe
rson
as a
dult
as e
n la
fam
ilia
que
han
prov
ocad
o un
dañ
o gr
ave
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, y
dic
ha p
erso
na h
a vu
elto
a e
stab
lece
r un
a re
laci
ón
de e
se t
ipo
sin
habe
r re
suel
to lo
s pr
oble
mas
que
la p
rovo
caro
n an
teri
orm
ente
(po
r ej
empl
o, p
arej
a co
n pr
oble
mas
de
viol
enci
a do
més
tica
que
se r
euni
fica
sin h
aber
re
suel
to s
us d
ificu
ltade
s, p
ersi
sten
cia
de p
robl
emas
gra
ves
de a
lcoh
olis
mo)
.
B. GRAVES DIFICULTADES PERSONALES EN EL PADRE,
LA MADRE O PERSONAS QUE EJERCEN LA TUTELA O
GUARDA
•
El p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
dece
n un
tra
stor
no p
sico
pato
lógi
co q
ue im
plic
a p
érdi
da d
e co
ntac
to c
on
la r
ealid
ad, s
eria
lim
itac
ión
de s
u ca
paci
dad
de ju
icio
y t
oma
de d
ecis
ión,
e in
capa
cita
ción
par
a el
des
arro
llo d
e un
a vi
da a
utón
oma.
El t
rast
orno
pue
de s
er
crón
ico
o de
apa
rici
ón r
ecie
nte;
pue
de m
anife
star
se d
e fo
rma
cont
inua
da o
en
perí
odos
con
cret
os. P
uede
que
la p
erso
na t
ome
med
icac
ión,
per
o és
ta o
las
cond
icio
nes
en
que
se t
oma
no a
segu
ran
que
no h
aya
pérd
idas
ser
ias
de c
ontr
ol. P
uede
hab
er h
abid
o m
anife
stac
ione
s o
inte
ntos
de
suic
idio
, del
irio
s, r
echa
zo e
xtre
mo
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte,
o m
anife
stac
ione
s de
tem
or a
per
der
el c
ontr
ol y
dañ
arle
ser
iam
ente
. •
El p
adre
y la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
nen
una
limita
ción
inte
lect
ual (
retr
aso
men
tal m
edio
o p
rofu
ndo)
que
les
inca
paci
ta p
ara
el d
esar
rollo
de
una
vida
aut
ónom
a. N
ingu
no d
e el
los
tiene
una
s ca
paci
dade
s in
tele
ctua
les
que
les
perm
itan
ser
autó
nom
os.
• El
pad
re y
la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e tie
nen
un p
robl
ema
grav
e y
crón
ico
o pr
olon
gado
de
cons
umo
de a
lcoh
ol
y/o
drog
as. L
a m
ayor
par
te d
el t
iem
po s
e en
cuen
tran
baj
o lo
s ef
ecto
s de
las
drog
as y
/o e
l alc
ohol
. No
reci
ben
trat
amie
nto.
Pue
de q
ue e
stén
en
proc
eso
de t
rata
mie
nto,
pe
ro lo
s y
las
prof
esio
nale
s re
spon
sabl
es d
el m
ism
o no
gar
antiz
an q
ue n
o se
pro
duzc
a un
a re
caíd
a a
cort
o pl
azo
o qu
e no
exi
sta
cons
umo.
Pue
de h
aber
hab
ido
trat
amie
ntos
ant
erio
res,
per
o és
tos
han
sido
falli
dos.
•
El p
adre
y la
mad
re s
on m
enor
es d
e ed
ad, y
no
disp
onen
de
apoy
os e
n su
ent
orno
, y
pres
enta
n un
alto
gra
do d
e in
mad
urez
o in
esta
bilid
ad, y
sin
cap
acid
ad p
ara
prio
riza
r su
ficie
ntem
ente
las
nece
sida
des
de s
u hi
jo o
hija
fren
te a
las
suya
s pr
opia
s, y
sin
cap
acid
ad p
ara
plan
ifica
r el
futu
ro a
med
io o
larg
o pl
azo.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (65/71)
28 Ju
nio
2011
64
A
nexo
I: G
losa
rio
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (66/71)
28 Ju
nio
2011
65
SIT
UA
CIO
NE
S D
E R
IESG
O (
art.
