EBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa fileEBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa 5...

EBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa

2

AURKIBIDEA

OINARRIZKO DATUAK .............................................................................................................................. 3

Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua Biztanleriaren egitura, adinaren arabera Biztanleria, jatorriaren arabera Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera Hizkuntza-gaitasuna, auzoaren arabera

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA.................................................................................................... 7

Familia bidezko jarraipena Hizkuntza-bilakaeraren tipologia Hizkuntza bilakaeraren tipologia, adinaren arabera Etxeko hizkuntzaren erabilera Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera

Irakaskuntza Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka Hizkuntza Normalkuntzako programak Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera (1983-84/2001-02) Haur Hezkuntzaren bilakaera (1983-84/2001-02) Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera

Euskalduntze-alfabetatzea Euskaltegiak: sare-mota, ikasle kopurua Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera

EUSKARAREN ERABILERA................................................................................................................... 16

Administrazioa Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza Euskara Zerbitzua Udalaren erabilera-plana Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila

Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera

Lan mundua Biztanleria, lan sektorearen arabera Erabilera-plana duten udaleko enpresak

EUSKARAREN ELIKADURA................................................................................................................... 18

Komunikabideak Euskara-aurrekontuak (1999ko datuak)................................................................................................ 18

ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak............................................................................................. 19

ONDORIO NAGUSIAK ............................................................................................................................. 20

ERANSKINA: GLOSARIOA..................................................................................................................... 25


3

OINARRIZKO DATUAK Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua Biztanle-kopurua: 26.256 Eskualdea: Bilbo Handia Lurraldea: Bizkaia

1996ko erroldaren arabera, Leioan 26.256 lagun bizi dira. Bilbo Handia eskualdean kokatuta dago. Bilbo Handia 26 udalerrik1 osatzen dute eta biztanle gehien Bilbon bizi dira: %40,4. Leioako biztanleak eskualdeko %2,9 dira. Azken urteotan biztanle-kopuruak behera egin du Bilbo Handian (%5,2). Leioan, aldiz, 1981. urtetik 1996. urtera biztanleriaren hazkundea izan da (%17,3).

Biztanleriaren egitura, adinaren arabera (1996)

0-19 20-64 ³65 LEIOA Guztira Biztanleen

dentsitatea Guztira % Guztira % Guztira %

Bizkaia 1.140.026 514,2 232.149 20,36 729.087 63,95 178.790 15,68

Bilbo Handia 887.977 2.193,60 179.780 20,25 569.713 64,16 138.484 15,60

Leioa 26.256 3.088,90 6.563 25 17.244 65,68 2.449 9,33

1 Abanto-Zierbena, Alonsotegi, Arrigorriaga, Barakaldo, Basauri, Berango, Bilbo, Derio, Erandio, Etxebarri-Doneztebeko Elizatea, Galdakao, Getxo, Larrabetzu, Leioa, Lezama, Loiu, Muskiz, Ortuella, Portugalete, Santurtzi, Sestao, Sondika, Trapagaran, Zamudio, Zaratamo eta Zierbena.


4

Biztanleria, jatorriaren arabera (1996)

Sedentarioak Barne-migratzaileak Etorkinak Biztanleak

Guztira Guztira % Guztira % Guztira %

Bizkaia 1.140.026 543.909 47,71 329.800 28,93 266.317 23,36

Bilbo Handia 887.977 413.736 46,59 245.416 27,64 228.825 25,77

Leioa 26.256 7.185 27,37 16.080 61,24 2.991 11,39


5

Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera

Leioan bost lagunetik bat euskalduna da (%21,3). Elebidun hartzaileak %22,3 dira eta erdaldun elebakarrak, berriz, biztanleriaren erdia baino zerbait gehiago (%56,4). Nabarmentzekoa da Leioan 1981. urtetik 1996. urtera izan den bilakaera; euskaldunen portzentajea eta elebidun hartzaileen portzentajea hazi egin dira (10,5 eta 6,2 puntu, hurrenez hurren). Erdaldun elebakarren portzentajeak, berriz, behera egin du (16,7 puntu).

Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera

Euskaldunen proportziorik handiena gazteen artean dago. 14 urte arteko gaztetxoen artean euskaldunak dira gehienak (%48). Elebidun hartzaileen proportziorik handiena ere gazteen artean dago, 15-19 eta 20-24 adin-tarteetan gehienak elebidun hartzaileak dira (%42 inguru). Adin horretatik aurrera erdaldun elebakarrak erabat nagusitzen dira. Nabarmentzekoa da hamabost urtetan izan den bilakaera, 1981ean, 14 urte arteko gaztetxoen %10 euskalduna zen, 1996an, aldiz, euskaldunen portzentajea %48 da.

Hizkuntza-gaitasuna (LEIOA)Competencia lingüística (LEIOA)

1981 1996

EuskaldunakEuskaldunes

Elebidun hartzaileakBilingües pasivos

Erdaldun elebakarrakErdaldunes monolingües

%10,8

%16,1

%73,1

%21,3%22,3

%56,4

Adina / Edad

Hizkuntza-gaitasuna 1996, adinarean arabera (LEIOA)Competencia lingüística 1996, según la edad (LEIOA)

0 500 1000 1500 2000 2500 3000

Eusk

BilErd

5 - 9

10 - 14

15 - 19

20 - 24

25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

60 - 64

65 - 69

70 - 74

75 - 79

80 - 84

>= 85

HELDUAKADULTOS

GAZTEAKJOVENES

ZAHARRAKVIEJOS


6

Hizkuntza-gaitasuna 1996, auzoaren arabera

Leioako auzo guztietan erdaldun elebakarrak nagusi dira. Euskaldunen portzentaje handiena duen auzoa Elexalde da (%26,43) eta elebidun hartzaileen portzentaje handiena duen auzoa, berriz, Negurigane (%23,58). Erdaldun elebakarren portzentajerik handiena duen auzoa Lamiako da (%68,93).

