Classa de 6au èr Tèma 2 Racontes fondadors, credenças e …€¦ · Autors deus cors : Catherine...

Autors deus cors : Catherine Lavie, Olivier Fourrier

1 Classa de 6au Tèma 2 Racontes fondadors, credenças e ciutadanitat dens la Mediterranèa antica au Ièr millenari abans J.-C. h

ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Tèma 2 Racontes fondadors, credenças e ciutadanitat dens la Mediterranèa antica au Ièr millenari abans J.-C.

LLaass ggrraannaass nnoocciioonnss ddeeuu ttèèmmaa

Sostèma 1 # Lo monde de las ciutats grècas. Sostèma 2 # Roma deu mite a l’Istòria

Sostèma 3 # La neishença deu monoteisme judiu dens un monde politeista

LLoo mmiittee ee ll’’IIssttòòrriiaa Lo mite qu’es un raconte fabulós de l'Antiquitat, a contienut sovent religiós. Qu’es

ua legenda assocada a un diu ; l'ensemble deus mites que fòrman la mitologia. L’Antiquitat qu’a produsit grans mites sodant comunautats e exprimint ua vision deu

monde. Com peu hèit religiòs qu’es important de distinguir lo mite de l’Istòria. L’Istòria que permet de destriar çò deu mite e çò de l’Istòria dens los grans tèxtes de

la tradicion. L’Istòria qu’acara los mites a hèitas istoricas provadas per traças observaderas et dataderas.

Lo mite qu’a ligams dab lo hèit religiós.

LLoo hhèèiitt rreelliiggiióóss Lo hèit religiós que qu’arremanda a las credenças deus òmis ; qu’es important de distinguir l’Istòria deu hèit

religiós. Lo hèit religiós que s’arretròba dens los mites, dens las credenças e dens la ciutadanetat grèca

(religion civica). Qu’es lo hèit religiós qui enquadra las societats anticas : las ciutats grècas, Roma, lo pòble

Ebrèu (judiu). Lo hèit religiós que hè partida de l’Istòria deus òmis.

UUnn ppaattrriimmòònnii ccoommuunn Lo patrimòni comun qu’arremanda aus mites, a la longa istòria e au hèit religiós qui an marcat la civilizacion europèa. Lo patrimòni comun qu’es

mitologic, religiós mes tanben culturau, istoric, artistic, politic.

6au

3 sostèmas 16 òras

SSoommaarrii ddee llaass rreessssoorrççaass

Cronologias Activitats Vocabulari Mapas Repèris istorics màgers Cors Mapa mentau



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Competéncias tribalhadas Repèris de temps

Se reperar dens l’espaci

Analizar e compréner un document : estudi deus tèxtes literaris o religiós

Activitats L’Iliade e l’Odissèa : un univèrs

comun peus Grècs 3ò

La ciutadanitat ateniana 3ò

Roma, deu mite a l’Istòria : l’arròtle d’Enea, la legenda de Remus et Romulus 6ò

L’Iliade et l’Odissèa : en comun en classa, s’interrogar sus la lor valor istorica e sustot amuishar com l’Iliade et l’Odissèa e constitueishen un univèrs mental. Lectura e estudi comun deu cant XX de l’Iliade, estudi d’un eròi omeric. Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. Tribalh evaluat evaluat, nòta perfectibla. Lectura e estudi comun de l’episòdi deu ciclòp dens l’Odissèa. Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. Tribalh evaluat, nòta perfectibla. La hèsta de las Panatenèas : hèita civica et religiosa d’Atènas (culte civic). Video, còrpus de documents (ajuda) puish escritura d’un guida per participar a las hèstas. Tribalh evaluat, nòta perfectibla. MESA EN PERSPECTIVA DE L’ESTUDI ISTORIC (lectura dens lo quadèrn de la sintèsi puish presentacion orau devant

la classa, reproduccion sus ua pagian dobla (format paisatge) dab personalizacion. Tribalh evaluat, nòta perfectibla.

Enea, princi trojan LAS ORIGINAS DE ROMA : lo mite. Dossièr distribuit aus eslhèves per binòmes : tèxte de Virgile, l’Eneida puihs l’Istòria romana de Tite-Live. Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. LAS ORIGINAS DE ROMA : L’arqueologia e la cronologia, presentacion peu professor au tablèu numeric. MESA EN PERSPECTIVA DE L’ESTUDI ISTORIC

SOMARI

Atènas, la ciutat au sègle Vau ab. JC.

« rasonar, justificar agís e causidas effectuats » que serà particularament sollicitat dens l’acarament deu mite e de l’Istòria

« practicar lengatges desparièrs en Istòria » per reconéisher çò qui depen (o non) deu raconte istoric.

