CALE E A ESI'EDICI6N DE DECIO IUNIO BRUTO I’OLA GALTZA 249

De amos a clous distera que en itpouco treito» poden termar naos.0 Douro, cecais tinguido de semanteca celta ou precelta, adicalle

parlamento sobranceando que, «vindo de alleo, atola por Numanciae outros moitos povos dos Celtiberos e Vacceos» e premite ser

sulcado «con grandes barcos ao largo de caseque oitocentos estadiosn,

co que leva conta da dimension xusta antre o Atrantico e o remateda Meseta, onde finda o especifico trinco fluvial baixo.

No inventario asimesmo se incrusan o Lethes, acrarando que

alguns chamanlle Limaias e Belion, e o Minios, do que afiuza que«foi marxe da espedicion de Bruto».

Despoisxa, e sostendo matinacion en tocantes a rios, escrebe que

aina «hai outros moitos», sempre «paralelos cos mentados», silen-

zando os seus tiduos e aicidentes.Conven non descoidar, e por iso nos demoramos nelo, que a rela¬

tion raise tecendo asegun as respeitives situations dos resaltados rios,

estremo de importancea en orde a investigation.

E nese acotamento topografico abranguese como Lusitanea o que

propriamente chegaria a ser ela, coutada polo Texo e o Durius ;

rexion que, habendo pertenecido a Hispania Ulterior, despartiusepra estabeleceh como atal no ano do 29 denantes de Cristo, 6

estra’ar a guerra cantabrica, pois daquela Augusto chantou en re-

xencia di] 6 distrito da contenda e deixou o asosegado pro goberno

mais arredro. de menos tirantura e menos casuistico do Senado.

E reparese en que Estrabon engade no rotule de Lusitanea tamena terra de Callaecia, que igoalmente consagrou apelative ademinis-trativo no rol de isa data, pondolle wn legado ao frente das lexionsVT Victrix e X Xemina.

E a Callaecia asinouselle na partilla de Cesar todolo que dendea fronteira meridional do Douro ia pro Norde, apeandolle as restan-tes estremeiras co mar polo Poente e o Septentrion e os Asttires e

Cantabros polo Nacente, con roteiro aguzado a prol do rio Melsos

—que deljc ser o Naelo ou Nalon—, da cidade de Noega —que caiaproisima ao Cabo de Penas— e de un esteiro oucidental, que se hacorrcsponder co do Sella.

F.nton, a Callaecia artellada no 29 i. C. comprendia a aitualGaliza e 6 Norde de Portugal, nunha aponicinn «latu sensu» imitantecoa de Plinio cando indica que a escabela dos lusitaneos tinase noDouro.

Decatemonos que se non enchnaba testeiro conforme a marca da

CALE E A ESPEDICION DE DECIO IUNIO BRUTOPOLA GALIZA

por

MODESTO RODRIGUEZ FIGUEIREDO

No espoemento que segue se non tenciona apresentar orixinali-dos episodios do seu contido, que somentes faguer estructura

•doada de datos manexados con anterioridade, ordeandoxeral do total acontecer da incidencia.

E, demandando escenario xeografico en letras de Estrabon,atopamos que se sulina que «o Norde do Texo esta a Lusitanea,a tribu mais grande das tribus ibericas, a cal foi longo tempo com-batida polos romans» \

E deslindalle territorio, adeantando que «a veira do Sul... for-malla o Texo ; o lado do Poente e a nordia, o Oceano ; e o lado doLeste, os Carpetans, Vettons, Vacceos e CalaicosM, de quenesanade que son xentes «ben conecidasn,

Ementa 6 pais coma wfertil e... atravesado por rios grandes epequenos, que a eito acoden do abrente e van paralelos ao (repetido)Texo«, sendo icnavigabeles na sua maior parte e tendo moita areade ouro» s.

En xeito de «mais importantesn fala do Manduas, homonimo dacidade que hoxe e a Montilla andaluza, celebre pola rota de Cesarsobor de Cneo Pompeio no ano do 45 i. de Cristo, debendose aquilreducir 6 Mondego. E tamen di do Vacua, lembrado por Ptolomeue Marciano, nomeado Vagia en Plinio 3 e localizado como Vouga.