17 L
ey O
rgán
ica
1/19
96, d
e 15
de
ener
o, d
e Pr
otec
ción
Jurí
dica
del
Men
or;
art.
51 L
ey 3
/200
5 de
18
de fe
brer
o, d
e A
tenc
ión
y Pr
otec
ción
a la
In
fanc
ia y
la A
dole
scen
cia)
: “Aq
uella
s qu
e pe
rjudi
quen
el d
esar
rollo
per
sona
l o s
ocia
l del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e, q
ue n
o qu
epa
calif
icar d
e de
sam
paro
y q
ue, p
or lo
tant
o, n
o re
quie
ran
la a
sunc
ión
de la
tute
la p
or m
inist
erio
de
la le
y”.
SIT
UA
CIÓ
N D
E D
ESA
MP
AR
O (
art.
172.
1 C
ódig
o C
ivil;
art
. 56
Ley
3/20
05 d
e 18
de
febr
ero,
de
Ate
nció
n y
Prot
ecci
ón a
la I
nfan
cia
y la
Ado
lesc
enci
a): “
La q
ue s
e pr
oduc
e de
he
cho
a ca
usa
del i
ncum
plim
ient
o, o
del
impo
sible
o in
adec
uado
eje
rcici
o de
los
debe
res
de p
rote
cció
n es
tabl
ecid
os p
or la
s le
yes
para
la g
uard
a de
los
men
ores
, cua
ndo
ésto
s qu
eden
priv
ados
de
la
nece
saria
asis
tenc
ia m
oral
o m
ater
ial”
. La
decl
arac
ión
de la
situ
ació
n de
des
ampa
ro im
plic
a la
asu
nció
n de
la t
utel
a de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e po
r m
inis
teri
o de
ley
por
part
e de
la
adm
inis
trac
ión
públ
ica
com
pete
nte,
con
lleva
la s
uspe
nsió
n a
sus
padr
es y
mad
res
o tu
tore
s de
la p
atri
a po
test
ad o
la t
utel
a or
dina
ria,
y la
apl
icac
ión
de la
s m
edid
as d
e pr
otec
ción
que
co
rres
pond
an.
DE
SPR
OT
ECC
IÓN
DE
GR
AV
ED
AD
MO
DE
RA
DA
, ELE
VA
DA
O M
UY
ELE
VA
DA
: La
que
se
prod
uce
cuan
do e
l pad
re, m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
la t
utel
a o
guar
da
de u
na p
erso
na m
enor
de
edad
: -
se e
ncue
ntra
n in
capa
cita
dos
o im
posib
ilita
dos
para
eje
rcer
los
debe
res
de p
rote
cció
n, o
-
los
ejer
cen
de m
aner
a in
adec
uada
, de
for
ma
que
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
tiene
nec
esid
ades
bás
icas
sin
sat
isfa
cer
que
le h
an p
rovo
cado
o e
s pr
obab
le q
ue l
e pr
ovoq
uen
un d
año
sign
ifica
tivo
en s
u sa
lud
y de
sarr
ollo
, -
pudi
endo
pro
voca
r la
pri
vaci
ón d
e su
nec
esar
ia a
sist
enci
a m
oral
o m
ater
ial.
Las
situ
acio
nes
de d
espr
otec
ción
pue
den
cons
titui
r ri
esgo
o d
esam
paro
dep
endi
endo
de
su g
rave
dad.
Á
RE
AS
DE
DE
SAR
RO
LLO
INFA
NT
IL/A
DO
LESC
EN
TE
:
1.
Des
arro
llo fí
sico.
2.
