C:\Fakepath\1 M Antzinako Egipto Zs Rg
-
Upload
ies-fjz-bhi -
Category
Education
-
view
4.712 -
download
9
Transcript of C:\Fakepath\1 M Antzinako Egipto Zs Rg
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
K.a. 3000 K.a. 31. urtean
Noiztik nora ?
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko zibilizazioaren denboraren lerroa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Non jaiotzen da Nilo ibaia?
Zer motatako klima da? Basamortukoa?
Ekuatoriala? Tropikala?
Tropikal lehorra ala euritsua?
Kokapena
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Nilo ibaiaren irudia, satelitetik Nilo ibaiaren ibaiertza
1
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoar inperioaren mapa Aldi bakoitzeko hedapena
1
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Ura bere neurri arruntean
Uhaldia, euriteen ondorioa
Uhaldia jeisten denean: sedimentuak, ongarria, “limoa”,
“lur beltza”
Niloren bilakaera1
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Nilo ibaiko uren bilakaera
• Egiptoarrak ez zekiten zergatik handitzen zen urtero Nilo ibaiaren emaria.
• Fenomeno hori Hapi jainkoak eragiten zuela uste zuten.
1
• Ibaiaren urak jaisten zirenean, urez estalirik egon ziren lurretan “lur beltza” edo “limoa” geratzen zen eta soroentzat ongarri naturala zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Nilo ibaiko uren bilakaera
• Gaur egun badakigu Etiopiako mendietako euri ugariek eta urtzaldiak (deshielo) eragiten dutela ur-goraldia.
1
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Faraoia eta haren sinboloak
• Faraoiak Egiptoko erregeak ziren
• Botere guztia zuten: legeak egiten zituzten, herrialdea gobernatzen zuten, merkataritza kontrolatzen zuten eta armadaren buru ziren.
• Hiltzean semeak hartzen zuen lekua eta dinastiak jarraitzen zuen.
• Egiptoarrak jainkotzat zituzten eta botere magikoak zituztela uste zuten.
2
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Faraoia eta haren sinboloak
1 - Egipto Behereko koroa2 - Egipto Garaiko koroak. 3 - Biak faraoiaren ikur bihurtu ziren
2
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Festa faraoiaren jauregian
2
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Faraoiari buruzko testua
Ramses II.aren irudia
Zure herriaren gainean zabaldu dituzu hegoak, kobrezko harresia bazina bezala. Basamortuko gizonek ezin dute harresi hori zeharkatu.
Faraoiak esan zuen: “Montu jainkoa bezala naiz. Eskuineko eskuaz geziak jaurtitzen ditut, eta ezkerrezko eskuaz, berriz, etsaiak harrapatzen. Bi mila bostehun gurdi suntsitu ditu nire zalditeriak. Etsaiak urperatu egiten dira, krokodiloak bezala. Begiratu hutsez akabatzen ditut, begien bistan ditudanak”.
Kadeshko guduaren poema. Egokitua
2
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Rahotep eta Nofret
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
2. DOK.
Harrek uzta erdia jan dute, hipopotamoek gainontzekoa jan dute. Matxinsaltoak badatoz eta animalia basatiek uzta jan dute. Hegazti txikiek lapurtu egiten dute. Eta eskribak zerga jarri dio jasotako uztari. Poliziek makilak dituzte. Eta honakoa diote: Eman aleak! Baina nekazariak ez dauka ezer. Orduan lurrean etzandako nekazaria jipoitu eta lubaki batera bota dute. Bere emaztea eta seme-alabak bere atzetik kateatu dituzte.
Satira
Nekazarien bizitza gogorra
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
ABELTZAINTZA
• Bazituzten behiak baina... Ez dirudi garrantzitsua zenik
MERKATARITZA
• Atzerritarren eskuetan zegoen
• Nilo ibaia garraiobide garrantzitsua
ARTISAUTZA
• Oso garatua artelanak, buztina, metala, harria landu zituzten.
Egiptoko ekonomia
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko ekonomia
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Apaiza Eskriba
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Nekazaritza-lanak eta eskribak Idiek tiraturiko goldea
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Ereintza eta laborantza Gari-jotzea
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Arrantza
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Ontzi baten maketa
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Emakumeak
3
Bazituzten Antzinaroko beste herrialde batzuetan emakumeek ez zituzten zenbait eskubide eta askatasun:
- jabetzak izateko eta oinordetzan jasotzeko eskubidea
- ondasunak erosi eta saltzekoa
- dibortziatzekoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egipto - Gizartea• Esklaboak gerrako presoak izan ohi ziren
• Emakumeak: ezkontzean, emakumeak ere, bere ondasunen jabetza mantentzen zuen.
Gizarte hierarkizatua
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko gizartearen antolaketa
______________________________________________________
________________________________________________________________________
Idatzi maila bakoitzean dagokion gizarte taldearen izena. Botere handieneko taldea gailurrean jartzen da, eta gutxiena duena, berriz, oinarrian.