» PSTRAB6N: Gcograjia de Iberia. Lilir. Ill, cap. III. 3, C-138 (C- e a paxi-nacion da edi'cion de Casaubonus) ; Fontes HUpaniae A ntiqtiac, fasc. VI, AdolfoScliuften, pax. 104. I.ibreria Bosch, Barcelona, ano do

3 Id. ant., lihr. Ill, 3, Cl33, paxs. 104-I03.3 PLINIO: 4, M3,

o panorama

i

1

i

i

-

CALE E A ESrEDlCl6tI DE DECIO IUNIO BRUTO POLA CALIZA 251250 MODESTO KODKIC.UEZ FIGUEIKEDO

Lisiponem. De non ser, noutra suxerente hipotese, que se collera 6artigo o, masculino e neutro, anteposto a lisi-poli, similar de lisi-popolis e xemeo de povo dos lisios, lusons ou lusos, froitificandopor esa vertente que o Ravenate aprique Lysitania por Lusitanea.

Partindo de ise abeanco, o consule fotse en roteiro do que Hequedaba mais pjreto da Callaecia en senso amplo e que comenzaba aopasar o Douro, como eisi se determinaria no cartifol cesareo e con-forme co sostenido por Plinio.

Por beizos de Appiano, a’i moitos calaicos, imitantes de Viriato,dt-saparecido laguia dous anos, asendeiraban aceifas, deso’ando aterra e inquidando aos estranos.

Apercebase que se %olta coa pontoalizacion de discriminar antrecalaeicos e lusitaneos.

I en afogar aquela aitividade consistiu a mision deferida 6 Bruto,

de quen, como sembranza, val o que He adicou Sail Isidoro nasEtimoloxias :

Bruto, como si se dijcra "obrutus” (enterrado), porquc careccde sentido; cs el que no ticnc razon y le falta la prudencia. Por estoIunio Bruto, hijo dc tina hcrmana de Tarquinio cl Sobcrbio, te-miendo que le ocurricsc lo misvio que a sn hermano, que fue muertopor su tio a causa de sits riquezas 1' discreeton, simulo ser tonto;por esto rccibio el nombre de Bruto, siendo ast que cl sttyo eraIunio .

O comento espellanos o caraiter do home e a comprension doseu aituar, sempre amallado a un precuro e a tin ciume que se des-parexan do que caberia suponer do inxurioso mote, no tocantes aGaliza tampouco por il merecido, porqtie ha de conferirselle a xustizade que non emporcaliou os seus trunfos antre nos coas crulezas dosoutros pretores.

E, adentrados no trance da comenda, Paulo Orosio despachao

con mesquinas frases :Nomentras Bruto na Espafta Ulterior oprimiu a I.X mil Galcgns,

que zniieran pra acliedar aos Lusitaneos, vunba batalla rexa edificile, azoreiiandoos sin que se percatarnn; dos cuais abofe'laseque morreron 1. mil, scis mil quedaron catirados e poitcos sc Hbraroncoa fuxida V

tribu eponima de «Callaecia», avencellada no val meio do Lima i enbisbarras dos de Homen e Albeldela, de cuia individualidade acasosexa recordo a parroquia de Galez, denantes Calez, sita no concelloourensan de Entrimo, «que parez derivar» toponimo «do da heroicacivitatew, como opina Frolentino Lopez Cuevillas *.

No espricado, que posei realidade de outra tipoloxia e que seavalia pola autoridade de ise prestixioso estudoso e das de Murguia,Vicetto, Garcia de la Riega e, con unanimidade, aceitase por todolosque trataron da custion, non embargantes, e soilo no que recendedo eido dos autores latinos, poiderase entrometer sospeita de unerro de fixacion devenido pola campafia de Bruto, singolarizandopra un grupo concreto o que era denominador da comun nacion,axudado elo pola similitude de pronunzamento.

En calisquer estima, na epoca proposta ise apeltive de Callaecianon adequirira feitorio oficial, que He haberia de xurdir apos de unseculo ben brandido.

E sabese que no ano do 138 inantes da Era o consule Decio ouDecimo Iunio, e Bruto de conomen, aventurou someter a rexion que,ao Norde do mentado Douro, tinaselle na andaina como quinon daLusitanea, ainda que algo se diferenciase decindolle Callaecia, ennominacion que, co tempo, haberia ser sagrestada.