Leioa Guztira Euskaldunak % Elebidun hartzaileak %

Erdaldun elebakarrak %

Leioa 25.053 21,30 22,32 56,37

Elexalde 2.898 26,43 23,08 50,48

Erdialdea-Iparraguirre 1.600 25,25 23,38 51,38

Ibaiondo 1.690 14,32 21,83 63,85

Iturribide 989 24,87 21,23 53,89

Lamiako 1.558 10,65 20,41 68,93

Los Pinos 3.855 20,05 22,31 57,64

Monte Ikea 1.694 22,08 22,90 55,02

Negurigane 3.236 23,36 23,58 53,06

Sakoneta 1.308 24,24 21,71 54,05

Txorierri 1.106 16,18 18,90 64,92

Udondo 2.467 18,85 22,01 59,14

Zabalgunea 2.652 24,47 22,85 52,68

>= 8580 - 84

75 - 7970 - 74

65 - 6960 - 64

55 - 5950 - 54

45 - 4940 - 44

35 - 3930 - 34

25 - 2920 - 24

15 - 19 10 - 14

05 - 09

0

20

40

60

80

100(%)

0

20

40

60

80

100

Euskaldunen bilakaera 1981-1996, adinaren arabera (LEIOA)Evolución de los euskaldunes 1981-1996, según la edad (LEIOA)

Euskaldunak / Euskaldunes

1981 1996

Erdaldunak / Erdaldunes


7

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA FAMILIA BIDEZKO JARRAIPENA Hizkuntza-bilakaeraren tipologia

Leioako biztanleriaren erdia (%55,39) erdaldun zaharra da, hau da, ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izanik, gaur egun, ez du euskaraz hitz egiten, ez ulertzen ezta irakurtzen ere. Bigarren multzorik handiena partzialki euskaldun berriek osatzen dute. Leioako bost lagunetik bat (%19,9) partzialki euskaldun berria da, hots, ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badu, “ondo” ulertu eta irakurtzen du. Euskaldunei dagokienez, euskaldun berriak %12,7 dira, euskaldun zaharrak %5,28 eta jatorrizko elebidunak %3,32. Hamar euskaldunetik sei (%59,6) euskaldun berriak dira, hau da, ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996 (LEIOA)Tipología de movilidad lingüística 1996 (LEIOA)

EUSKALDUNAKEUSKALDUNES

ELEBIDUN HARTZAILEAK

BILINGÜES PASIVOS

ERDALDUN ELEBAKARRAK

ERDALDUNES MONOLINGÜES

Euskaldun zaharrak %5,28

Jatorrizko elebidunak %3,32

Euskaldun berriak %12,70

Partzialki euskaldun berriak %19,99

Partzialki erdaldunduak %2,34

Guztiz erdaldunduak %0,98

Erdaldun zaharrak %55,39


8

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adinaren arabera

25 urtetik gorako adin-tarteetan erdaldun zaharrak nagusi dira. Euskaldun zaharren portzentajerik handienak 60 urtetik gorako adin-tarteetakoak dira (%10etik gora). Adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, euskaldun berrien eta partzialki euskaldun berrien portzentajea orduan eta handiagoa da. 5-9 adin-tartean multzorik handiena euskaldun berriena da (%33,4). 15 urtetik 24 urtetara, gehiengoa (%41,45) partzialki euskaldun berria da.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996, adinaren arabera (LEIOA)Tipología de movilidad lingüística 1996, según la edad (LEIOA)

>8580-84

75-7970-74

65-6960-64

55-5950-54

45-4940-44

35-3930-34

25-2920-24

15-1910-14

5-9%0

%20

%40

%60

%80

%100

Erdaldun zaharrakCastellanófonos

G. erdaldunduakT. castellanizados

P. erdaldunduakP. castellanizados

P. euskaldun berriakNeo-vascóf. parciales

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko elebidunakBilingües de origen


9

Etxeko hizkuntzaren erabilera Hurrengo taulan ikusiko dugunez, Leioan hamar biztanletik bederatzik gaztelania erabiltzen dute etxean; ondoren, euskara eta gaztelania, biak, baina portzentaje oso txikian (%6,68).

Euskara Euskara eta gaztelania Gaztelania Besterik

2,23 6,68 90,45 0,44

Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia

Euskaldun zaharrek, gehienbat (%41,2) euskara eta gaztelania, biak, erabiltzen dituzte. Euskara hutsez aritzen diren euskaldun zaharrak heren bat dira (%34,3). Jatorrizko elebidunek ere nagusiki euskara eta gaztelania erabiltzen dituzte (%59,3). Euskaldun berriek, berriz, gaztelaniaz hitz egiten dute nagusiki (%86). Partzialki euskaldun berriek eta erdaldunduek ere gaztelaniaz hitz egiten dute nagusiki (%96,9 eta %75,7, hurrenez hurren), beraz, euskararen erabilera txikia da. Hala ere, aipagarria da partzialki erdaldunduen artean, laurden batek (%24,3), euskara eta gaztelania, biak, erabiltzen dituela.

