Canadakohizkuntz erakundeakPello Esnal etaJuan Migel Gutierrez

Sor eta lor geratu ginen Quebec-en,Euskal Herritik hango egoera Iinguisti­koa eta frantsesaren hizkuntz borrokaaztertzera joan ginenok. Izan genuen,noski, horretarako arrazoirik.

Gure harriduraren eragileen arteanbada bat azpimarratu gabe gera ezindaitekeena: Quebec probintzian eta,maila apalago batean, Canada osoanfrantses hizkuntza berreskuratzeko etaherria frantsesteko eraiki den burokra­zia eta erakunde-sare erraldoia, alegia.

Erakunde horien berri orokorra ema­tea da, hain zuzen, orrialde hauen xe­dea. Berri zehatzagorik nahi duenak,badu bereganatzeko aukerarik. Horre­tarako, nahikoa du artikulu honetakozenbait atalen ondoren aipatzen ditugunidazki, agiri eta abarretara jotzearekin.

Quebec-en bi eratako erakundeak iku­si genituen: sortera 101 legeari zor zio­tenak eta frantsesaren irakaskuntzariemanak daudenak. Otawan, berriz, hiz­kuntza ofizialen komisarioarenaz gai­riera, hiru erakunderen berri jaso ahalizan genuen.

1.-QUEBEC FRANTSESTEARIEMANAK DAUDEN .ERAKUNDEAK

l. 101 LEGEAK SORTURIKOERAKUNDEAK

1.1. Office de la langue francaiseErakunde exekutibo honek delako

«Karta»ren II kapituluan du sortera.Bere eginbeharra zera da: frantseste­programen burutzea nola administra­zioan eta lanaren arloan, hala irakas­kuntzan eta elkarte profesionaletan. To­ponimi Batzorde bat ere hor ari da la­nean, toponimiako izenak frantsesten.Beste bi sail ere baditu, frantses hiz­kuntzaren hiztegi teknikoa ingelesare­naren parean jartzen dihardutenak.

Remen Frantseste-programen zuzen­daritza, Terrninologiaren zuzendaritzaeta Dokumentazio eta Terminologi ban­kuaren berri emango dugu.

1.1.1. Frantseste-programenZuzendaritza

Zuzendaritza honen ardurapean <la­go frantsesa honako arlo hauetan ezar­tzea:

Gai monografikoa

a) enpresa pribatuetan:txiki eta erdikoetan.

- handietan.- multinazionaletan.

b) administrazioan.

e) irakaskuntza eta elkarte profesiona­letan.

1.1.1.1. Enpresa pribatuen frantsestea

Honela dihardute enpresa pribatuenfrantsestean:

a) enpresa katalogatu egiten dute etaharen datu orokorrak biltzen.

b) enpresako egoera linguistikoarenanalisia egiten dute.

d) enpresa frantsesteko programa pro­gresiboa eratzen dute eta, enpresa­ko egoera kontutan harturik, go­mendioak egiten.

e) sei edo hamabi hílabetero txostenbat idazten dute, enpresaren fran­tseste-arduradunarekin hatera, pro­grama nola betetzen den aztertuz.

f) azkenik, frantseste-agiria ematenzaio enpresari. Agiria, kontrolarenondorioen arabera, behin-behinekoaedo behin-betikoa izan daiteke.

Gaurregun 6.000 dira frantseste-pro­gramak autrera da rama tzatenak. Egita­muaren arabera, 1983 .aren amaierarakoenpresa guztien frantseste-programakburutuak izango <lira; eta 1989rako,berriz, enpresa guztiak frantseste-agiri­ren baten jabe izango dita, batzu behin­betikoarena, beste batzu behin-behine­koarena.

1.1.1.2. Administrazioarenfrantsestea

Antzeko jokabidea daramate Adrni­nistrazio publikoaren, irakaskuntzareneta profesionalen elkarteen frantseste­prozesuan. Eta hala frantsesten ari ditairagarkí publikoak, agiri ofizialak, kon­tratuak, bide-seinalaztapenak ... eta ad­ministrazioak pertsona fisikoekin etaerakundeekin, idatziz, nahiz ahoz, di­tuen harremanak,

41

Frantseste-prograrnen zuzendaritzariburuzko dokumentazioa.

«Direction des programmes defrancisation». Orri batzu dira, nonfrantseste-zerbitzuaren egiturarenberri ematen den.

Zenbait orri tolestatu:«La langue du travail».«Ordres professionnels».«Le comité de francisation»,«La langue du commerce et desaffaires».«Apprentissage du francaís commelangue seconde»,«Les test Iinguistiques».

«Situation linguistique de l'organis­me» (Administrazioaren frantsestea de­la-ta, datuak jasotzeko orri bikoitza).

«Analyse linguistique et programmede francisation de l'Administration».

«Service des programmes de Iranci­sation de la petite et moyenne entre­prise» erakundeari dagozkionak:

«La francisation de la petite et mo­yenne entrepríse».«Renseignements généraux».«Quelques moyens de francisation».

«Service des programmes de franci­sation de la grande entreprise» erakun­deari dagozkionak:

«Programme-type. de francisationdes entreprises comptant plus de100 employés»,«Entente partículiere type pour lessieges sociaux»,«Entente particuliere type pour ac­tivités de recherche et de dévelop­pement».