Pra emposta acadou por lugar de perparacion da partida a duascidades anteriores 6 roman, asentadas no que lie era fidel i empra-zadas no esteiro do Texo, que se oferecia como dobre, sendo sinaldo canle desvaido o rio Sorraia.

Na outra quella, por frente da ilia de Amoural, hacia o Poentede Abrantes, erguiase a urbe de Moron, que «utilizou Bruto oCallaico como base de opcracions» * e a que, en spntir de Schulten *,estaba no monte de Cha Marcos. E «na ribeira do rio puxo defensasa Olisipo, pra ter a rubida despexada e pro trasporto de mantenzas T.

Olisipo, asinalada no Periplo de Avieno, non percisa esforzo deesculca, si ben o probrema xurde coa etimoloxia da trecola, quizavesalacondrada por xunguimento en raigana iberica do prefixo o damesma natureza e o subfixo Hlvco -ippo, do que emerxeria a version

.

I

,

* F. L6rEz CUEVII.LAS- La CwilieaciStt cfltica en Galieia, paw, (14-05. Santiagode Compostela, ano do 1053, Porto e Cla, editores.

4 ESTRAB6N: Opp. cit., pax, ]03, C-152.

* ADOLFO SCHULTEN Fontes, opp. cit., fas. Vt. p.ixs. 197-108.7 ESTRAB6N: Opp. cit., pax. 103. C 152

8 SAN ISIDORO : Etimologias, version castelan de I-uis Cortes y Gongora,Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid. 1951, pax. 243.

9 OROSTO: 5, 5, 12. Ponies, opp. cit., fasc. IV, pax 140. O testo en latin

r IGALE E A ESFEDICI6N DE DECIO IUNIO I1HUTO POLA GALIZA 253-MODESTO RODRIGUEZ FIGUEIREDO262

E hai que desbotar o referimento do Betis —Baetis na grafia.orixinal—, que queda en trabucacion por Baenis, alcuiio que xa se-dixo que Estrabon tamen emprega pro Mino.

E Iuuio Bruto enceta o seu metemento.Escolleu pra laboura o tripar polo Douro, sen que nelo caiba ren

de posibilidas en troques.

O devandito Appiano daio por creto :

E avadado o Douro, combatcndo ctndivo inoitas terras, eis'txindamoitos arrafens dos que. se somctian ,l.

I e forza que a entiga houbo de cumplirse cerco da cmbocadura,por un porto pequeno e un burgo de arredor conecidos por Cale,que ademiten identificacion co Cale de Salustio conquerido porI’erpena, que se convertirian no «Portucale locusx de Idacio e, qxina,no «Porto Cale» romanceado que bautizou a unha nacion.

Apesares de que se lee en folks de imprensa 13 que Estrabon:enfexou que a introdizon das forzas de Bruto escoara polo lugar,por desgracia iso e «lapsus calamix que, de sere verdadeiro, traeriagracia de arredar o, noxo de parte do noso traballo.

Mais, con ausenza de garante documentado, o choio tivo quearrincar por ise especifico miolo.

A premisa abonase con varias circustanceas :

a) L'ompria contar con acougo eisistente, soficente de enca’zar,.por mar e terra, coas estacions porparatorias de Moron e Olisipo,non moi lonxanas, anque o bastante pra elas non servir de fincapeno ensexo.

b) Que, coa Lusitanea asenoreada, era dado manter a Calecomo fenda de vangarda i endereitadora da tarefa.

r) Na lina en que quedaba Cale arremataba o territorio insumiso,.a cuia zona se dirixia a proieucion do invasor.

d) O consule non habia de desparramar as stias tropas por fra-gas e montesios, deixando un frente e dous ladeiros pra solpresadas troupeladas que atacasen.

O seu exercito convinalle a chaira e a camposa de hourizontesdespexados e gardar as costas coa ampludez de un rio, que hastra-

O resumo e atropallado, independentemente do esaxero dos seusnumaros.