D
esar
rollo
psí
quic
o. I
nclu
ye la
s ár
eas
emoc
iona
l (re
feri
da f
unda
men
talm
ente
a la
con
stru
cció
n de
la id
entid
ad; a
utoe
stim
a; s
egur
idad
y c
onfia
nza
en u
no m
ism
o y
en e
l m
undo
que
le
rode
a; i
dent
ifica
ción
, m
anej
o, e
xpre
sión
y c
ontr
ol d
e em
ocio
nes;
ide
ntid
ad s
exua
l), s
ocia
l (r
efer
ida
a la
s pa
utas
de
com
unic
ació
n y
rela
ción
con
otr
as
pers
onas
, tan
to ig
uale
s co
mo
pers
onas
adu
ltas)
y c
ogni
tiva
(ref
erid
a a
proc
esos
cog
nitiv
os b
ásic
os –
perc
epci
ón, a
tenc
ión,
mem
oria
, im
agin
ació
n- y
sup
erio
res
–len
guaj
e y
pens
amie
nto-
razo
nam
ient
o-).
DA
ÑO
SIG
NIF
ICA
TIV
O E
N E
L D
ESA
RR
OLL
O: E
l dañ
o ex
peri
men
tado
por
un
niño
, niñ
a o
adol
esce
nte
cons
tituy
e un
dañ
o sig
nific
ativo
cua
ndo
se p
rese
nte
una
o va
rias
de
las
sigu
ient
es c
ircu
nsta
ncia
s:
El d
año
que
pade
ce e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
una
o v
aria
s ár
eas
de d
esar
rollo
(fís
ico,
em
ocio
nal,
soci
al y
/o c
ogni
tivo)
le c
oloc
a en
los
extr
emos
de
lo e
sper
able
a s
u ed
ad
o m
anifi
esta
un
func
iona
mie
nto
extr
emad
amen
te li
mita
do o
per
turb
ado;
las
dific
ulta
des
en u
na o
var
ias
área
s de
des
arro
llo p
ersi
sten
a lo
larg
o de
dife
rent
es e
tapa
s ev
olut
ivas
; o
el d
año
afec
ta s
imul
táne
amen
te a
l men
os a
dos
áre
as d
e de
sarr
ollo
(fís
ico,
em
ocio
nal,
soci
al y
/o c
ogni
tivo)
.
La d
espr
otec
ción
ha
colo
cado
al n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
en r
iesg
o de
mue
rte,
de
una
disc
apac
idad
per
man
ente
, o d
e un
a en
ferm
edad
o t
rast
orno
físic
o de
car
ácte
r gr
ave.
El n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
pres
enta
lesi
ones
físi
cas
en d
eter
min
adas
zon
as d
el c
uerp
o (c
ara,
cab
eza,
lesio
nes
inte
rnas
, ano
, gen
itale
s) o
req
uier
e ho
spita
lizac
ión
o tr
atam
ient
o m
édic
o co
mo
cons
ecue
ncia
del
mal
trat
o.
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e es
aba
ndon
ado
por
su p
adre
y m
adre
o p
erso
nas
que
ejer
cen
su t
utel
a o
guar
da, s
in q
ue e
stas
per
sona
s m
anifi
este
n in
tenc
ión
de v
olve
r.
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o ob
jeto
de
abus
o se
xual
intr
afam
iliar
–co
n o
sin
cont
acto
físi
co-.
El
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e ha
sid
o in
duci
do a
com
eter
acc
ione
s de
lictiv
as g
rave
s, a
la p
rost
ituci
ón o
ha
sido
exp
lota
do s
exua
lmen
te.