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Landako bizimodua
Basamortua
Shadufa
Herrixka
Ureztatzeko kanalak
Soroak
Nekazarien etxebizitzak
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Hirietako bizimodua
Tenplua
Azoka
Nobleen etxebizitzak
Eskulangileen etxebizitzak
Portua
OntziakNilo ibaia
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
3
Shaduf
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Arkitektura: harria erabiltzen zuten
3
Arkitektura: dintelduna zen
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Arkitektura: tamaina ikaragarrikoa Abu Simbelgo tenplua
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Luxorko tenplua gaur egun
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Luxorko tenpluak zuen itxura
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Karnakeko tenplua
Pilonoa Patioa Gela hipostiloa
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Debodeko tenplua Dehir El-Bahari-ko tenplua
3
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Mastaba
Hilobi-ganbera
• Hilobi zaharrenak
• Barruan gorpua jartzen zuten hilobi ganbera
• Sartzeko korridore bat zegoen
5
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Piramideak
5
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Keopsen piramidearen barrualdea
Hilobi-ganbera
• Piramide formako hilobi erraldoiak
• Faraoiak ehortzeko
• Tranpa sare bat izaten zuten lapurrei bidea eragozteko
5
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Hipogeoa
Hilobi-ganbera
Ezkutukosarrera
• Lurpeko hilobiak mendi barnean zulatuak
• Hildakoa sartu ondoren sarrera zuloa itxi egiten zen
• Ondoren kanpotik ez zer ezer ikusten
5
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Piramide baten eraikuntzari buruzko testua
Piramide baten eraikuntza
Keopsek estatu oparo baten hondamena eragin zuen. Lehenik eta behin, tenpluak itxi zituen eta egiptoarrei ohizko sakrifizioak egitea debekatu zien; gero, den-denek piramidean lan egiteko agindu zuen, Arabiako menditik harria erausten edo harriak ontzietan ibaian barrena garraiatzen. Lan neketsu horretan, 3.000 lagunek ere jarduten zuten, etengabe. Hiru hiletik behin txandakatzen zituen. Harria garraiatzeko bidea egiten bakarrik, hamar urtez jardunarazi zion herriari lanean; piramidea eraikitzen, berriz, 20 urte eman zituzten.
Piramidea altxatzeko, harmaila gainjarriak eraiki zituzten. Oinarri-oinarritik egin zuten hori, eta apurka-apurka altxatu zuten: harriak, behin landu eta gero, makina baten bidez igotzen zituzten lehen mailako harmailara. Handik, beste makina bat erabiliz, bigarren mailako harmailara igotzen zituzten, han beste makina batean kargatzeko eta hurrengo mailara igotzeko. Fatxada goitik hasi ziren leuntzen: maila bat leundu ahala, hurrengora jaisten ziren, eta beraz, beheko aldea, lurzoruaren mailan zegoena, leundu zuten azkena.
HERODOTO, Bederatzi historia-liburuak. Egokitua
5
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Nefertariren hilobiaren horma-pintura
5
Tutankamonen hilobiaren aurkikuntza
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Mastaba baten barrualdea Inperio Zaharreko eskultura: Kefren
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Erdiko Inperioko estatua-kuboa Inperio Berriko estatua: Ramses II.a
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Urregintza: Horusen begia Urregintza: kakalardoa
Urregintza: lepokoa
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
TENPLUAK
• Hilobiekin batera, eraikinik garrantzitsuenak
• Kanpoan esfingeak edukitzen zituzten eta obeliskoak.
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
ESKULTURA• Batez ere hilobietan• Helburua: hildakoen arima jasotzea zen
“hieratikoa”, serioa, espresiorik gabe.
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
PINTURA• Helburua bikoitza zen:
1. Erlijiosoa: hildakoari hil ondoren nola jokatu behar den erakusteko
2. Hildakoari hurrengo bizitzarako jarraipena eman nahi zion, eguneroko bizitza margotuz, familiarekin, lagunekin, lanean...
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko arteari buruzko ariketa
EGIPTOKO ARTEAREN SINBOLISMOA
ESANAHIA: ESANAHIA:
•_______________ jainko-jainkosen bizilekua ziren.
•_______________ hildakoen egoitza ziren.
•_______________ hildakoak, jainko-jainkosak eta zenbait erritu adierazteko egiten zituzten.
•_______________ faraoien boterea adierazteko egiten zituzten.
ARKITEKTURA: EZAUGARRIAK
• • •
ERAIKINAK
• •
EGITURA• _________________• _________________• _________________• _________________
HIRU ERAIKIN MOTA NAGUSI EGON ZIREN
• _________________• _________________• _________________
PINTURA, ESKULTURA ETA ERLIEBEA
PRINTZIPIOAK
• ___________________________________
• ___________________________________ • ___________________________________ • ___________________________________
6
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko jainko-jainkosak (I)
AMON-RA ANUBIS APIS HATHOR
• Izenak “ezkutukoa” esan nahi du. Eguzkiaren jainkoa zen.
• Giza itxura zuen.
• Momifikazio-prozesuaren burua zen, eta nekropolien zaindaria.
• Txakal-burua zen haren ikurra.
• Idi sakratua zen.• Zezen itxuraz
adierazten zuten, eguzki-diskoa adarren artean duela, edota zezen- burudun gizon gisa.
• Hathor zeruko jainkosa bat zen.
• Emakume nahiz behi gisa adierazten zuten, eguzki-diskoa buruan zuela.
7
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Egiptoko jainkoak (II)
HORUS ISIS OSIRIS
• Zeruaren jainkoa.• Belatz-burudun gizon gisa
adierazten zuten, edota Egiptoko koroa bikoitza daraman belatz gisa.
• Biziaren haziaren, hazkundearen eta segurtasunaren ikurra zen.
• Giza itxura zuen eta eguzki-diskoa zeraman buruan, adarren artean.
• Hildakoen jainkoa zen.• Momia gisa adierazten zuten,
eskuetan zetroa eta zigorra zituela.
7
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Momifikazio-prozesuari buruzko animazioa
8
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
8
Momifikazio-prozesua
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 14. GAIAANTZINAKO EGIPTO
Idazkera sistema propioa zuten, mesopotamiarrengandik desberdina.
Lehen zibilizazio bakoitzak asmatu behar zuen idazkera osoa.
Hieroglifikoa deitzen zen: objetuak irudien bidez adierazten ziren
Idazkera sistema - Hieroglifikoa