GAUR EGUNGO JASANGARRITASUNAREN EGOERA

Ikurra Balorazioa

Ona

Txarra

Hobetu beharrekoa

1992. urtean Rio de Janeiroko hirian, garapena etajasangarritasunari buruz egin zan nazioarteko batzarrean,garapen jasangarria bultzatzeko akordioa hartu zan etahorretarako Tokiko Agenda 21-a sortu zan.

Egitasmo hau landu eta bultzatzeko, lehenengo eta behinbeharrezkoa da gure ingurua eta gizartea zein egoeratandagozan jakitea.

Horregatik egin da eskuartean dozun eskuliburu hau.2003. urte osoan zehar Lea Artibaiko Amankomunazgoaketa berau osotzen daben herrietako parte hartze foroeta-ko jende askok egindako lan edar baten ondorioa da.

Komenigarria litzake txosten hau arretaz irakurtzeazbatera, laister martxan jarriko dogun ekintza planarendiseinuan zeuk be parte hartzea. Azken batean, amanko-munazgoa eta berau osotzen daben herriak zeureak bebadira eta berauen etorkizunaren jasangarritasuna zeureardura be bada.

Ez uste izan zeure eritzia alperrikakoa danik.

IÑIGO ANSOLA KAREAGA(Lea-Artibai Amankomunazgoko Lehendakaria)

©Lea-Artibaiko AmankomunazgoaTestuak: Lea-Artibaiko AmankomunazgoaDiseinu eta maketazioa: Kaioa A.S.P.Inprimatzailea: GraphidapsL.G.:

%100 zuntz birziklatuz sortutako paperarekin egindako inprimakia (barneko orriak) etakartulina guztiz ekologiko eta kloro gabea (azalak).

Erabilitako ikurrak:

V. Ingurugiro alderdien giltza:

- Ura- Hondakinak- Energia- Airea eta akustika

31

39

43

45

VI. Ingurugiroan eraginaduten jarduerak

VII. Ingurugiro arriskuak

VIII. Lurralde antolaketa etaudal planeamendua

IX. Garraio eta mugikortasuna 47

Aurkezpena

IV. Oinarrizko zerbitzuak eta bizi kalitatea:

- Etxebizitza - Osasuna - Hezkuntza- Kultura- Euskara- Gizarte zerbitzuak

III. Eremu ekonomikoa eta lan eremua

II. Eremu demografikoa

I. Eremu fisiko eta naturala

9

11

15

19

23

Aurkibidea

X. Partaidetza51

Tokiko Agenda 21 garapen jasangarria lortzeko lan prozedura da.Udal proiektu honek biztanleen bizi-kalitatearen hobetzea bilatzen du,honako puntuak kontutan harturik:

1. Ingurumenarekiko errespetu eta babesa2. Zuzentasun eta justizia soziala3. Ekonomiaren garapen orekatua

Tokiko Agenda aurrera eramateko hurrengo pausuak jarraitubehar dira:

• KONPROMEZUA HARTU: 2002Udalek jasangarritasunarekiko konpromezua hartu eta Tokiko

Agenda 21 abian jartzen dute.

• JASANGARRITASUN DIAGNOSTIKOA EGIN: 2003 (eginda dago)Hau da, benetako gizarte, ekonomia eta ingurumenaren argazki

bat ateratzea, momentu honetan nola gauden jakiteko.

• EKINTZA PLANA: 2004 (aurten egin behar dena)Hiritarren bizi-kalitatea (ingurumena, garapen ekonomikoa, eta

justizia soziala) lortzeko ekintza zehatzak definitzen dira. Ekintzahauek nork, noiz eta nola egin behar diren zehazten da, eta ekintzahauen eboluzioa denboran zehar neurtzeko adierazleak ezartzendira.

• EXEKUZIOAZehaztutako ekintzak burutzen dira, eta adierazleen bidez era-

ginkortasuna ebaluatzen da.

Prozezu honen atal bakoitza aurrera eramateko, beharrezkoa daherritarron partaidetza. Partaidetza hau bideratzeko herritarrenforoak antolatzen dira. Berton herritarrok gure ideiak eztabaidatu,iritziak eman, eta udalarekin batera burutu beharreko ekintzak era-bakitzen ditugu.

TOKIKO AGENDA 21

1122

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa osatu eta ikerketahonen xedea diren zortzi udalerriak ondorengoakdira: Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Ispaster,

Lekeitio, Markina-Xemein, Mendexa eta Ondarroa.

Udalerri hauek 145Km2ko azalera betetzen dute,Bizkaiko Lurralde Historikoaren %7 gutxi gora behera.

Geografikoki, eskualdea bi bailara nagusik osatzendute, Lea eta Artibai ibaiei dagozkienak hain zuzen ere.Hauez gain, Kantauri itsasoan itsasoratzen diren bestezenbait arro txiki ere badaude.

Eskualdeko ezaugarri nagusietako bat, erliebe malkartsua da.Orokorki, mendi hegal nabarmenek eta bailara estu eta oso sako-nek osatzen dute.

Lea-Artibaiko eskualdea EAEn balore eta erakargarritasun eko-logiko handienetarikoa duen zonaldea da, lurraldearen kontserba-zioaren egoera ona dela eta. Hau, azken hamarkadetako popula-zioaren garapen egokiaren ondorio izan da, ondarea naturala etakokatzen den lurraldearen ondare fisiko propioak hipotekatu gabegaratzen jakin izan duelako. Euskadiko beste zenbait zonaldetanelkarbizitza ez da hain harmonikoa izan.