Cooperar e mutualizar



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Neishença deu monoteisme

dens un monde politeista : extrèits de la Bíblia e eveniments istorics (587, 538), lo libi de la Genèsi 4ò

L’Iliade et l’Odissèa, cant XX, Homère

Lo combat deus dius. Atau, devant los lors vaishèths negues, los Grècs que s’armavan a l’entorn de tu, hilh de Pelea, insadorable de combats ; deu lor costat, los Trojans qu’arrengavan los lors batalhons suu tucòu de la plana. *…+ Tota la plana, conhida d’òmis e de pedanhs, qu’es resplendenta d’aram, la tèrra que retreneish deus pas deus batalhons qui s’arronçan en horrèra ; mes dus eròis, illustres entre tots, que caminan l’un contra l’aute au miei de las duas armadas, impacient de combàter, Enea, hilh d’Anchisa, e lo divenc Aquiles. Enea, lo prumèr, que’s hè endavant miaçant, en clinar lo cap devath lo son casco pesuc. Que pòrta un boclèr espés devant lo pièt, e qu’aborreish ua javelina hòrta ; lo hilh de Pelea que camina tanben contra lo Trojan […+. Quan e’s son arrapressats, l’aborrit Aquiles atau que’u devisa : « Enea, perqué, t’esluenhant tan hòrt de la toa tropa, e t’apitas devant jo ? lo ton desir e seré de’m combàter, dens l’esper de regnar suus valorós Trojans dab los medishs aunors com Priam ? Mes quan e’m tirarés la vita, Priam ne’t hicaré totun pas l’empèri en las mans : aqueth princi qu’a mainatges ; lo son esperit qu’es tot nèrvi, n’es pas briga un capvirat : e pensas que los Trojans e’t consacran a despart un camp supèrbe, frutèc en vinhas e en seguèras, entà que’n gaudeishes, si pereishi deus tons trucs ? Enea, que credi que compliràs malaisidament aquestes dessenhs ; la lança mea que t’a dijà hèit huéger. Ne’t se bremba pas mei que, t’encontrant solet, e luenh deus tons tropèths, que’t perseguii de pos dab los pès leugèrs sus las montanhas de l’Ida ? Alavetz ne’t gausavas pas arrevirar en huéger ; que t’acessès dens Lirnèssa, qu’escalabrèi dab l’ajuda d’Atena e deu poderòs Zeus ; Qu’i hasoi mantua captiva, e que las arpèi la doça libertat ; mes per çò de tu, Zeus e los autes dius que’t servèn la vita. Ne credi pas que’t sauvin uei, com t’ac ès persuadit au dehens deu ton còr. Vè, que t’aconselhi de t’arretirar en entrar au miei de la horrèra ; ne’t hiquis pas devant jo, de paur que ne se t’escadi pas quauque mau : mes lo dessenat ne jutja pas sonque la hèita. »