Ingurune soziolinguistikoak asko eragiten du etxeko hizkuntzaren erabileran. Ingurunea zenbat eta euskaldunagoa izan euskararen erabilera handiagoa da. Gauzak honela, esanguratsua da Leioako euskaldun zaharren portaera etxe barruan, izan ere, EAEn euskararen erabilera handiagoa baita (%69,4). EAEn euskaldun zaharrek euskara erabiltzen dute nagusiki etxean; Leioan, berriz, aurretik esan bezala, euskara eta gaztelania, biak, erabiltzen dituzte nagusiki eta ondoren 7 puntuko aldearekin euskara.

AktiboakActivos

Aktiboak elebietanActivos en las dos

PasiboakPasivos

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko ElebidunakBilingües de origen

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

Partzialki euskaldun berriakNeo-vascófonos parciales

Partzialki erdaldunduakParcialmente castellanizados

Etxeko erabileraren tipologia 1996 (LEIOA)Tipología de lengua de uso en casa 1996 (LEIOA)

%34,3

%41,2

%24,5

%5,8

%59,3

%35,0

%1,8

%12,2%86,0

%3,1

%96,9

%24,3

%75,7


10

Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera

Etxean euskaraz egiteko beharrezkoa da etxekide gehienak euskaldunak izatea. Leioan, biztanleriaren %6,04 baino ez da bizi etxeko euskaldunen dentsitatea %80 baino gehiago den familietan. Horrelako familietan baina, gaztelania nagusitzen da (%42,8), ingurune soziolinguistiko erdaldunak duen eragina dela eta. Etxeko euskaldunen dentsitatea %59 baino txikiagoa den familietan bizi dira Leioako biztanle gehienak (%81,55) eta etxe horietan, jakina denez, gaztelania nagusitzen da.

Etxeko erabilera 1996, familiako euskaldunen dentsitatearen arabera (LEIOA)Lengua de uso en casa 1996, según la densidad de euskaldunes en la familia (LEIOA)

DENTSITATEA / DENSIDAD (%)

0 0,17 0,99

7,72

25,63

0,58

6,87

13,11

32,43 31,04

98,89

92,71

85,7

59,57

42,8

<25 25-44 45-59 60-80 >80

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

EuskaraBiak

Gaztelera


11

IRAKASKUNTZA

Leioan 17 ikastetxe daude, 9 publiko eta 8 pribatu. Ikasle gehienak (%63,8) ikastetxe publikoetara doaz. Ikasle gehien dituen ikastetxea sare pribatuko Askartza Claret da, lau ikasletik batek ikastetxe hau aukeratu du (%24,6). Ikastetxe honetan A eta D ereduak eskaintzen dituzte eta D eredua nagusitzen da (%65,88).

Lau ikastetxek (Leioa, San Jorge S A, Promoción de la mujer eta Gaztelueta) A eredua eskaintzen dute soilik. D ereduari dagokionez, zortzi ikastetxetan eskaintzen da, hiru ikastetxetan (Altzaga Ikastola, Artaza Los Pinos eta Betiko Ikastola) eredu bakarra da. B eredua ere hiru ikastetxetan bakarra da (Lamiako, San Bartolome eta Garabatos).

Datuak orokorrean hartuta ikasle gehienek A ereduan dihardute (%57,35), ondoren D eredua da hedatuena (%29,18) eta azkenik, gutxienek B eredua aukeratu dute (%13,47).

IKASTETXEA SAREA IKASLEAK A B D

CEP ALTZAGA IKASTOLA LHI PUBLIKOA 161 0,00 0,00 100,00

CEP ARTAZA-LOS PINOS LHI PUBLIKOA 59 0,00 0,00 100,00

CEP LAMIAKO LHI PUBLIKOA 36 0,00 100,00 0,00

CEP SAN BARTOLOME LHI PUBLIKOA 118 0,00 100,00 0,00

CEP TXOMIN ARESTI LHI PUBLIKOA 334 0,00 41,32 58,68

CEPA LEIOA HHI PUBLIKOA 933 100,00 0,00 0,00

IES (ITS) ESCUELA DE HOSTEL PUBLIKOA 292 88,70 0,00 11,30

IES ARTAZA-ROMO BHI PUBLIKOA 1.057 48,53 14,66 36,80

IES JOSE MIGUEL BARANDIARAN BHI PUBLIKOA 540 40,56 28,52 30,93

PUBLIKOA GUZTIRA 3.530 54,50 17,03 28,47

CPEI GARABATOS HIP PRIBATUA 30 0,00 100,00 0,00

CPEIPS ASKARTZA CLARET HLBHIP PRIBATUA 2.403 34,12 0,00 65,88

CPEIPS B.V. MARIA HLBHIP PRIBATUA 1.246 95,99 4,01 0,00

CPEIPS BETIKO IKASTOLA HLBHIP PRIBATUA 259 0,00 0,00 100,00

CPEIPS NTRA. SRA. DE LAS MERCEDES HLBHIP PRIBATUA 661 4,24 95,76 0,00

CPEIPS SAN JORGE S.A. HLBHIP PRIBATUA 410 100,00 0,00 0,00

CPEPA PROMOCION DE LA MUJER HHIP PRIBATUA 148 100,00 0,00 0,00

CPEPS GAZTELUETA LBHIP PRIBATUA 1.069 100,00 0,00 0,00

PRIBATUA GUZTIRA 6.226 58,96 11,45 29,59

LEIOA GUZTIRA 9.756 57,35 13,47 29,18

Hizkuntza Normalkuntzako programak

Leioan Hizkuntza Normalkuntzako Programa abian duten ikastetxeak Askartza Claret Ikastola, Betiko Ikastola eta Jose Miguel Barandiaran BHI dira. Programa garatzeko dirulaguntza jaso dute ikastolek, ikastetxe publikoak, berriz, irakasle bat liberaturik dute astean bederatzi ordutan.