DA
ÑO
PSÍ
QU
ICO
GR
AV
E:
“Pr
esen
cia c
onst
atad
a en
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
de (a
) un
tras
torn
o ps
icopa
toló
gico
, (b)
sín
tom
as c
línico
s de
ans
ieda
d, d
epre
sión,
ret
raim
ient
o o
cond
ucta
re
chaz
ante
, con
duct
as a
gres
ivas
o au
tode
stru
ctiva
s, o
retra
sos
en e
l des
arro
llo, o
(c) o
tros
prob
lem
as s
ever
os d
e co
mpo
rtam
ient
o qu
e co
mpr
omet
en s
eria
men
te s
u pr
oces
o de
des
arro
llo y
ada
ptac
ión
pers
onal
y s
ocia
l y r
equi
eren
tra
tam
ient
o es
pecia
lizad
o in
med
iato
”.
La p
rese
ncia
de
sínt
omas
clín
icos
deb
erá
esta
blec
erse
en
base
a l
a ap
licac
ión
de t
écni
cas
diag
nóst
icas
obj
etiv
as y
/o
inst
rum
ento
s qu
e di
spon
gan
de ín
dice
s ad
ecua
dos
de fi
abili
dad
y va
lidez
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (67/71)
28 Ju
nio
2011
66
PR
EV
ENC
IÓN
PR
IMA
RIA
: A
ctua
cion
es d
irig
idas
al c
onju
nto
de la
pob
laci
ón q
ue p
rete
nden
mej
orar
la c
alid
ad g
loba
l de
vida
de
las
fam
ilias
y lo
s ni
ños,
niñ
as y
ado
lesc
ente
s, y
ev
itar
la a
pari
ción
de
nuev
as s
ituac
ione
s de
des
prot
ecci
ón.
Las
actu
acio
nes
de p
reve
nció
n pr
imar
ia:
- so
n pr
oact
ivas
, no
reac
tivas
, rea
lizán
dose
ant
es d
e qu
e se
pro
duzc
a el
pro
blem
a a
prev
enir
, no
desp
ués
de q
ue h
aya
afec
tado
a la
s pe
rson
as,
- ce
ntra
n su
acc
ión
en l
as s
ituac
ione
s am
bien
tale
s o
proc
esos
soc
iale
s qu
e ge
nera
n o
extie
nden
el
prob
lem
a en
la p
obla
ción
tra
tand
o de
evi
tar
que
apar
ezca
o s
e ex
tiend
a, y
-
van
diri
gida
s a
pers
onas
o g
rupo
s no
afe
ctad
os p
or e
l pro
blem
a.
PR
EV
ENC
IÓN
SE
CU
ND
AR
IA:
Act
uaci
ones
dir
igid
as a
fam
ilias
o n
iños
, niñ
as y
ado
lesc
ente
s qu
e pr
esen
tan
una
seri
e de
difi
culta
des
o lim
itaci
ones
que
les
hace
n vu
lner
able
s a
la
apar
ició
n de
pro
blem
as d
e de
spro
tecc
ión
o qu
e pu
eden
per
judi
car
el d
esar
rollo
per
sona
l o
soci
al d
e la
per
sona
men
or d
e ed
ad.
El
obje
tivo
de l
as a
ctua
cion
es o
pro
gram
as d
e pr
even
ción
sec
unda
ria
es e
vita
r la
apa
rici
ón d
el p
robl
ema
inte
rvin
iend
o so
bre
los
fact
ores
esp
ecífi
cos
que
se c
onoc
e pr
ovoc
an o
pro
mue
ven
su d
esar
rollo
. La
s ac
tuac
ione
s de
pre
venc
ión
secu
ndar
ia d
eben
ser
esp
ecífi
cas,
eva
luab
les
y es
tar
clar
amen
te d
irig
idas
al o
bjet
ivo
que
se p
rete
nde
y a
una
pobl
ació
n di
ana
defin
ida.
PR
OG
RA
MA
S D
E P
RES
ER
VA
CIÓ
N F
AM
ILIA
R: D
esar
rolla
dos
por
los
Serv
icio
s So
cial
es M
unic
ipal
es y
Ter
rito
rial
es.