1144

Gaur egun, eskualdeko estal-dura begetala potentzialki exis-titu beharko litzatekeenarendesberdina da eta Pinus radiata-ren eta eukaliptoaren baso lan-daketez eta belardi eta labo-rantzez osatua dago nagusiki.

Aztertu ditugun Lea-Artibaikoudalerriek babeserako natura al-detik interesgarri diren guneak,zuhaitz bereziak, ibilbide eta ba-sabideak eta interes geologikoaduten puntu (Mendexa eta Be-rriatuako kostaldeko ibarbideak,Otoio mendia eta bertako itsas-labarra, Oiz mendia eta Leaibaia) ugari dituzte.

EREMU FISIKO ETA NATURALA

Balio eta erakargarritasunekologikoa

Landaretza autoktonoa

Balorazioa

1166

EAE: 288 biz./km2

Bizkaia: 506 biz./km2

Lea-Artibai: 175 biz./km2

LEA-ARTIBAI

Lekeitio: 3859.5 biz./km2

Ondarroa: 2711.4 biz./km2

Ondarroa

Berriatua

Ispaster

Gizaburuaga

Markina-Xemein

Etxebarria

Lekeitio

Mendexa

Markina-Xemein: 75.0 biz./km2

Berriatua: 54.7 biz./km2

Mendexa: 50.7 biz./km2

Etxebarria: 43.7 biz./km2

Ispaster: 27.9 biz./km2

Gizaburuaga: 23.0 biz./km2

HERRIZ-HERRIKO POPULAZIOAREN DENTSITATEAK:

Lea-Artibain 24.878 pertsona zeuden erroldatuta 2003. urtean,udalek emandako datuen arabera.

Eskualdean bi udal eredu desberdin aurki ditzakegu: alde batetatikondo osatuta eta garatuta dauden herriguneak (Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroa) eta bestetik tamaina txikiagoko entitateak,oraindik nekazal tradizioaren kutsua mantentzen dutenak eta popula-zio sakabanatua eta 1000 biztanletik beherakoak (Berriatua, Etxebarria,Gizaburuaga, Ispaster eta Mendexa).

Hala ere, kontutan hartu behar da tamaina txikiagoa duten herrihauetako batzuk direla, aktibitate industrialaren ikuspuntutik, eskual-de mailako sare ekonomikoa jasaten dutenak, bide batez bertoko gara-penean lagunduz. Modu berean, beste herri handietako biztanleakjasotzen dituzte, etxebizitza lortzeko zailtasunak direla eta, bertarajoaten baitira bizitzera.

BIZTANLE KOPURUA UDALERRIKO:

Berriatua: 1083 biz.

Etxebarria: 791 biz.

Gizaburuaga: 145 biz.

Ispaster: 630 biz.

Lekeitio: 7333 biz.

Markina-Xemein: 4770 biz.

Mendexa: 365 biz.

Ondarroa: 9761 biz.

1188

Populazioaren dentsitatearidagokionez, 2003an, Lea-Artibaiosotasunean hartuta parametrohau 173,8 biztanle/Km2 inguruankokatzen da, Bizkaiko LurraldeHistoriko (511,2 biz/km2) etaEAEko (292 biz/km2) batezbeste-ko baloreak baino askoz txikiagoadelarik.

Herri mailan, Lea-Artibain bierrealitate aurki ditzakegu baitaere: batetik herri txikiak eta jendegutxien dutenak daude, bertakodentsitatea 80 biz/km2 baino txi-kiagoa izanik; eta bestetik osodentsitate altuak dituzten herriak,2500 biz/km2tik gora dutenak.

EREMU DEMOGRAFIKOA

Biztanleriaren eboluzioa

Biztanleriaren batezbestekoadina

Balorazioa

2211

1.irudia. Lea-Artibaiko populazio langilearen bana-keta aktibitate arloaren arabera banatuta. 2001.

Iturria: EUSTAT

Zerbitzuak

Nekazaritza

Eraikuntza

Industria

Lea-Artibai eskualdeko ekonomiaren ezaugarrietako bat, histori-koki lehen sektoreak izan duen garrantzia da, bai arrantzak eta baitanekazaritza eta basogintzak ere. Industria, zeinak geroz eta indareta presentzia gehiago hartu duen, tradizionalki lehen sektorekoaktibitateekin lotuta egon da –adibide gisa nekazaritzako elikagaienkontserba industriak, egurraren transformazioa, etab-.

Hala ere, lehen sektorea gaur egun ez dago bere momenturikonenean, zenbait faktore direla medio: betiko nekazal-abeltzantza-ren errentagarritasunaren jaitsiera, itsasoaren gehiegizko ustiapenakeragin duen arrain multzoen gutxitzea, pinuaren merkatuaren po-tentzialtasunaren jaitsiera –basogintzan tradizionalki gehien erabiliizan den espeziea-, eta abar.

Honi lotuta, eskualdeko sare eko-nomikoak aktibitate arlo berriak gara-tu ditu, batez ere industrian –zenbaitindustrialdeetan kontzentratua dagoe-larik– eta turismoan –kostaldearekinzein nekazal guneari lotuta– oinarri-tuz.

Gaur egun, eta udalerri guztiakosotasunean hartuta, industria da lan-postu gehien sortzen dituen sektorea.