Askartza Claret Ikastola 443.064 pta. (2.662,8 €) Betiko Ikastola 296.532 pta. (1782,19 €) Jose Miguel Barandiaran 9 ordu


12

Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera 1983-84/2001-02

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean A eredua aukeratuena zen. Gaur egun ere aukeratuena da baina beherako joera du. D eredua da ondoren eredurik aukeratuena, eta aipatzekoa da hizkuntza-ereduak ezarri zirenetik bikoiztu egin dela D eredua aukeratu duten ikasleen portzentajea.

Haur Hezkuntzaren bilakaera, 1983-84/2001-02

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean A eredua nagusi zen Leioako Haur-Hezkuntzan. 1986-87 ikasturtetik aurrera, berriz, D eredua da nagusi. A eta B ereduek gorabeherak izan dituzte ikasturte hauetan zehar eta D ereduak gorako joera mantendu du. Hala, 2001-02 ikasturtean Haur Hezkuntzako ikasleen erdiak D eredua aukeratu du. B eredua A ereduaren gainetik dago.

$

$

$ $ $$ $$ $$ $$ $$ $$ $$ $

'

'

' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '

!

!

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !! !

1983-841984-85

1985-861986-87

1987-881988-89

1989-901990-91

1991-921992-93

1993-941994-95

1995-961996-97

1997-981998-99

1999-002000-01

2001-02

Ikasturteak/Cursos

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+XBD

!'$

Irakaskuntza ez unibertsitarioa (LEIOA)Enseñanza no universitaria (LEIOA)

$

$

$$$ $$ $$ $$ $ $$ $$ $

$ $

''

' ' '''' ' ' '

' ' ' ' ' ' ' '

!

!

! !!!

!! ! ! !

! ! ! ! ! ! ! !

1983-841984-85

1985-861986-87

1987-881988-89

1989-901990-91

1991-921992-93

1993-941994-95

1995-961996-97

1997-981998-99

1999-002000-01

2001-02

Ikasturteak/Cursos

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+X

B

D

!'$

Haur Hezkuntza (LEIOA)Educación infantil (LEIOA)


13

Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera

D eredua nagusitzen da Haur Hezkuntzan; ikasleen erdia baino gehiago D ereduan matrikulatu da. Lehen Hezkuntzan eta DBHn A eredua da nagusi D eta B ereduen gainetik. BALen ez dago B eredurik eta hiru ikasletik bik A eredua aukeratu dute. Lanbide Heziketan ere ez dago B eredurik, hamar ikasletik bederatzik A ereduan dihardute.

Haur HezkuntzaEducación Infantil

Lehen HezkuntzaEducación Primaria

DBHESO

BAL (BAL-BBB-UBI)BAL (BAL-BUP-COU)

Lanbide HeziketaFormación Profesional

2001-02 IKASTURTEA (LEIOA)CURSO 2001-02 (LEIOA)

D ereduaD modelo

B ereduaB modelo

A+X ereduaA+X modelo

%20,6%27,8

%51,6

%49,2

%16,4 %34,4

%55,5

%17,9 %26,6

%68,5

%31,5

%92,3

%7,7


14

EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA

HABEk emandako informazioaren arabera, Leioan bi euskaltegi daude: Lamia AEK eta Mastitxu Udal Euskaltegia. Guztira, 395 ikasle ari dira euskalduntze-alfabetatze ahaleginetan.

Euskaltegiak 2001-2002 ikasturtea (Leioa) Euskaltegia Mota Sarea Ikasleak

Leioako Lamia AEK Homologatua AEK 63 Mastitxu Udal Euskaltegia Publikoa Udal Euskaltegia 332

GUZTIRA 395

Euskalduntze-alfabetatzearen eta bermatrikulazioaren bilakaera, ikasmailaren arabera (Leioa)

Euskalduntze-alfabetatzea Bermatrikulazioa

GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa

1986-87 347 76,37 15,85 7,78 29,68 35,09 18,18 1987-88 289 86,51 13,49 43,60 46,40 25,64 1988-89 352 87,22 12,78 46,31 48,21 33,33 1989-90 358 77,93 19,27 2,79 41,06 40,86 44,93 20,00 1990-91 376 82,98 13,03 3,99 47,34 49,36 42,86 20,00 1991-92 591 78,85 18,27 2,88 51,61 51,72 58,33 5,88 1992-93 566 75,97 16,96 7,07 49,47 50,47 52,08 32,50 1993-94 679 70,54 16,20 13,25 36,52 39,25 39,09 18,89 1994-95 605 75,70 15,70 8,60 35,87 36,24 38,95 26,92 1995-96 521 68,52 17,27 14,20 39,73 40,34 48,89 25,68 1996-97 579 70,64 17,27 12,09 44,91 44,50 59,00 27,14 1997-98 620 61,61 21,77 16,61 42,74 41,88 60,74 22,33 1998-99 678 59,29 17,26 23,45 40,56 47,76 40,17 22,64 1999-00 555 58,20 22,16 19,64 40,00 40,25 57,72 19,27 2000-01 428 54,91 19,39 25,70 35,98 36,17 42,17 30,91 2001-02 394 46,45 22,84 23,10 7,61

Matrikulazioaren bilakaerari dagokionez, azken ikasturteetan behera egin du matrikulazioak. Aurreko ikasturteetan gora beherak izan dira, baina esan bezala, 1998-99 ikasturtetik hona matrikulazioak behera egin du. Ikasle gehienak hasierako ikasmailatan matrikulatu dira.