Enpresa arloari dagozkio honako bes-te bi hauek ere:

«Comment obtenir un certificat defrancísation»:«Analyse linguistique de l'entrepri­se» eta «Guide d'utilisation du do­cument» osagarria.

1.1.2. Terminologiaren ZuzendaritzaErakunde honen betebeharra zeta

da: administrazioan eta enpresa priba­tuetan frantsesa erabiltzen duten per­tsonei hiztegi egokiak eskaintzea. Az­pimarratzekoa da, gainera, zerbitzu hau

42

zabalik dagoela erabili nahi duen edono­rentza t.

Terminologia eta beraren ingurukolanei 1960-1970. hamarkadan eman zi­tzaien hasiera, baliabide urri eta lan­gile gutxirekin (15 pertsona ziren guz­tira). Gutxi horiek izan ziren, hain zu­zen, instituzioen inolako laguntzarik ga­be, lehen Iantegi-hiztegiak moldatu zi­tuztenak. Geroago, eta zetozen aldake­ta politikoak aurrikusirik, lanabes ego­ki eta sofistikatuagoen jabe egin ziren;ondoren, instituzioen laguntzaz, lan be­teginagoei ekin zietelarik. Horrela bas­ten da zenbait lan eskerga, Canada-koekonomi sektoreei dagokien terminolo­gía zehaztuz: meatzaritza, paper, ener­gía eta abarri dagokiena alegia, Era be­rean, eta enpresen arteko hiztegi ara­zoei begira, zenbait hizkuntz zerbitzu,kontseilu eta adituz osatutako hainbatbatzorde sortu zen.

Gero, Kartaren aginduz, ofizialki etabete-betean sartuko da normalizazio­prozesuan frantses-terminologia espe­zializatuaren erabilpena.

Zerbitzu honetan ari direnek, hizkun­tzalariak izanik, gai bakoitzean adituakdirenekin elkar hartuta dihardute, me­todo sozio-linguistikoaren arabera.

Terminología Zerbitzuaren ateak ire­kita daude nornahirentzat, nahi duenkontsulta egin dezan. Bertan dituztenordenadore-terminalak eta telefonoaketengabe ari dira laguntza ematen baienpresei, bai gizabanakoei. Datu inte­resgarria, 60 .000 deialdi inguru jaso·tzen dituzte urtero telefonoz.

Bi galdera-mota jasotzen dituzte:1. Hitz bakar edo isolatuei buruzkoak

eta2. Espezialitate batí dagokion hiztegi

osoari buruzkoak. Hiztegi hauenprestakuntzan Office-ko terrninolo­gi-adituek eta enpresak frantses­teko batzordekoek parte hartzendute. Hiztegigintzan honelako urra­tsak ematen dira: hasteko, daudenhiztegi guztien erabateko azterke­ta egiten da; ondoren, erizpide ba-

Ganada

tzu aurkezten zaizkio Office-koidazkariari, honek Office-ko plenoa­ri eman diezazkion. Plenoak eraba­kia hartzen du eta aukeratutako hi­tzak eta hiztegiak Quebec-eko Bo­letín Ofizialean argitaratzen dita,besterik gabe Quebec-eko termino­logía bankuaren parte izatera pasa·tzen direlarik.

1.1.3. Dokumentazio eta Terminologlbankua

Terminologi batzordearen lana kan­poratzeak eskatzen dituen behar-pre­miei erantzuteko sortu zen, hain zuzen,bankua.

Enpresetan nahiz administrazioanerabilitako hitz tekniko guztiak orde­nadorean biltzen dita eta, horrela, edo­zein erakunde publiko edo pribatukterminalaren bidez ordenadorean bíldu­tako datuen berri jakiteko aukera du.

Ordenadoreak hitzaren itzulpena eta,definizioarekin hatera, gaiari dagokiondokumentazioa ematen du. Dokumenta­zioa 30.000 tituluk osatzen dute eta 3miloi <lira hitzen fitxak; eta bai hitzaketa bai dokumentuak noizean behin be­rrikusi egiten dita.

Esan beharra dago, baita ere, Termí­nologi Bankua mundúko terminologibanku nagusienekin harremanetan da­goela.

Terrninologiaren Zuzendaritza etaDokumentazio- eta Terminologi ban­kuari buruzko dokumentazioa.- Zenbait hiztegi espezializaturi da­

gokienez:- «Construction. Bibliographies»,- «Electricíté, électrotechnique et

électronique. Bibliographíes»,

- Zenbait orri tolestatu, aipatu gaiaridagozkionak:- «Direction de la terrninologie».- «Banque de terminologie de

Ouébec».- «Comision de terminologie de

l'Office de la langue francaíse»,- «La politique de subvention en

matíere de recherche linguistí­que et termínologíque»,

Gai monografikoa

- «Connaissez-vous nos publications»(argitalpenen katalogoa).

