C:\Fakepath\18 Erromatarren Bizimodua Rg

$: C:\Fakepath\18 Erromatarren Bizimodua Rg$
GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 18. GAIA

ERROMATARREN BIZIMODUA



Erromatar inperioko gizarte-hierarkia



Gizarte-hierarkia Erromatar Inperioan

__________________________________________

ERROMAKO GIZARTEA HIRU

TALDE HANDITAN BANATZEN ZEN -

Jarduerak

-

- ______________________________________ ziren.

-

-

Eskubideak

__________________

__________________

__________________

__________________

Elkarren arteko ezberdintasunak: _______________________

-

Hauen mende zeuden: _________________________________________

Eskubideak

_____________________

Hauetan jarduten zuten: ______________________________________________



• Esklabo ugari zegoen: gerrako presoak, justiziak askatasuna galtzera kondenaturiko herritarrak, esklaboen seme-abalak.

• Lan gogorrenak egiten zituzten: meatzetan, gladiadore gisa...

• Etxeko lanetan ere aritzen ziren, edota familia aberatsen seme-alaben hezkuntzaz arduratzen ziren.

• Zenbait esklabo matxinada gertatu zen. Ospetsuena Espartakorena izan zen K.a. 73. urtean.

Esklaboak



Esklabotasunari buruzko testuak

Etxean sartzera gindoazenean, zigorraldia hartzear zegoen esklabo bat gure oinetara egotzi zen eta haren jabearekin hitz egiteko eskatu zigun, jabearen opari bat termetan lapurtzen uzteagatik jaso behar zuen zigorra barka ziezaion.

Etxean sartu ginen eta esklaboari zigorra barkatzeko eskatu genion etxeko jabeari. Honela esan zuen:

“Zigorraren arrazoia ez da lapurreta, esklaboaren hutsegitea baizik, horregatik galdu dut-eta bezero baten oparia. Baina, bost axola! Zuen eskuetan uzten dut esklaboa.”

-Eskerrak eman genion hainbesteko mesedea egiteagatik, eta esklaboak musukatu egin gintuen, gure gizatasunagatik eskerrak emateko.

PETRONIO, Satiricon. K.o. I. mendea. Moldatua

Sirakusatik etorritako jendearen bidez, pozaren pozez jakin dut familia-giroan bizi zarela zure esklaboekin.

Esklaboak al dira? Bai, baina gizonak; esklaboak? Bai, baina lagun apalak; esklaboak? Bai, baina kideak esklabotasunean, haiek eta gu Fortunaren eskuetan gaude-eta.

SENEKA, Luziliori bidalitako gutunak. K.o. I. mendea. Moldatua



• Nekazaritza zen oinarrizko jarduera

• Nekazari txikiak zeuden, azalera txikiko soroak lantzen zituztenak.

• Lur-jabe handiak ere bazeuden: nekazariak eta esklaboak lantzen zituzten lurrak.

• Landetako etxea, “villae” izenekoa, sotoa, biltegia, ikuikuak, ardoa eta olioa egiteko prentsak... zituzten

Ekonomia oparoa - Nekazaritza



Ekonomia oparoa - Nekazaritza

Mahatsa zanpatzen

Idiak erabiliz goldetzea



• Hiriak denda eta lantegi beteta zeuden: zapatariak, bitxigileak, zeramikagileak, okinak, harakinak...

• Eraikuntzan, igeltseroak, arotzak, iturginak, margolariak, harginak, ...

Zapatariak

Harakinak

ZeramikagileakOkinak

ArotzakIturginak

Margolariak

Igeltseroak

Harginak

Ekonomia oparoa - Eskulangintza

Bitxigileak



Eskulangintza



Erromatar Inperioko lurraldeen ekoizpena



Ekonomia oparoa - Merkataritza

• Inperioaren barnean bahiz mugetatik kanpo.

• Garia, olioa, ardoa ... Iberiar penintsulatik.

• Itsaso Baltiko ingurutik urrea eta anbarra.

• Txinatik, espezieak, zeta eta kotoia.

• Afrikatik esklaboak



Ekonomia oparoa - Merkataritza



Hiriak - Antzinako Erromaren itxura

1. Panteoia. 2. Foro inperialak.3. Koliseoa. 4. Kapitolioa. 5. Maximoren zirkua.



Hiriak - Hasieran kanpamendu militarrak



Hasiera kanpamendu

militarrak

Gero, batzuk HIRIAK

bihurtu zirenCardus

Decomus

Hiriak - Hasieran kanpamendu militarrak



Hiriak - Erromatar hiri baten hondakinak: Timgad



Hiriak - Hiriari buruzko azken jarduera

ERROMATAR HIRIEN EZAUGARRIAK

ERAIKIN NABARMENENAK

ZERBITZU NAGUSIAK

OINPLANOA

ERDIKO ESPAZIOA

HIRIEN PLANOA KALE NAGUSIAK

ERLIJIORAKO

POLITIKARAKO

AISIALDIRAKO



Foroek zuten itxura



Koliseoa Titoren arkua



Karalaren termak Agriparen panteoia



Eraikuntza-teknikak (I)

HORMIGOIA

Harrien eta zementuaren nahastea, erresistentzia handikoa.