« Aquiles, ce’u respon Enea, ne pensis pas de m’evarjar dab las toas paraulas, com un mainatge flac. Que’t poirí aisidament jo-medish insurtar, desondrar ; Que’ns coneishem la soca, e, ensenhats deus racontes ancians deus òmis, que sabem qui estón los nostes pairs, per ne’us aver pas jamei vists ni tu ni jo : que disen que recebós lo jorn de Pelea la complida, e que la toa mair estó Tetis, ninfa marina deu peu suberbèth ; per jo, que’m glorifiqui d’estar lo hilh d’Anchise, e la mair qu’es Afrodita. En aqueste jorn los uns o los autes qu’auràn a plorar un hilhet son ; Pr’amor ne pensi pas que’ns dessepàrim après devís boharòcs, e que nse’n tòrnim atau deu combat. *…+ Enea qu’arronça ua javelina rapida contra l’espés e formidable boclèr, e tot a l’entorn lo boclèr que rugla dab la fòrça deu pampat ; Aquiles, estonat, qu’esluenha d’ua man vigorosa l’armadura deu son còs, pr’amor que pensava que la javelina longa deu magnanime Enea e penetraré shens pena. Lo dessenat ! Ne s’avisava pas au dehens de la soa pensada que los presents suberbèth deus dius ne podèvan estar copats ni floishar aisidament aus esfòrç deus mortaus. Lo trèit d’Enea ne pòt pas croishir lo boclèr ; Qu’es estancat per ua lama d’aur present d’un diu ; l’eròi trojan qu’a traucat las duas prumèras lamas, mes tres que tienen enquara pr’amor Efaistòs qu’a arrevestit aquesta armadura de cinc lamas espessas, duas d’aram, duas d’estam au devath, e ua lama d’aur que ne pòt pertusar la javelina de hrèisho. Aquiles, au son torn, qu’aborreish ua javelina longa, e que truca lo larg boclèr d’Enea près còsta lo cantèr, a l’endret on l’aram a lo mensh d’espessor, on lo cuer es hòrt leugèr : lo hrèisho deu Pelion que trauca l’armadura ; que retreneish deu bralump tumat. Enea que s’amassa autanlèu tot lo nèrvi, e qu’alonha lo boclèr, denhant d’estar trucat. La lança d’Aquiles que hrega l’espatla d’aqueste eròi, e que’s planta en tèrra arron d’aver esbreat los cantèrs d’aqueste boclèr, qui l’aprigava tot sancèr. Lo Trojan, s’avent guardat de l’arma tarribla, que s’estanca, e ua tristor que l’escureish los uelhs ; atau qu’es esglasiat en véder tan còsta la javelina en∙honsada dens la tèrra. Totun Aquiles, furiós, que s’abriva en tirar lo gladi ahialat, e shorrisclant ; alavetz Enea, d’ua man, que gaha un garròc, massa granassa : dus òmis, taus com aqueths de uei lo dia, ne la poirén lhevar, sol que l’aborreish shens pena. Aquiu,Enea dab aquesta pèira que truca Aquiles, qui s’abriva ; que tòca lo casco e lo boclèr, qui’u viran deu trespàs. Alavetz lo hilh de Pelea que s’aprèssa, e, dab la soa espada, que l’auré tirat la vita, n’avossi pas lo poderós Poseidòn, qui’us apreceu, sobte adreçat aqueras paraulas aus immortaus : « Ah ! Quina dolor e m’inspira lo e magnanime Enea, qui, vençut per Aquiles, e va davarar aus in∙hèrns, pr’amor d’aver cedit a las paraulas d’Apollon ; lo dessenat ! Ne’u virara pas d’ua mòrt funèste. Mes perqué aqueste eròi innocent e patiré deus maus qu’autes an ameritats, eth qui tostemps auherí presents agradius aus dius damorant a l’Olimpi ? raubem aqueste guerrièr au trespas, cranhem lo corroç de Zeus, s’es immolat per Aquiles ; lo hat d’Enea qu’es d’estar sauvat, per que la raça de Dardanòs ne perissi pas shens devarants ; aqueste princi que careish lo hilh de Cronòs entre tots los mainatges que concebón d’eth las hemnas mortaus. La familha de Priam qu’es vaduda odiosa a Zeus, e qu’es Enea qui regnarà suus Trojans, eth e los còishos deus sons còishos, dinc aus sègles mei estremats. » « O Poseidòn, ce’u respon l’augusta Herà, delibèra dens la toa sapiença si deves sauvar Enea, o perméter que, a maugrat de la soa valor, e sii vençut per Aquiles ; Atena e jo, que ns’èm engatjats dab juraments numerós, a ne pas jamei arrecussar luenh deus Trojans lo jorn fatau ; non, quan brilharé Troía abrasada au huec destructor qu’aurén alucat los valents hilhs deus Grècs. » Tant per tant Poseidòn audí aquestas paraulas, que s’abriva au miei deu combat, au miei deu fracatge de las lanças ; qu’arriba a l’endret on èran Enea e l’illustre Aquiles : autanlèu qu’espandeish un crum espés suus uelhs deu hilh de Pelea ; que desarriga deu boclèr d’Enea lo hrèisho guarnit d’aram, e que’u pausa aus pès d’Aquiles ; puish lhevant l’eròi trojan, que’u pòrta au dessús de la tèrra. Enea, emparat per la man d’un diu, que trespassa aisidament los rengs numerós deus eròis e deus pedanhs : lèu qu’arriba a l’estrem deu camp batalhèr, on los Caucònes e s’armavan per la guèrra ; qu’es aquiu que lo poderós Poseidòn e s’aprèssa de l’eròi, e que l’adrèça aqueras paraulas rapidas : « Enea, quau divinitat e t’aconselha, per la toa pèrda, d’atacar e de combàter lo valorós hilh de Pelea, eth qui es mei hòrt que tu e mei aimat deus dius ?

Corpus de documents distribuits aus eslhèves per binòmes (extrèits de la Bíblia/arqueologia/cronologia/contextualizacion) Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. Projeccion de tablèus illustrant la Bíblia, identificacion mercés a tèxtes MESA EN PERSPECTIVA DE L’ESTUDI ISTORIC

- Lectura et estudi comuns deu cant XX de l’Iliade, estudi d’un eròi omeric. Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. Tribalh avalorat, nòta perfectibla.

SOMARI

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Estrege’t d’ara endavant, quan encontraràs aqueste eròi, de paur que, a maugrat deus hats, n’arribis a las demoranças d’Adès ; mes quan Aquiles agi endurat lo trespàs, alavetz que poiràs dab hidança combàter aus prumèrs rengs, pr’amor nat aute deus Grècs ne’t balharà la mòrt. » Fin deu cant 20 de l’Iiade Arrevieada au francés de Jean-Baptiste Dugas-Montbel, 1828 -

DOCUMENT :

Extrèit de

L’Odissèa

d’Omèr. Cant

IX.

Ulisse e los sons companhons que tiran camin

e qu’arriban au país deus Ciclòps, aqueths

gigants d’un uelh unenc au bèth miei deu

front.