- Beste zenbait txosten karpeta ba-tean bilduak. ·

«Office de la langue francaise» era­kundeari dagokiona arnaitzeko, esan de,zagun 3 75 funtzionari ari direla berranlanean eta urteko presupostua, berriz,16.250.000 dolaretakoa dela.(Canadakodolare batek 105 pezeta inguru baliodu),

1.2. Commission de surveillance

Legea betetzen den ,ala ez ikustea daBatzorde honen zeregina, ondoren lege­hausteak eta akatsak zuzentzeko asmoz,Legehausteak eta akatsak kontuan har­tzen badira, ez da zigortzearren, egoeraaldatzera bultzatzearren baizik (nahizeta neurri juridikoez ere baliatu, halabehar izanez gero).

Hala ere, legeak betearazteko nahi­koa izaten omen dute gehienetan go­mendatze hutsarekin, hain da negozia­ketari emana Canadako jendea. Adibi­dez, 6.000 kexa-salaketa heldu ornendira Batzordera eta horietatik 20 baka­rrik eraman behar izan ornen dituzteauzitegira.

Hasiera batean, Batzorde honek bi­zilagunek egindako kexa-salaketen ara­bera jokatzen zuen, prozedura honekin:

1. Norbaiten kexa iristen da,

2. Inspektoreak egíaztatu egiten dusalaketa,

3. Komisariek erruaren berri ematendute eta gornendioak egiten.

4. Gomendioei kasurík egiten ez ba­zaie, auzitegira jotzen da.

Jokabide hori baztertu gabe, besteberri batí ere ekin diote oraindik orain:Batzordekoek beraiek hartzen dute ini­ziatiba, hizkuntza zigortuenik dagoenarloetan batípat. Adibidez, jostailu-ar­loan eta juduen janarí tipikoen arloansartu behar izan dute eskua oraintsu.

43

Hona hemen arlo salatuenak:

- janari eta elikagaien arloa: etiketak,erabiletak... direla-ta.

- iragarki komertzial publikoak.- langileriaren inguruko mundua: in-

gelesa ez jakiteagatik bereiziak izandirela-ta, kontratuak ingelesez dau­dela-ta ...

Guztira, 35 pertsona dita Comission·de Surveillance honetan dihardutenak:zuzendaria, komisaríoak, inspektoreak,lege eta hizkuntz aholkulariak. Urtekopresupostua 1.600.000 dolaretakoa daeta urtero bidaltzen dio txostena Batza­rre Nazionalari.

1.3. Conseil de la langue Irancaise

«Conseil de la langue francaise» de­lakoa zera da: frantsesaren ezarpenakzenbait arlotan aurkitzen dituen eragoz­penen azterkerarako eta ikerketarakoerakundea. «Kartasren IV tituluari zordio sotreta.

Zeta dagokio batez ere:

- Frantsesaren Quebec-eko egoera de­la-ta, horren inguruan sortzen direnarazo teknikoei buruzko aholkuakematea frantsestearen ardura duenMinistroari,

Quebec-eko egoera linguistikoarenbilakaera zaintzea eta ikertzea.

- Legearen ezarpena dela-ta, jendea­ri, enpresei eta abarri entzutea.

- Legearen ezarpenari buruzko kon­tsulta publikoak eratzea.

Hogeita hamazazpi lagun dita Kon­tseiluaren barruan lanegiten dutenak,soziologia, demografía, hizkuntzalaritza,zuzenbide eta bestelako Ianetan.

Honako hau da Kontseiluaren admi­nistrazio-egitura: Hamabi pertsonakosatzen dute Kontseilua, nork bere tek­nikalariak dituelarik: zuzendaria, idaz­karia eta hamar batzarkide. Zerbitzuteknikoak, berriz, lau idazkaritzatan ba­natuak daude. Guzti hori honako orga­nigrama honen arabera:

44 Cunada

LE MINISTRE

CONSEIL DE LA LANGUE FRJ\NcAlSt

(12 membres)

•LE PRESIDENT

1LE SECRÉTAIRE 1- -1-;,.. - l 10 .MEMBRES

DIRECTION DES SERVlCESERVICES DES DIRECTION OES

ÉTUDES ET RECHERCHESj 1 J\FFAIRES JURIDIQUESj lDE Ll\ GESTION

Gobernuak izendatzen ditu Zuzen­daria eta Idazkaria. Gainontzeko hamarbatzarkideak, ordea, kontsulta batenondoren aukeratuak dira. Honela: bibatzarkide elkarte sozio-kulturalen ar­tean, beste bi erakunde sindikalen ar­tean, bi gehiago elkarte patronalen ar­tekoak dira, Unibertsitate-arloetan bes­te bi eta azkeneko biak talde teknikoenelkarteetan.

Kontseiluaren urteko presupostua2.300.000 dolare ingurukoa da.

«Conseil de la langue Irancaises-riburuzko dokumentazioa.

«Les publications du Conseil de lalangue francaise» (katalogoa).«Rapport annuel 1979-1980».«Rapport annuel 1980-1981».«Le Conseil de la Langue Francai­se».

2. QUEBEC-EN FRANTSESARENIRAKASKUNTZANDIHARDUTEN ERAKUNDEAK:FRANTSESARENIRAKASKUNTZA BIGARRENHIZKUNTZARENIRAKASKUNTZA DENEAN

Bi erakundetara jo genuen Quebec­en frantsesaren irakaskuntzaren berrijasotzeko asmoz: etorkinei frantsesa ira­kasteari emana dagoen C.O.F.I.ra etaLaval Unibertsitatera.

