CENTRO: IES DE CARRAL PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA · educación secundaria obrigatoria e bacharelato,...

Páxina 1 de 29

CENTRO: IES DE CARRAL

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

Física e Química 4º ESO

DEPARTAMENTO: FISICA E QUÍMICA

CURSO: CUARTO DE EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

3º ESO

ANO ACADÉMICO: 2019/20

Páxina 2 de 29

ÍNDICE

1. GLOSARIO 3

2. CONTEXTO 5

• Centro 5

• Alumnado: 5

• Obxectivos 5

3. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN 6

4. RELACIONAR ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE 7

5. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE 14

6. METODOLOXÍA 19

- Outras decisións metodolóxicas 20

- Plan anual de lectura 20

- Aplicación de las TIC en el aula 21

7. AVALIACIÓN 21

- Avaliación inicial 21

- Avaliación continua 21

- Avaliación final 22

- Avaliación extraordinaria 22

- Recuperación e avaliación de pendentes. 23

8. AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRÁCTICA DOCENTE 23

- Indicadores de logro do proceso de ensino 23

- Indicadores de logro da práctica docente 24

9. AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA 24

10. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 26

- Medidas ordinarias e extraordinarias 27

11. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 27

12. DATOS DO DEPARTAMENTO 27

13. REFERENCIAS NORMATIVAS 28

Páxina 3 de 29

1. GLOSARIO

Desenvolvemento curricular 2ª nivel de planificación curricular. Inclúese no PE.

Programacións didácticas 3º nivel de planificación. Realizada polos departamentos didácticos.

Programación de aula 4º nivel de planificación. Realizada polo profesorado.

Programación didáctica Instrumento de planificación curricular específico de cada área que pretende ordenar

o proceso de ensino - aprendizaxe do alumnado. Debe responder a estas cuestións: 1. Que, cando e como ensinar / 2. Que, cando e como avaliar / 3. Como atender á diversidade.

Criterios de avaliación Referente específico para avaliar a aprendizaxe do alumnado. Describen aquilo que

se quere valorar e que o alumnado debe lograr, tanto en coñecementos coma en competencias. Responden ao que se pretende conseguir en cada disciplina (art. 2.3. do Decreto 86/2015).

Estándares de aprendizaxe Especificacións dos criterios de avaliación que permiten definir os resultados de

aprendizaxe e que concretan o que o alumnado debe saber, comprender e saber facer en cada disciplina. Deben ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o rendemento ou o logro alcanzado.

Criterios de cualificación

Indicadores de logro Son especificacións dos estándares para graduar o seu nivel de adquisición. Forman

parte dos criterios de cualificación de dito estándar. O instrumento máis idóneo para identificar esa graduación sería a rúbrica (art. 7.4 da Orde ECD 65/2015, BOE 29/1/2015). O docente é o responsable da súa definición e posta en práctica.

Grao de consecución dun estándar

Serve para sinalar o grao mínimo de consecución esixible dun estándar para superar a materia (art. 13.3d da Resolución 27/7/2015). Canto maior sexa o grao esixido de consecución, máis importante se considera o estándar.

Criterios de cualificación e instrumentos

Serven para ponderar “o valor” que se dá a cada estándar e a proporción que cada instrumento utilizado para avalialo achega a ese valor.

Procedementos e instrumentos

Os procedementos de avaliación utilizables, como a observación sistemática do traballo do alumnado, as probas orais e escritas, o portfolio, os protocolos de rexistro ou os traballos de clase, permitirán a integración de todas as competencias nun marco de avaliación coherente (art. 7.6, terceiro parágrafo, da Orde ECD 65/2015).

Rúbrica Instrumento de avaliación que permite coñecer o grao de adquisición dunha

aprendizaxe ou dunha competencia. Portfolio Achega de producións dun alumno/a.

OUTROS ASPECTOS

Graduación dos estándares Para identificar o progreso dos estándares ao longo dunha etapa.

Perfil de área Conxunto de estándares de aprendizaxe avaliables que ten unha área ou materia.

Dado que os estándares de aprendizaxe avaliables póñense en relación coas competencias, este perfil permitirá identificar aquelas competencias que se desenvolven a través desa área ou materia (art. 5.6 Orde ECD 65/2015). Son a referencia para a programación, a avaliación e o reforzo.

Perfil competencial Conxunto de estándares de diferentes áreas relacionados coa mesma competencia

clave (art. 5.7 Orde ECD 65/2015). Avaliación das competencias A avaliación do grao de adquisición das competencias debe estar integrada

coa avaliación dos contidos, na medida en que ser competente supón mobilizar os coñecementos, destrezas, actitudes e valores (art. 7.3 da Orde ECD 65/2015).

Páxina 4 de 29

No portal de Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

(http://www.edu.xunta.es/portal/guiadalomce) están dispoñibles, en formato doc e

desagregados por áreas:

• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación

secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.

• Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo da educación

primaria na Comunidade Autónoma de Galicia.

• A Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se establece a relación de materias de libre

configuración autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de

educación secundaria obrigatoria e bacharelato, e se regula o seu currículo e a súa

oferta.

Nivel de desempeño das competencias

Poderanse medir a través dos indicadores de logro, tales como rúbricas ou escalas de avaliación […] que teñan en conta á atención á diversidade (art. 7.4 da Orde ECD/65/2015).

Tarefa É a acción ou conxunto de accións orientadas á resolución dunha situación ou

problema, nun contexto definido, combinando todos os saberes dispoñibles para elaborar un produto relevante. As tarefas integran actividades e exercicios.

Identificación de contidos e criterios

Exemplo: B1.1: B1: Bloque de contido / 1: Número de contido dun bloque.

Identificación de estándares Exemplo: XHB1.1.2

XH: Abreviatura da área: Xeografía e Historia. B1. Bloque de contidos do que xorde o estándar. 1. Número do criterio de avaliación que orixina o estándar. 2. Número de estándar dun determinado criterio de avaliación.

http://www.edu.xunta.es/portal/guiadalomce

Páxina 5 de 29

2. CONTEXTO

Centro:

Alumnado:

Obxectivos

a

Recoñecer que a investigación en ciencia é un labor colectivo e interdisciplinario que comeza co plantexamento dunha hipótese e analizar o proceso que debe seguir dita hipótese dende que se formula ata que é aprobada pola comunidade científica. Xustificar que non é posible realizar medidas sen cometer erros e expresar o valor de dita medida correctamente.

b

Aplicar correctamente as ecuacións dos movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme, vinculándoas a un sistema de referencia. Diferenciar entre magnitudes lineais e angulares. Distinguir claramente os conceptos e as unidades de velocidade, aceleración, período e frecuencia. Representar e interpretar las gráficas da posición, velocidade e aceleración fronte ao tempo.

c Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios na velocidade dos corpos e representalas vectorialmente. Empregar o principio fundamental da dinámica na resolución de problemas nos que interveñan varias forzas e aplicar as leis de Newton para a interpretación de fenómenos cotiás.

d Coñecer as características da forza gravitacional. Comprender que a caída libre e o movemento orbital son dúas manifestacións da lei da gravitación universal. Calcular o peso dos corpos tendo en conta o campo gravitatorio do lugar no que se atopen.

e

Recoñecer que o efecto dunha forza non só depende da súa intensidade, senón tamén da superficie sobre a

que actúa e interpretar fenómenos naturais (como os meteorolóxicos) e aplicacións tecnolóxicas en relación

cos principios da hidrostática, deseñar e resolver problemas aplicando as expresións matemáticas destes.

f Analizar o significado físico do traballo e relacionalo coa transferencia de enerxía de un corpo a outro mediante a acción dunha forza. Interpretar a potencia como a rapidez coa que se fai o traballo e resolver problemas expresando os resultados en unidades do S.I en en outras de uso común.

h Relacionar cualitativa e cuantitativamente a calor cos efectos que produce nos copos: variación de temperatura, cambios de estado e dilatación.

i

Identificar as claves da ordenación dos elementos químicos no Sistema Periódico e relacionar as propiedades dun elemento coa súa posición na táboa e a súa configuración electrónica. Deducir o tipo de enlace que presenta un composto a partir da posición dos seus elementos no Sistema Periódico e xustificar as súas propiedades.

j Nomear e formular compostos inorgánicos ternarios segundo as normas IUPAC

K Explicar o mecanismo dunha reacción química e deducir a lei de conservación da masa a partir do concepto da reorganización atómica que ten lugar. Realizar cálculos estequiométricos partindo do axuste da ecuación química e recoñecer o mol como unidade fundamental da cantidade de substancia.

Situación: Concello de Carral, a 17 km do concello da Coruña. Centros adscritos: C.E.I.P. Vicente Otero Valcarcel Ensinanzas que oferta o centro: Ensinanza Secundaria Obrigatoria Características singulares: É un centro de nova creación, empezou a funcionar no curso 2015/16 con alumnado procedente do C.P.I. Vicente Otero Valcarcel (posteriormente transformado en C.E.I.P)

Poboación inmigrante: Ao redor do 10% do alumnado, maioritariamente de Hispanoamérica, aínda que a maioría leva escolarizado varios anos no concello. Alumnado con NEAE no curso actual

TOTAL ALUMNOS/AS NEAE CURSO 1º 2º 3º 4º

Os alumnos que presentan DA + TDAH figuran no apartado do TDAH exclusivamente

Dificultades de aprendizaxe 8 2 3 5

TDAH 3 4 4

Especiais condicións persoais ou de historia 2 3 1

Incorporación tardía 1

Altas capacidades 1

NEE D. intelectual

Páxina 6 de 29

l Razoar como se altera a velocidade dunha reacción ao modificar algúns dos factores que inflúen sobre ela, utilizando o modelo cinético-molecular e a teoría de colisións.

3. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN 1

ª a

va

liació

n

UNIDADES DIDÁCTICAS Material de ref. (libro de texto,

outros…)

Temporalización

UD Bloque

B1

Contido Mes Sesións

BLOQUE 1: A ACTIVIDADE CIENTÍFICA

1

B1.1 Investigación científica.

Libro de texto Boletíns Simuladores

Set./Out

8

B1.2 Magnitudes escalares e vectoriales.

B1.3 Magnitudes fundamentais e derivadas. Ecuación de dimensións.

B1.4 Erros na medida.

B1.5 Expresión de resultados.

B1.6 Análise dos datos experimentais.

B1.7 Tecnoloxías da información e da comunicación no traballo científico.

B1.8 Proxecto de investigación.

UD Bloque

B4 BLOQUE 4: O MOVEMENTO E AS FORZAS

2 B4.1 Movemento. Movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme

Libro Boletíns

Oct. / Nov.

12

3

B4.2 Naturaleza vectorial das forzas. Libro de texto Boletíns Simuladores

Nov./Dec

10 B4.3 Leis de Newton.

B4.4 Forzas de especial interese: peso, normal, rozamento e centrípeta.

2ª

ava

liació

n


outros…).

Temporalización

UD Bloque

B4

Contido

Mes Sesións BLOQUE 4: O MOVEMENTO E AS FORZAS

4 B4.5 Ley de gravitación universal. Libro de text Xan. 4

5

B4.6 Presión. Libro. Boletíns Simuladores

Xan./ Feb.

10 B4.7 Principios da hidrostática.

B4.8 Física da atmósfera.

UD Bloque

B5 BLOQUE 5: A ENERXÍA

6

B5.1 Enerxías cinética e potencial. Enerxía mecánica. Principio de conservación. Libro de

texto Boletíns Simuladores

Feb. 10 B5.2 Formas de intercambio de enerxía: calor e traballo.

B5.3 Traballo e potencia.

B5.4 Efectos da calor sobre os corpos.

B5.5 Máquinas térmicas

UD Bloque

B2 BLOQUE 2: A MATERIA

7 B2.1 Modelos atómicos.

Mar. 8 B2.2 Sistema periódico e configuración electrónica.

3ª

ava

liació

n


outros…).

Temporalización

UD Bloque

B2

Contido Mes Sesións

BLOQUE 2: A MATERIA

8 B2.3 Enlace químico: iónico, covalente e metálico. Libro

Boletíns Abr. 5

B2.4 Forzas intermoleculares.

9 B2.5 Formulación e nomenclatura de compostos inorgánicos segundo as normas IUPAC.

Libro Boletíns

Abr. 6

10 B2.6 Introducción á química do carbono Libro Boletíns

Abr./Mai

7

UD Bloque

B3 BLOQUE 3: OS CAMBIOS

11 B3.1 Reaccións e ecuacións químicas. Libro

Simuladores Mai. 4

B3.2 Mecanismo, velocidade e enerxía das reaccións.

12

B3.3 Cantidade de sustancia:mol. Libro de texto Boletíns Simuladores

Mai./ Xuñ

8 B3.4 Concentración molar.

B3.5 Cálculos estequiométricos.

B3.6 Reaccións de especial interese.

Páxina 7 de 29

Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de

avaliación Elementos transversais

Tem

a/U

D

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe Grao

mínimo consec.

Peso cualific.

Instrumentos Elementos transversais

Proba escrita

Act. Exp. (1)

Trab. aula

Outras Act (2)

CL EOE CA TIC EMP EC PV EV

UD

1.

MA

GN

ITU

DE

S E

UN

IDA

DE

S

B1.1 B1.1 FQB1.1.1.

CCEC/CMCCT/CCL/ CSC

Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento.

40% 5% 20% 30% 50% x

FQB1.1.2 CSIEE/CMCCT/CCL/ CAA/CD

Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do

traballo científico.

50% 5% 50% 50% x x

B1.1 B1.2 FQB1.2.1 CMCCT/CAA

Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico.

50% 10% 80% 20% x

B1.2 B1.3 FQB1.3.1 CMCCT

Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos que definen esta última.

50% 10% 80% 20% x


Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros.

50% 20% 80% 20% x


Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida coñecido o valor real.

50% 15% 80% 20% x

B1.4 B1.5

B1.6 FQB1.6.1 CMCCT

Calcula e expresa correctamente o valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas

50% 5% 80% 20% x

B1.5 B1.6

B1.7 FQB1.7.1 CMCCT

Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser o caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula.

50% 15% 80% 20% x

B1.7 B1.8 B1.8 FQB1.8.1

CAA/CCL/CD/CMCCT/CSIEE/CSC/CCEC

Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empregando as TIC.

50% 5% 40% 60% x x

B1.1 B1.9 FQB1.9.1 CAA/CCL/CD/CMCCT/CSIEE/CSC/CCEC

Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación.

50% 5% 50% 50% x

FQB1.9.2 CAA/CCL/CD/CMCCT/CSIEE/CSC/CCEC

Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da

investigación científica utilizando as TIC. 50% 5% 40% 60% x x

UD

2. E

ST

UD

O D

O M

OV

EM

EN

TO

B4.1

B4.1 FQB4.1.1 CMCCT

Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia

50% 10% 80% 20% x

B4.2 FQB4.2.1 CMCCT

Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade.

50% 5% 80% 20% x

FQB4.2.2 CMCCT

Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), e razoa o concepto de velocidade instantánea.

50% 5% 80% 20% x

B4.3 FQB4.3.1 CMCCT

Deduce as expresións matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado

(MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares.

50% 10% 80% 20% x

B4.4 FQB4.4.1 CMCCT

Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar o resultado en unidades do Sistema Internacional.

50% 20% 80% 10% 10% x

FQB4.4.2 CMCCT/CSC

Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada.

50% 15% 80% 20% x x

FQB4.4.3 CMCCT

Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso do movemento circular uniforme.

50% 10% 80% 20% x

Páxina 8 de 29

UD

.2

B4.1

B4.5

FQB4.5.1 CMCCT

Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade-tempo en movementos rectilíneos.

50% 15% 80% 10% 10% x

FQB4.5.2 CAA/CCL/CD/CMCCT/CSIEE/CSC/CCEC

Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias no laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos

50% 10% 50% 50% x x x

B4.2 B4.3 B4.4

B4.6 FQB4.6.1 CMCCT

Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo.

50% 25% 80% 20% x

x

UD

.3 A

S F

OR

ZA

S FQB4.6.2 CMCCT

Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares.

50% 15% 80% 20% x

B4.3 B4.4

B4.7 FQB4.7.1 CMCCT

Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración.

50% 25% 80% 20% x

B4.3 B4.4

B4.8

FQB4.8.1 CMCCT Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. 50% 15% 80% 20% x

FQB4.8.2 CMCCT

Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei.

50% 10% 80% 20% x

FQB4.8.3 CMCCT

Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre obxectos.

50% 10% 80% 10% 10% x



Tem

a/U

D

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Act. Exp (1)

Trab. aula

Outras Act (2)


U

D.4

GR

AV

ITA

CIÓ

N

B4.5

B4.9 FQB4.9.1. CMCCT

Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto para obxectos moi masivos, comparando os resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos.

50% 25% 80% 20% x

FQB4.9.2 CMCCT

Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria.

50% 25% 80% 20% x

B4.10 FQB4.10.1 CMCCT

Razoa o motivo polo que as forzas gravitatorias producen nalgúns casos movementos de caída libre e noutros casos movementos orbitais.

50% 25% 80% 20% x

B4.11

FQB4.11.1 CMCCT/CSC

Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.

50% 25% 80% 10% 10% x

UD

.5 F

LU

ÍDO

S

B4.6 B4.12 FQB4.12.1 CMCCT

Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de aplicación dunha forza e o efecto resultante

50% 5% 80% 20% x

FQB4.12.2 CMCCT

Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie en que se apoia; compara os resultados e extrae conclusións.

50% 10% 80% 20% x

B4.7 B4.8

B4.13

FQB4.13.1 CMCCT

Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade no seo da hidrosfera e a atmosfera.

50% 10% 80% 20% x

FQB4.13.2 CMCCT

Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do sifón, utilizando o principio fundamental da hidrostática.

50% 10% 80% 20% x

FQB4.13.3 CMCCT

Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio fundamental da hidrostática.

50% 10% 80% 20% x

FQB4.13.4 CMCCT

Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica, o elevador, ou a dirección e os freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en con textos prácticos.

50% 10% 50% 20% 30% x

Páxina 9 de 29

U

D.5

F

LU

ÍDO

S

B4.7 B4.8

B4.13

FQB4.13.5 CMCCT

Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún

caso.

50% 10% 80% 20% x

B4.14

FQB4.14.1 CMCCT/CD

Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquímedes e o principio dos vasos comunicantes.

50% 10% 20% 30% 50%

x

FQB4.14.2 CCEC/CMCCT

Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido, etc., inferindo o seu elevado valor.

50% 5% 80% 20% x

FQB4.14.3 CMCCT

Describe o funcionamento básico de barómetros e manómetros, e xustifica a súa utilidade en diversas aplicacións prácticas.

50% 10% 80% 20% x

B4.8 B4.15 FQB4.15.1 CMCCT

Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de presións atmosféricas entre distintas zonas.

50% 5% 80% 20%

x

FQB4.15.2 CMCCT

Interpreta os mapas de isóbaras que se amosan no prognóstico do tempo, indicando o significado da simboloxía e os datos que aparecen nestes.

50% 5% 80% 20% x

UD

.6 T

RA

BA

LL

O, E

NE

RX

ÍA E

CA

LO

R

B5.1 B5.2

B5.1 FQB5.1.1 CMCCT

Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica.