« Ulisse qu’arremarca ua tuta e, gavidat peu curiosèr, que decideish de l’explorar. Que part dab dotze deus sons companhons e qu’arriba de pos a l’espuga. Acerà, que descobreishen hromatges granàs, banas de metau conhidas de lèit e anherons numerós.

- Servim-nos e partim ce-disen los companhons d’Ulisse.

- Non ! Vedem qui es l’estatjant d’aquestes lòcs.

Ulisse e los sons companhons que s’installan, que hèn huec e qu’espèran. Quauquas minutas mei tard, la tèrra que tremòla e lo sòu que pòrta l’auburi de l’ompra gigantau. Polifème, lo ciclòp, qu’es tornat a casa. Un tridolar que gaha los Grècs. Qu’an audit a parlar deus ciclòps, hilhs de Poseidòn, diu de la mar. Aquejant lo son tropèth devant eth, Polifème

qu’entra dens la tuta que torna barrar mercés ad ua pèira granassa. Sobte, qu’aperceu los Grècs esglasiats.

- Qui ètz estrangèrs ?

- Qu’èm guerrièrs vienent de Troía. Los dius que ns’an arronçats sus la còsta e…

- Nosautes, los ciclòps, ne cranhem pas los dius ! Que’us èm superiors. Çò disent, Polifème que gaha dus deus companhnons d’Ulisse que’us espoteish lo cap e que’us minjasseja. Assadorat, que’s jatz e que s’adrom.

Ulisse que s’interròga alavetz : « E me’u vau tuar dab lo gladi ? Mes com apuish sortir d’aquesta espuga ? La pèira d’entrada qu’es tan pesuga que jamei ne la poiram possar… Que devi trobar un aute mejan… » La nueit que passa. Qu’es l’esguit deu dia. Polifème que’s deishuda. Com esdejuar que minjassa dus autes companhons d’Ulisse puish que sòrt har pàisher lo son tropèth. Lo ser dus Grècs que’u sèrv enquara com disnar. Ulisse que s’aprèssa alavetz deu ciclòp :

- Ciclòp, acceptarés aqueste vin deliciós ? Lo gigant qu’engoleish lo beuratge en un còp.

- B’es bon ! Balha me’n enquara. Com e’t hès ?

- Que’m hèn arrés.

- E be arrés, jo tanben que’t vau har un present ; que’t minjarèi en darrèr, aciu lo present. Puish, beriac, lo ciclòp que’s jatz e que s’adrom. Ulisse e los sons companhons que s’arronçan suu pau qu’avèvan talhat en l’abséncia deu gigant. Qu’es hicat dens lo huec, portat a l’arroi e en∙honsat dens l’uelh deu ciclòp. L’esberròc de Polifème que rebombeish au luenh. Los Grècs que s’econen au hons de la tuta quan autes Ciclòps, alertats peus crits de Polifème, qu’acoren.

- Qué s’escad ? ce demandan de l’endehòra. Qui t’ataca ?

- Qu’es arrés ! arrés !

- Arrés ? Qu’es alavetz quauque mau qui’t vien deu gran Zeus, diu deu cèu e de la tèrra, governador de l’Olimpi. Ne podem pas arren. Invòca lo ton pair Posseidòn lo noste rei. En aqueras paraulas, que se’n tòrnan. L’endoman, Polifème qu’orb la tuta e que daisha sortir lo son tropèth. Cranhent que los grècs ne s’escapin, que daisha passar las bèstias ua per ua e que’us bailina l’esquia. Mes Ulisse e los sons companhons, rusats, que’s son en∙huistats devath las aulhas e los marros e non sus las lors arreas. Un per un, que s’i escaden a quitar la tuta. Libres, que tòcan la còsta, que pujan suu lor vaishèth, que pihan las velas e autanlèu, que tiran tà mar larga. Ulisse ne’s pòt pas arretiéner de s’adreçar au ciclòp. D’ua votz escarniva, que ditz :

- Ciclòp, aqueth qui t’a tirat l’uelh qu’es Ulisse, lo hilh de Laerta, lo vencedor de Troía, lo rei d’Itaca.

Polifème, hòu de dolor e d’arrauja, que s’adreça alavatz atau au son pair : - ô Posseidòn, s’es vertat que soi lo ton hilh, hè qu’aqueste Ulisse ne se’n tòrni pas jamei a casa o au mensh que se n’i tòrni pas sonque a bèth seguit de malastres numerós.

Lectura e estudi comun de l’episodi deu ciclòp dens l’Odissèa. Tribalh de reescritura dab illustracion en binòmes, placard A3. Tribalh avalorat, nòta perfectibla.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

SOMMAIRE

Re

pè

ris

de

ns

lo t

em

ps

Sègle VIIIau abans J.-C. 1

èras ciutats grècas

431 a 404 abans J.-C. guèrra deu Peloponèse

776 abans J.-C. los prumèrs Jòcs olimpics

Sègle VIIIau abans J.-C., los poèmas d’Omère, L’Iliade et l’Odissèa

508 abans J.-C., neishença de la

democracia a Atènas

Sègle VIau abans J.-C.