Bermatrikulazioari dagokionez, 2000-01 ikasturtean ikasleen heren bat bermatrikulatu da. Aurreko ikasturteetako portzentajeekin konparatuz gero bermatrikulazioak 5 puntu egin du behera.


15

Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera Evolución de la matriculación y la rematriculación de los euskaltegis

LEIOA

Ikasturteak / Cursos

&

&

& &&&& &

&&& &

& & &

!

!

! ! !!!! !

!! !

&

&

& && & &

&&&&&&&&

%%

% %

%% % %

% % % %% %

%

1986-871987-88

1988-891989-90

1990-911991-92

1992-931993-94

1994-951995-96

1996-971997-98

1998-991999-2000

2000-2001

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100%

101-106

107-109

110-112

Alfa

Berm 101-106

Berm 107-109

Berm 110-112

Berm Alfa

%&!&


16

EUSKARAREN ERABILERA ADMINISTRAZIOA Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza

Alkatea: Karmelo Sainz De La Maza Arrola (EAJ-PNV)

Alderdia Botoak Botoen % Zinegotziak EAJ-PNV/EA 7.996 50,95 11 PSE-EE (PSOE) 3.091 19,70 4 PP 2.744 17,49 4 EB-IU 1.495 9,53 2 Aralar 367 2,34 0

Euskara Zerbitzua

Euskara Zerbitzuan lagun batek egiten du lan: Euskara Zerbitzuaren Arduraduna (irakaslea).

Udalaren erabilera-plana

2001eko urriaren 18an onartu zen bideragarritasun-txostena.

Derrigortasun-indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila

Leioako Udalari dagokion derrigortasun-indizea %34,70 da. Udalak lanpostuen %47,54ari jarri dio derrigortasuna; hau da, dagokiona baino gehiago. Gaur egun, derrigortasun-data duten langileen %35,63k egiaztatu du bere lanpostuari dagokion hizkuntza-eskakizuna.

Derrigortasunak Egiaztatuak Ez egiaztatuak

Lanpostu hutsak

Adinagatik salbuetsita

-1 -2 -3 Lanpostu-kopurua

K % K % K % K % K % K % K % K %

183 87 47,54 31 35,63 24 27,59 17 19,54 4 4,60 10 11,49 1 1,15 0 0

INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIA BERRIAK

Udaleko web gune ofizialaren hizkuntza-egoera

Udalaren web gune ofiziala prestatzen ari dira. Kultura Sailak bere web gunea du eta sarrerako web orrian hizkuntza (gaztelania edo euskara) aukeratu behar da. Euskarazko bertsioa euskaraz landuta dago. www.kulturleioa.com


17

ENPRESA-MUNDUA Biztanleria, lan-sektorearen arabera (1996)

Leioako hiru lagunetik bik (%65,34) zerbitzuetan egiten dute lan. Lau lagunetik batek (%27,52) industrian dihardu. Eraikuntzan, berriz, %6,58k egiten dute lan; azkenik, gutxienek (%0,57) nekazaritzan egiten dute lan.

Guztira Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak

EAE 689.100 %2,47 %31,84 %6,99 %58,70

Bizkaia 353.792 %2,04 %29,35 %7,15 %61,45

Bilbo Handia 269.528 %0,49 %26,89 %7,31 %65,31

Leioa 8.652 %0,57 %27,52 %6,58 %65,34

Erabilera-plana duten udaletako enpresak

Gaur egun, Leioan ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.


18

EUSKARAREN ELIKADURA

KOMUNIKABIDEAK

90eko hamarkadaren erdialdean sortu zen Bizarra Lepoan aldizkaria, handik zenbait urtera UK (Uribe Kostako aldizkaria) izena hartuko zuena. 2003ko otsailaren 16tik aurrera hilabetekaria hamabostekaria da. 60 orrialdeko aldizkariak Erandiotik Lemoizera arteko herri guztien informazioa jasotzen du. UK aldizkaria dohainik banatzen da harpidedunen artean.

Bestalde, Abantzada elkarteak Errekalde hilabetekaria martxan jarri du. Herriko elkarte desberdinek eragiten dituzten albisteen berri ematea dute helburu argitaratzaileek. Esan bezala Errekalde hilabetekaria da: zortzi orri ditu eta 4000 aldizkari banatzen dituzte herrian zehar. Egun, euskararen erabilera %30 ingurukoa da.

EUSKARAREN AURREKONTUA (1999ko datuak)

HPSk 1999ko 5000 biztanle baino gehiago duten udalerrien euskara-aurrekontuen azterketa egin zuen. Honen arabera, Leioan euskara sustatzeko 57.891.000 pezeta (347.931,91 €) bideratu ziren 1999an, hau da, aurrekontu osoaren %2,23.

Kontzeptuka aztertuz gero, euskara-aurrekontuaren zatirik handiena euskalduntze-alfabetatzean (%51,82) erabili da. Bigarren zatirik handiena funtzionamendu-gastuetan (%19,94) erabili da; eta ondoren, pertsonal-gastuetan (%15,55). Azkenik, euskararen sustapena gazteen artean bultzatzeko aurrekontuaren %12,7 erabili dute.

Euskara-aurrekontua (LEIOA)Presupuesto del euskera (LEIOA)

Euskalduntze-alfabetatzea

Euskararen sustapena: gazteak...

Pertsonal-gastuak

Funtzionamendu-gastuak

%51,8

%12,7

%15,5

%19,9


19

ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak

INDARGUNEAK

q 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajea bikoiztu egin da, 10,5 puntu hazi da.

q Euskaldunen gorakada gazteenen artean eman da.

q Euskaldunen proportziorik handiena gazteen artean dago.

q Haur Hezkuntzan D eredua da nagusi.

q Komunikabideak: UK euskarazko hamabostekaria banatzen da.