50% 10% 80% 20% x

FQB5.1.2 CMCCT

Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica.

50% 10% 80% 20% x


Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico.

50% 5% 80% 20% x x

FQB5.2.2 CMCCT

Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en forma de traballo.

50% 5% 80% 20% x

B5.3 B5.3

FQB5.3.1 CMCCT

Acha o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, o kWh e o CV.

50% 10% 80% 20% x

B5.2

B5.3 B5.4

FQB5.4.1 CMCCT

Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determinar a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, e representar graficamente

estas transformacións

50% 5% 80% 20% x

FQB5.4.2 CMCCT

Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o concepto de equilibrio térmico.

50% 10% 80% 20% x

FQB5.4.3 CMCCT

Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente.

50% 5% 80% 10% 10% x

FQB5.4.4 CMCCT/CAA

Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos

50% 10% 80% 20% x x

B5.3 B5.5

B5.5 FQB5.5.1 CMCCT

Explica ou interpreta mediante ilustracións ou a partir delas, o fundamento do funcionamento do motor de explosión.

30% 5% 40% 40% 20% x

FQB5.5.2 CAA/CCL/CD/CMCCT/CSC/CCEC

Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC.

30% 5% 20% 80% x


Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por unha máquina térmica

50% 10% 80% 20% x

FQB5.6.2 CMCCT/CD/CCL

Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas, e expón os resultados empregando as TIC

50% 10% 20% 80% x x

Páxina 10 de 29

UD

. Á

TO

MO

S E

S.P

.

B2.1 B2.1 FQB2.1.1 CMCCT/CCEC

Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes.

50% 10% 60% 20% 20% x

FQB2.1.2 CMCCCT/CD

Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos.

50% 10% 20% 80% x x

B2.2 B2.2

FQB2.2.1 CMCCT

Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico.

60% 25% 80% 20% x


Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica.

50% 20% 80% 20% x

B2.2 B2.3

FQB2.3.1 CMCCT

Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos, e sitúaos na táboa periódica.

70% 25% 80% 20% x

B2.4 FQB2.4.2 CMCCT

Interpreta a información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas.

50% 10% 80% 20% x



Tem

a/U

D

Identif. contidos

Identif. criterios

Identif. estándar

Competencias clave


mínimo consec.

Peso cualific.


Proba escrita

Act. Exp. (1)

Trab. aula

Outras Act (2)


UD

.8 O

EN

LA

CE

QU

ÍMIC

O

B2.3 B2.4

FQB2.4.1 CMCCT

Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dos compostos iónicos e covalentes.

50% 20% 80% 20% x

B2.3 B2.4

B2.5

FQB2.5.1 CMCCT

Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou as moléculas

50% 20% 80% 20% x

FQB2.5.2 CMCCT

Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dos metais.

50% 20% 80% 20% x

FQB2.5.3 CMCCT/CSIEE/CAA

Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida.

50% 10% 20% 60% 20% x x


Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico

50% 10% 80% 20% x

FQB2.7.2 CMCCT

Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios.

50% 20% 80% 20% x

UD

.9

B2.5 B2.6 FQB2.6.1 CMCCT/CCL

Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC.

60% 100% 80% 20% x

UD

.10

F.

OR

GÁ

NIC

A

B2.6

B2.8 FQB2.8.1 CMCCT

Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior número de compostos.

50% 10% 80% 20% x

FQB2.8.2 CMCCT

Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura coas propiedades.

50% 10% 80% 20% x

B2.9

FQB2.9.1 CMCCT

Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida.

50% 20% 80% 20% x

FQB2.9.2 CMCCT

Deduce, a partir de modelos moleculares, as fórmulas usadas na representación de hidrocarburos.

50% 20% 80% 20% x

FQB2.9.3 CMCCT Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese 50% 20% 50% 20% 30% x

B2.10 FQB2.10.1 CMCCT

Recoñece o grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, ácidos carboxílicos, ésteres e aminas.

50% 20% 80% 20% X

Páxina 11 de 29

LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS

CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora. CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita. CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual. CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación. CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento. CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica. CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.

EV Educación e seguridade viaria.

(1) Nos estándares de aprendizaxe referidos a actividades experimentais definiranse “indicadores de logro” máis precisos que indiquen o nivel de adquisición do mesmo. A continuación achego a rúbrica que se empregará.

RÚBRICA PARA EVALUAR LA ACTIVIDAD EXPERIMENTAL

TÍTULO:

ALUMNO: GRUPO:

OBSERVACIONES

UD

.11 A

EN

ER

XÍA

DA

S

RE

AC

CIÓ

NS

B3.1 B3.2

B3.1 FQB3.1.1 CMCCT

Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións, e deduce a lei de conservación da masa.

50% 25% 80% 20% x

B3.2 B3.2 FQB3.2..1 CMCCT

Predí o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a concentración dos reactivos, a temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos e os catalizadores.

50% 25% 80% 20% x

FQB3.2.2. CMCCT/CD

Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións.

50% 25% 80% 20% x x


Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química

analizando o signo da calor de reacción asociada. 50% 25% 80% 20% x

UD

.12

RE

AC

CIÓ

NS

QU

ÍMIC

AS

DE

IN

TE

RS

E


Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro.

50% 15% 80% 20% x

B3.4

B3.5 FQB3.5.1 CMCCT

Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, no caso de reaccións entre gases, en termos de volumes.

50% 10% 80% 20% x

B3.5

FQB3.5.2 CMCCT

Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como se están en disolución.

50% 20% 80% 20% x

B3.6

B3.6 FQB3.6.1 CMCCT

Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento químico de ácidos e bases.

50% 5% 80% 20% x

FQB3.6.2 CMCCT

Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de Ph.

50% 5% 80% 20% x

B3.7

FQB3.7.1 CMCCT/CSIEE

Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os resultados.

50% 5% 80% 20% x

FQB3.7.2 CMCCT/CSIEE

Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión se produce dióxido de carbono mediante a detección deste gas.

50% 10% 60% 20% 20% x

FQB3.7.3 CMCCT/CAA

Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión ou neutralización.

50% 10% 80% 20% x

B3.8

FQB3.8.1 CMCCT

Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido sulfúrico, así como os usos destas substancias na industria química.

40% 5% 80% 20% x

FQB3.8.2 CMCCT/CSC

Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular.

50% 10% 60% 20% 20% x x

FQB3.8.3 CMCCT

Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial.

40% 5% 60% 20% 20% x

Páxina 12 de 29

Excelente (0.5 pto) Bueno (0,25 ptos) Básico (0,15 ptos) Insuficiente (0 ptos) Puntuación

ACTITUD

Puntualidad y

asistencia

Asistió a todas las sesiones

puntualmente.


pero no siempre fue

puntual.


pero llegó siempre tarde. Faltó a alguna sesión sin

causa justificada.

Normas de

laboratorio

Cumplió rigurosamente las

normas del laboratorio.

En alguna ocasión incumplió

alguna norma.

Varias veces incumplió las


Continuamente incumplió las


Interés y

respeto

Mostró interés y respetó a

los compañeros en todo

momento.

Mostró respeto por los

compañeros pero no siempre

mostró interés.

Mostró poco interés y en

alguna ocasión faltó al

respeto a los compañeros.

Ni mostró interés ni

respeto por sus

compañeros.

TRABAJO

Material e

instalaciones

Hizo un uso correcto tanto

del material como de las

instalaciones.

En alguna ocasión usó

incorrectamente el material

o descuidó el cuidado de las

instalaciones.

Varias veces hizo un uso

incorrecto de los

materiales y/o de las

instalaciones.

No hizo un uso correcto del

material ni de las

instalaciones.

Participación Trabajó en grupo aportando

ideas para llevar a cabo la

actividad.

Ayudó al grupo pero no

aportó ideas, se limitó a

cumplir órdenes.

Trabajó poco y no aportó

ideas.

Ni trabajó ni aportó ideas.

Orden y

limpieza

Mantuvo la zona de trabajo

limpia y ordenada.

En alguna ocasión

entorpeció el trabajo por

falta de orden.

A menudo descuidó el orden

y la limpieza en la zona de

trabajo.

En todo momento se

despreocupó del orden y de

la limpieza.

INFORM

E

Plazo de

entrega

Entrega el informe dentro

de la fecha fijada.

Entrega el informe 1 día

tarde.

Entrega el informe 2 días

tarde.

Entrega o informe más de

dos días tarde.

Presentación Muy cuidada, limpia y

ordenada, en formato

digital, con distintos

colores y/o subrayado.

Cuidada, limpia y ordenada,

hecha a mano con buena

caligrafía utilizan distintos

colores y/o subrayado.

Hecha a mano y ordenada

pero con mala caligrafía y/o

utilizando un único color y

sin subrayado.

Hecho a mano, muy

desordenado y sucio, con

mala caligrafía y/o

utilizando un único color y

sin subrayado.

Contenido Expone de manera clara y

precisa el objetivo, los

materiales, dibujo del

montaje y procedimiento.

Expone todos los apartados

pero alguno de ellos

incompleto (falta material,

dibujo mal, procedimiento

incompleto, etc)

Más de un apartado

incompleto o con errores.

Todos los apartados

incompletos o con errores.

Conclusión y

cuestiones

Alcanza el objetivo de la

actividad y responde

correctamente a las

cuestiones que se plantean.

Alcanza el objetivo de la

actividad experimental pero

no responde correctamente

a todas las cuestiones que

se plantean.

No alcanza el objetivo de la

actividad y responde solo a

parte de las cuestiones

propuestas.

No alcanza el objetivo de la

actividad y no responde a

ninguna de las cuestiones

que se plantean.