A leitura indica cos lusitaneos tinan concertada lide co exercito-

roman e que os galegos sairon en atreixa. Pro na Lusitanea estriutanon habia guerra, e o entendemento loxico sera que se trataba dos

grupos inquedos que, asemade de asesinada a vitima de Cepion,

acometian na raia meridional da Callaecia, azurrados con anceios de

desquite ao se enteirar dos arranxos consulares pra espedicion que

en Moron e Olisipo tina coarteles de preparo.

En calquer supor base de enterpretar que serian avenzas deva-

neadas, sin unidade e sin xefe, que non aparesceu, e as que foi

Decio amorruando pouco e pouco, na maneira que declara Appiano:

0 exempto dc Viriato faguia que inoitas outras bandorias perco-rrcran e asolascn a Lusitanea. Mandado Iunio Bruto escontra de

elas, deltesou dc abouralas naqucla largacia rexion atingitida antre

os nos Texo, Lcthcs, Douro e Betis, navigdbeles todos; nefeuto,

xulgaba dificultoso atallar tropcl que se mudaba de sitio con presa

dc facincrosos (fala un nemigo), non aquestalos, afronta, e vencelos

non moi grorioso. Entroqucs dc isto marchdu sobor das stias mes-

mas cidadcs, cscimando eisi esmorccelos 6 tempo que arriqueceria

6s soldados, c catando que os bandidos se escallanan indo cscadaiin

pra stta patria caitdo a mirasen ameaeada. Vcntando neste xeito,

esprinetpiou por sacoar 6 que alcontraba no camino; pra embaralo,

as mulleres loitaban xunto cos homes, mauexando igoal ca iles as

armas e sin gurgutar un soio betro nas contendas. Tamen os Itottba

que liscaron pras montams con todo o que poideron; os que Bruto

perddu cando pregaron crcmencia, quitdndolles parte dos setts bens 1#.

Chapodando dados estemporaneos, a pasaxe conten material

susceptibel de centrar o analise.A mencion do Texo esta como apelamento pro intre de Appiano,

que mesturou cousas idas, porque rememorese que na sua zueira a

Lusitanea non dehia ser destriuto que ifiorasen as lexions. O desco-

necido vina pasado o Douro, i eiqui e onde se inxerta o senso do

capidado.

1

di : Interca Brutus in ulteriore Hispania LX mtiia Gallacconun qtii Lusilanis

auxilio vcncront asperrimo bclio ct difjicili quamvis incautos circutnvenissetoppresstt, quorum in co proctio L milia occisa. sex milia copta referuntur, pauci

fugo evaserant.Fontes, opp. cit., fasc. IV, pAx. 338; ArriANo: Iher.

11 Id. anterior.15 Porto e o seu distrito, pax. 9, Frederir. P, Marjay, Lisboa, 1955.

MODESTO HODRiCUEZ FIGUEIREDO254CALE E A ESPEDIClON DE DECIO KJNIO BRUTO I’OLA CALIZA 256

lie ofertaba seguranzas de arretirada, porque os indixenas tampouco

tinan meios de traspolo en gallo de acometida.

Sin dubida, a iste aserto conduz espricazon dos crasicos. Appianodinos 18 que ao seren abalados algiins dos que 11 chata de bandidos,

escorrentaron en pescuda das montanas ; do que se infere que o

abancamento quedaba na ribeira. E na ribeira esta Cale.Estrabon ennade que «o Leste da Lusitanea —'latu sensu’— e

outo e aspro, pro a rexion e toda cha, agas unhas poucas serras non

grandes» w.E se non colixe que no rispido e cebro, que, por conecelo, deixaba

mellor bastida os naturaes, escollerase a estratexia da zoupadura,

desporvista de tenzon de permanencia e levada por mesnadas de

pesado aparello.

c) Aporcima, as lexions, fornecidas con escoadra, non ian des-

perdiciar a ventaxa de apoiar suas aicions dende o mar e co codabo

de un rio que acollla en resgardo naos de grande tonelaxe.

Sempre lies quedaban sin posibilidade de ameazas as fronteiras

oceanica e do remate do Douro, das que lies dispunan en eiscrusiva.

