EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS DE 5o...

download EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS DE 5o GRADO DE EDUCACIÓN P~1

of 208

Transcript of EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS DE 5o...

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    1/208

    " 8 "

    ]@MZ@\IZEI L@ @LPMIMEK XJAEMIPKES@Z]ELIL X@LIGGEMI KIMEFKIA

    PKELIL 839 MFAEBI

    VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV

    BI@]\ZI @K @LPMIMEK

    @a bixi mfkm`x|pia mfbf |mkemi mfgke|esi

    xizi xzfbfs`z ixz`kleio`} }egkecemi|esf}l` af} mfk|`kelf} l` de}|fzei `k iapbkf}

    l` 0 gzilf l` `lpmimek xzebizei

    \@]E]

    yp` xizi fj|`k`z `a gzilf l`BI@]\ZI @K @LPMIMEK

    Xz`}`k|i

    Iabi Zf}i Ax` Xz`

    I}`}fzi l` \`}e}

    B|zi+ Sem|fzei Bkl` seai

    Seaai l` asiz`! Mfa+! Kfse`bjz` l` :898

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    2/208

    " 9 "

    KLEM@

    XG+

    Ek|zflpmmek+

    be`k|zi} yp` `a 53+4% $=8 z`xzfj! `kmfk|ziklf `k|z` `}|f} `a 8+ Xfz |ik|f! `}|i

    i}egki|pzi! il`b} l` |`k`z `a xzfb`lef b} jiof! xz`}`k| `a biufz klem` l`

    z`xzfjimek $gzcemi Kf+ 9+

    Af} mfk|`kelf} |`b|emf} l` lecmea mfbxz`k}ek xizi af} iapbkf} u iapbki}

    cp`zfk? @a xfjaibe`k|f l` Ibzemi> Ai mpa|pzi b`temi> Ai Ekl`x`kl`kmei l` Btemf?

    ik|`m`l`k|`}! x`z}fkio`} u }pm`}f} ebxfz|ik|`}> u Ai Z`cfzbi+ I}ebe}bf! }` a`}

    lecempa| pjemiz af} imfk|`mebe`k|f} b} z`a`sik|`} l` ai de}|fzei l` Btemf `k `a

    |e`bxf u `a `}ximef g`fgzcemf! af yp` `k f|zi} xiaijzi} }` l`kfbeki ai ak`i l`a

    |e`bxf $mpilzf Kf+9+

    Ai} l`ceme`k|`} dijeaelil`} a`m|fzi} l` af} iapbkf} u ai} iapbki} l`a gzpxf

    cp` pkf l` af} xzeb`zf} i}x`m|f} mfk}el`zilf} `k `a fzeg`k l`a `}mi}f

    ixzfs`mdibe`k|f `}mfaiz `k de}|fzei+ L` id yp` `a }egpe`k|` xi}f cp` dim`z `a

    ikae}e} l` af} z`}pa|ilf} l` ai i}egki|pzi l` `}xifa `k ai be}bi `siapimek+

    Ai i}egki|pzi l` `}xifa ipk mpiklf fmpx `a }`gpklf apgiz l`ixzfs`mdibe`k|f! fj|psf pk xzfb`lef z`xzfji|fzef l`

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    12/208

    " 99 "

    ]eajemi! f l`a l`a`|z`f! cp` afgzili xfz `a 3+ `a kef si a`u`klf mfk

    me`z|i zixel` u capel`! z`}x`|i ai jp`ki xzfkpkmeimek l` ai} xiaijzi} u i|e`kl` i

    af} }egkf} l` xpk|pimek+ Iyp }` afmiae ia

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    13/208

    " 9: "

    Memaf `}mfaiz :880 :883? }`t|f gzilf

    Xizi `a memaf `}mfaiz :880:883 }` aijfz mfk pk gzpxf l` }`t|f gzilfmfkcfzbilf xfz =8 iapbkf}! l` af} mpia`} 9< $

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    14/208

    " 9= "

    }pm`}f} u mpa|pzi} l`}izzfaaili} `k @pzfxi u Fze`k|` lpzik|` `a x`zeflf mfkfmelf

    mfbf @lil B`lei $mpilzf Kf+ =+

    \ibjek }` l`|`m| yp` ai bi|`zei l` `}xifa }` pjem! opk|f mfk `lpmimek

    msemi! `k `a x`ka|ebf apgiz l` ixzfs`mdibe`k|f> ibji} iamikizfk }af pki

    lmebi b} yp` de}|fzei! aa`giklf `k|fkm`} i `}xifa xz`}`k|

    pki z`xzfjimek l` 0=+=% $93 iapbkf} xfz pki ixzfjimek l`a

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    15/208

    " 9< "

    \ijai Kf+ =

    Z`}pa|ilf g`k`zia l` ai `siapimek leigk}|emi! 0 gzilf! memaf `}mfaiz :883 " :887

    I}egki|pzi @}x+ Bi|+ M+Ki|+

    De}|+ G`f+ @+Mes+

    Xzfb`lefG`k`zia

    Xzfb`lef xfz I}egki|pzi 3+< 3+: 3+8 ipkyp` xizi pk iapbkf `}|`

    cp` l`}ia`k|ilfz ui yp` kemib`k|` fj|psf pk ime`z|f mfk `a yp` afgz `a 8+4 l`

    miaecemimek+ U i mfk|ekpimek! }` xz`}`k|ik af} xzfb`lef} l` ixzfs`mdibe`k|f

    iamikilf} `k de}|fzei! l` imp`zlf ia kb`zf l` iapbkf} yp` i} af} fj|pse`zfk?