TOTAL PUNTUACIÓN

Páxina 13 de 29

Para avaliar as actividades de investigación grupal empregarase a seguinte rúbrica:

Excelente (1 pto) Bueno (0,75 ptos) Básico (0,5 ptos) Insuficiente (0-0,25 pts) Puntuación

Plazo de entrega Dentro de plazo 1 día tarde 2 días tarde Más de 2 días tarde

Formato Mantiene el tipo y tamaño de

letra, el interlineado y el

justificado en todo el

documento.

Mantiene el tipo y tamaño

de letra y el interlineado

pero el texto está sin

justificar.

Mantiene el tipo y tamaño

de letra pero no mantiene

el interlineado y e texto

está sin justificar.

No cumple ninguno de los

requisitos, el texto ha sido

copiado y pegado sin editar.

Extensión Cumple la extensión

requerida con tamaño de

letra, margen e imagen

adecuada.

Cumple con la extensión

requerida pero tiene

tamaño de letra, imagen o

margen inadecuado.

No cumple la extensión

requerida aunque el

tamaño de letra, imagen y

margen son adecuados.

No cumple con la extensión

requerida, ni con el tamaño de

letra, imagen y margen.

Redacción y

organización

Toda la información está

muy bien organizada, con los

párrafos bien redactados y

con subtítulos de otro color

o negrita/ subrayado.


bien organizada en párrafos

bien redactados pero no

presenta subtítulos o

negrita/ subrayado.


bien redactada pero mo

está bien organizada ya

que se mezclan los temas.

La información no está bien

organizada ni bien redactada.

Imágenes o

ilustracioes

Emplea imagen/ilustración

clara y de tamaño adecuado

con pie de foto o hace

referencia a ella.


clara y de tamaño adecuado

pero sin pie de foto y no

hace referencia a ella.


pero de poca calidad o

tamaño inadecuado.

No emplea imagen ni

ilustración.

Ortografía No hay errores de

ortografía, puntuación o

gramática.

Hay de 1 a 3 errores de


gramática.

Hay de 4 a 6 errores de


gramática.

Hay más de 6 errores de


gramática.

Contenidos La selección de la

información es correcta y

aparece perfectamente

explicada.

La selección de la

información es correcta

pero no aparece explicada

con claridad.

La selección de la

información no es la

correcta, se obvian

algunos aspectos muy

importantes.

La selección de la información

no es la correcta, se obvian

muchos aspectos muy

importantes.

(x2)

Exposición

Fecha:

Participan los 4 integrantes

del grupo, no leen toda la

información y utilizan apoyos

visuales.

Participan los 4 integrantes

del grupo, no leen toda la

información y no utilizan

apoyos visuales.

Participan toso los

integrantes del grupo,

leen toda la información y

no utilizan apoyos visuales.

No participan los 4

integrantes del grupo, leen

toda la información y no

utilizan apoyos visuales.

Biografía Aparecen más de 5 fuentes

bibliográficas.

Aparecen 3 o 4 fuentes

bibliográficas.

Aparecen 1 o 2 fuentes

bibliográfica.

No aparecen fuentes

bibliográficas.

P á x i n a 1 4 d e 2 9

4. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE R e l a c i ó n d o s d i s t i n t o s e s t á n d a r e s d e a p r e n d i z a x e d a m a t e r i a d e F í s i c a e Q u í m i c a d e 2 º E S O c o a s

c o m p e t e n c i a s c l a v e á s c a l e s c o n t r i b ú e n :

CC

L

- F Q B 1 . 1 . 1 . D e s c r i b e f e i t o s h i s t ó r i c o s r e l e v a n t e s n o s q u e f o i d e f i n i t i v a a c o l a b o r a c i ó n d e c i e n t í f i c o s / a s d e d i f e r e n t e s á r e a s d e

c o ñ e c e m e n t o .

- F Q B 1 . 1 . 2 . A r g u m e n t a c o n e s p í r i to c r í t i c o o g r a o d e r i g o r c i e n t í f i c o d u n a r t i g o o u d u n h a n o t i c i a , a n a l i z a n d o o m é t o d o d e

t r a b a l l o e i d e n t i f i c a n d o a s c a r a c t e r í s t i c a s d o t r a b a l l o c i e n t í f i c o .

- F Q B 1 . 8 . 1 . E l a b o r a e d e f e n d e u n p r o x e c t o d e i n v e s t i g a c i ó n s o b r e u n t e m a d e i n t e r e s e c i e n t í f i c o , e m p r e g a n d o a s T I C .

- F Q B 1 . 9 . 1 . R e a l i z a d e x e i t o c o o p e r a t i v o o u c o l a b o r a t i v o a l g u n h a s t a r e f a s p r o p i a s d a i n v e s t i g a c i ó n ci e n t í f i c a : p r o c u r a d e

i n f o r m a c i ó n , p r á c t i c a s d e l a b o r a t o r i o o u p e q u e n o s p r o x e c t o s d e i n v e s t i g a c i ó n .

- F Q B 1 . 9 . 2 . R e a l i z a d e x e i t o c o o p e r a t i v o o u c o l a b o r a t i v o a l g u n h a s t a r e f a s p r o p i a s d a i n v e s t i g a c i ó n c i e n t í f i c a u t i l i z a n d o a s T I C .

- F Q B 2 . 6 . 1 . N o m e a e f o r m u l a c o m p o s t o s i n o r g á n i c o s t e r n a r i o s , s e g u i n d o a s n o r m a s d a I U P A C .

- F Q B 4 . 5 . 2 . D e s e ñ a , d e s c r i b e e r e a l i z a i n d i v i d u a l m e n t e o u e n e q u i p o e x p e r i e n c i a s n o l a b o r a t o r i o o u e m p r e g a n d o a p l i c a c i ó n s

v i r t u a i s i n t e r a c t i v a s , p a r a d e t e r m i n a r a v a r i a c i ó n d a p o s i c i ó n e a v e l o c i d a d e d u n c o r p o e n f u n c i ó n d o te m p o , e r e p r e s e n t a e

i n t e r p r e t a o s r e s u l t a d o s o b t i d o s .

- F Q B 5 . 5 . 2 . R e a l i z a u n t r a b a l l o s o b r e a i m p o r t a n c i a h i s t ó r i c a d o m o t o r d e e x p l o s i ó n e p r e s é n t a o e m p r e g a n d o a s T I C .

- F Q B 5 . 6 . 2 . E m p r e g a s i m u l a c i ó n s v i r t u a i s i n t e r a c t i v a s p a r a d e t e r m i n a r a d e g r a d a c i ó n d a e n e r x í a e n d i f e r e n t e s m á q u i n a s , e

e x p ó n o s r e s u l t a d o s e m p r e g a n d o a s T I C .

CD

- FQB1.1.2. Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dunartigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico.

- FQB1.8.1. Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empregando as TIC.

- FQB1.9.1. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación.

- FQB1.9.2. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica utilizando as TIC.

- FQB2.1.2. Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos.

- FQB3.2.2. Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións.

- FQB4.14.1. Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquímedes e o principio dos vasos comunicantes.

- FQB5.5.2. Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC.

- FQB5.6.2. Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar adegradación da enerxía en diferentes máquinas, e expón os resultados empregando as TIC.

CA

A

- FQB1.1.2. Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico.

- FQB1.2.1. Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico.




- FQB2.5.3. Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida.

- FQB3.7.3. Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión ou neutralización.

- FQB5.4.4. Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos.

P á x i n a 1 5 d e 2 9

CS

C

- FQB1.1.1. Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento.




- FQB3.8.2. Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular.

- FQB4.4.2. Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada.

- FQB4.5.2. Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias no laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos.

- FQB4.11.1. Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.


CS

IE

E




- FQB2.5.3. Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida.

- FQB3.7.1. Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os resultados.

- FQB3.7.2. Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión se produce dióxido de carbono mediante a detección deste gas.

- FQB4.5.2. Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias no laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resultados obtidos.

- FQB4.14.2. Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido, etc., inferindo o seu elevado valor.

CC

EC

- FQB1.1.1. Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento. FQB1.8.1. Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empregando as TIC.



- FQB2.1.1. Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes.


P á x i n a 1 6 d e 2 9

CM

CC

T

- FQB1.1.1. Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento.


- FQB1.2.1. Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico.

- FQB1.3.1. Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos que definen esta última.

- FQB1.4.1. Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros.

- FQB1.5.1. Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida coñecido o valor real.

- FQB1.6.1. Calcula e expresa correctamente o valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas.

- FQB1.7.1. Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser o caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula.




- FQB2.1.1. Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes.

- FQB2.1.2. Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos.

- FQB2.2.1. Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico.

FQB2.2.2. Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. FQB2.3.1. Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos, e sitúaos na táboa periódica.

- FQB2.4.1. Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dos compostos iónicos e covalentes.

- FQB2.4.2. Interpreta a información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas. FQB2.5.1. Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou as moléculas.

- FQB2.5.2. Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dos metais. FQB2.5.3. Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha substancia descoñecida.

- FQB2.6.1. Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as normas da IUPAC.

- FQB2.7.1. Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias de interese biolóxico.

- FQB2.7.2. Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios.

- FQB2.8.1. Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior número de compostos.

- FQB2.8.2. Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura coas propiedades.

- FQB2.9.1. Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida.

- FQB2.9.2. Deduce, a partir de modelos moleculares, as fórmulas usadas na representación de hidrocarburos.

P á x i n a 1 7 d e 2 9

- FQB2.9.3. Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial interese.

- FQB2.10.1. Recoñece o grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula de alcohois, aldehidos, cetonas, ácidos

carboxílicos, ésteres e aminas.

- FQB3.1.1. Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de colisións, e deduce a lei de conservación da masa

- FQB3.2.2. Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias

de laboratorio ou mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer

conclusións.