Aktibitate sektoreak kontutan hartuzeta 1. irudian ikus daitekeenez, zerbi-tzuak eta industria sektorea dira langilegehien duten sektoreak. Lehen sektorea(nekazaritza, abeltzaintza, basogintzaeta arrantza kontutan hartuz) oraindikeskualdean garrantzia duen sektorea da–2001.eko datuak-, ezaugarri bezaladuen nekazal izaerarekin lotuta, nahizeta beheranzko joera azaldu.

45%

13%

35%

7%

2222

1 “Aktibo”tzat hartzen dira ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko ekar-pena egiten duen lanen bat egiten duten pertsona guztiak, etamomentu horretan lanik egin ez arren, haren bila eta lanean hastekoprest daudenak. Beraz, langile eta lanik egiten ez dutenek osatzen dute.

2 “Ez aktibo” kontsideratzen dira aktiboak ez diren pertsonak etaondorengo eran sailkatzen direnak: etxeko lanak burutzen dituztenpertsonak, ikasten ari direnak, pentsiodunak, errentadunak eta ezin-duak.

Eskualdean, sare ekonomikoaren sustapenean –enpresa berrien sorreran,autoenplegua bultzatzen eta gizarteratze eta lan mundurako sarrera errazte-ko trebakuntza emanez ere- lan egiten duten zenbait entitate daude: Lea-Artibaiko Amankomunazgoko garapen agentzia, Behargintza (Lekeitio,Ondarroa, eta Lea Ibarra), Legamin, Azaro fundazioa eta Langaiko bulegoak(Lea-Artibaiko Amankomunazgoan eta Lea Artibai ikastetxean). Lanak buru-tzeko funtzionamendu eta koordinazioari dagokionez, zenbaitetan erakundedesberdinen lanak gainjarri egiten dira, honek kudeaketa eta efizientzia ho-betu daitezkeela adierazten duelarik.

2.irudia. Aktibitate ekonomikoaren araberako Lea-Artibaiko populazioaren banaketa

Langileak

Inoiz lanik egin ez duten langabetuak

Noizbait lan egin duten langabetuak

Ez aktiboak

Iturria: Norberak egindakoa, EUSTATek emandako datuetatik abiatuz (2001)

Estatistikako Institutu Naziona-lak (INE) eta Estatistikako InstitutuEuskaldunak (EUSTAT) erabiltzenduten definizioaren arabera, ikertu-tako Lea-Artibaiko zortzi udalerrie-tako biztanleak (24.680 biztanle2001. urtean) burutzen duten akti-bitate ekonomikoa kontutan hartuz,ondorengo eran banatzen dira:

• Ekonomikoki aktiboa denpopulazioa1: 11.269 pertsonak.

• Ekonomikoki ez aktiboa den populazioa2: 13.411 pertsonak.

%54,3

%2,9%0,6

%42,1

EREMU EKON. ETA LAN EREMUA

Lehen sektorearen joera

Industria eta turismoarenjoera

Balorazioa

2255

Hiru ZBS-tako bakoitzean ondorengo zerbitzuakeskaintzen dira: mediku zerbitzua, pediatra, erizaintza,matrona, zerbitzu administratiboak eta zenbait espe-zialitate. Espezialista baten arreta behar duten

pertsonak, bizi diren udalerriaren arabera, Durangoko (Markina etaOndarroako ZSB-koak) eta Gernika-Lumoko (Lekeitioko ZSB-koak) anbulatorioetara joan behar dute, hauek arreta espezializa-tua baitute.

Ikertu diren Lea-Artibaiko udalerrien artean 10 farmaziadaude, ondorengo moduan banatuta: 1 Etxebarrian, 3Lekeition, 2 Markina-Xemeinen eta 4 Ondarroan,honek farmazia bakoitzeko 2.468 biztanle daudelaondorioztatzen duelarik.

O S A S U N ALea-Artibaiko eskualdea hiru Oinarrizko Osasun

Zonetan (ZBS) banatuta dago:

- Markinako ZBS-a(Etxebarria eta Markina-Xemein).

- Ondarroako ZBS-a (Berriatua eta Ondarroa).

- Lekeitioko ZBS-a (Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio eta Mendexa).

Eskualdeko biztanleak bereziki kezkatzen dituzten zenbait gai daude:

- Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroako zentroen irekitze orduak.Gaur egun, Lekeitio eta Ondarroako zentroak dira 24 ordutako zerbitzuaeskaintzen duten bakarrak, beraz, beste edozein herritako biztanleek,beharra izanez gero, zentro hauetara joan behar dute.

- Guardiako farmaziaren zerbitzua: Beti guardiako farmazia bat duenherri bakarra Lekeitio da. Etxebarria, Markina-Xemein eta Ondarroak zer-bitzu hau txandakatu egiten dute.

- Eskualdean ez dago medikalizatutako anbulantziarik, eta hau gabe-zia bezala ikusten da, batez ere herri txikienetan.

1981 eta 2001. urteen artean, Lea-Artibaiko etxebizitza parkeak goranz-ko joera jarraitua izan du; denbora tarte honetan etxebizitza kopurua%14.1an igo da. Biztanleriari dagokionez, denbora tarte berdinean %3.7anjaitsi da.