Fin deu sègle VIIau-VIau Colonizacion grèca

443-429 abans J.-C. Periclès estratègue a Atènas

753 abans J.-C., Fondacion de Roma

REPUBLICA de 509 abans J.-C. a 27 abans J.-C.

44 abans J.-C. Juli Cesar Que vad dictator a vita

27 abans J.-C. Auguste que vad lo prumèr emperaire

roman, fin de la Republica

27 abans J.-C. EMPÈRI

Sègle Xau abans J.-C. Formacion deus

reiaumes israelitas

640-609 abans J.-C. refòrmas religiosas de Josiàs

587 abans J.-C. Destruida deu Temple 1

èr,

exili deus Israelitas a Babilòne

538 abans J.-C. afirmacion deu monoteisme judiu

VIIau- debut de la nosta èra Escritura e aplec deus tèxtes qui compausan la Bíblia ebraica

63 abans J.-C. Conquista romana

70 après J.-C. Susmauta e destruida deuTemple 2

au

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Apèrs – tribalhar & compréner

CCoorrss dd’’eessccoottaarr eenn MMpp33 ssuurr iissttooggrraaffiiaa :: hhttttppss::////hhiissttooggrraapphhiiee..nneett//

VVooccaabbuullaarrii Sostèma 1 # Lo monde de las ciutats grècas

Acropole (l’) : lo tuc fortificat on trobam los temples sacrats màgers d’Atènas. Agòra : plaça qui amassa la comunautat deus ciutadans. Qu’es lo centre religiós, politic e civic de la ciutat d’Atènas. Ciutat (ua) : Ensemble format per ua vila, lo son territòri rurau e ua partida deus sons estatjants (ex : Atènas, Corinta, Sparta, Focea). Ciutadan : que participa a la vita politica de la ciutat ; que vòta, que jutja e que pòt estar eslejut o cadut au sòrt. Colonia (ua) : ua ciutat creada per un grop de Grècs en dehòra de la Grècia (ex : Massalia). Culte (un) : un ensemble de rites (gèstes, pregàrias, ceremonias) destinats a har aunorança aus dius. Democracia (la) : un govèrn qui apartien a l’ensemble deus ciutadans. Ecclesia (l’) : Amassada deus ciutadans. Esclau (un) : Persona qui n'es pas libra mes qui apartien a un mèste, l'esclau qu’es considerat com un objècte. Eròi : ua persona neishuda d’un mortau e d’un diu o d’ua divessa (Ector, Aquiles…). Oplite (un) : en Grècia, ciutadan-soldat pegusament armat e coirassat. Metèc : estrangèrs domiciliat a Atènas. Los metècs que pagan ua taxa especiau, lo metoikòn, e que deven dehéner la ciutat com los ciutadans Mite grèc (un) : lo raconte de las hèitas d’un diu o d’un eròi grèc. La mitologia qu’es l’ensemble deus mites. Oligarquia : regime politic on lo poder es detienut per un petit nombre de personas. Panellenic : qui es comun a tots los Grècs (ex. : Olimpia qu’es un sanctuari panellenic). Politeista : un credent en mantun diu ; qu’es lo contrari d’un monoteista. Sanctuari : un territòri religiós consacrat a las divinitats. Tirania : govèrn qui contaròtla tots los poders, de còps crudèl e qui es gavidat per un tiran.

SOMARI

10 mots d’arretrobar dens

mots mesclats

https://histographie.net/



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

VVooccaabbuullaarrii Sostèma 2 # Roma deu mite a l’istòria

Auspicis : signes mandats peus dius aus òmis. Comices : acamp deus ciutadans. Consul : magistrat superior eslejut per un an, qui dirigeish lo govèrn e l'armada. Empèri : ensemble deus territòris conquesits e gavidats per Roma. Epopèa (ua) : raconte qui canta la glòria d’un personatge o d’ua ciutat. Etrusc : nom d’un deus pòbles vivent en Italia e davantejant los Romans. Forum : plaça e lòc d’amassada peus ciutadans romans. Noblessa : familhas ricas qui l'un deus membres es vadut consul ou senator. Oligarquia : regime polit ic on lo poder es detienut per un petit nombre de personas. Patricians : ciutadans privilegiats, descendents d'ua familha romana vielha e illustra. Peregrin : òmi libre estrangèr. Plebeians : « ciutadans ordinaris », valent a díser tots aqueths qui ne son pas patricians. Republica : (deu latin res publica la «causa deu pòble») fòrma de govèrn on lo poder es exercit per las personas eslejudas per los ciutadans. Senat : amassada permanenta constituida per ancians magistrats.