AHULEZIAK

q Biztanleriaren erdia baino gehiago erdaldun elebakarra da (%56,4).

q Etxean nagusiki gaztelaniaz hitz egiten da (%90,45).

q Irakaskuntza: hamazazpi ikastetxeetatik lautan A eredua bakarra da.

q A eredua da nagusi hezkuntza ez unibertsitarioan.

q Hamazazpi ikastetxeetatik hirutan soilik abian dituzte Hizkuntza Normalkuntzako programak.

q Ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.


20

ONDORIO NAGUSIAK

Leioa Bilbo Handia eskualdean kokatuta dago. Bilbo Handian euskaldunen portzentajea %15,4 da. Leioako euskaldunen portzentajea, berriz, handiagoa da. Leioan bost lagunetik bat (%21,3) euskalduna da.

Biztanleen bilakaerari dagokionez, azken urteotan biztanle-kopuruak behera egin du Bilbo Handian (%5,2). Leioan alderantziz gertatu da, 1981etik 1996ra biztanleriak gora egin du (%17,3). Datu esanguratsua da, izan ere, EAEko hiru udalerritik bik galdu egin dituzte biztanleak.

Bestalde, biztanleriaren egitura, adinaren arabera aztertuz gero, nabarmentzekoa da gazteen portzentajea EAEko batez bestekotik gorakoa izatea. Azken emaitza hau normala da, izan ere, konprobatuta dago gazteen batez bestekoa eta udalerrietako biztanleriaren hazkundea elkar loturik daudela; hau da, biztanleria irabazi duten udalerrietan gazteen portzentajea handiagoa da eta, alderantziz, biztanleak galdu dituztenetan gazteen portzentajea txikiagoa da. Gazteen portzentaje altu hori gure egitasmoetan eta helburuetan aintzat hartu beharko dugu.

Hizkuntza-gaitasuna adinaren arabera aztertuz gero, erdaldun elebakarren proportzioa nagusi da 25 urtetik gorako adin guztietan. 14 urtetik beherako gaztetxoen artean gehienak euskaldunak dira (%48). 15 urtetik 24 urtera bitartekoetan elebidun hartzaileak dira gehienak (%42). 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajeak nabarmen egin du gora, batez ere gazteen artean. 1981ean, 14 urte arteko gaztetxoen %10 euskalduna zen, 1996an, aldiz, %48.

Leioako auzoak aztertuz gero, auzo guztietan erdaldun elebakarrak nagusi dira. Euskaldunen portzentaje handiena Elexalde auzokoa da; lau lagunetik bat (%26,43) euskalduna da. Erdialdea-Iparragirren, Iturribiden, Sakonetan eta Zabalgunean euskaldunen portzentajeak antzerakoak dira. Lamiako auzoa, berriz, erdaldun elebakarren portzentaje handiena duen auzoa da (%68,93).

Hizkuntza-bilakaeraren tipologiari dagokionez, Leioan erdia baino gehiago (%55,39) erdaldun zaharrak dira. Portzentajeen arabera bigarren talde handiena partzialki euskaldun berriek osatzen dute: bost lagunetik bat, partzialki euskaldun berria da (%19,99). Euskaldun berriak %12,7 dira, euskaldun zaharrak, aldiz %5,28. Euskaldun berriei dagokionez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, portzentajea gero eta handiagoa da. Leioako 14 urtetik beherako hiru lagunetik bat euskaldun berria da.


21

Ondoren, helburu estrategikoari jarraituz, esparruz esparru, udaletan EBPN garatzeko aurreikusitako helburuak eta neurriak aurreratuko ditugu.

Euskararen ondorengoetaratzea

Leioako euskaldunak %21,3 dira. Euskaldunen artean gehienak euskaldun berriak dira (%59,62). Euskaldun berriak izanik, euskaraz jarduteko gaitasun osoa izan arren, etxeko giroa erdalduna dute. Hortaz, aukera gutxi dute etxean euskaraz mintzatzeko. Bestalde, gaztelaniaz errazago moldatzen direnez, joera dute hizkuntza hori erabiltzeko etxetik kanpo ere. Hori dela eta, familiaren geroratzearen inguruko esparruan, ona litzateke familia bidezko jarraipena indartzeaz gain, sortzen ari diren edo etorkizunean sortuko diren familia berrietan euskal giroa nagusi izan dadin ahaleginak egitea. Familia-jarraipena bermatzeari begira, sentsibilizazio-ekintzetan, batetik eta, bestetik, familia osoarentzako ekintza osagarrietan egin beharko litzateke indarra, azken horiek eskolaz kanpoko ekintzekin lotuta. Horren harira, zenbait ekintza proposatuko ditugu ondoren:

q Haur jaioberrien gurasoentzat euskararekiko sentiberatzeko egitasmoak (bildumak: ipuinak, kantuak,…)

q Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzaindegiak edo haur-eskolak eskaini

q Familia osatu berria duten bikote erdaldunak euskalduntzeko eta sentsibilizatzeko jarduerak

Leioan Hizkuntza Normalkuntzako Programa abian duten ikastetxeak Askartza Claret Ikastola, Betiko Ikastola eta Jose Miguel Barandiaran BHI dira eta horretarako Hezkuntza Sailaren laguntza jasotzen dute.