Prop
orci
onan
apo
yo p
sico
-soc
io-e
duca
tivo
a fa
mili
as c
on
niño
s, n
iñas
o a
dole
scen
tes
en s
ituac
ión
de r
iesg
o m
oder
ado
o gr
ave,
cua
ndo
esto
s úl
timos
per
man
ecen
en
el d
omic
ilio
fam
iliar
. Sus
obj
etiv
os s
e ce
ntra
n en
: -
gara
ntiz
ar la
cob
ertu
ra d
e la
s ne
cesi
dade
s bá
sica
s de
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e en
su
ento
rno
fam
iliar
y s
ocia
l nat
ural
, -
final
izar
la s
ituac
ión
de d
espr
otec
ción
y e
stab
lece
r la
s co
ndic
ione
s ne
cesa
rias
par
a ev
itar
su r
eapa
rici
ón,
- m
ante
ner
la u
nida
d fa
mili
ar,
- ca
paci
tar
o co
mpl
emen
tar
al p
adre
, mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tut
ela
o gu
arda
del
niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e pa
ra e
l ade
cuad
o ej
erci
cio
del r
ol p
aren
tal,
y
- re
para
r la
s se
cuel
as q
ue la
des
prot
ecci
ón h
a pr
ovoc
ado
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
Su in
terv
enci
ón p
uede
llev
arse
a c
abo
en d
ifere
ntes
con
text
os (d
omic
ilio
fam
iliar
, cal
le, d
espa
cho,
etc
.) en
func
ión
de la
s ne
cesi
dade
s de
cad
a ca
so.
PR
OG
RA
MA
S D
E R
EU
NIF
ICA
CIÓ
N F
AM
ILIA
R: D
esar
rolla
dos
por
los
Serv
icio
s So
cial
es T
erri
tori
ales
. Pro
porc
iona
n ap
oyo
psic
o-so
cio-
educ
ativ
o a
fam
ilias
con
ni
ños,
niñ
as
o ad
oles
cent
es e
n si
tuac
ión
de r
iesg
o gr
ave
o de
sam
paro
que
han
req
ueri
do la
ado
pció
n de
una
med
ida
lega
l de
prot
ecci
ón. S
us o
bjet
ivos
se
cent
ran
en:
- co
nseg
uir
el r
etor
no d
el n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte
a la
fam
ilia
en e
l pla
zo d
e tie
mpo
más
bre
ve p
osib
le, g
aran
tizan
do la
cob
ertu
ra d
e su
s ne
cesi
dade
s bá
sica
s,
- es
tabl
ecer
las
cond
icio
nes
nece
sari
as p
ara
evita
r la
rea
pari
ción
de
la d
espr
otec
ción
, -
capa
cita
r o
com
plem
enta
r a
las
figur
as p
aren
tale
s pa
ra e
l ade
cuad
o ej
erci
cio
de lo
s de
bere
s de
pro
tecc
ión,
y
- re
para
r la
s se
cuel
as q
ue la
des
prot
ecci
ón h
a pr
ovoc
ado
en e
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e.
Su in
terv
enci
ón p
uede
llev
arse
a c
abo
en d
ifere
ntes
con
text
os (d
omic
ilio
fam
iliar
, cal
le, d
espa
cho,
etc
.) en
func
ión
de la
s ne
cesi
dade
s de
cad
a ca
so.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (68/71)
28 Ju
nio
2011
67
A
nexo
II:
Hoj
a-re
sum
en d
el in
stru
men
to
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (69/71)
28 Ju
nio
2011
68
V
ALO
RA
CIÓ
N D
E LA
GR
AV
EDA
D D
E SI
TUA
CIO
NES
DE
RIE
SGO
Y D
ESA
MP
AR
O:
HO
JA-R
ESU
MEN
N
OM
BR
E, A
PELL
IDO
S Y
EDA
D D
EL N
IÑO
, NIÑ
A O
AD
OLE
SCEN
TE:
FEC
HA
: N
OM
BR
E Y
APE
LLID
OS
DEL
PR
OFE
SIO
NA
L:
SE
RVI
CIO
:
Sin información
No existe
Sospecha (*)
Riesgo leve (*)
Gravedad moderada
Gravedad elevada
Gravedad muy elevada
Sin información
No existe
Sospecha (*)
Riesgo leve (*)
Gravedad moderada
Gravedad elevada
Gravedad muy elevada
1.- M
ALT
RA
TO F
ÍSIC
O
3.