VVooccaabbuullaarrii Sostèma 3 # La neishença deu monoteisme juif

Bíblia ebraica : lo libi sacrat deus judius. Diasporà judiva (d'un mot grèc qui significa dispersion) : la dispersion deus Judius capvath lo monde. Lo tèrmi que s'aplica tanben aus Judius installats hòra de Palestina. Ebrèus (los) : membres de la tribú d’Abraham et los lors descendents. Judaisme : la religion deus judius. Judeans (los) : estatjants deu reiaume de Judà dinc a 587 abans Jesus-Crist. Judius (de Judà, lo reiaume conquesit peus Babilonians) : lo nom balhat aus Ebrèus o aus lors descendents après la conquista babiloniana. Lo mot judiu escriut dab ua majuscula que designa los practicants deu judaisme. Messias : dens la religion judiva, l'envejat de Diu qui deu desliurar lo reiaume d'Israel. Monolatria (la) : qu’es ua fòrma deu politeisme, qui reconeish l'existéncia de mantun diu mes qui ne venèra un de preferéncia, e lhèu a l'exclusion deus autes. Monoteisme : la credença en un sol diu. Qu’es lo contrari de politeisme. Pagan (un) : persona qui n’es pas monoteista com los Judius, e qui es donc politeista.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Palestina : lo nom utilizat a partir de l'epòca romana per designar lo territòri de l'ancian Canaan. País de Canaan : Palestina de uei, aperada tanben « Tèrra promesa » dens la Bíblia ebraica. Profèta : un òmi encargat per Diu de transméter las soas paraulas. Shabbat : dens la religion judiva, lo jorn de repaus setmanèr consacrat a Diu (deu diveis ser au dissabte ser). Sinagòga (deu grec sunagôgê, amassada) : un ostau on s’amassan los Judius per pregar, léger e comentar la Bíblia. Torah : los cinc prumèrs libis

de la Bíblia (Genèsi, Exodi,

Levitic, Nombres et

Deuteronòme) qui

defineishen la lei judiva e lo

son ensenhament.

MMaappaass

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

MMaappaass

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

MMaappaass Lo monde de las ciutats grècas.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

MMaappaass Roma deu mite a l’istòria.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

MMaappaass La neishença deu monoteisme judiu.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Repèris istorics màgers Sègle VIIIau abans J.-C. : Homère e fondacion de Roma Deu sègle VIIau abans J.-C. au debut de la nosta èra : mei de sèt sègles per escríver la Bíblia. Sègle Vau abans J.-C. : Atènas au temps de Periclès

Cors

11.. LLoo mmoonnddee ddee llaass cciiuuttaattss ggrrèèccaass..

Las ciutats grècas que son independentas et rivaus… Las ciutats grècas que son independentas e que possedeishen lo lor regime politic pròpi : la democracia a Atènas, l’oligarquia a Sparta, la tirania

a Siracusa.

Las ciutats grècas n’an pas nada unitat politica e que s’entrafrontan regularament per la dominacion deu monde grèc. Atau, de 431 a 404

abans J.C., au temps de la guèrra deu Peloponèse, la ciutat de Sparta e las soas ciutats aliadas que combaten las ciutats de la Liga de Delòs gavidada per Atènas. A partir deu sègle VIIIau abans J.C., los Grècs que fondan ciutats a l’entorn de la mar Egea puish colonias tot a l’entorn de la mar Mediterranèa. La ciutat de Focea que fonda per exemple Massalia (véder mapa).

SOMARI SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

SOMARI

dius, eròis,

òmis grecs



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

… mes unidas per la civilizacion ellenica

Los Grècs que son units per la religion. Que son politeistas, qu’adòran las medishas divinitats e que cantan los medishs eròis (Ulisse, Eraclès).

Que partatjan tanben ua cultura comuna : la lenga, l’alfabet e los racontes de l’Iliade e de l’Odissèa. Los Grècs que

festejan aquesta unitat pendent las hèstas panellenicas com los jòcs olimpics. Mes que partatjan tanben sanctuaris comuns (Delfa per Apollon, Olimpia per Zeus) e quen combaten los medishs ennemics (sustot los Pèrses pendent las guèrras medicas).

La cultura comuna deus Grècs qu’es realizada per l’Iliade e l’Odissèa. L’Iliade e l’Odissèa qu’es atribuida a l’autor Omère. Mes los

poèmas qu’emprontan istòrias de mantua epòca qui s’estira de 1200 a haut o baish 750-720 abans la nosta èra. Los poèmas omerics que pausan la question deu rapòrt entre tradicion orau e tèxte escriut, e la deu temps long de la redaccion. Com peus tèxtes biblics, qu’i a shens qu’un sol autor e ne coneishem pas los lors noms.

L’eròi omeric qu’es un modèle enta’us qui detienen lo poder dens las ciutats grècas : aqueste modèle qu’es aqueth d’ua vita

braca mes plan empleada. La valor, la glòria, l’integracion au son grop sociau e lo secors portat aus sons amics que serveishen de modèle d’educacion aus gojats cultivats. L’Iliade e l’Odissèa que permeten tanben aus Grècs de definir qui èran. Lo ciclòp Polifème dens l’Odissèa que viu sol, dens ua tuta, qu’es antropofague (que minja umans) e ne coneish pas que la lèit. Au contra, çò qui caracterisa los Grècs : l’ostau (lo larèr), l’agricultura (las cerealas), lo vin.