Maila federaleko erakundeetan fran­tsesaren irakaskuntza aztertzeko aukerazabalagoa izan bagenuen ere, ezin de­zakegu Quebec-en ikusia aipatu gabeutzi.

Gure inpresioa azalekoa izango dabeharbada, baina badirudi handiagoadela kanadiarrek legegintzan eta insti­tuzio-eraketan jarri duten ardura, hiz­kuntz irakaskuntzaren arloan jarri du­tena baino. Irakaskuntza hori zentrupribatuetan eta Unibertsitateetan ema­ten da. Quebec-eko Gobernuak frantse­sa non eta nola ikas daitekeen aditzeraematen du, baina eskolarik ez du sor­tzen. Hori dela-ta, ez du bere metodo­rik landu, ez bere materialerik prestatu,Arrazoia, agian, problema hori bigarrenmailakoa izatean legoke; izan ere, osojende gutxiri bait dagokio.

Ildo beretik, beste hau ere azpima­rratu beharrean gaude: Quebec-eko etaEuskal Herriko egoerak konparatzean,hango eta hemengo hizkuntz irakaskun­tzarenak direla arlo antzekoena. Beste­la esanda, Euskal Herrian badugu Que­bec-ek adina baliabide didaktiko. Eus­kararen arazoa didaktikaren esparruanbuka tuko balitz, guztia egina legoke:Euskarak munduak bezainbat urtetakoetorkizuna luke. Zoritxarrez, ordea, ira­kasleek ez ezik, beste askok ere baduhorri buruz zeresanik.

Gai monografikoa

Baina, besterik gabe, eman dezagunQuebec-eko bi erakunde horien berri:

2.1. Le Centre d'orientation et deIorrnation des immigrants(C.O.F.I.)

Zentru hau Inmigrazio-Ministeritza­ren menpean dago eta bertan frantsesairakasten zaie inmigrante helduei.Hauetariko gehienek ez dute frantsesa­ren inolako ezagutzarik zentruan sar­tzean, eta beraien artean badira analfa­betoak ere.

Ikastaro-programa bakoitzak sei mai­la ditu eta sei aste ematen zaizkio mai­la bakoitzari, astea 24 ikastorduz osa­tua dagoelarik. Ikasgela bakoitzak 15ikasle ditu eta irakasle bakarra mailabakoitzeko.

Ondorioei dagokienez, 30 % iristendita helmugara, hau da, seigarren mai­lara, beste 40 % laugarren mailan gera­tzen diren bitartean. Bada 10 % bat,zenbait arrazoirengatik, bigarren mai­lara ere iristen ez dena.

C.0.F.I.ko ikasleek aipatutako Mi­nisteritzaren diru-laguntza jasotzen du­te. C.0.F.I. erakundea, berriz, Quebecosora zabaldua dago eta baditu zen­truak nola Montrealen (5) hala Quebec,Sherbrouck, Hull eta abarretan,

Ez dago internadurik,Haurtzaindegiak ere badituzte zen­

truetan, ikasleen seme-alabak zainduahal izateko.

Quebec-en ikustatu genuen C.O.F.I.zentrua eskola zahar batean kokatua ze­goen eta nahiko kaxkarra zen, bai ikas­gela eta bai materialaren aldetik.

2.2. Laval Unibertsitateko hizkuntzlaborategia

Laval Unibertsitatean ikus-entzungai­luen departamendua ikusteko aukeraizan genuen.

Hiru sail ditu departamentuak:

1. Ikus-entzuteko produksioarena, ho­nako zerbitzuak dituelarik:

- broadcast telebista-estudioa

45

- broadcast soinu-estudioaikasleen erabilpenerako telebis­ta amateur-estudios.mailegu-zerbitzua.

- zinten kopiagintzarako zerbi­tzua.argazki eta grafikagintza-zerbi­tzua.(Sail honetan 100.000.000 dola­re inbertitu dira telebista-estu­diorako).

2. Filmategia, honako zerbitzu haue­kin:

- fitxa eta dokumentazioarena.- projekzioena.- filme, diapositiba eta soinu-do-

kumentuen kontserbazioarenaeta artxibo-zerbitzuarena,

3. Ikus-entzungailuak bizkuntz irakas­kuntzan, zerbitzu hauekin:

- hiru mota desberdinetako hiz­kuntz laborategiak.

- kopiagintza-zerbitzua.- hizkuntz laborategietan erabil-

tzen diren soinuzinten artxiboa.Artxibo honetan dozena bat hiz­kuntzatako materialea badago,hizkuntza bakoitzerako lau-bostmetodo eskaintzen direlarik,

Ikusi genituen hizkuntz laborategiakoso erabilterrazak ziren eta sistema «au­dio-activo-comparativo» delakoaren ei­tekoak. Ikasleek erruz erabiltzen zituz­ten, bai bakarka, inoren laguntzarik ga­be, bai taldeka, irakaslearen zuzendari­tzapean. Taldeka, híru ikastaldek lanegin zezaketen ikasgela berean.

Dokumentazioa:- C.O.F.I.ren informazioa biltzen

duen karpeta:«C.O.F.L de Québec. FormationIinguistique»,«Information pratiques»,C.O.F.I. zerbitzuen berri jasotzenduen orri tolestatua.