Eusko Jaurlaritzak bultzatutako Etxebizitzarako Plan Gidatzailean 2002-2003 azaltzen duen bezala, eskaintza eta eskaeraren inguruan burututako iker-ketek, gaur egun merkatu librean dauden etxebizitzen prezioen eta etxebizitzaeskatzaileek aurre egiteko gaitasuna duten ezarritako prezio maximoaren arte-ko oreka eza oso nabaria dela adierazten dute (batez ere lehen etxebizitza erosinahi dutenen eta etxea aldatu nahi duten familien kasuetan).

Honi lotuta, eta herritarren artean egindako inkestetan lortutako datuakaztertuz, Lea-Artibaiko biztanleriaren zati garrantzitsu bat gai honek askokezkatzen du. Lea-Artibain inkestatutako pertsonen %59.77ak gai honiburuz galdetzean, oso edo kontentagaitz dagoela adierazi du, %32.7ak pozikdagoela esan du eta %7.5ak oso pozik dagoela.

2004. urtean, eta Lea-Artibai osotasunean hartu-ta, etxebizitzen %71,7abeteta dago eta %28,3ahutsik (3360 etxebizitzahain zuzen ere) –kontutanizan hutsik daudenetan, bi-garren etxebizitza bezalaerabiltzen direnak kontabili-zatzen direla, eta balore hauesanguratsua dela Lekeitiobezalako herrietan-.

E T X E B I Z I T Z A

3. irudia. Lea-Artibaiko udalerrietako etxebizitza-multzoarenbanaketa motaren arabera. 2004. (Iturria: EUSTAT)

ONDARROA

MENDEXA

MARKINA-XEMEIN

LEKEITIO

ISPASTER

GIZABURUAGA

ETXEBARRIA

BERRIATUA

Etxeb. hutsak Etxeb. beteak

%0 %20 %40 %60 %80 %100

22772266

Lea-Artibaiko eskualdea, Eskoletako Agenda 21a ezartzeko modupilotuan aukeratua izan da, Tokiko Agenda 21a jadanik ezartzen aridelako, eta beraz, bertako gizarteak garapen jasangarriaren ideiak hobe-to ezagutuko dituela pentsatzen baita.

Hizkuntzari dagokion hezkuntza ereduari dagokionez, ikasgaiakeuskara hutsean ematen dituen D eredua da gehien aukeratzen dena,goi mailako hezkuntzan ezik.

4.irudia. 10 urtetik gorako Lea-Artibaiko populazioa, herriz-herri eta ikasketa mailaren arabera sailkatua, 1996. (Iturria: EUSTAT).H E Z K U N T Z A

Lea-Artibaiko biztanleriaren ikasketa maila, probintzia osoarekin kon-paratuz, zertxobait baxuagoa da. Datuak hauek dira:

- Lea-Artibaiko biztanleen %0.7ak ez daki irakurtzen eta idazten,Bizkaia osoko batezbestekoa baino balore baxuagoa delarik (%1 ingurukoada).

- Ikasketarik ez duten edo lehen mailako ikasketak soilik dituztenenportzentaia %58.5koa da Lea-Artibain eta Bizkaian %53.0koa.

- Bizkaiko beste eskualdeekin konparatuz, Lea-Artibaiko udalerrietanlanbide heziketa duten pertsonen kopurua zertxobait altuagoa dela ikusdaiteke, Lea-Artibaiko %15.1 delarik eta Bizkaikoa %14.1; baina goi mai-lako batxilergoari dagokionez, portzentaia txikiagoa da, %13.2 Lea-Artibain eta %15.9 Bizkaian.

- Erdi eta goi mailako ikasketak burutu dituzten Lea-Artibaiko popu-lazioaren kopurua (%12.5), Bizkaikoa baino zertxobait txikiagoa da (%16ingurukoa), batez ere lizentziatu, goi mailako ingeniari, doktore eta espe-zializatutako graduei dagokienez.

Lanbide heziketaren kasua aztertuz, aipatzekoa da eskualde maila-ko hezkuntza arloan –eta baita lurralde mailan ere- Markina-Xemeinenkokatzen den “Lea Artibai Ikastetxeak” duen garrantzia.

%0

Analfabetoak2. hezkuntza Erdi-goi maila Goi maila

Ikasketarik gabe Aurre eta lehen hezkuntza Lanbide hezkuntza

%10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100

2288 2299

EAEa osatzen duten eskualde guztiak kontutan hartuz, euskararenegoera hoberenetarikoa Lea-Artibain topa dezakegula esan daiteke, baiezagupen mailan eta baita erabileran ere. Beraz, babestu eta potentzia-tu beharreko baliodun ondarea osatzen du. Populazio eta EtxebizitzaEstatistikaren arabera, 2001.ean, Lea-Artibaiko biztanleen artean%86.5 euskaldunak ziren, hauetatik %60,1a alfabetatuak zeudelariketa % 3,3a ez.

5. irudia. 2 urtetik gorako populazioaren sailkapena, euskara mailaren arabera2001. (Iturria: EUSTAT).

Lea-Artibaiko udalerriek elkarte sare ga-rrantzitsua dute, beraien lan esparrua osozabala delarik eta zonaldeko aktibitate tradi-zionalei lotuta (gastronomia, kirola, musika,...).

Lea-Artibaiko udalerriek tamaina desber-dintasuna eta azaltzen dituzten ezaugarri des-berdinak direla eta, Lekeitio, Markina-Xemeineta Ondarroak kultura arloko hornikuntza etaegitura dibertsifikatuagoa dute. Udalerri txikie-netan, zenbait eraikinek erabilera anitza izatendute, gabezia batzuk ekiditea lortuz, batez ereherriko talde desberdinak biltzeko lekuari da-gokionez (horien artean, aipatzekoak diragazte taldeak). Herritarren artean egindakoinkestak ideia hau berresten du.