- FQB3.3.1. Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción química analizando o signo da calor de

reacción asociada.

- FQB3.4.1. Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atómica ou molecular e a constante do

número de Avogadro. FQB3.5.1. Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de partículas e moles e, no

caso de reaccións entre gases, en termos de volumes.

- FQB3.5.2. Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento

completo da reacción, tanto se os reactivos están en estado sólido como se están en disolución.

- FQB3.6.1. Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento químico de ácidos e bases.

- FQB3.6.2. Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución utilizando a escala de pH.

- FQB3.7.1. Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría de neutralización entre un ácido forte e

unha base forte, e interpreta os resultados.

- FQB3.7.2. Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no laboratorio que demostre que nas

reaccións de combustión se produce dióxido de carbono mediante a detección deste gas.

- FQB3.7.3. Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar reaccións de síntese, combustión ou

neutralización.

- FQB3.8.1. Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido sulfúrico, así como os usos destas

substancias na industria química. FQB3.8.2. Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de

electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular.

- FQB3.8.3. Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial.

- FQB4.1.1. Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de

movemento, utilizando un sistema de referencia.

- FQB4.2.1. Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade.

- FQB4.2.2. Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo

uniformemente acelerado (MRUA), e razoa o concepto de velocidade instantánea.

- FQB4.3.1. Deduce as expresións matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU),

rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais

e angulares.

- FQB4.4.1. Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e

circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e

expresar o resultado en unidades do Sistema Internacional.

- FQB4.4.2. Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de

manter a distancia de seguridade na estrada.

- FQB4.4.3. Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso

do movemento circular uniforme.

- FQB4.5.1. Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posición-tempo e velocidade-tempo en

movementos rectilíneos

- FQB4.6.1. Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo.

- FQB4.6.2. Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de

movementos rectilíneos e circulares.

P á x i n a 1 8 d e 2 9

- FQB4.7.1. Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como

inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración.

- FQB4.8.1. Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton. FQB4.8.2. Deduce a primeira lei de Newton como

consecuencia do enunciado da segunda lei.

- FQB4.8.3. Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre obxectos.

- FQB4.9.1. Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto para obxectos moi

masivos, comparando os resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos

pares de obxectos.

- FQB4.9.2. Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as

expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria.

- FQB4.10.1. Razoa o motivo polo que as forzas gravitatorias producen nalgúns casos movementos de caída libre e noutros

casos movementos orbitais.

- FQB4.11.1. Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica,

posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.

- FQB4.12.1. Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de

aplicación dunha forza e o efecto resultante.

- FQB4.12.2. Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie en

que se apoia; compara os resultados e extrae conclusións.

- FQB4.13.1. Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade

no seo da hidrosfera e a atmosfera.

- FQB4.13.2. Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do sifón, utilizando o

principio fundamental da hidrostática.

- FQB4.13.3. Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio fundamental da

hidrostática.

- FQB4.13.4. Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica, o elevador, ou a

dirección e os freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos

prácticos.

- FQB4.13.5. Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de

Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún caso.

- FQB4.14.1. Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión

hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquímedes e o principio dos vasos

comunicantes.

- FQB4.14.2. Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de

Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido, etc., inferindo o seu elevado valor.

- FQB4.15.1. Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de presións

amosféricas entre distintas zonas.

- FQB4.15.2. Interpreta os mapas de isóbaras que se amosan no prognóstico do tempo, indicando o significado da

simboloxía e os datos que aparecen nestes.

- FQB5.1.1. Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando o principio de

conservación da enerxía mecánica.

- FQB5.1.2. Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica.

- FQB5.2.1. Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais

destes termos do seu significado científico.

- FQB5.2.2. Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en forma de traballo.

- FQB5.3.1. Acha o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo

distinto de cero co desprazamento, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso

común, como a caloría, o kWh e o CV.

- FQB5.4.1. Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determinar a calor

necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, e representar

P á x i n a 1 9 d e 2 9

Aspectos xerais - P a r t i r d a c o m p e t e n c i a i n i c i a l d o a l u m n a d o .

- T e r e n c o n t a a d i v e r s i d a d e : r e s p e c t a r o s r i t m o s e e s t i l o s d e a p r e n d i z a x e .

- E n f o q u e o r i e n t a d o á r e a l i z a c i ó n d e t a r e f a s e á r e s o l u c i ó n d e p r o b l e m a s .

- U s o h a b i t u a l d a s T I C . S i m u l a d o r e s n a a u l a v i r t u a l .

- P a p e l f a c i l i t a d o r d o p r o f e s o r / a .

Estratexias metodolóxicas - R e s o l u c i ó n d e p r o b l e m a s .

- C o l a b o r a c i ó n e n t r e i g u a i s n a r e s o l u c i ó n d e p r o b l e m a s .

- E x p o s i c i ó n c l a r a e s i n x e l a d o s c o n t i d o s u t i l i z a n d o u n h a l i n g u a x e a s e q u i b l e a o a l u m n a d o .

- C o m b i n a r o s c o n t i d o s p r e s e n t a d o s e x p o s i t i v a m e n t e c o n e s q u e m a s e x p l i c a t i v o s e e x e m p l o s .

- M o d i f i c a r a d i f i c u l t a d e d a s a c t i v i d a d e s o u p r o p o ñ e r o u t r a s a l t e r n a t i v a s , s e é p r e c i s o .

Exemplo de secuenciación de traballo na aula

M o t i v a c i ó n :

- A c t i v i d a d e d e e x p l o r a c i ó n d e i d e a s e c o ñ e c e m e n t o s p r e v i o s .

- F o r m u l a c i ó n d e c u e s t i ó n s q u e f a v o r e z a n o c o n f l i t o c o g n i t i v o .

- P r e s e n t a c i ó n d a a c t i v i d a d e c o n m a p a s , g r á f i c o s , t e x t o s , f o t o s , e t c .

I n f o r m a c i ó n d o p r o f e s o r / a :

- I n f o r m a c i ó n b á s i c a p a r a t o d o o a l u m n a d o .

- I n f o r m a c i ó n c o m p l e m e n t a r i a p a r a r e f o r z o e a p o i o .

- I n f o r m a c i ó n c o m p l e m e n t a r i a p a r a a f o n d a m e n t o e a m p l i a c i ó n .

T r a b a l l o p e r s o a l :

- L e c t u r a e c o m p r e n s i ó n d o e n u n c i a d o d a s a c t i v i d a d e s .

- A n á l i s e d a s d i f e r e n t e s e s t r a t e x i a s d e r e s o l u c i ó n .

- R e s p o s t a a p r e g u n t a s .

- R e s o l u c i ó n d e p r o b l e m a s .

- E x p o s i c i ó n e a n á l i s e d o s r e s u l t a d o s .

graficamente estas transformacións.

- FQB5.4.2. Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o

concepto de equilibrio térmico.

- FQB5.4.3. Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de

dilatación lineal correspondente.

- FQB5.4.4. Determina experimentalmente calores específicas e caloreslatentes de substancias mediante un calorímetro,

realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos.

- FQB5.5.1. Explica ou interpreta, mediante ilustracións ou a partir delas, o fundamento do funcionamento do motor de

explosión.


- FQB5.6.1. Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por

unha máquina térmica.

FQB5.6.2. Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas, e

expón os resultados empregando as TIC.

5. METODOLOXÍA

P á x i n a 2 0 d e 2 9

A v a l i a c i ó n :

- P r o b a s e s c r i t a s .

- T r a b a l l o s i n d i v i d u a i s e e n g r u p o .

- O b s e r v a c i ó n d o t r a b a l l o n a a u l a e n o l a b o r a t o r i o .

- R e v i s i ó n d i a r i a d o c a d e r n o .

- I n f o r m e i n d i v i d u a l d a s a c t i v i d a d e s e x p e r i m e n t a i s .

Outras decisións metodolóxicas

- A g r u p a m e n t o s : t r a b a l l a r á n t a n t o i n d i v i d u a l m e n t e , c o m o p o r p a r e l l a s o u p e q u e n o s g r u p o s n a s

a c t i v i d a d e s e x p e r i m e n t a i s e n a s d e i n v e s t i g a c i ó n . P r o c u r a r a s e m e s t u r a r a l u m n o s c o n d i f i c u l t a d e s v a r i a d a s

f a v o r e c e n d o a s í u n h a a p r e n d i z a x e c o l a b o r a t i v a .

- T e m p o s : d e d i c a r a s e u n h a p a r t e d a s e s i ó n a e x p l i c a r o s c o n t i d o s e a c o n t i n u a c i ó n p r o p o ñ e r a n s e

a c t i v i d a d e s m o t i v a d o r a s re l a c i o n a d a s c o s m e s m o s p r e s t a n d o a a x u d a n e c e s a r i a p e r o s e n d o e l e s o s

p r o t a g o n i s t a s d a s ú a p r o p i a a p r e n d i z a x e . C o r r e x i r a n s e t o d a s a s a c t i v i d a d e s n a a u l a e a t e n d e r a n s e a s s ú a s

d ú b i d a s t a n t o n a a u l a c o m o n o s t e m p o s d e l e c e r p r e v i a c i t a .

- E s p a z o s : t r a b a l l a r á n n a a u l a e i r e m o s a o l a b o r a t o r i o p a r a r e a l i z a r a c t i v i d a d e s e x p e r i m e n t a i s s e m p r e

q u e s e d i s p o ñ a d o m a t e r i a l s u f i c i e n t e .

- M a t e r i a i s e r e c u r s o s d i d á c t i c o s :

O s r e c u r s o s d i d á c t i c o s q u e s e e m p r e g a r a n d u r a n t e o d e s e n r o l o d a p r e s e n t e p r o g r a m a c i ó n d i d á c t i c a

t e r á n c o m o o b x e c t i v o p o t e n c i a r o p r o c e s o d e e n s i n o a p r e n d i z a x e d o a l u m n a d o .