- «Guía del consumidor para cur­sos de lengua francesa en Qué­bec».

- «Service de l'audiovisuel. Univer­sité Laval (Karpeta).

46

- «La cinématheque est Ja pourvous...» (Orri tolestatua).

- «La section des laboratoires delangues. Guide d'utilisation»(Irakasleen tzat),

- «Guide de l'etudiant. Service del'audiovisual: Laboratoires delangues».

- «Audiovisuel. Outil d'apprentis­sage» (Orri tolestatua).

11.-0TAWAKO HIZKUNTZERAKUNDEAK

Frantsesa Quebec-eko hizkuntza ofi­ziala izanik, rnaila federalean ingelesaeta frantsesa, biak, <liraofizial. Elebita­sun honek erakunde eta zerbitzu bere­ziak eskatzen ditu. Lan honetan hiruerakunderen berri ematen dugu etahizkuntza ofizialen komisarioaren egin­beharra azaltzen.

1. BUREAU DES TRADUCTIONSDepartamentu honen zeregina itzul­

penak egitea da, nahiz frantsesetik in­gelesera, nahiz ingelesetik frantsesera,Hona zertan diharduen:1. Textu idatzien itzulpenetan.2. Parlamentu, Kongresu eta abarretan

bapateko itzulpenak egiten ..3. Terminología eta Dokumentazio-sail

baten eraketan.4. Terminología banku bat antolatzen.

Ikus ditzagun banan-banan.«Bureau de traductions de textes

écrits» delakoaren eskutan daga frantse­sera eta ingelesera itzultzea Canada-kofuntzio publikoaren arloan ematen denedozein textu.

1867. urtean kokatu behar da zer­bitzu honen sortera, orduan dekretatubait zen elebitasuna Parlamentu-erakun­deetarako. Hala ere, indarra hartu,1934.ean hartu zuen, «Bureau des tra­ductions» erakunde ofizial bezala sortuzenean. Harrez gero, ugaldu egin dira«Bureau» honetan dihardutenak: 50,1934ean; 350, 1968an. 1969an, berriz,erabat aldatzen da Canada osoan fran­tsesaren egoera legala, urte horretan

Canada

baietsi baít zuen Gobernu liberalak(Trudeau buru zela) hizkuntza ofizialenlegea. Lege horren babesean, 2.000 la­gunetara iristen dira «Bureau» honetanlanean dihardutenak. Horrezaz gain,badíra 20 % gehiago, noizbehinkakolanetara emanak.

Itzulpen-lanak berekin dakartza na­hitaez lexikoak argitaratzearena eta ter·minologi bankua eratzearena.

Otawa-ko Terminologi Bankuarenfuntzionamendua Quebec-ekoarenarenantzekoa da, baina administrazio publi­koaren zerbitzutan dago soil-soilik.

Ildo beretik, eta batez ere Parlamen­tuko bapateko itzulpenei begira, Iun­tzionatzen du Blai jaunaren zuzendari­tzapean Bapateko itzulpen Eskolak. Ba­dugu eskuartean idazki bat, non ager­tzen bait dira bapateko itzultzaile iza­teko bete behar diren baldintzak etaikasleak trebatzeko erabiltzen diren me­todoak. Bukatzeko, esan dezagun zo­rrotz jokatzen dutela aukerak egitera­koan: 50 hautagaitatik 6 aukeratzen <li­ra, eta hauei sei hilabeteko ikastaro in­tentsiboak ematen zaizkie.

«Le Bureau des traductions du Gou­vernement Canadien» deituriko karpe­ta, zera hauekin:

«Banque de Terminologie. Classifi­cation BTUM».«Liste des domaines et de leur(s)ocurrencets)».

Hiztegi batzu:«Lexique, Activité parlamentaíre»,«Lexique. Activité en personnel»,«Lexique. Informatíque».«Lexíque, Gestión».

«Liste des publications» deiturikokatalogoa.

Zenbait foileto:«Le Bureau des traductions»,«La Banque de terminologíe».«Les services de documentatíon»,«La traduction mutilíngue»,«Les perspectives de carríere».«La sous-traitance».

«Programme de formation des ínter·pretes» (fotokopiaz).

Gai monografikoa

2. COMMISSION DE LAFONCTION PUBLIQUE DUCANADA

Erakunde honen zeregina funtzíona­riak elebiduntzea da.

Lau puntu ditugu hemen azpimarra­garrí:

1. Elebidundu behar duten funtziona­rioen orientazioa.

2. Behar linguistikoen identifikazioa.3. Funtzionarien ikastaroetarako prin­

tzipio orokorrak.4. Ikastaroen elaborazíoa.

Ikus ditzagun banan-banan.

1. OrientazioaFuntzionari bakoitzaren bereizgarriak

kontuan izanik orientazio honen bidezzera adierazten zaio interesatuari: di­tuen ahalmenen arabera, zer zaion ego­kiena bigarren hizkuntzaren jabe egi­teko.