Estonces, partindo de Cale foi a espedicion, a que endexamais

se poideron opor os medrados sesenta milleiros de combatentes que

convoca Orosio.Atrochadas as matanzas con que se respostou a fazana de Viriato

€ acrecida a demografia, Plinio tanxela con matematicas de censo

a cifra de cincocentos e un mil habitadores nos conventos de Braga,

Lugo e Asturica, correspondendo 6 primeiro e 6 segundo, que eran

as xurisdicions entremalladas na contenda de Decimo, douscentos e

cincoenta e oito mil. E si dividimos por cinco, abesullando en cada

familia varon utile pras armas, paramos en cincoenta e un mil, que

aina e un chisco menos co esceso atribuido, esquecedor de que cei-

baba as casas, maisime en tempada en que o porporcion do xentio

non chegaba a tanto.

Po!a mesnia causa refugamos a solermia de Veleyo:

... Bruti juit, qtii penetratis omnibus Hispaniae gcntibus ingenti

vi hominum urbinmque potitus numoro... ”.

E cheganos coa verdade de Titio Livio, conformada coa toma de

Urinta cidades, que hai que entender como «oppida», castros oupovoados fortificados “.

E o consule adicouse a alacandar valgadas que, indo pola beira-mar, puxerono na barra do Mifio. Nesa proisimidade, a ore’.aesquerda e apeitando un algo no continente, fondou a vila de Valenza:

Ittnius Brutos cos. in Hispania is, qui sub Viriatho militaverunt,agros ct oppidnm dedit, quod vocatum est J'alcvtia 1T.

A literalida do relote non ha de convencer que se dira ousequioos vencidos. Simplesmentes que se coidara cautela militar pra terunha garnicion que vixiase 6 conquerido, dominase en presidio sol-dadeiro os que latexaban esforzos de insurreicion e, sobor de todo,abrise unha cabeza de ponte con oficios duplos : a modo de salutepra novas maniobras e, tamen, de recanto eventual en azaros deafriuto.

Con ese razonamento achase valedoiro que a fondacion infruencia-se 6 espandemento e alcances da acometida.

O crima conxetural en que temos de inzar a pescuda hastra dultou de cal fose a Velenza inxeniada, o que, certamente, resolveuxa Ambrosio de Morales :

Algunos hombres docios crccn ser csta la ciudad muy famosadestc nombre, que lo da a todo el reyno en la corona dc Aragdn.Mas otros con mas aduertcncia les parece, que teiiicndo Bruto clgouierno Tie la Vlterior, y auiendo sido la guerra dc Viriato por lamayor parte de la Lusitania, sin que jamas entrasse tan lexos en laCitcrior: que cl dor tierra a los veternos, seria en la misina pro-uincia dondc conquistaron. Por csto crccn que seria csta l 'alca¬na, que agora sc fundo, la que llaman dc Alcantara, por estar circa

dc aquella ciudad , o otra en Portugal, frontcro dc la ciudad deTuyd, Ilamada dc Mino, por estar en la ribera de aquel rio. V cstotienc major fundamento de verdad ll.

Co recinto de Valenza do Mino velando, amosando poderio ezapando infiltracions, Decimo Iunio correu e=ploracion deica 6interior e chegouse os murallons de Braga, rendida logo de cernudo

-'* T. Livio Dlcadas dc la Historia Ramana, cn castelan, por Francisco Na¬

varro v Caivo, t. VIII. vol. 122 da liiblioteca Ciasica, Madrid. 1882.17 FONTES- Fnsc. IV. pax . 1.28. Livio, per. 5!5.>* la Coronica General de Hspaila, Ambrosio dc Morales, t. I, lb. VIII.

cap. III. foi 12,2. Alcala de Henares, Casa de Juan liiiguez de Lequerica. se-trmbro do 157-1.

APPIANO: Iber, opp. cit., pax. 3.2.2.

>•* ESTRABON: Opp. cit., p&x. 104, C-153.il FONTES: Opp. cit., fasc. IV, pax. 140. Veleyo: 2, 5.

1

IALE E A ES1>EDICI6N Dt DECK) IL’NIO BRUTO TOLA GALJZA 25TMODESTO RODRIGUEZ FIGUEIREDO256

femias do pais ganaron ademiracion reconecida O lima estaba vencido. Era o ano do 137 mantes de Cristo.E Floro asentou:

Decimus Brutus aliquanto latiiis Cclticos Lusitanosqne et omnisCallaectac populos formidatumquc militibus flu-men Oblivions s*.