Haur Hezkuntzan D eredua nagusi da, baina gainontzeko irakasmailatan A eredua nagusitzen da. Euskaldun-kopuruaren gorakadan, hezkuntzak duen garrantziaz oharturik, ona litzateke ikastetxeetan euskara ohiko hizkuntza-harreman bezala sendotzea, euskara-planak bultzatuz. Horretaz gain, egitarau zehatzak gara daitezke Leioako ikastetxeetan, irakaskuntzakoa ez ezik euskara eskolako ekintza guztietako harreman-hizkuntza ere izateko, bai eta euskararekiko atxikimendua eta euskaraz bizitzen lagunduko duten ohiturak bultzatzeko ere. Hona hemen proposatzen ditugun zenbait ekintza:

q Irakaskuntza sisteman sartzear dauden haurren gurasoei zuzendutako komunikazio ekintza zehatzak gauzatu (gutunak, hitzaldiak,… ) irakaskuntza eredu desberdinen helburuak azalduz.

q Ikastetxeen errotulazioa era egokian jartzeko laguntza

q Ahozko adierazmena indartzeko ekintzak burutzeko laguntza ematea

q Irakurzaletasuna bultzatzeko dauden ekimenen berri ematea eta horiek gauzatzeko beharrezkoak diren baliabideak edo laguntza eskaini

q Euskaldunen portzentajea altua duten udalerrietako ikastetxeekin elkartrukaketak egin, gune erdaldunagoetatik gune euskaldunagoetara, gune erdalduneko eskolaumeek beste errealitate soziolinguistiko bat ezagutu dezaten

q Lanbide Hezkuntzako zentroetan euskara sustatzeko laguntza ematea

Euskara ikasi edo hobetu nahi duten helduentzat Lamia AEK eta Mastitxu Udal Euskaltegia daude. 2001-02 ikasturtean 395 ikasle ari dira euskalduntze-alfabetatze ahaleginetan.

Matrikulazioaren bilakaerari dagokionez, azken ikasturteetan behera egin du. Aurreko ikasturteetan gora beherak izan dira, baina esan bezala, 1998-99 ikasturtetik hona matrikulazioak behera egin du. Beheranzko bilakaera hori orokorra da EAEn. Izan ere, irakaskuntzari esker, gero eta euskaldun gehiago dago. Eskolatik euskara-gaitasun nahikoarekin ateratzen diren gazteak gero eta gehiago dira.

Euskalduntze-alfabetatzean eragiteko proposatzen diren zenbait ekintza:

q Euskaltegiekin batera ekintzak jarri abian, ikasleei euskara sendotzeko: topaguneak, jardunaldiak, udarako barnetegiak, murgiltze ekintzak…


22

q Baldintza minimo batzuk betetzearen truke dirulaguntzak eskaini

q Herritarren artean euskara ikastearen garrantziaz sentsibilizatzeko eta herrian euskara ikasteko dauden aukeren berri ematea

q Atalase-maila (5. eta 6. mailak) gaindituta daukatenentzako eskaintza egokitua

q Alfabetatze ikastaroak indartu eta jarduera esparruka identifikatutako taldeei eskaini

q Euskara ikasten ari direnak euskara erabiltzen motibatzea

Euskararen erabilera

Leioan, euskara erabiltzeko esparruak zabaltzen jarraitzeko beharra ageri da, eta ona litzateke Udalaren gidaritzapean, Euskara Batzordearen bitartez, aisia, kirola, katekesia eta kulturgintza esparruetan euskararen presentzia bermatzea eta besterik gabe euskara erabiltzeko aukerak eskaintzen jarraitzea. Proposatutako zenbait ekintza:

q Udaleko aisialdi-ekintzak modu koordinatuan garatu

q Euskal giroan bizitzeko aukera eskaintzeko irteerak eta egonaldiak antolatu eremu euskaldunetan

q Euskal kultura eta tradizioari lotutako ekintzak bultzatu

q Udaleko kirol ekintzak modu koordinatuan garatu

q Kirol taldeek erabiltzen duten materiala euskaraz izateko laguntzak bideratzea eta material horiek kirol-klub eta elkarteetara helaraztea

q Kirolean ere euskararen erabilera areagotzeko sentsibilizazio ekintza zehatzak egin

q Katekesia euskaraz ere eskaini

q Katekesi ekintzetan erabiltzen den euskarazko materiala zabaltzen laguntzea

Teknologia berriak ezin albo batera utzi, eta komenigarria da esparru hori gogoan izatea. Esparru hau indartzeko, euskara lantzeko tresnen zabalkundea egin dezake Udalak herritarren artean. Baita ere, Udalak eta udalerriko elkarteek eta herritarrek interneten duten edo jartzeko asmoa duten informazioa euskaraz ere egoteko laguntza teknikoa eta diruzkoa eskaini dezake Udalak. Kultura Sailak bere web gunea du eta euskaraz eta gazteleraz landuta dago. Udala herritarren artean eredu izan behar du, Kultura Sailak egin bezala euskarari gaztelaniaren tratamendu bera emanez.

Bestalde, administrazioaren barruko jardunari begira, Udalak bideragarritasun-txostena onartua du. Hizkuntza-eskakizunen betetze-maila areagotze aldera lanean segi behar du Udalak. Bereziki, izendatutako atal elebidunetan lan-hizkuntza euskara izan dadin urratsak ematea garrantzizkoa da. Administrazioari dagokionez ondoko ekintzak eraman daitezke aurrera:

q Udalean Euskararen Erabilera Normalizatzeko plana taxutu, onartu eta garatu.

q Euskara Zerbitzuaren betebeharren arabera normalizatzailearen beharrak definitu, HPSrekin batera.

q Euskara Batzordea osatzea, herriko ikastetxe, euskaltegi eta elkarterekin batera.

q Euskara Zerbitzua sendotu, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin elkarlanean.