Orientazio honetako etapak:

a) TestingHautagai bakoitzaren neurketa egiten

da, bibliografian aipatzen ditugun testlinguistiko eta gainerako lagungarrie­kin.

b) Kasuen azterketa- Hautagaiaren historia aztertzen da.- Testen emaitzak ikusten dira.- Bigarren hizkuntzaren irakaskun-

tzan eragina izan dezaketen fakto­reak identifikatzen dira.Eta, azkenik, zenbait hípotesia for­mulatzen da, hurrengo etapan egiaz­tatzearren.

e) Orientazio-elkarrtkusketaHautagairen gaitasunak aztertzen edo

frogatzen dira, aurrez formulatutako hi­potesien arabera,

Elkarrikusketa honetan erabaki be­har diren puntuak:

Ikaskuntzarako metodorik egokie­na.

47

- Ikasteko erritmoa.- Hizkuntza ikasteko behar den den-

bora.

2. Behar linguistikoen identifikazioaHemen zera egiten da: dauden beha­

rrak ikusi eta hautagaiak behar horie­tarako prestatu.

3. Ikasraroeturako printzipioorokorrak

Experientzian oinarriturik, andrago­gia eta ikaskuntza pertsonalizatuarenarabera jokatzen da.

Beraz, ikaslea pertsona autonomoada, zenbait gaitasunen jabea eta horienarabera bigarren hizkuntza ikastera da­torrena.Lehenbiziko astean ikasleak bere

ikaslearekin dihardu, elkar ezagutzendute eta ezaguera horren arabera bastendira eratzen irakaskuntza pertsonaliza­tuaren estrategia.

Metodo estruktural-global, analitiko,audiobisual eta abarrí ez, baina metodofuntzionalari jarraitzen zaio. Ikaslearenbeharrak eta interesak ahaztu gabe,noski.

4. Frantses ikastaroen elahorazioaHona hemen ikasleak frantsesaren

ikaskuntzan egiten duen bidea:

a) Aurreazterketa- zer nahi du ikasleak frantsesa

ikasterakoan?- zenbat dira egoera berdinean

dauden ikasleak?nola eta zein egoeratan lan-egi­ten da ikaslea íbili den Ministe­ritzan?

b) Bebarren analisia- Norekin izango ditu harremanak

ahoz nahiz izkribuz?- Zertarako?- Zer gai erabiliko ditu?- Nola?- Noiz? ...

48

Analisia honek emango digu zer ira­katsi behar den eta nola.

e) Ikastaroaren elaborazioaIkasle bakoitzaren beharren ara­bera.

d) Ikastaroaren frogaketa eta berri­kustea

e) EbaluazioaBi gauza neurtzen dira: batetik, ikas­

learen aurrerapena eta bestetik, Minis­teritza bakoitzeko egoera linguistikoaaldatu den ala ez.

f) Ikastaroaren [arraipena Ministeri­tzan

Ikastaroan zehar ikasitakoak egune­roko lanean jarraipena izan dezan.

Dokumentazioa.Aurrean xx daramatenak jotzen ditu­

gu interesgarríen; x bakarra daramate­nak ere badute nahiko interesik.xx l. «Aspects matériels d'un Centre

de Testing Linguistique».xx 2. «Description des niveaux de

competence linguistique en lan­gue seconde»,

3. «La formation linguistique dansl'Administration publique».

4. «Les exigences linguistiques despostes dans I'entrepríse»,

5. «Commission de la Fonction pu­blique du Canada» izenekoarenestudio bat (Karpeta),

xx 6. «Examen de connaissance delangue Anglais. Guide du Candi­dat»,

7. «Les langues officielles» etaabar (Karpeta).

8. «Plan des langues officíelles» etaabar (Karpeta).

xx 9. «L'analyse des besoins langa·giers des postes bilingues» etaabar (Karpeta).

xx 10. «Determination du profil lin­guistique des postes bilingues».

x 11. «Programme des langues officie­lles. Críteres d'evaluation» etaabar (Karpeta).

x 12. «Le maintien ·de l'acquis en lan­gue seconde dans la Fonctionpublique du Cariada».

Canada

13. «La participation francophonea la Fonction publique fédéra­le»,

14. «La Revue canadiense des lan­gues vívantes»,

xx 15. «La formation continue aux lan­gues non-maternelles»,

16. «Loi sur l'emploi dans la Fonc­tion publique» eta abar (Kar­peta).

17. «Programe supérieur de for­mation linguistique: Descriptionet procédures de mise en candi·dature» eta abar (Karpeta).

18. «Guide de l'étudiant».«A student's handbook»,

19. «Les langues officielles au tra­vail».

20. «Langues officielles»,21. «Trousse d'inforrnation».

3. COMMISAIRE AUX LANGUESOFFICIELLES

Hizkuntza ofizialen legeak sortu zuenKomisario-postua. Parlamentuak auke­ratzen du, independientea da, eta Par­lamentuak bakarrik ken lezake.

Hiru zeregin nagusi ditu:Hérriaren defendatzailea da, bainahizkuntz arloan bakarrik.Erakunde nagusietako hizkuntz go­rabeherak aztertu eta kontrolatzenditu.Komisarioa da bozemaile Parlarnen­tuan hizkuntz arazoetan.

Ezin dezake agindu, baina aginte mo­ral handia du. Hiru arlo nagusitan di­hardu:

Zerbitzu-hizkuntza arloan.Lan-hizkuntza arloan.Bi talde linguistikoek ekintza pu­blikoetan duten partaidetzaren ho­bekuntzan.