Lea-Artibaiko udalerrietan antzinatik dato-zen jai ugari mantendu eta ospatzen dira, etahauek mantendu eta transmititu beharrekoondare kulturala osatzen dute.

E U S K A R AK U L T U R A

Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Lekeitio, Markina-Xemein,Mendexa eta Ondarroako udalerriak Udalerri Euskaldunen Mankomuni-tatearen (UEMA) partaideak dira.

1 Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiak eslkainitako datuak. 2001.2 Iturria: Lea-Artibako Amankomunazgoa. 2003.

Lea-Artibaiko herrietako elkarte kopurua eta tasa. 2001.

ONDARROA

MENDEXA

MARKINA-XEMEIN

LEKEITIO

ISPASTER

GIZABURUAGA

ETXEBARRIA

BERRIATUA

LEA-ARTIBAI

BIZKAIA

Euskaldunak Ia Euskaldunak Erdaldunak

Lea-Artibai:

Elkartekopurua

Ratioa(elkarte

kop/1000 bizt.)2

Elkarte kopurua (erregistratuta ez daude-nak zenbatuz baita ere)

%0 %20 %40 %60 %80 %100

Lea-Artibaiko Amankomunazgoak eskaintzen dituen zerbitzuakhauek dira:

- Programa orokorra (biztanleentzako informazio tekniko eta orien-taziorako aurkezpena da).

- Etxez-etxeko laguntza zerbitzua, emakumeentzako aholkularitzajuridikoaren zerbitzua.

- Familia eta umeentzako hezitzaileak, gizarte larrialdietarak laguntzak.

- Zentro okupazionala eta “lanerako zentro berezia”.

- Etorkinei laguntza eskaintzen dien pertsonal teknikoa.

- Iraupen defentsarako programa.

Zerbitzuen hobekuntzarako beharrak, eskaintzen diren zerbitzueneta eskualde mailan atentzio eta orientazioarekin erlazionatutako mar-txan jartzen diren programa espezifikoen hedatzean zentratzen dirabatez ere.

G I Z A R T E Z E R B I T Z U A K

OINARRIZKO ZERBITZUAK ETA BIZI KALITATEA

Etxebizitzen prezioa

Etxebizitza hutsen kopurua

Espezializatutako mediku asistentzia Lea-Artibain

Osasun zentruen ordutegia

Balorazioa Balorazioa

Guardia botiken zerbitzua

Medikalizatutako anbulantziaren zerbitzua

Azpiegitura kulturalak

Euskararen egoera

33333322

URA

Eskualdean udalerri desberdinak hornitzen dituzten bi arrodaude: Lea ibaiaren arroak Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio, etaMendexa hornitzen ditu eta Artibai ibaiaren arroak Berriatua,Etxebarria, Markina-Xemein eta Ondarroa.

Orokorki, Berriatuaren kasuan ezik, gainontzeko herrietakobanaketa sareak nahiko zaharrak dira, nahiz eta azken urteotanpixkanaka-pixkanaka berritzen ari diren. Beraz, kasu gehiene-tan, eta nahiz eta ez den posible sarean galtzen den ur kopu-rua zehaztea, hauek aipagarriak izango direla suposa daiteke.

Bestalde, eguneko biztanle bakoitzak kontsumitzen duen urkopuruari dagokionez, eskualdeko batezbestekoa 148,063litro/biz/egun-eko da eta kontutan izan behar dugu, herri guz-tietan balio hau Europar Batasunak gomendatutako kontsumoa-ren (120 litro/biz/egun) gainetik dagoela. Hala ere, uraren erabi-lera arrazionala lortzeko helburuarekin zenbait udaletxek ezarri-tako ur tarifa mailakatuak positibo bezala baloratu behar dira.

Ispaster, Lekeitio eta Markina-Xemein ezik, zeintzuek ur zikinendepuradora (EDAR) badaukaten, gauregun ur zikinak ez dira tratatzen isuriaurretik eta orokorki, ur zikinen osasunegoera hobetu behar da.

Etorkizunera begira, egoera haumodu nabarian hobetuko da, loturaeta eraikitze lanak aurreikusten diragaur egun ezer ez daukaten udalerrienkasuan, eta dauden EDAR desberdinenhobekuntza.

Bukatzeko, aipatu Artibai eta Leaibaien kalitate biologiko, zein fisiko-kimikoa hobetu daitekeela eta enfasiberezia jarri behar dela ibai ondoetakolandaretzaren berreskuratzean, hauekkontserbazio egoera oso txarrean aur-kitzen baitira.

3344

Nekazaritza eta abeltzaintzako hondakinenkasuan, gaur egun ez dago ez hauek kudeatze-ko sistema espezifikorik, ez eta helburu hori be-tetzen duen azpiegiturarik.

Lehen sektoreak eskualdean duen garrantziaikusita, interesgarria litzateke egoera hau kon-ponduko lukeen ekimenen bat bultzatzea.

Baimendutako kudeatzaileen bitartez kudea-tutako hondakin arriskutsuen kopurua gorantzegin du baita ere, Berriatua izan delarik honda-kin arriskutsu gehien kudeatu dituen udalerria.

Orokorki, eskualde mailan sor-tzen diren hondakinen kudeaketaegokia da.