Gaur egun, Leioan ez dago enpresarik erabilera-planik duenik. Honen harira, A ereduko udalerrietan erabateko lehentasunik aurreikusi ez izan arren, bideragarri den heinean, merkataritza eta ostalaritza euskalduntzeko saioak jar ditzake abian Udalak. Horretaz gain, informazioa eta laguntza eskain diezaieke euskara-plana abian jartzeko interesa duten enpresei, esaterako, Eusko Jaurlaritzako HPSrekin eta Foru Aldundiko Euskara Zuzendaritzarekin harremanetan jarriz, dauden laguntzen berri emanez...


23

Euskararen elikadura

Komunikabideei dagokienez, ona litzateke, esan bezala, euskarazko egitasmoei laguntzea eta laguntzak ematerakoan irizpide objektiboak finkatzea: autofinantzaketa, proiektuaren bideragarritasuna, maiztasuna eta hartzailearen tipologia, besteak beste. Alor honetan, beharrezkoa izango litzateke finantziazio-irizpideak adostea Foru Aldundiarekin eta Eusko Jaurlaritzarekin. Haur eta gazteentzako euskarazko eskaintza sustatzeko ahalegina egin dezake Udalak. Horrekin batera, euskaraz ez diren komunikabideetan, euskararen presentzia bultzatzera ere jo daiteke.

Kulturgintzaren arloan, bestalde, euskarazko kultur plangintza diseinatu dezake Udalak, aldizkakotasuna bermatzeari begira. Herriko festetan eta kultur ekitaldi nagusietan euskararen presentzia bermatzeko lanean jarraitu daiteke.

Elebidun hartzaileak hartu behar dira kontuan. Euskaraz ondo hitz egiten ez dakiten arren, ondo ulertzen dute euskara. Multzo hori erakartzeko kanpaina bereziak antola daitezke. Udalak horrelako ekimenak lagundu eta bultza ditzake.

Ona litzateke, azkenik, corpus plangintza alorrean, toponimoak eta herriko ageriko hizkuntza-paisaia normalizatzea Euskaltzaindiarekin bat etorriz.

EUSKARAREN AURREKONTUA

Leioan euskara sustatzeko 57.891.000 pezeta (347.931,91 €) bideratu ziren 1999an, hau da, aurrekontu osoaren %2,23.

Kontzeptuka aztertuz gero, euskara-aurrekontuaren zatirik handiena euskalduntze-alfabetatzean (%51,82) erabili da. Bigarren zatirik handiena funtzionamendu-gastuetan (%19,94) erabili da; eta ondoren pertsonal-gastuetan (%15,55). Azkenik euskararen sustapena gazteen artean bultzatzeko (%12,7) bideratu dute aurrekontua.

Ona litzateke udalak euskararen sustapenerako bideratzen duen aurrekontua aztertzea, herrian euskara biziberritzeko nahikoa duen edo gehitu beharko litzatekeen erabakitzeko. Ikustekoa da, halaber, euskara-aurrekontuak diagnosiak agerrarazten dituen beharrei ia behar bezala erantzuten dien, eta aurrekontuaren hazkundea izanez gero, zein helburutarako erabil daitekeen kopuru gehigarria.


24

GIZA BALIABIDEAK

Gaur egun Euskara Zerbitzuan lagun bat ari da: zerbitzuaren arduraduna (irakaslea).

Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak euskara-zerbitzuen dimentsionamendurako azterketa egin berri du eta horren arabera, euskaldunen kopurua %15etik %50era bitartekoa duten udalerritan eta 20.000 biztanletik gora dutenetan, euskararen normalizazioan bost langile aritu beharko lirateke: hizkuntza normalkuntzarako bi teknikari (bata, Udal barneko administrazioaren euskara-planaren zereginetan, eta bestea, udalerriari begira kanpoko jardueretarako normalizazio lanetan), trebatzaile bat, itzultzaile bat eta administrari bat.


25

GLOSARIOA: erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa HIZKUNTZA-GAITASUNA (HPS)2

Hizkuntza (euskara) zenbateraino menperatzen den ezagutzeko, oinarrizko hizkuntz trebetasunak (ulertu, hitz egin, irakurri eta idatzi) gurutzatzen dituen tipologia.

Euskaldunak

Gutxienez euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten dutenak. Elebidun hartzaileak

Euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egin ez arren, “ondo” ulertu edo irakurtzen dutenak. Erdaldun elebakarrak

Euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez duten pertsonak. ETXEKO HIZKUNTZA

Etxean maizen hitz egiten den hizkuntza.

3 Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak finkatutako sailkapena


26

HIZKUNTZA-BILAKAERAREN TIPOLOGIA

Biztanleriaren hizkuntza-bilakaera zer-nolakoa izan den aztertzeko ama-hizkuntzaren eta hizkuntza-gaitasunaren gurutzapenean oinarritutako tipologia (HPS). Gurutzapen horretatik eratorritako kategoriak 15 badira ere, azterketa egiteko 7tan bildu dira.

Euskaldun zaharrak

Ama-hizkuntza euskara izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. Jatorrizko elebidunak

Ama-hizkuntza euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. Partzialki erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Guztiz erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz ez hitz egin, eta “ondo” ez ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak.

Euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak

Partzialki euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Erdaldun zaharrak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak

EBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa fileEBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa 5...

Documents

Transcript of EBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa fileEBPN: Leioako egungo egoeraren diagnostikoa 5...