Las ciutats e los lors ciutadans Lo ciutadan qu’es un membre d’ua comunautat d’òmis apartienent a ua ciutat. Cada ciutadan que deu complir lo dever en combàter per dehéner la ciutat mes tanben en arrespectar las soas leis. Que possedeish drets politics (votar, har ua magistratura) e civics (maridà’s, possedir tèrras). La democracia, neishuda a Atènas au sègle Vau abans J.C., que permet au ciutadan de participar a la vita politica. Las refòrmas progressius deus legislators

Solon, Clistèna e Periclès qu’emparan l’egalitat politica e juridica entre los ciutadans de la ciutat. Mes los ciutadans a Atènas que son minoritaris pr’amor que los sols òmis neishuts de pair e mair ciutadans e pòden obtiéner aqueste estatut. Las hemnas,

los mainatges, los eslaus e los estrangèrs que son estremats de la ciutadanetat. Los estatjants mei numerós de la ciutat ne son pas ciutadans.

La ciutadanetat ateniana que’s defineish per la participacion deus ciutadans a la vita politica, a la defensa de la ciutat e a la religion civica. La hèsta de las Panateneas qu’es la manifestacion màger deu culte hèit a la divessa protectora de la ciutat (Atena). La frisa de las panateneas qu’es un baish-relieu qui ondra lo temple deu Partenon sus l’Acropòle. Que testimònha

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

d’ua practica concrèta de la ciutadanetat capvath lo culte civic au temps de Periclès. Qu’amuisha que l’exercici de la ciutadanetat es tanben inscriut dens l’espaci urban.

11.. RRoommaa,, ddeeuu mmiittee aa ll’’iissttòòrriiaa

Roma, ua ciutat de las originas miticas Los Romans que contan que descenden deu princi trojan Enea (hilh de Venus) qui avèva huejut la mortalha e lo sacatge de la ciutat

grèca soa peus Aqueans. Arribat en Italia après un long viatge, que contracta ua aligança dab lo rei deu pòble locau e qu’esposa la soa hilha. A la mòrt deu rei, que vad lo rei deus dus pòbles amassats. Atau, Roma que seré estada fondada per Romulus e lo son hrair Remus descendents d’Enea e deu diu Mars en 753 abans J.C. Abandonats sus las arribas de Tibre e neurits per ua loba puish ensenhat per un aulhèr, que decideishen de fondar ua ciutat. Mes Romulus e Remus que’s pelejan e Remus es tuat dens l’acarament. Romulus que vad donc rei de la ciutat. Sheis reis que l’aurén succedit abans la mesa en plaça de la Republica en 509 abans J.C.

D’après l’autor Virgile, le ròtle d’Enea, princi trojan, qu’es lo ligam entre lo monde de l’Iliade e Roma. Qu’es ligat a la

pujada en poténcia de Roma e la volontat deus Romans d’aparéisher com los successors legitimis de la poténcia grèca. Atau, a partir deu sègle Ièr abans J.C., lo mite de la fondacion de Roma per Romulus qu’es utilizat peus gavidaires de la ciutat come Juli Cesar o

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

l’emperaire Auguste pr’amor que’us permet de justificar lo lor poder. Las originas legendàrias de Roma que’u balhan prestigi e que la hèn aparéisher com designadas peus dius per dominar lo monde.

Dens l’Istòria romana de Tite-Live, l’autor antic n’es pas eth medish convençut de la legenda que conda. Tanben, las descobèrtas arqueologicas recentas ne permeten pas de certificar la legenda. La muralha deu sègle VIIIau lèu batiada « muralha

de Romulus » descobèrta en 1988 mes tanben la « tuta deu Lupercal » arretrobada en 2007 devath l’ostau d’Auguste ne confirmen la legenda ; ondrada de l’agla imperiaul, la tuta que poiré estar arreligada a la propaganda imperiau. Segon la legenda, la loba qu’i auré acessat e neurit Remus e Romulus.

Que cau donc retiéner dens la legenda de Remus e Romulus un raconte de fondacion : qu’i tròban ua glorificacion deu deviéner « futur » de la vila de Roma, e de l’espandiment de la soa dominacion suu monde mediterranèu. L’arqueologia qu’ensenha un poblament deu siti de Roma autanlèu lo sègle Xau ab. J.-C., dab ua transformacion màger au sègle VIIIau abans la nosta èra. Los istorians qu’an la pròva que reis e regín solide la ciutat a la soa debuta pr’amor l’arqueologia que confirmè los racontes de la tradicion afirmant que reis étruscs e gavidèn la ciutat dinc au sègle VIau abans J.C. Ad aquesta epòca, Roma que’s transfòrma pregondament dab la construccion d’ostaus, de palais e de temples mes tanben d’ua clauson navèra. La Republica que s’installa a petits drins, a partir deu sègle VIau abans J.C. e que remplaça la reiautat.