- AB
USO
SEX
UA
L
• M
altr
ato
físic
o
• A
buso
sex
ual
2.
- NEG
LIG
ENC
IA
4.
- MA
LTR
ATO
PSÍ
QU
ICO
•
Neg
ligen
cia
nece
sida
des
físic
as
•
Mal
trat
o em
ocio
nal
o
Alim
enta
ción
•
Inst
rum
enta
lizac
ión
en c
onfli
ctos
figu
ras
pare
ntal
es
o
C
uida
do d
e la
sal
ud fí
sica
•
Expo
sici
ón a
situ
acio
nes
de v
iole
ncia
o
Ves
tido
• A
men
azas
de
agre
sión
físi
ca
o
H
igie
ne p
erso
nal
5.- A
BA
ND
ON
O
o
Con
dici
ones
hig
iéni
cas
vivi
enda
•
Aba
ndon
o
o
E
stab
ilida
d y
cond
icio
nes
de
habi
tabi
lidad
de
la v
ivie
nda
6.- I
NC
APA
CID
AD
PA
REN
TAL
DE
CO
NTR
OL
DE
LA C
ON
DU
CTA
DEL
NIÑ
O, N
IÑA
AD
OLE
SCEN
TE
• N
eglig
enci
a ne
cesi
dade
s de
seg
urid
ad
•
Inca
paci
dad
pare
ntal
de
cont
rol d
e la
con
duct
a de
l ni
ño, n
iña
o ad
oles
cent
e
o
Seg
urid
ad v
ivie
nda
y pr
even
ción
ries
gos
7.- O
TRA
S
o
Sup
ervi
sión
•
Trat
o in
apro
piad
o o
P
rote
cció
n an
te d
espr
otec
ción
gra
ve
perp
etra
da p
or o
tras
pers
onas
o
P
rivac
ión
delib
erad
a de
com
ida
y ag
ua
• N
eglig
enci
a ne
cesi
dade
s fo
rmat
ivas
o
C
onfin
amie
nto
o re
stric
ción
físi
ca
•
Neg
ligen
cia
nece
sida
des
psíq
uica
s
o
Exp
ulsi
ón o
neg
ació
n de
la e
ntra
da a
l dom
icili
o
o
In
tera
cció
n y
afec
to
• C
orru
pció
n
o
Est
imul
ació
n
•
Men
dici
dad
o
A
tenc
ión
prob
lem
as e
moc
iona
les
grav
es
• Ex
plot
ació
n la
bora
l
o
Nor
mas
, lím
ites
y tra
nsm
isió
n va
lore
s m
oral
es p
ositi
vos
8.
- O
TRA
S SI
TUA
CIO
NES
ESP
ECÍF
ICA
S Q
UE
CO
NST
ITU
YEN
RIE
SGO
GR
AVE
O D
ESA
MPA
RO
Si
n in
form
ació
n N
o So
spec
ha
Sí
• A
ntec
eden
tes
de d
espr
otec
ción
gra
ve p
erpe
trad
a po
r el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
• G
rave
s di
ficul
tade
s pe
rson
ales
en
el p
adre
, la
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n la
tute
la o
gua
rda
O
TRA
INFO
RM
AC
IÓN
REL
EVA
NTE
A C
ON
SID
ERA
R P
AR
A C
ALI
FIC
AR
EL
NIV
EL D
E G
RA
VED
AD
D
EL C
ASO
(con
cien
cia
de p
robl
ema,
mot
ivac
ión
de c
ambi
o, c
olab
orac
ión,
otr
os)
SI
N
INFO
RM
AC
IÓN
N
O
R
IESG
O
SOSP
ECH
A
RIE
SGO
LE
VE
RIE
SGO
M
OD
ERA
DO
R
IESG
O
GR
AVE
D
ESA
MPA
RO
VALO
RA
CIÓ
N G
LOB
AL
DEL
NIV
EL D
E G
RA
VED
AD
A
CTU
AC
IÓN
A S
EGU
IR
(*) V
er a
nota
cion
es e
n el
reve
rso.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (70/71)
28 Ju
nio
2011
69
INST
RU
CC
ION
ES P
AR
A L
A C
UM
PLIM
ENTA
CIÓ
N D
E LA
HO
JA-R
ESU
MEN
:
o
Se
cum
plim
enta
rá u
na h
oja-
resu
men
par
a ca
da n
iño,
niñ
a o
adol
esce
nte.