Tito Livio enclje a escea de saiva lirica :

M. Acmilio, C. Hostilio Mancino cos. Decimus Brutus in His-pania re bene gesta Oblivionis Flumen planus transiit -7 ... Decimuslunius Lnsitaniam e.vpugnationibus urbiuin usque Occanum perdo-muit et cum flumen Oblivioncm transire nolient raptum signiferosignum ipse transtulit et sic ut transgrederentur persuasit 21.

Arretirada das lexions a pavoria, Appiano iiustra que o traieutoaportou a unha grande vila, que Pomponio Mela redica coa letricadadescriucion de Plexus ipse Lambriacani Urban amplexus redpit

fluvius (sic) Lacron et Viam.

E outra vegada arreciou cisco pra atopar co sitio, que Vicetto ”estaca antremeio do Mandeu e do Eume, confondindo con burgo de

rubro asemellado que tamen menta Mela en «De situ orbis» : inArtabns sinus ore augusto Lambricam Urban ct quator omniumostia cingit.

Cortes Ievao a abra do Ferrol 30 ; Murguia pra foz do Umia,por circttndos de Cambados 31 ; M. Nisar prenuncia que estaria enPadron ; Vossio en Muros ; Cornide pescuda polo Grove e ALanzada; Masdeu baixa preto do Vouga e quedase en Talobriga(Aveiro) ; etc. Cecais a porida estea en Pontevedra, como enten-deron o P. Sarmento 33 e Ce'.so Garda de la Riega 33.

apurar, no que asnas cronicas:

Eran tan afo'iitadas estas .rentes que hastra as mulleres se apre-sentaban armadas escontra dos bariles romans, a pelexaban todos

tan dcstemida carraxe que antes querian morrer que cispar do

nemigo; itin aiiia se lies otivia botar unha queixa ou un laio que

snpuiicra debilidadc ('ant vocem ullam indignam’). Ainda mais: si

cadrnba que algunhas mulleres quedasen despartidas do exercito,

suietddbanse e daban cabo dos setts mesmos filliiios, preferndo a

mortc inantes que a cscravitude ('mortemque. servitio potiorem

sentiebant’)

E crebado o formidabel engarro, a viaxe fixo detenza no Lima,

chamado Lethes, Limaias e Belion por Estrabon 2°, Lethes en

Plutarco 21 e Appiano 23 e Oblivio ou Flumen Oblivionis en Livio 23

e Floro 2J.

O de Belion por nacer na lagoa de Beon.

As outras amafias acenan esquecemento, sena por tradicion e

lenda que alguen entronca en caste grega( ao caron da que perdiase

a memoria 6 franquear as augas, arrepresentando estas xebra da

realida e como unha morte en vida que afastaba a un de todo o

conecido, i elo por vinganza fora do human, que no canto aituaba

de fronteira separadora; ou sena porque, conforme sona apanada

por Estrabon 2\ os celtas e «os Turdulos rebelaronse» 6 pasar o rio

e, ao desparescerlles o xefe, cqnedaronse desleigados por alo» e-

trabucados de destiiio.

con

i

I

Po'a entrequenencia os romans profesaban que quen se astrevera

co Lima valutabase da patria, dafamilia e mesmo da sua eisistenza.

Nesa fe, os soldados negabanse a seguire pra diante, se non

fora que o consttle colleulle 6 sinifero a «aquila» e, de a cabalo,

prantouse na outra ribeira i escomenzou a chamar os centurions

polas senas correspondentes, aquerditando que o fado tifia a sua.acabacion.