ZEMENTUA

Uraren, karearen eta harearen nahastea. Adreiluak elkarri itsasteko erabiltzen zuten erromatarrek.

MATERIAL BERRIAK

ERAIKUNTZA-TEKNIKAK



Eraikuntza-teknikak (II)

KUPULA

Esferaerdi formako estalkia (laranja erdiaren itxurakoa).

GANGA

Arku-segida, eremu handiak estaltzeko erabilia.

ARKUA

Elementu makurra; aukera ematen du hormen artean espazio zabalak irekitzeko.

ERAIKUNTZA-ELEMENTUAK

ERAIKUNTZA-TEKNIKAK



Erromatarren eraikuntza-teknikei buruzko jarduera

Esferaerdi formako estalkia (laranja erdiaren itxurakoa).

Arku-segida, eremu handiak estaltzeko erabilia.

Elementu makurra; aukera ematen du hormen artean espazio zabalak irekitzeko.

ERAIKUNTZA-ELEMENTUAK

Harrien eta zementuaren nahastea, erresistentzia handikoa.

Uraren, karearen eta harearen nahastea. Adreiluak elkarri itsasteko erabiltzen zuten erromatarrek.

MATERIALAK

ERROMATARREN ERAIKUNTZA-TEKNIKAK



Flora jainkosa

Venus

Misterioen villa



Mosaikoak (I)



Eraikin nagusiak - Foroa – Hiriko plaza



Eraikin nagusiak - Foroa – Hiriko plaza – Lehen eta orain



Eraikin nagusiak - Erromatar tenplua

Jainko-jainkosei eskainitako eraikinak



• Merkataritza trukeak egiteko gunea

Eraikin nagusiak - Basilika

• Geroago, kristauak, eliza eraikin handi eta bereziei deitzeko erabili zuten eta orain ere erabiltzen dugu.



Eraikin nagusiak - Anfiteatroa Gladiadoreen arteko borrokak

Gizonak piztien kontra Gizonak gizonen kontra



Eraikin nagusiak - Anfiteatroa



Eraikin nagusiak - Teatroa



Méridako erromatar antzokia



Eraikin nagusiak - Zirkoa



Erromatar zirkua, Ben-Hur filmean



Eraikin nagusiak - Termak



Eraikin nagusiak - Estoldak



Eraikin nagusiak - Galtzadak



Segovia

Eraikin nagusiak - Akueduktuak



Plasencia

Nerja

Mérida

Tarragona

Segovia

Nimes

Eraikin nagusiak - Akueduktuak



Araba

Córdoba

Mérida

Eraikin nagusiak - Zubiak

Cordoba

Alcántara

http://www.talleronline.com/modules/gallery/album207/vacaciones_en_caceres_y_boda_del_miguel_018?full=1



Marco Aurelioren zutabea

Danubio inguruko barbaroen kontrako garaipenen oroimenez.

Eraikin nagusiak - Zutabeak

Trajanoren zutabea

Trajanok dazioen (Errumania aldekoak) kontra irabazitako gudaren oroimenez eraikia

http://www.flickr.com/photos/andybellonline/95093598/



Medinaceli (Soria)

Bará (Tarragona)

Paris

Eraikin nagusiak - Arkuak



Adrianoren harresia Aurelianoren harresia



Eraikin nagusiak - Eraikinen prozesuaArkuak eraikitzeko,

harlanduak bastidore baten gainean muntatzen

zituzten.



Elikagaiak

Mediterraneoko laborantza

• Ogia, barazkiak, frutuak, arraina.

• Jakiak oliba-olioz prestatzen zituzten.

• Ardoa edari gogokoa zuten

• Arrainarekin janari berezi bat prestatzen zuten: “garum” izenekoa



Jantzia

Toga : erromatar hiritarrak bakarrik jantzi zezaketen Tunika

Estola

Beloa



Lana eta aisialdia

TermakZirkoa

Anfiteatroa



Domus = etxea Domus baten barrualdea



Bankete baten deskribapena

– Jakina, baina, zer zegoen afaltzeko? –galdetu zien Trimalzionek.

– Esango dizut, txerria jarri ziguten, lukainkez estalia. Inguruan, odolkiz eta tripotxez apainduta zegoen. Zerbak eta etxean eginiko ogi integrala ere bazegoen.

Hurrengo platera pastel hotza izan zen. Gainean, Hispaniako ezti aparta zuen, irakiten. Ez nuen pastelaren mokadu bat ere jan, baina eztia bai. Pastelaren inguruan, garbantzuak, eta intxaurrak barra-barra zeuden, bai eta sagar bana ere. Nolanahi ere, nik bi hartu nituen, eta hemen ditut aho-zapian bilduta, nire esklabo pertsonalari oparitxo bat eramaten ez badiot kristorenak esaten dizkit-eta.