Canada osoan banatuta dauzkan bu­legoetan utz daitezke kexak, idatziz, te­lefonoz edo norbera bertaratuz.

Kexa hartu ondoren, honela dihardu­te: kexa egiaztatu egiten dute, kasua

Gai monografikoa

aztertu, behar diren gomendioak egineta, behar izanez gero, salaketa ofizia­la formulatu.

Komisarioaren eskua federala badaere (hau da, ez probintziala), aurrerapenhandia lortu ornen dute kargua sortuzenetik, hots, duela hamabi urtetik bo­na. Yalden jauna da bigarren komisa­rioa, eta 7 urterako izan ere.

4. CONSEIL DU TRESORErakunde honen eskutan daude mai-

49

la federaleko hizkuntz politikaren ges­tioa eta kontrola.

Bona hemen presupostuak:Administrazio publiko federalarenbarnerako: 250.000.000 dolare.Administrazio publiko federalazkanporako: 200.000.000 dolare.

Beraz, Canada-ko Gobernu federalak450.000.000 dolare darabiltza hizkuntzarazoetarako, Canada osoan. Quebec­eko Gobernu probintzialak, berriz, bes­te 85.000.000 dolare.

ORGANISMOS LINGÜISTICOS DECANADA

Una de las mayores fuentes de sorpresa ymotivo de reflexión para quien, embarcadoen la empresa de berreuskaldunización deEuskal Herria, se acerca a Canadá, y parti­cularmente a Quebec, para contemplar decerca el panorama lingüístico de aquel país yanalizar el proceso de recuperación de lalengua francesa, lo constituye, sin duda, el gi­gantesco aparato institucional y burocráticoque se encuentra al servicio de una bien ela­borada política lingüística que, paso a pasoe inexorablemente, va cubriendo las etapasprevistas y logrando los objetivos propuestos.

Tres son las instituciones que deben sucreación a la ley 101 y componen el armazóndel amplio entramado donde se apoya la po­lítica de francización de Quebec: El «Offícede la langue francaise», la «Commission desurveillance de la langue francaise» y el «Con­seil de la langue francaise»,

El «Office de la langue francaise» tiene lamisión general de velar por la aplicación dela ley y especialmente el asegurar que el fran­cés llegue a ser lo más rápidamente posiblela lengua de las comunicaciones, del trabajo,del comercio y de los negocios en Canadá. ElOffice debe también definir y conducir lapolítica de Quebec en materias como la in­vestigación lingüística y la terminología.

El segundo organismo «Commission desurveillance de la langue francaise» está en­cargado de hacer respetar la ley y hace en­cuestas motivadas por quejas recibidas porpropia iniciativa.

Esta comisión, cuando lo juzga oportuno,pide al Procurador general intente los segui­mientos previstos por la ley contra los con­traventores.

Finalmente, el tercer organismo instituidoen virtud de esta ley es el «Conseil de lalangue francaise», Este organismo debe acon­sejar al Ministro sobre todo lo relativo a lainterpretación y aplicación de la ley y al sta­tus de la lengua francesa en Quebec. Debeigualmente vigilar la evolución de la situaciónlingüística y, finalmente, dar al Ministro res­ponsable criterios acerca de los reglamentospreparados por el «Office de la Langue fran­caise»,

Para completar el cuadro institucional deQuebec caben reseñar, asimismo, dos realida­des más cercanas al quehacer didáctico y ex­ponentes de una amplia red de servicios, cen­tros y organismos dedicados a la enseñanzadel francés como lengua segunda. Nos esta­mos refiriendo al C.0.F.I. (Centre d'orienta­tion et de formation des inmigrants) y a loslaboratorios de lengua de Ja Universidad La­va! de Quebec,

A nivel federal destacan, además de Jasingular figura del Comisario de las lenguasoficiales, Defensor del pueblo (ombudsman)en el terreno lingüístico, las siguientes ins­tituciones: El «Bureau des traductions», orga­nismo encargado de las traducciones de lostextos oficiales, de la traducción simultánea enel Parlamento, Congresos ... , de la creación deuna sección de terminología y documentacióny, finalmente, de la puesta en funcionamien.to de un banco de terminología; la «Com­mission de la fonction publique du Canada»,cuya función es la de formar funcionariosbilingües; y el «Conseil du tresor», organis­mo que gestiona y controla financieramenteel desarrollo de la política lingüística a nivelfederal.

50 Cana da

ORGANISMES LINGUISTIQUES DUCANADA

Une des plus grandes surprises et moti/ deréjlexion pour la personne engagée dans l' en­treprlse de rebasquisation de Euskal Herria,qui se pencbe sur le Canadá et particaliere­ment le Québec, pour observer de pres letour d' borlzon linguistique de ce pays etanalyser le processus de récupération de latangue [rancaise, est sans doute le gigantes­que appareii institutionnel et bureaucratiqaeau service d'une politique linguistique bienélaborée qui peu a peu et inexorablementremplit les étapes preuues et accomplit lesobjectijs proposés.