Edukiontziei dagokienez, gai-kako bilketarako (paper-kartoia,beira, ontziak eta pilak), zein hon-dakin masa edo zarama poltsarenbilketarako kopurua egokia da,eta minimoak betetzen dira.

Aipatzekoa da, Ondarroan za-rama poltsa X sistemaren edozarama poltsa uzteko zonaldeerreserbatuen bidez jasotzen dela,nahiz eta gaur egun zenbait edu-kiontzi jartzen ari diren.

Azken urteotan, eskualdean hon-dakinak sortzeko joera nahiko egon-kor mantendu da, goranzko joera txi-kiarekin.

2001.urtean, masazko bilketarenbatezbestekoa 0,937 Kg/biz/egunizan zen, Bizkaiko Lurralde Histori-koarena baino zertxobait altuagoa(0,896 Kg/biz/egun).

Eskualdean bertan, hondakin gu-txien sortzen dituen udalerria Ispasterda (0,687 Kg/biz/egun) eta gehiensortzen dituena Mendexa (4.28Kg/biz/egun). Kontutan izan behar dahondartzak eta turismoak Mendexanduten garrantzia. Orokorrean, turis-moak nahiko garrantzia duen herrie-tan, uda partean sortutako hondakinkopuruaren gehitzea nabaritzen da.

HONDAKINAK Hondakinen gaikako bilketari dagokionez, joera oro-korra jasotako kopuru totalaren gehitzea izan da, pilarenbilketa salbu, %56ko jaitsiera eman baita kasu honetan.Biztanle bakoitzak urtean sortu duen hondakin kopuruahau da:

• Paper-kartoia 25,4Kg.• Beira 23,6 Kg (%236,3ko igoera). • Ontziak 8,3 Kg (%97,1ko igoera). • Pilak 100 gr.

3377

Lea-Artibaiko balantze energetikoa, hau da, eskualdeko ekoizpen ener-getikoa maila kuantitatiboan ia-ia ez da existitzen. Iturri energetiko des-berdinak kontutan hartuz, azken urteotako kontsumo eta joerak ondo-rengoak izan dira:

• Petrolioaren eratorriak: Udalerrietan duten erabilera dela eta, erre-gai hauek garrantzitsuak dira Lea-Artibain. Hala ere, ez da posible kon-tsumitzen den kantitate zehatza ezagutzea.

• Gas naturala: Eskualdean, Lekeitio da kanalizatutako gas propanoaduen udalerri bakarra. 1.650 erabiltzaile inguru ditu eta urtero 545.680kilogramo kontsumitzen ditu. Berriatuan eta Markina-Xemeinen zerbitzuhau ezartzen ari dira.

• Energia elektrikoa: 1998-2000 urteen tartean, energia elektrikoarenkontsumoa %6,46an igo da Lea-Artibain, Gizaburuaga izan delarik igoera han-diena izan duena (%80,68) eta Lekeition jaitsiera txiki bat jasan du (%-0,47).

2000. urteko datuen arabera, eskualde mailan 12 Kw/biz/egun edo0,11 Teps/biz/egun batezbesteko kontsumoa dago. Berriatua da ener-gia elektriko gehien kontsumitzen duen herria, batez ere industria sek-toreari dagokionean.

Orokorki, Lea-Artibainkontsumitzen den ener-gia kopuru osotik %50industria sektoreari da-gokio, %30 etxebizitzasektoreari, %11 zerbi-tzuei, %7 udalari eta %2sailkatu gabeko kontsu-moa da.

Bukatzeko, aipatzekoa da, eskualde mailan, energia berriztagarrieninstalakuntza kopurua igotzen ari dela. Gaur egun 14 instalakuntzadaude. minizentrale hidraulikoak, energia eolikoaren instalakuntzak,eguzkitiko instalazio termiko eta fotoboltaikoak kontutan hartuz.Bestalde, 42 enpresek, gehien batez enpresa txikiek, biomasa erabiltzendute beraien ekoizpen prozesuan zehar (batez ere egurra).

ENERGIA

7.irudia. Lea-Artibaiko udalerrietako energia kontsumoaren eboluzioa. 1998-2000.(Iturria: Norberak egina, Iberdrolak emandako datuetatik abiatuz).

7. irudia. Lea-Artibaiko udalerrietako kontsumoelektrikoa, pertsonako, 2000. (Iturria: Norberak egina,Iberdrolak emandako datuetatik abiatuz).

8.irudia. Lea-Artibaiko kontsumo elektrikoaren sektoreen araberako banaketa. 2000.

Itur

ria:

Nor

bera

k eg

ina,

Ibe

rdro

lak

eman

dako

dat

ueta

tik a

biat

uz

Etxebizitza

Industria

Zerbitzuak

Klasifikatu gabe

Udala

kWh/urtea:

Teps/biz/urt.

%50

%30%11

%7%2

Lea-Artibaiko eskualdean ez da existitzen airearen kalitatea neurtzenduen estaziorik.

Printzipioz, kutsatzaile emisio eta zarata sortzaile iturri nagusienetarikoaibilgailuen trafikoa da, nahiz eta ez den posible trafikoari lotutako isuriatmosferikoen kopurua modu kuantitatiboan zehaztea. Hala ere, norberarenkotxearen erabilera geroz eta altuagoa izateak eta eskualdeko kotxeen parkeageroz eta altuagoa izateak, garraio sektoreko ekarpena garrantzitsua izangodela pentsa daiteke.