Beste mahai batean hartz pusketa bat izan genuen. Nik puska ederra jan nuen, basurdearen zaporea zuen-eta.

Azkenik, gazta freskoa, almibarra, barraskilo bana, tripa pusketa bat, gibela platertxo batean, arrautzak, arbiak… Eta kitto!

PETRONIO, Satiricon. K.o. I. mendea. Moldatua



Intsula baten maketa

Hirietako etxeak ziren



Intsula

Haragia

Ogia

FrutaBarazkiakArraina

Hirietako etxeak ziren, beheko aldean dendekinVilla



Intsula

Insula4 edo 5 pisuko blokeak

– zurezkoak

Hirietako etxeak ziren, beheko aldean dendekin



Erroma eta Ponpeiako kale bat



Erromatar villek zuten itxura

1. Etxe handia.2. Biltegiak.3. Eskortak. 4. Zalditegiak.5. Errotak.6. Prentsak.

Nekazaritza-ustiategi handiak ziren

Villa



Villa

Hiritar aberatsen etxeak: (etxebizitza +

baserria)

Erromatar villek zuten itxura

Nekazaritza-ustiategi handiak ziren



Vulcano Mercurio

Plutón

Júpiter

VenusNeptuno

Vesta

Febo

Marte

MinervaCeres

Baco

Diana

Juno

Erromatarren jainko-jainkosak



Greziar eta erromatar jainko-jainkosen arteko baliokidetasuna



Tenpluak eraiki zituzten erlijio errituak egiteko. Greziar tenpluen antza zuten. Sakrifizioak eskaintzen zizkieten





Etxean aldare txiki bat izaten zuten hiru jainko-jainkosa mota gurtzeko:

- lareak: etxearen jeinu babesleak

- penateak, etxeko hornidurarako jainko-jainkosak

- maneak: arbasoen espirituak

Penateren aldarea Ponpeiako aztarnetan

Lareak, Herculanon aurkitutakoa Maneak, arbasoen

espirituak



K.o. I. mendean erlijio berri bat sortu zen: kristautasuna.

Nazareteko Jesusek jarraitzaileak izan zituen eta haiek mezu berria zabaltzen hasi ziren.

Mezuaren oinarria:

1.- Jainko bakarra dago eta haren begietara pertsona guztiak berdinak gara.

2.- Gizakiek elkar maite eta barkatu behar dute.

3.- Hauek beteta, hil osten betiko bizia izango dute saritzat.

Buruzagiei gustatuko al zitzaien?

Kristautasuna



Erromako enperadoreak hiltzen zirenean, erromatarrek jainko bezala gurtzen (adoratzen) zituzten.

Kristauek hori ez zuten onartzen.

Horrela, Kristo ondoren 250. urtetik aurrera, milaka kristau espetxeratu edo eta anfiteatroko lehoietara bota zituzten.

Bizitzak arriskuan ikusita, kristauak KATAKONBETAN (lurpeko galerietan) elkartzen ziren ezkutuan otoitz egiteko.Katabonbak

Kristautasuna



Kristautasuna

Kristo ondoren 250. urtetik aurrera, milaka kristau espetxeratu edo eta anfiteatroko lehoietara bota zituzten.

Bere erlijioa defendatzearren hil zituztenak, martiriak deitzen dira



Baina K.o. 313an Konstantino enperadoreak erlijio askatasuna eman eta beren errituak agerian egiten utzi zien.

Ordutik kristautasuna hedatu eta lehen basilikak (elizak) eraiki zituzten.

380an Teodosio enperadoreak kristautasuna Inperioko erlijio ofizial bakarra izendatu zuen eta beste erlijioak debekatu.

Ondoren erakunde bat sortuz joan zen: Eliza, Aita Santua burua zelarik.

Kristautasuna



Kristautasunaren sinboloak: krismoia

Lehen kristauek erabilitako sinboloa KRISMOIa zen. Hasieran, X bat zen, I batek zeharkaturikoa: Iesus Cristos-en inizialak, alegia. Geroago, I hizkiaren ordez, grekoko ρ (latineko “r” hizkiaren

baliokidea) erabili zuten, Xristos hitzaren lehenbiziko bi letrak adierazteko.



Artzain Onaren erliebea, sarkofago batean

Artzain jainkotiarra kristautasunaren lehenbiziko mendeetan sorturiko beste sinbolo bat zen. Mesias (artzaina) eta fededunak (artaldea) adierazten zituen, Jesusek fededunak artzainak artaldea bezala gidatzen zituelako.



Basilika: San Apolinar in Classe



Kristautasunaren hedapena



Eskultura: erretratuak



Eskultura: erliebeak Natura hila - Margoa

C:\Fakepath\18 Erromatarren Bizimodua Rg

Documents

Transcript of C:\Fakepath\18 Erromatarren Bizimodua Rg