L i b r o d e T e x t o .

B o l e t í n s d e e x e r c i c i o s .

T e x t o s e x t r a í d o s d e m o i d i v e r s a s f o n t e s , q u e t r a t a r á n d e e s t i m u l a r o i n t e r e s e e h á b i t o d e

l e c t u r a e o s e u i n t e r e s e p o l a m a t e r i a , e q u e t e r á n d i s t i n t o s c o n t i d o s ( a n é c d o t a s ,

b i o g r a f í a s , c u r i o s i d a d e s , a p li c a c i ó n s d u n h a l e i , n o t i c i a s d e a c t u a l i d a d e , . . . ) , i n t e n t a n d o

i n c u l c a r o p r a c e r p o l a l e c t u r a c i e n t í f i c a .

L i b r e t a d e c l a s e .

V í d e o s d i d á c t i c o s d o f o n d o d e r e c u r s o s d o c e n t r o o u b a i x a d o s d a r e d e .

R e c u r s o s i n f o r m á t i c o s :

O r d e n a d o r

P i z a r r a d i x i t a l

S i m u l a c i ó n s .

P r e s e n t a c i ó n s e n P o w e r P o i n t .

Plan Anual de Lectura:

A materia de Física e Química debe contribuir ao fomento da lectura e escritura (proxecto lector) e con esta

finalidade desenvolveranse as seguintes actividades:

Procura e selección de información de carácter científico empregando fontes diversas, entre elas, as

tecnoloxías da información e da comunicación.

Comentarios de textos científicos. Lectura e comentario sobre textos publicados en revistas científicas que

teñen relación coa unidade didáctica coa que se está a traballar.

Dentro do plan lector do centro para o curso 2019/2020 farase lectura individual dentro da aula de libros que xa

temos no departamento e completarase a bibliografía con outros libros da biblioteca.

P á x i n a 2 1 d e 2 9

Aplicación das TIC na aula:

No traballo da aula tamén se aplicarán as Tecnoloxías da Información e Comunicación (TIC) e con esta finalidade

incluirase as TIC como elemento esencial para informarse, aprender e comunicarse. Algunhas das sesións de clase

realizaranse na aula de informática para que os alumnos/as teñan acceso á información relacionada coa unidade

didáctica coa que se está a traballar a través de internet.

6. AVALIACIÓN

Avaliación inicial

D a t a p r e v i s t a d e r e a l i z a c i ó n : R e a l i z a r a s e n a p r i m e i r a s e m a n a d e s e t e m b r o c o a f i n a l i d a d e d e c o ñ e c e r o s c o ñ e c e m e n t o s

q u e t e ñ e n o s a l u m n o s e a l u m n a s d a m a t e r i a d e F í s i c a e Q u í m i c a d o s c u r s o s a n t e r i o r e s .

P r o b a : A p r o b a s e r á e s c r i t a e c o n s t a t a r á d e p r e g u n t a s d a m a t e r i a e d e t e m a s r e l a c i o n a d o s c o n e l a .

- C o ñ e c e a s m a g n i t u d e s f u n d a m e n t a i s e a s s ú a s u n i d a d e s n o S . I . T r a n s f o r m a u n h a s u n i d a d e s e n o u t r a s .

- C o ñ e c e o s m o d e l o s a t ó m i c o s .

- I d e n t i f i c a o n ú m e r o d e p r o t ó n s , e l e c t r ó n s e n e u t r ó n s c o n ú m e r o a t ó m i c o e n ú m e r o m á s i c o .

- F o r m u l a e n o m e a c o m p o s t o s b i n a r i o s s i n x e l o s .

- C a l c u l a m a s a s m o l a r e s e m o l e c u l a r e s a p a r t i r d e m a s a s a t ó m i c a s .

- C o ñ e c e o c o n c e p t o d e m o l .

M e c a n i s m o p a r a i n f o r m a r á s f a m i l i a s : c a n d o e s t a s o r e q u i r a n .

C o n s e c u e n c i a s d o s r e s u l t a d o s d a p r o b a

- E s t a b l e c e r m e d i d a s i n d i v i d u a i s c o m o m e d i d a s d e r e f o r z o e a p o i o e d u c a t i v o

- E s t a b l e c e r m e d i d a s c o l e c t i v a s c o m o a d a p t a c i ó n s m e t o d o l ó x i c a s ( m o d i f i c a c i ó n d a c o m p l e x i d a d e d a s

a c t i v i d a d e s , u s o d e a c t i v i d a d e s a l t e r n a t i v a s … )

Avaliación continua

P e r i o d i c i d a d e c o a q u e s e f a r á n p r o b a s e s c r i t a s ( c a d a c a n t o s t e m a s , c a n t a s p o r t r i m e s t r e o u a v a l i a c i ó n , e t c . )

F a r a s e u n h a p r o b a e s c r i t a p o r t e m a q u e t e r á n o m e s m o p e s o .

C o m o s e c u a l i f i c a n a s p r o b a s , o s t r a b a l l o s i n d i v i d u a i s o u c o l e c t i v o s , o t r a b a l l o n o c a d e r n o d e c l a s e , a

o b s e r v a c i ó n d o t r a b a l l o n a a u l a ( p o n d e r a c i ó n , r e d o n d e o … )

A s p r o b a s e s c r i t a s c u a l i f i c a r a n s e d e 0 a 1 0 p u n t o s . A s c u a l i f i c a c i ó n s m á x i m a s d e c a d a p r e g u n t a e s t a r á n n a f o l l a

d o s e n u n c i a d o s . A s p r e g u n t a s p a r c i a l m e n t e r e s o l t a s o u c o n a l g ú n e r r o r e c i b i r á n c u a l i f i c a c i ó n s i n t e r m e d i a s .

A s a c t i v i d a d e s e x p e r i m e n t a i s c u a l i f i c a r a n s e m e d i a n t e u n h a r ú b r i c a d e 0 a 1 0 p u n t o s . A í n d a q u e s e f a g a e n

g r u p o a c u a l i f i c a c i ó n s e r á in d i v i d u a l e n e l a t e r a s e e n c o n t a t a n t o o t r a b a l l o n o la b o r a t o r i o c o m o a e l a b o r a c i ó n

d u n i n f o r m e i n d i v i d u a l .

A s a c t i v i d a d e s g r u p a i s c u a l i f i c a r a n s e c u n h a r ú b r i c a d e 0 a 1 0 p u n t o s . E l e s m e s m o s i n d i c a r á n a p o r c e n t a x e d e

p a r t i c i p a c i ó n d o n o m e s m o .

A s p e c t o s q u e s e v a n v a l o r a r d e n t r o d a o b s e r v a c i ó n d o t r a b a l l o n a a u l a e i n s t r u m e n t o s p a r a a r e c o l l i d a d e s t a

i n f o r m a c i ó n

- R e a l i z a a s t a r e f a s p r o p o s t a s t a n t o n a a u l a c o m o n a c a s a .

P á x i n a 2 2 d e 2 9

- T r a e o m a t e r i a l .

- É r e s p e c t u o s o c o s c o m p a ñ e i r o s e c o a s s ú a s o p i n i ó n s .

- P a r t i c i p a , s a í n d o a o e n c e r a d o , p r e g u n t a n d o o u p r o p o ñ e n d o s o l u c i ó n s a o s p r o b l e m a s p r o p o s t o s .

C o m o s e c a l c u l a a c u a l i f i c a c i ó n d e c a d a u n h a d a s a v a l i a c i ó n s ( p o n d e r a c i ó n , r e d o n d e o . . . )

A p o n d e r a c i ó n x e r a l p a r a o s i n s t r u m e n t o s d e a v a l i a c i ó n , q u e s e m a n t e r á e n t o d o s o s t r i m e s t r e s , s e r á :

P r o b a s e s c r i t a s A c t i v i d a d e E x p . ( * ) O b s e r v a c i ó n a u l a O u t r a s a c t i v i d a d e s

8 0 % 5 % 1 0 % 5 %

D e s t e x e i t o c a l c u l a r a s e a n o t a m e d i a d e c a d a a v a l i a c i ó n e s ó s e p o ñ e r á u n h a c u a l i f i c a c i ó n s u p e r i o r c a n d o f a l t e n

d ú a s d é c i m a s o u m e n o s p a r a o b t e l a ( é d i c i r o b t e r a s e a c u a l i f i c a c i ó n d e 7 a p a r t i r d e 6 ’ 8 0 d e m e d i a ) .

( * ) N o c a s o d e n o n r e a l i z a r n i n g u n h a a c t i v i d a d e e x p e r i m e n t a l a p o r c e n t a x e a s i n a d a á s m e s m a s s u m a r a s e á d a s

p r o b a s e s c r i t a s o u ó t r a b a l l o a u l a / c a s a .

M e c a n i s m o / s p a r a r e c u p e r a r u n h a p r o b a n o n s u p e r a d a

N o n s e l e v a r á n a c a b o r e c u p e r a c i ó n s i n d i v i d u a i s d a s p r o b a s s e n ó n q u e e s t a s e f a r á p o r a v a l i a c i ó n .

M e c a n i s m o / s p a r a r e c u p e r a r u n h a a v a l i a c i ó n n o n s u p e r a d a

N a s d ú a s p r i m e i r a s e m a n a s d a a v a l i a c i ó n s e g u i n t e l e v a r a s e a c a b o u n h a r e c u p e r a c i ó n d o s c o n t i d o s d a

a v a l i a c i ó n s u s p e n s a q u e s e c o n s i d e r a r á a p r o b a d a s e a c u a l i f i c a c i ó n é i g u a l o u s u p e r i o r a 5 e a n o t a o b t i d a

m u l t i p l i c a r a s e p o r 0 , 8 a p a r t i r e s d e 6 , 5 .