23 FONTES: Opp. cit., Floro, 1. 33, 12.27 FONTES: Opt>. cit.. Livio. per. 50, pax. 130.13 Id., per. 55. p,-,xs. 138-130.20 Historia de Galicia, Benito Vicetto, 0. Ferrol. nno do 1800, t. It, pax. 38-sn CORTES Y L6I*EZ: Diccionario Gcogrdfico Historic/) dc la lispaila A ntiguar

tiL n|, pix. 218.31 MANUEL MURGUIA: Historia de Galicia, 2.» edicion, t. II, pax. 301. Imprensa-

Carre, A Cruiia, ano do 1003.32 Antigiiedadcs de Pontevedra, en «Documentos. inscripciones, monumcn-

tos... para !a Historia de Pontevedra*. Sociedade Arqueoloxicn, t. II, paxs. 35 e ss_

Colcccitlti de voces y /rarer gailegas, FR. MARTIN SARMIENTO, edicion e estudopor J, L. Pensado, Universidade de Salamanca, ano do 1070, piixs. 184

33 Galicia Antgua, tip. de A. del Rio e Mico. ano do 1004, Pontevedra.paxs. 200 c ss.

Opp. eit., cap. 72.10 APPIANO23 ESTRAB6N: Opp. cit., pax. 105, C-153.

FONTES: Opp. cit., fasc. IV, pax. 834. Quacst. Rom., 34.22 Opp. cit.. pax. 333. Iher, 74.23 T. LIVIO: Opp. cit.. 55-50. paxs. 338-130.24 FONTES: Opp. cit., fasc. IV, Floro, 1, 33, 32.23 I 'STtt.vBt'iN : O ‘•p c- . pi x. 105 C-153.

e ss.

J,

258 MODESTO RODRIGUEZ PIGUEIREDO(.lU E A ESI'£DICl6x DE DELI O IUNIO BRUTO I'OLA GALIZA 25»

E Lambriaca, que apremiou aforzada aboura, acugula importan-cea asinada por unha «pecuniam conmunem», que Decio arrebanoue que crama por continxencia de orgaizacion municipal, da que a

cidade seria reitoria, pois que nela se recadaba un tesouro vecinal.Con posteriorida a isa emposta o estranxeiro soil0 se costata

que alcontrase engarro en Cinnania, do que Valerio Maximo con-serva belida frase ao Bruto ofertar paz a cambeo de meiranderescate :

Fcrrum sibi a maioribus, quo urbem tuercntur; non durum, quoliberfatcm ab imperatorc avaro emercnt, rclictum.

Retrouso arrizado que o historiador moito louva : «mellor seriaque o dixeran os romans, e non que o honberan escoitadon.

Masden e Cornide, menados por Contador de Argote, buscan quea paraxe se corresponda coa anterga Gitania, en camino de Bragaa Guimaraes ; emprazamento que hai que rexeitar pola meticulosidadeque presidiu toda a travesia, o que se non compon con deixar atrase por onde se andivera un perigro en cernes.

Murguia cachea por San Martino de Arauxo, provincia de Ouren-se 34. Vicetto en Viveiro 33 e outros en Bande, Amarante, Celanova,Lanhoso i en Santa Comba da Cruna.

O P. Sotelo reduz a Cangas, na ria de, Vigo e rebordo vendavalda peninsua do Morrazo.

Razoa que o termo axuga 6 subfixo celtico can, equivalente avila, e amosa siiiificanza de estano, que imediato habia nas illasCassiterides.

Pra nos a bondade do aserto outense por outros argumentos doeiqui valedio V. Maximo. Son que os lambriacos acorreron por maraos de Cinnania e que o cerco de ista alzouse por haber mergulladorevolta na propria Lambriaca.

Amos eistremos esplanan proisimidade chegando a vecifianza everbo de interdependenza, que non consinten ninunha das demaismaxinadas reducions.

Por si aifia fora pouco, a eispresada intelixencia creemos que ea que mais se atempera a unha verea e desprazamento conformadose dependentes da fondacidn de Valenza.

E tense que descartar aquil episodio tan manexado pola literatura•do romantismo historico galego, de alcanzares o Promontorio

Nerio, porque Decimo Iunio endexamais pisou ise chan. A argalladu-ra carez de toda fonte indiciaria, pro que non serve o tenor de Floro:

... e ...habendo percorrido trunfantc —Bruto— a ribeira do

Oceano, non arretirdu as bandeiras hastra que olldu 6 sol asulagarseno mar c 6 bogo —celeste— cubrido polas augas, o que se non podiamirar sin arrcpio e sin comctcr cspccie de sacrilcxio 3*.