o
Se
han
de
com
plet
ar to
dos
los
apar
tado
s. C
uand
o no
hay
a in
form
ació
n so
bre
algu
no d
e el
los,
se
seña
lará
así
.
o
Cal
ifica
ción
de
las
tipol
ogía
s de
des
prot
ecci
ón:
“Sin
inf
orm
ació
n”:
N
o se
dis
pone
de
info
rmac
ión
resp
ecto
a l
a pr
esen
cia
o no
de
la s
ituac
ión
que
se e
stá
valo
rand
o o
la
info
rmac
ión
de q
ue s
e di
spon
e al
resp
ecto
es
clar
amen
te in
sufic
ient
e. N
o ha
y in
dica
dore
s qu
e ha
gan
pens
ar q
ue la
situ
ació
n se
est
á pr
oduc
iend
o, p
ero
podr
ía e
xist
ir (Ejemplo:
Info
rme
que
desc
ribe
a un
niñ
o de
dos
año
s ob
jeto
de
negl
igen
cia
grav
e en
las
área
s de
cui
dado
de
la s
alud
físi
ca e
hig
iene
per
sona
l y n
eglig
enci
a m
oder
ada
en n
eces
idad
es fo
rmat
ivas
. No
hay
ning
una
info
rmac
ión
sobr
e la
sup
ervi
sión
que
re
cibe
por
par
te d
e su
pad
re,
mad
re o
per
sona
s qu
e ej
erce
n su
tut
ela
o gu
arda
. D
ado
que
podr
ía e
xist
ir, la
tip
olog
ía d
e “n
eglig
enci
a en
su
perv
isió
n” s
e ca
lific
ará
com
o “s
in in
form
ació
n”)
“N
o ex
iste
”: L
a in
form
ació
n re
cogi
da o
dis
poni
ble
en re
laci
ón a
l niñ
o, n
iña
o ad
oles
cent
e lle
va a
con
clui
r que
no
exis
te e
sa ti
polo
gía
de d
espr
otec
ción
y n
o ha
y ni
ngún
dat
o qu
e ha
ga s
ospe
char
que
pue
da e
star
pro
duci
éndo
se.
“Sos
pech
a”: H
ay in
dica
dore
s qu
e ha
cen
pens
ar q
ue la
situ
ació
n pu
ede
esta
r pr
oduc
iénd
ose,
aun
que
la in
form
ació
n re
caba
da n
o es
co
nclu
yent
e.
En
est
os c
asos
, se
espe
cific
ará
en la
hoj
a-re
sum
en: S
=Sos
pech
a si
n de
term
inar
pos
ible
niv
el d
e gr
aved
ad, S
-RL=
Sos
pech
a de
si
tuac
ión
de ri
esgo
leve
, S-M
=Sos
pech
a de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad m
oder
ada,
S-E
=Sos
pech
a de
des
prot
ecci
ón d
e gr
aved
ad
elev
ada,
S-M
E=S
ospe
cha
de d
espr
otec
ción
de
grav
edad
muy
ele
vada
.
BOLETÍN OFICIAL DEL PAÍS VASCO N.º 233
lunes 12 de diciembre de 2011
2011/5937 (71/71)