AIREA ETA AKUSTIKA

Lea-Artibain dagoen lantegi kopurua eta aktibitate aniztasuna garran-tzitsua da. Zenbait industria, 833/1975 Dekretuaren arabera, “potentzialkiatmosferaren kutsatzaileak izan daitezkeen aktibitate” bezala sailkatuakdaude, “a priori”, eta beraz, zehaztutako periodikotasun batekin, sortuta-ko isuriak kontrolatu eta ikuskatuak izan beharko lirateke.

Hala ere, ez dago “potentzialki atmosferaren kutsatzaileak izan daitez-keen aktibitate” bezala sailkatutako aktibitateen zerrenda zehatzik, etaberaz, ezin da baloratu hauek airearen kalitatean sor dezaketen eragina.

INGURUGIRO ALDERDIEN GILTZA

Ur-banaketa sarearen egoera

Ur kontsumoa Lea-Artibain

Ur zikinen tratamendua

Balorazioa

Balorazioa

Ibaien kontserbazio egoera

Hondakinen kudeaketa

Gaikako bilketa

Produkzio energetikoa

44 114400

Giza aktibitateak askotan ingurune fisiko eta naturalean inpaktuaksortzen dituzte. Lea-Artibaiko lurraren erabilera orokorra, 1996. urtekodatuen arabera, ondorengoa da:

9.irudia. Lea-Artibaiko lurren erabilera, 1996.(Iturria: Norberak egina, EUSTATek emandako datuetatik abiatuz).

ERAUZPEN JARDUERAK:

INDUSTRIA AKTIBITATEAK:

Mota honetako aktibitateek garrantzi handia dute eskualdean eta batez ereMarkina-Xemeinen, non 3 harrobi dauden. Harrobiek emisioak, zarata, zaborra,paisaiaren aldaketa, eta abar eragiten dute. 2001. urtean, udaletxeak eta harro-biak azken hauen legalizazioa lortzeko tramiteen hasiera adostu zuten (harrobiekez baitzituzten beharrezko baimenak) eta gaur egun, gestioak IngurugiroSailburuordetzan burutzen ari dira

Mota honetako aktibitateek natur baliabideen (lurra, ura, energia eta gainontze-ko lehengai eta gai osagarriak) kontsumoan eta hondakinen, ur zikinen, zarata etaemisioen sorreran, eragina izan dezakete. Beraz, produkzio garbiaren aldeko apustuaegin behar da

Ez-emankorrak Larreak Basokozuhaiztitrinkoa

Goldaketaintentsiboa

Belardiak Sasitzak Basokozuhaiztiurria

Lea-Artibairen kasuan, eragin garrantzitsuenak izan dituzten jardue-rak ondorengoak izan dira:

Egurrari dagozkio batez ere, eta bertako espezieak pinu etaeukaliptoarengatik ordezkatuak izatea ekarri du.

BASO USTIAPENA:

NEKAZAL-ABELTZAINTZA AKTIBITATEAK:

Bizkaiko beste zonalde batzuekin konparatuz, Lea-Artibain nekazal-abeltzaintza aktibitateek duten garrantzia askoz handiagoa da, hauenartean gehiengoa abeltzaintzari lotutako lurrak direlarik.

%69,2

%3,9%0,7 %3,0 %19,9

%1,2

%2,0

AZPIEGITURAK:Eskualdean gaur egun eragina duten edo etorkizunean eragina izan-

go duten azpiegiturak komunikazio antenak dira. Hau dela eta, zen-bait udaletxek instalazio radioelektrikoak beraien udalerrietan jartzekoordenantza erregulatzaileak onartu dituzte (hala nola, Markina-Xemeineta Ondarroan).

Bestalde, Oiz mendian dagoen parke eolikoak eragin eta abantailakizango ditu (energia eolikoa garbiagoa eta berriztagarria delako).

4444

Lea-Artibaiko eskualdean dauden ingurune arrisku aipagarrienakuholdeak eta basoen suteak dira.

Markina-Xemeineko Artibai ibaiko ibai ertzetako zonaldeak arriskuhistoriko ertaineko zonaldeak bezala sailkatuta daude, eta Artibai ibaia-ren beheko ur lasterrak (Berriatuatik itsasoratzen den arte) eta LekeitionLea ibaiaren ur lasterrak, arrisku historiko aipagarria duten zonalde beza-la sailkatzen dira.

Basoen suteei dagokienez, eskualdean suteak egoteko dagoen arris-kua, baldintza klimatikoak direla eta, oso baxua da.

Baina Lea-Artibaiko eskualdean dagoen baso azalera handiarenondorioz, normalak ez diren baldintzetan, Kantauri isuriko basoetakozaurgarritasuna altua da.

Hiru herri handienek, Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroak,1997-1998 urteetan egindako beraien larrialdi Planak dauzkate.

Lurraldearen Antolaketarako Gidalerroek EAErako lurralde eredura-ko irizpideak ezartzen dituzte. Lea-Artibaiko eskualdean, etorkizunerabegira, garapenerako bi errealitate edo eredu desberdintzen dira:

- Ispaster, Lekeitio eta Mendexan turismoa bultzatzen da garapenekonomiko eta urbanistikoaren eragingarri; bestalde, bigarren etxebi-zitza bultzatzen da baita ere.

- Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Markina-Xemein eta Ondarroaaktibitate ekonomikoaren ezarpenerako interes zonalde bezala defi-nitzen dira.