A cita eiscrusivamente encerra a esaititude da sua vea poetica,

sin que a condanacion relixiosa tampouco percisase do Fisterre praouservacion do fenomeno, de sobras decatado como cotian nas costasdas vellas Calaecia e Lusitanea.

Appiano ratifica que dende Lambriaca Iunio Bruto marchou aRoma e que despois do Lima somentes cruzou o rio Mino 37, 6 caltamen Estrabon manten como romate da espedicion 3*.

E no ano do 136 i C. o consule Decio recibiu na capital doimperio as honras do trunfo e o alcume de Callaeico.

E dixo Publio Ovidio Nason 3“ :

Turn sibi Callaico Brutus cognomen ab hostcfecit ct Ilispaniavx sanguine tin.vit. Iiuinum.

36 O testo intciro e como siguc : Deciinus Brutus aliqusnto la ius CclticosLwilanosquc ct omnis Cul acciac popttios farm datuinque mUtibus jhtmen Oblivio-ins, prragraioque znclor Occam Utorc non prius sif;iia convertir quam cadentcm inmaria solcm obruttntu/uc aquis ignem non sine quodam sacrilcgii mctu ct horrore

deprendit. Fontes, opp. cit., 1, 33, 12.57 APPIANO: Opp. cit., Iber. 74, pax. 33.«’* F.STRABI'JN : Opp. cit., pax. 104, 0153.au PUBLIO OVIDIO NAS6N : Fasti, VI, 401, Fontes, fasc. VIII, p.ix. 131,

14 MANUEL MURGUIA: Opp cit., t. II, pax. 201.35 P. VICETTO: Opp. cit., pax. 38 de t. cit.

INSTITDTO PADRE SARHIEHTO DE ESIDDIOS GALLEGISDIRECTOR: J. FILGUEIRA VALVERDE

VICEDIRECTOR: R. CARBALLO C. SECRETARIO: A. FRAGUAS F.

CUADERNOS DE ESTUDIOS GALLEGOS

C E G

DIRECTOR: EL DEL INSTITUTO

TOMO XXVIII FASCfCULO 85'973

I N D I C EPAGINAS

Josi MANUEL GONZALEZ y FERNANDEZ VALL£S: Castros asturianos del sectorlucense y otros no catalogados .

MARIO CARDOSO: Breves consideracdes sobre a escultura frimitivo do Lu¬sitania pre- e protohistorica . ,

ALBERTO BALTL: Algunos aspectos y problemas de la Galicia romanaFERNANDO ACURA CASTROVIEJO: Os balsamarios romans da Gallaecia

Jos£ JOAO RIGAUD DE SOUSA. A nets e cntolhes de sona Portuguese do con-vento bracaraugustano ............ ....., ... . .

ABELARDO MORALEJO LASO: Sobre algunos topdnhnos de las vias romanasde Galicia . .

JosA MANUEL CAAMASO GESTO: Los miliarios del alto de la Cerdeira (Pue¬bla de Trives, Orensc)......... .

P. LE Roux et A. TRANOY: Notes d'epigraphie roinaine de GaliceFELIPE ARIAS VILAS: NOVO achAdego cpigrifico nas murallas romanas de

Lugo ... .. . .ALVARO D’ORS: El cdnsul Augurino de la Tabla de CastromaoMODESTO RoDRfcuEz FIGUEIREDO: Cale e a espedicidn de Decio Iunio

Bruto polo Galiea....................................... . .FELIPE MATEU Y LLOrts: Leges, aurei y tremisses de Teodosio a Valen-

tiniano III en Hlspania {S70-Jid5).......MISCELANEA: Soporte de asa de Silula, de bronce (F. BOUZA BREY)

143

153

101is.

188

103

212221

235

244

258

200273

PORTADA: Mosaico romano hallado cn la ciudad de Lugo, calle de Batitales.(Segun dibujo de J. de D. de la Rada y Delgado.)

Se publican tres fasdculos al afio, que forman un tomo de una* 400 piginai,con grabadoa intercalados y liminaa en papel couche.

j

ADunnsTRACibN:DUQUE DE MZDINACELI. 4

MADRID-14

REDACCI6N:SANTIAGO DE COUPOSTKLA

Apartado 26