22.. LLaa nneeiisshheennççaa ddeeuu mmoonnootteeiissmmee jjuuddiiuu

Los Ebrèus, un pòble de l’Orient ancian Los Ebrèus que serén vienuts Mesopotamia per installà’s dens lo país de Canaan au sègle XIIIau abans J.C. Que viven dinc au sègle Viau dens reiaumes independents (de Judea e d’Israel). Qu’enduran las invasions deus Assirians puish deus

Babilonians entre los sègles VIIIau e VIau abans J.C. Las invasions pèrsas, grècas e romanas que son l’encausa de la disparicion deus reiaumes e qu’entrainan

la diasporà deus Ebrèus. Deu sègle VIau abans J.C. a la fin deus reiaumes ebrèus, las partenças deus Judius de Canaan que son nomerosas e que’s multiplican cap a 70 après J.C. arron la destruccion deu temple de Salomon peus Romans e l’interdiccion de víver a Jerusalèm. Hòra de Palestina, las comunautats que s’amassan e que practican lo lor culte dens sinagògas dab l’autoritat deus rabbins (capdaus religiós) qui legen e interprètan la Bíblia ebraica.

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

La Bíblia e la neishença deu monoteisme La Bíblia qui conda l’istòria deus Ebrèus qu’es en partida un raconte legendari. Atau las honts istoricas ne pòden pas confirmar las

hèitas escadudas abans lo sègle VIIau abans J.C. La Bíblia ebraica que fonda lo prumèr monoteisme. Que conda l’aligança deus Ebrèus dab lo lor diu Iahvé per mèdi deus profètas Abraham et Moise.

Los istorians qu’estiman que los Ebrèus e passèn de la monolatria (lo hèit d’adorar un diu unic en lo tot preferir aus autes, shens negar l’existéncia d’autes dius) au monoteisme (l’idea que n’i a pas sonque un diu unic creator deu monde) au moment de la horabandida a Babilòne. Los eleits (aquestes qui

dominan) que son alavetz mudats deu reiaume de Juda dinc a Babilòne peus vencedors. Lo despatriament e lo tornar (en 538 abans J.-C.) que son tanben moments decisius dens l’elaboracion deus tèxtes biblics.

Dens la Bíblia deus Ebrèus, la Genèsi qu’es l’afirmacion neta deu monoteisme, e pas mei de la monolatria, dab un Diu creator unic e preexistent a la Creacion. Un ligam privilegiat qu’es teishut entre diu e l’òmi e donc l’ensemble de l’umanitat. Que tròban tanben dens lo raconte de la Genèsi hòrt de ficcion subertot per la presentacion de las originas de l’umanitat. Enfin que

s’arretròba dens l’istòria de las arts simbèus o scènas numerós evocant los episòdis de la Genèsi.

La Lei o Torah (5 libis) :

Genèsi

Exòde

Levitic

Nombres

Deuteronòme

Los Profètas o Neviim que son divitis en duas partidas de senglas 4 libis : -los 4 “profètas prumèrs” :

Josué,

Jutges,

1 e 2 Samuel,

1 e 2 Reis -los 4 “profètas darrèrs” :

Isaié

Jerémias

Ezequiel

Los Dotze (los dotze qu’amassa los libis de Osea, Joel, Amòs, Abdias, Jonàs, Miquea, Nahum, Habacuc, Sofonia, Aggea, Zaquàrias, Malaquia)

Dens los Escriuts o Quetovim que caben 11 libis.

Los Psaumes

Los Arreprovèrbis

Lo libi de Jòb

Ruth

Cantic deus cantics

Qohelet

Lamentacions

Esther

Daniel

Esdràs + Nehemia

1 e 2 Cronicas

La Torah qu’evòca la vaduda deu monde e deu pòble ebrèu e que balha los comandaments per víver. Qu’explican las basas de la relacion d’aligança entre Iahvé (Lo Senhor) e lo pòble ebrèu.

Tots aquestes libis, los prumèrs mei istorics, los darrèrs arrecaptant paraulas deus poetas, que’ns hèn seguir las infidelitats deu pòble d’israel au cors de l’Istòria e los esfòrç deus profètas per restaurar l’aligança dab Iahvé.

Que son libis de sapiença qui convidan a meditar sus la relacion d’aligança de cadun a Iahvé.

Bíblia ebraica « Bíblia deus judius »

SOMARI



ttp

s://

his

togr

aph

ie.n

et/

htt

ps:

//h

isto

grap

hie

.net

/

Map

a m

en

tau

SOMARI

Classa de 6au èr Tèma 2 Racontes fondadors, credenças e …€¦ · Autors deus cors : Catherine...

Documents

Transcript of Classa de 6au èr Tèma 2 Racontes fondadors, credenças e …€¦ · Autors deus cors : Catherine...