Avaliación final

A l u m n a d o q u e d e b e r á r e a l i z a r a a v a l i a c i ó n f i n a l

D e b e r á n r e a l i z a r a a a v a l i a c i ó n f i n a l a q u e l e s a l u m n o s q u e t e ñ a n n a l g u n h a d a s a v a l i a c i ó n s u n h a c u a l i f i c a c i ó n

i n f e r i o r a 4 o u a q u e l e s c u x a m e d i a n o n s u p e r e o 5 .

D e s c r i c i ó n d o t i p o d e p r o b a

A p r o b a s e r á e s c r i t a e s i m i l a r á s q u e s e r e a l i z a r o n a o l o n g o d o c u r s o .

E s t á n d a r e s q u e s e v a n a v a l i a r ( t o d o s , s ó o s p e n d e n t e s … )

E s c o l l e r a n s e o s q u e t e ñ e n m á i s p e s o e n c a d a u n h a d a s u n i d a d e s d i d á c t i c a s .

C o m o s e c a l c u l a a c u a l i f i c a c i ó n f i n a l ( p o n d e r a c i ó n , r e d o n d e o , e t c . )

F a r a s e a m e d i a a r i t m é t i c a s d a s c u a l i f i c a c i ó n s d a s t r e s a v a l i a c i ó n s c u n h a n o t a m í n i m a d e 4 e p a r a a q u e l e s

a l u m n o s q u e f i x e r o n a p r o b a f i n a l , o r e s u l t a d o d a m e s m a s e r á a c u a l i f i c a c i ó n q u e l e v a r á n .

C r i t e r i o s d o c e n t r o p a r a a p r o m o c i ó n

O s q u e d e t e r m i n a a l e x i s l a c i ó n v i x e n t e

P á x i n a 2 3 d e 2 9

Avaliación extraordinaria

D e s c r i c i ó n d o t i p o d e p r o b a : n ú m e r o d e p r e g u n t a s , v a l o r a c i ó n d e c a d a u n h a d e l a s , e t c .

S e r á u n h a p r o b a e s c r i t a d e s e ñ a d a p a r a u n h a h o r a e m e d i a d e d u r a c i ó n n a q u e s e a v a l i a r á n c o m o m í n i m o t o d o s

o s e s t á n d a r e s a v a l i a d o s n a p r o b a g l o b a l d e f i n a l d e c u r s o .

A c u a l i f i c a c i ó n t o t a l s e r á a t a 1 0 e a s c u a l i f i c a c i ó n s m á x i m a s d e c a d a p r e g u n t a e s t a r á n n a f o l l a d o s e n u n c i a d o s .

A s p r e g u n t a s p a r c i a l m e n t e r e s o l t a s o u c o n a l g ú n e r r o r e c i b i r á n c u a l i f i c a c i ó n s i n t e r m e d i a s .

C o m o s e c a l c u l a a c u a l i f i c a c i ó n

R e d o n d e a n d o a c u a l i f i c a c i ó n o b t i d a n a p r o b a

Recuperación e avaliación de pendentes

M e c a n i s m o s p a r a o s e g u i m e n t o .

A m a t e r i a p e n d e n t e d i v i d i r a s e e n d ú a s p a r t e s . O s a l u m n o s r e c i b i r á n d o s e u p r o f e s o r u n h a c o l e c c i ó n d e

e x e r c i c i o s d e c a d a u n h a d e l a s . O p r o f e s o r m a r c a r á a s d a t a s d e e n t r e g a d o s e x e r c i c i o s e f a r á o s e g u i m e n t o e

c o r r e c c i ó n d o s m e s m o s , o f r e c e n d o a x u d a n a s d ú b i d a s q u e x u r d a n . T e r f e i t o s e c o r r i x i d o s o s e x e r c i c i o s d e

r e p a s o é u n h a c o n d i c i ó n s n e c e s a r i a p a r a p o d e r a p r o b a r c a d a u n h a d a s p a r t e s .

C o m o s e a v a l í a .

H a b e r á a d e m a i s u n h a p r o b a e s c r i t a n o m e s d e x a n e i r o , n a q u e s e a v a l i a r á n a m e t a d e d o s c o n t i d o s p e n d e n t e s ,

e o u t r a n o m e s d e a b r i l , d a o u t r a m e t a d e . N o m e s d e m a i o h a b e r á u n e x a m e f i n a l d a s p a r t e s n o n s u p e r a d a s . O s

a l u m n o s q u e a p r o b a s e n a s d ú a s p r o b a s p a r c i a i s ( o u a s d ú a s a v a l i a c i ó n s ) a p r o b a r á n a m a t e r i a p e n d e n t e s e n

n e c e s i d a d e d e p r e s e n t a r s e a e s t e e x a m e

C o m o s e c a l c u l a a c u a l i f i c a c i ó n f i n a l

A s p r o b a s e s c r i t a s t e r á n u n p e s o d o 8 0 % e o s e x e r c i c i o s d o 2 0 % . N o c a s o d e t e r q u e f a c e r o e x a m e f i n a l , e s t e

t e r á u n p e s o d o 1 0 0 % .

D e s c r i c i ó n d o t i p o d e p r o b a e x t r a o r d i n a r i a : n ú m e r o d e p r e g u n t a s , v a l o r a c i ó n d e c a d a u n h a d e l a s , e t c .

S e r á u n h a p r o b a e s c r i t a c o n p r e g u n t a s s i m i l a r e s á s p r o p o s t a s n o s e x e r c i c i o s q u e d e b e n e n t r e g a r .

C o m o s e c a l c u l a a c u a l i f i c a c i ó n d a p r o b a

R e d o n d e a d o a c u a l i f i c a c i ó n o b t i d a .

7. AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRÁCTICA DOCENTE

Indicadores de logro do proceso de ensino

Escala

1 2 3 4

1. O nivel de dificultade foi adecuado ás características do alumnado.

2. Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreceu a aprendizaxe.

3. Conseguiuse motivar para lograr a actividade intelectual e física do alumnado.

4. Conseguiuse a participación activa de todo o alumnado.

5. Contouse co apoio e coa implicación das familias no traballo do alumnado.

P á x i n a 2 4 d e 2 9

Indicadores de logro da práctica docente

Escala

1 2 3 4

1. Como norma xeral, fanse explicacións xerais para todo o alumnado.

2. Ofrécense a cada alumno/a as explicacións individualizadas que precisa.

3. Elabóranse actividades atendendo á diversidade.

4. Elabóranse probas de avaliación adaptadas ás necesidades do alumnado con NEAE.

5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a tratar.

6. Combínase o traballo individual e en equipo.

7. Poténcianse estratexias de animación á lectura.

8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión oral e escrita.

9. Incorpóranse as TIC aos procesos de ensino – aprendizaxe.

10. Préstase atención aos elementos transversais vinculados a cada estándar.

11. Ofrécense ao alumnado de forma rápida os resultados das probas / traballos, etc.

12. Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis significativos derivados da corrección das probas, traballos, etc.

13. Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus acertos e erros.

14. Grao de implicación do profesorado nas funcións de titoría e orientación.

15. Adecuación, logo da súa aplicación, das ACS propostas e aprobadas.

16. As medidas de apoio, reforzo, etc. están claramente vinculadas aos estándares.

17. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación, ampliación…

8. AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

Mecanismos de revisión, avaliación e modificación da programación

didáctica

- P e r i o d i c i d a d e c o a q u e s e r e v i s a r á .

M e n s u a l , n a s r e u n i ó n s d e d e p a r t a m e n t o .

- C o n t i d o s q u e f o i p r e c i s o e n g a d i r o u e l i m i n a r c o n r e s p e c t o á p r o g r a m a c i ó n p r e v i s t a .

A n o t a r a n s e p a r a r e c o l l e l o n a m e m o r i a d e f i n d e c u r s o .

- M e d i d a s q u e s e a d o p t a r á n c o m o r e s u l t a d o d a r e v i s i ó n .

A x u s t a r a s e , d e s e r n e c e s a r i o :

A t e m p o r a l i z a c i ó n p r e v i s t a d a s u n i d a d e s n o n i m p a r t i d a s n o m o m e n t o q u e s e f a i a r e v i s i ó n .

O p e s o d a c u a l i f i c a c i ó n d o s e s t á n d a r e s q u e a í n d a n o n f o r o n a v a l i a d o s .

6. Mantívose un contacto periódico coa familia por parte do profesorado.

7. Adoptáronse as medidas curriculares adecuadas para atender ao alumnado con NEAE.

8. Adoptáronse as medidas organizativas adecuadas para atender ao alumnado con NEAE.

9. Atendeuse adecuadamente á diversidade do alumnado.

10. Usáronse distintos instrumentos de avaliación.

11. Dáse un peso real á observación do traballo na aula.

12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro do grupo.

P á x i n a 2 5 d e 2 9

Indicadores

Escala

1 2 3 4

1. Adecuación do deseño das unidades didácticas, temas ou proxectos a partir dos elementos do currículo.

2. Adecuación da secuenciación e da temporalización das unidades didácticas / temas / proxectos.

3. O desenvolvemento da programación respondeu á secuenciación e a temporalización previstas.

4. Adecuación da secuenciación dos estándares para cada unha das unidades, temas ou proxectos.

5. Adecuación do grao mínimo de consecución fixado para cada estándar.

6. Asignación a cada estándar do peso correspondente na cualificación.

7. Vinculación de cada estándar a un ou varios instrumentos para a súa avaliación.

8. Asociación de cada estándar cos elementos transversais a desenvolver.

9. Fixación dunha estratexia metodolóxica común para todo o departamento. [ S ó p a r a E S O e b a c h . ] .

10. Adecuación da secuencia de traballo na aula.

11. Adecuación dos materiais didácticos utilizados.

12. Adecuación do libro de texto (no caso de que se use).

13. Adecuación do plan de avaliación inicial deseñado, incluídas as consecuencias da proba.

14. Adecuación da proba de avaliación inicial, elaborada a partir dos estándares.

15. Adecuación do procedemento de acreditación de coñecementos previos [Só para determinadas materias de 2º de bacharelato].