Etxebizitzarako sarrera eskualdean dagoen arazo garrantzitsu batda. Arazo honi irtenbidea bilatu asmoz, herri bakoitzeko udal antola-ketaren plan orokorretan, edo hauek ez dauden kasuetan arau subsi-diarioetan, etxebizitzak eraikitzea aurreikusten da. Maila orokorrean,eta Amankomunazgoa osatzen duten zortzi udalerriak kontutan har-tuz, eskualdean 2.898 etxebizitza eraikitzea edota suspertzea aurrei-kusten da.

Kasu gehienetan, eta herri txikiei dagokienez, etxebizitza hauekgaur egun eraikita dauden guneen inguruan eraikiko dira, gune berriaksortu gabe, existitzen diren guneak bultzatu asmoz. Aipatzekoa da,

kasu askotan dentsitate ba-xuko etxebizitzak (unifamiliaredo bifamiliarrak) eraikitzeaaurreikusten dela, jasangarri-tasunaren irizpideei kontraja-rriz, lur azalera handia oku-patzen baitute.

44994488

Lea-Artibaiko eskualdean, beste eskualdeetara joateko errepidesarea egituratzen duten lau korridore nagusi daude:

• Durango-Markina-Ondarroa, BI-633 errepidea.

• Gernika-Munitibar-Markina, BI-2224 errepidea.

• Gernika-Lekeitio-Ondarroa, BI-2238, BI-3438 eta BI-2405errepideak.

• Ondarroa-Gipuzkoa, BI-638 errepidea.

Hauen bitartez, lurraldea antolatuta gelditzen da, sakabanatutadauden beste nukleo batzuk komunikatzeko entitate txikiagokobideak daudelarik.

Datuak aztertuz, Lea-Artibain 1000 biztanleko 465 ibilgailudaudela ikus daiteke. Balore hau Bizkaiko datua (490 ibilgailu/1000biz) eta EAEkoa (520 ibilgailu/1000 biz) baino baxuagoa da.

Herri txikienak eta sakabanatuen dauden herriek dauzkate balo-re altuenak. Hau, aurreikus daitekeen datua da, oinarrizko zerbi-tzuak herri handietan kontzentratzen baitira.

Azken urteotan zerbitzu, zein kalitate aldetik asko hobetu denBizkaiko Foru Aldundiak subentzionaturiko garraio publiko zerbi-tzu garrantzitsua dago. Hala ere, Lekeitio eta Ondarroaren arteko etaGipuzkoarekiko lotura egokia falta dela ikusi da.

Aipagarria da norberarenkotxearen erabilera altua, baieskualdeko zein herri barnekojoan etorrietan ere, eta honekaparkaleku arazo larriak sorta-razten ditu udalerri handiene-tan.

Kotxearen erabilera ugarienalantokira iristeko joan etorrieta-rako izaten da.

10. irudia. Lea-Artibaiko udalerriatako ibilgailuen parkea. 2001.

Kotxeak Motorrak Kamioiak Autobusak Traktoreindustrialak

Besterik

(Iturria: Norberak egina).

%0

%20

%40

%60

%80

%100

5500

11. irudia. Lea-Artibaiko populazioak burutzen dituen joan etorriak,hauen zergatia eta moduaren arabera banatuta. 2002

Iturria: Norberak egina, herritarren artean egindako inkestatik lortutako datuetatik abiatuz.

Lana

Kotxe propioa

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

Garraiopublikoa

Bizikleta Oinez Motorra Besterik

Ikasketak Egunerokoerosketa

Aisialdia Besterik

Ekipamendu eta instalazio publikoe-tarako akzesibilitatea kasu gehienetanindarrean dagoen legediarekin bat dator,eta hau betetzen ez den kasuetan,hauen egokitzapena edo kokapen berriaaurreikusten da.

Bukatzeko, aipatzekoa da Lekeitio,Markina-Xemein eta Ondarroako aldezaharretako akzesibilitate eza, bertanzailtasunen bat duten pertsonen, adine-koen eta abarren iristea zailtzen duteneskailera eta aldapa nabarmenak daude-larik.

GARRAIO ETA MUGIKORTASUNA

Garraio publikoen arteko loturak

Balorazioa

5522

Lea-Artibaiko Agenda 21a hasi zenetik, parte hartzeko bi bide izandira:

- Herritarren iritzi inkesta:

Denetara 600 inkesta egin da udalerri ezberdinetan, eskualdekoingurumen, gizarte eta ekonomiari dagokion errealitateari buruz herri-tarrek duten iritzia jasotzeko.

- Herri foroak:

Orain arte lau foro antolatu dira, denetara eskualdean 351 pertso-nak parte hartu dutelarik.

- 1. Foroa: Inkestaren emaitzen eztabaida.- 2. Foroa: 2020an nolako eskualdea nahi dugu?- 3. Foroa: Diagnostikoaren eztabaida.- 4. Foroa: Ekintza Planerako proposamenak.

Agenda 21a ez dute politikari eta teknikariek bakarrik egiten, zu etani bezalako pertsonen partaidetza guztiz beharrezkoa da. Gure eskual-dean garapen jasangarria bultzatu nahi baduzu, Ekintza Plana garatze-ko zure herrian antolatuko diren hurrengo foroetan espero zaitugu.

Irudia: Herriz herriko foroetako partaidetza

Pert

sona

kop

urua