Les institutions qui doivent leur créatlona la loi 101 sont trois: elles composent l'ar­mature. sur laquelle s'appuie la politique defrancisation du Québec: «L'office de la Lan­gue Prancaise», «La Comisslon de Suroeillan­ce de la Langue Francaise», et «Le Conseilde la Langue Prancalse».

L'Office de la tangue [rancaise a pour man­dat général de veiller a l'application de laloi et notamment de s'assurer que le franfaisdeoienne le plus rapidement possible la tan­gue des communications, du trauail, du com­merce et des affaires au Québec. L'Officedoit aussi définir et conduire la polltique qué­bécoise en matiére de recherche linguistiqueet de termlnologie.

Le deuxiéme organisme, la Commission desurueillance de la tangue franfaise, est cbar­gé de faire respecter la loi et fait enquéteaprés réception de plaintes ou de son proprechef. C'est cette commission qui, si elle lejuge a propos, demande au Procureur géné­ral d'intenter les poursultes préuues par laloi contre les contreoenants.

En] in, le troisiéme organlsme institué enuertu de cette loi est le Conseil de la tangue[rancaise. Cet organlsme doit conseiller le Mi­nistre sur toute question relative a l'inter­prétatlon et a l'applicatton de la loi et austatut de la tangue [rancalse au Québec. Ildoit également surueiller l' éuolution de la si­tuation linguistique et, enjin, [ournir desavis au Ministre responsable de l'applicationde la Cbartre sur les reglements préparés parl'Off ice de la tangue [rancatse.Pour compléter le cadre institutionnel du

Québec, il nous faut signaler également deuxréalités plus plus procbes du traoail didacti­que et représentants d'un oaste réseau deseruices, centres et organismes cbargés del'enseignement du jrancais comme deuxiémetangue. Nous nous réjérons a11COFI (Centred'Orientation et de Formation des lmmi­grants) et aux laboratolres de la tangue del'Université Lava! de Québec.

A l' écbelon [édéral apparalssent en plus dela singuliere figure de l'ombudsman dans ledomaine linguistique, les institutions suiuan­tes: «Le Bureau de Traductions», organismecbargé des traductions des textes officiels, dela traduction simultanée au Parlement, Con­gres .. ., de la créatlon d'un département determinologie et documentation et [lnalementde la mise en [onctionnement d'une banquede terminologie: «La Commission de la Pone·tion Publique au Canada» dont la táche estde [ormer des [onctionnaires bilingees, et le«Conseil du Trésor» organisme qui mene lagestion et contrüe [inanciérement le déoelop­pement de la poli tique linguistique a l' écbelonfédéral.

LINGUISTIC INSTITUTIONS OF CANADA

Somebodywho, whlle taking part in the taskof Basque language acqulsltlon in the Basquecountry, goes to Ganada, and especlally toQuebec to follow closely the llngulstic sltua­tlon of that country and to analyze the pro­cess of the recovery of the French language,wlll be surprlsed and doubtlessly be forcedto contemplate, by the exlstence of a glgantlcinstitutlonal and bureaucratic display that ser­ves a well-rnade llnqulstlc policy whlch, stepby step and unavoidably, covers the plannedstages and obtains the propasad alms.There are three institutions whlch were crea­

ted by the law 101.They form the rnaln frame

that supports the French-acquisition pollcy inQuebec: The «Offlce de la Langue Francalse»(French language Bureau), the «Comlsslon deSurveillance de la Langue Francalse» (FrenchLanguage Vigilance Commlssion), and the«Ccnsell de la Langue Fran9alse• (FrenchLanguageCounclll.The French Language Bureau must vigilate

the applicatlon of the law and especially makesure that the French language becomes, assoon as possible, the language of work, com­munications, commerce and business in Oue­bec. The Bureaumust also define and lead the

Gai monografikoa

Ouebec policy regarding lingulstic researchand terminology.The second institution, the French Janguage

Vigilance Commisslon, must make sure thelaw is respectad and must investigate com­plaints, or follow lts boss instructions. ThisCommission, if it considers it necessary, willask the General Procureur to prosecute thelaw-breakers according to the law.The third institution created by this law is

the French Language Council. This Councilmust give the Mlnister advice about ali ma­tters concerning the interpretation and appllca­tion of the law, and the status of the Frenchlanguage in Ouebec. Jt must also vigilate theevolution of the linguistic situation, and advisethe Minister in charge of the application ofthe Chart about the regulations preparad bythe French language Bureau.Two realities on the didactic leve! must

also be mentloned to complete the descriptionof the lnstitutional situation in Ouebec. They

51

are examples of a wlde network of services,centres, and institutions dedicated to the tea­chlng of French as a second language. Theyare the C.O.F.1. (lmmigrant Orientation andFormation Centre) and the Janguagelaborato­ries of the University Lava! in Ouebec.Besides the Commissary of the Official Lan­

guages, the ombudsmanon the linguistic field,the following institutions stand out on the Fe·deral leve!:- The «Bursau of Tranalatlonss, an lnstltu­

tion in charge of the translation of officlal pa­Congress, in charge of a section of termino.logy and documentation that wlll eventuallylead to the creation of a terminology bank.- The Commissionof the Public Function of

Ganada,whose task is to teach bilingual civilservants.- The Treasury Council, which adminlstra­

tes and controls the finances of the develop­ment of the lingulstic policy on a federal level,