16. Adecuación das pautas xerais establecidas para a avaliación continua: probas, traballos, etc.

17. Adecuación dos criterios establecidos para a recuperación dun exame e dunha avaliación.

18. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación final. [Só para ESO e bacharelato].

19. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación extraordinaria. [Só para ESO e bach].

20. Adecuación dos criterios establecidos para o seguimento de materias pendentes. [Só para ESO e bacharelato]

21. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación desas materias pendentes. [Só para ESO e bacharelato]

22. Adecuación dos exames, tendo en conta o valor de cada estándar.

23. Adecuación dos programas de apoio, recuperación, etc. vinculados aos estándares.

24. Adecuación das medidas específicas de atención ao alumnado con NEAE.

25. Grao de desenvolvemento das actividades complementarias e extraescolares previstas.

26. Adecuación dos mecanismos para informar ás familias sobre criterios de avaliación, estándares e instrumentos.

27. Adecuación dos mecanismos para informar ás familias sobre os criterios de promoción.

28. Adecuación do seguimento e da revisión da programación ao longo do curso.

29. Contribución desde a materia ao plan de lectura do centro.

30. Grao de integración das TIC no desenvolvemento da materia.

O b s e r v a c i ó n s :

P á x i n a 2 6 d e 2 9

9. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Medidas ordinarias e extraordinarias

M e d i d a s o r d i n a r i a s

O r g a n i z a t i v a s

C u r r i c u l a r e s

• A d e c u a c i ó n p a r a a l g ú n a l u m n o / a o u g r u p o d a

e s t r u t u r a o r g a n i z a t i v a d o c e n t r o e / o u d a a u l a .

a ) T e m p o s d i f e r e n c i a d o s , h o r a r i o s e s p e c í f i c o s ,

e t c .

b ) E s p a z o s d i f e r e n c i a d o s .

c ) M a t e r i a i s e r e c u r s o s d i d á c t i c o s d i f e r e n c i a d o s .

• D e s d o b r a m e n t o d e g r u p o s .

• R e f o r z o e d u c a t i v o e / o u a p o i o d e p r o f e s o r a d o n a

a u l a .

N o n e s t á p r e v i s t a n i n g u n h a m e d i d a o r g a n i z a t i v a

o r d i n a r i a d e a t e n c i ó n á d i v e r s i d a d e .

• A d a p t a c i ó n s m e t o d o l ó x i c a s p a r a a l g ú n a l u m n o /

g r u p o , c o m o t r a b a l l o c o l a b o r a t i v o e n g r u p o s

h e t e r o x é n e o s , t i t o r í a e n t r e i g u a i s , a p r e n d i z a x e p o r

p r o x e c t o s , e t c .

C a n d o s e d e t e c t e q u e a l g ú n a l u m n o p r e s e n t e

n e c e s i d a d e s e d u c a t i v a s e s p e c i a i s q u e n o n l l e i m p i d a n

a c a d a r u n g r a o m í n i m o d e c o n s e c u c i ó n d o s e s t á n d a r e s d e

a p r e n d i z a x e , f a r a n s e p e q u e n o s c a m b i o s m e t o d o l ó x i c o s

q u e l l e f a c i l i t e n o s e g u i m e n t o d a s a c t i v i d a d e s d a a u l a ,

c o m o n o n c o p i a r e n u n c i a d o s o u f a c e r n a c a s a a c t i v i d a d e

p r e s c r i t a s p a r a a a u l a

• A d a p t a c i ó n d o s t e m p o s e / o u o s i n s t r u m e n t o s d e

a v a l i a c i ó n p a r a a l g ú n a l u m n o / a .

P a r a o s a l u m n o s m e n c i o n a d o s , p o d e r a s e i n c r e m e n t a r o

t e m p o p a r a a r e a l i z a c i ó n d a s p r o b a s e s c r i t a s e s u p r i m i r

o u m o d i f i c a r a l g u n h a p r e g u n t a , s e n q u e i s o s i g n i f i q u e

v a r i a c i ó n d o s c o n t i d o s a v a l i a d o s

• P r o g r a m a s d e r e f o r z o p a r a o a l u m n a d o q u e t i v o

p r o m o c i ó n s e n s u p e r a r t o d a s a s m a t e r i a s .

N o n h a i n i n g ú n a l u m n o c o a F í s i c a e Q u í m i c a d e 3 º

p e n d e n t e .

• P r o g r a m a e s p e c í f i c o p a r a a l u m n a d o r e p e t i d o r d a

m a t e r i a .

N o n e s t á p r e v i s t o , a n o n s e r q u e n a a v a l i a c i ó n i n i c i a l s e

d e t e c t a s e d e s f a s e c o n r e s p e c t o a o r e s t o d o a l u m n a d o d o

g r u p o

P á x i n a 2 7 d e 2 9

M e d i d a s e x t r a o r d i n a r i a s

O r g a n i z a t i v a s

C u r r i c u l a r e s

• Al u m n a d o q u e r e c i b e a p o i o p o r p a r t e d o

p r o f e s o r a d o e s p e c i a l i s t a e n P T / A L .

• D e s e r o c a s o , g r u p o s d e a d q u i s i c i ó n d a s l i n g u a s

( p a r a a l u m n a d o e s t r a n x e i r o ) .

• D e s e r o c a s o , g r u p o s d e a d a p t a c i ó n d a

c o m p e t e n c i a c u r r i c u l a r ( a l u m n a d o e s t r a n x e i r o ) .

• O u t r a s m e d i d a s o r g a n i z a t i v a s : e s c o l a r i z a c i ó n

d o m i c i l i a r i a , e s c o l a r i z a c i ó n c o m b i n a d a , e t c .

N o n e s t á p r e v i s t a n i n g u n h a m e d i d a o r g a n i z a t i v a

e x t r a o r d i n a r i a d e a t e n c i ó n á d i v e r s i d a d e .

• A d a p t a c i ó n s c u r r i c u l a r e s n a m a t e r i a .

C a n d o o d e s f a s e c u r r i c u l a r s e x a m o i g r a n d e r e a l i z a r a n s e ,

p r e v i o i n f o r m e p s i c o p e d a g ó x i c o , a s o p o r t u n a s

a d a p t a c i ó n s c u r r i c u l a r e s . E s t e s a l u m n o s p e r m a n e c e r á n n o

g r u p o d e r e f e r e n c i a f a c e n d o t r a b a l l o d e s e ñ a d o

e s p e c i f i c a m e n t e p a r a e l e s .

• D e s e r o c a s o , a g r u p a m e n t o f l e x i b l e o u e s p e c í f i c o

a u t o r i z a d o n a m a t e r i a .

N o n e s t á p r e v i s t o .

• A l u m n a d o c o n f l e x i b i l i z a c i ó n n a e s c o l a r i z a c i ó n .


• D e s c r i c i ó n d o p r o t o c o l o d e c o o r d i n a c i ó n c o

p r o f e s o r a d o q u e c o m p a r t e c o t i t u l a r d a m a t e r i a o s

r e f o r z o s , a p o i o s , a d a p t a c i ó n , e t c . ( c o o r d i n a c i ó n c o s P T /

A L / o u t r o p r o f e s o r a d o d e a p o i o / p r o f e s o r a d o d o

a g r u p a m e n t o / e t c .


10. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES A data de hoxe este departamento non ten prevista ningunha actividade extraescolar para o curso

2019/2020, pero ó longo do curso poderá organizarse algunha actividade extraescolar que se considere

interesante (no caso de que xurda algunha interesante, proporase para a súa aprobación polo Consello

Escolar)

11. DATOS DO DEPARTAMENTO

M a t e r i a C u r s o G r u p o s P r o f e s o r / a

F í s i c a e Q u í m i c a 2 º E S O A M a r í a R e g u e i r o G e n d e

B M a r í a R e g u e i r o G e n d e

P á x i n a 2 8 d e 2 9

C M a r í a R e g u e i r o G e n d e

F í s i c a e Q u í m i c a 3 º E S O A

B

M a r í a R e g u e i r o G e n d e

M a r í a R e g u e i r o G e n d e

F í s i c a e Q u í m i c a 4 º E S O A M a r í a R e g u e i r o G e n d e

C i e n c i a A p l i c a d a a A c t i v i d a d e

P r o f e s i o n a l

4 º E S O B M a r í a R e g u e i r o G e n d e

12. REFERENCIAS NORMATIVAS

- Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación (LOE), modificada parcialmente pola Lei Orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE).

- Real Decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato (BOE do 3 de xaneiro de 2015).

- Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato (BOE do 29).

- Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 29). No caso das programacións didácticas de Educación Primaria, Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 9).

- Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se establece a relación de materias de libre configuración autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de educación secundaria obrigatoria e bacharelato, e se regula o seu currículo e a súa oferta (DOG do 21).

- Resolución do 27 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no curso académico 2015/16 para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 29).

P á x i n a 2 9 d e 2 9

CENTRO: IES DE CARRAL PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA · educación secundaria obrigatoria e bacharelato,...

Documents

Transcript of CENTRO: IES DE CARRAL PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA · educación secundaria obrigatoria e bacharelato,...