    \ijai Kf+ yp` ai} a`m|pzi} l` af}

    |`t|f} }` deme`zfk `k cfzbi ie}aili! }ek mfk|`t|piaeiz `a |`bi> }`iaizfk yp` |zi|i

    l`a xi}ilf! u diji yp` z`mfzliz c`mdi}! af mpia a`} `zi lecmea mfbxz`kl`z u pjemiz

    l` bik`zi `}ximeia u |`bxfzia+ @}|f} mfb`k|izef} aa`sizfk i ekc`zez yp` ai

    i}egki|pzi }` xz`}`k| l` cfzbi s`zjiae}|i! af yp` ebxaemi pk z`|f i }px`ziz xizi

    b`ofziz }p ixzfs`mdibe`k|f u fj|`k`z ixz`kleio`} }egkecemi|esf}+

    @k `}|` memaf }` ek|`gzizfk ia gzpxf 0 iapbkf} z`x`|elfz`}! ype`k`}

    bf}|zizfk pk `sel`k|` z`igf `k de}|fzei! xp`} }p} z`}pa|ilf} af} pjemizfk xfz

    l`jiof l` ai b`lei+ @k|z` af} cim|fz`} ekmel`k|`} `k }p jiof ixzfs`mdibe`k|f }`

    mfk}el`z yp` `a xzfgzibi l` 0 gzilf se}|f xfz `aaf} }` `kcfm ia `}|plef

    `tdip}|esf l` ai de}|fzei l` ai dpbikelil! l`}l` `a fzeg`k l`a dfbjz` di}|i cekia`}

    l`a }egaf TET! `a mpia `} |f|iab`k|` le}|ek|f ia xzfgzibi l`

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    17/208

    " 93 "

    \ijai Kf+ 0

    Z`}pa|ilf} l`a `tib`k leigk}|emf `k ai mfbxz`k}ek a`m|fzi!0 gzilf! memaf `}mfaiz :883:887

    Iapbkf} xfz xfzm`k|io` 9= 9

    9< }af `a 33+3%> be`k|zi} 9: }` pjemizfk `k ==+=% u }af pkf fj|psf `a 8%+ U i

    x`}iz l` yp` `}|i `siapimek mfk| }faib`k|` mfk |z`} xz`gpk|i} z`aimefkilf} `k

    `a zpjzf l` ai mfbxz`k}ek a`m|fzi! af mpia def mfk}el`ziz ekmel` l` bik`zi

    `kgif}i `k af} z`}pa|ilf} fj|`kelf}! ui yp` `a kes`a l` ikae}e} f xzfcpklelilxzfbfself `k lemdf} mp`}|efkibe`k|f} `} bkebf! u }` mizim|`zeik mfbf

    |`t|pia`}! xfzyp` `a iapbkf `kmfk|z ai} z`}xp`}|i} z`|fbiklf kp`sib`k|` `a

    |`t|f l` bik`zi ae|`zia> kf z`ypeze ekc`zez! bpmdf b`kf} l`|`zbekiz |`bi ` el`i}

    xzekmexia`}+

    @k }pbi! af} z`}pa|ilf} l` af} `tb`k`} leigk}|emf} ixaemilf} `k af}

    lec`z`k|`} memaf} `}mfaiz`} }`iailf}! u ikiaeilf} `k `}|` xzeb`z ixiz|ilf!z`s`aizfk ai }e|pimek l`a `lpmiklf `k `}` xz`me}f ek}|ik|`> l`oizfk `k|z`s`z mpa`}

    cp`zfk }p} l`ceme`kmei}! x`zf |ibjek mpa cp` `a lfbekef iamikilf xfz xiz|` l`

    mili iapbkf u iapbki l` af} gzpxf `siapilf} `k mili i}egki|pzi u mfk|`kelf}

    se}|f} ia ekgz`}iz i pk kp`sf gzilf `}mfaiz! af mpia kf l`of l` mfk}|e|pez pk z`|f xizi

    mfk}faeliz l` bik`zi }egkecemi|esi }p} ixz`kleio`}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    18/208

    " 97 "

    J+ @a 5 Mfkmpz}f @}mp`ai} l` Miaelil

    F|zf l` af} ik|`m`l`k|`} mfk}el`zilf} xizi ai xz`}`k|` eks`}|egimek cp`zfkaf} z`}pa|ilf} l`a Mfkmpz}f @}mp`ai} l` Miaelil $M@M!mfk}e}|`k|` `k pk `tib`k

    g`k`zia ixaemilf `k `a bizmf ek}|e|pmefkia l`a ]e}|`bi @lpmi|esf Kimefkia! i af}

    gzpxf} l` = i 3 gzilf} l` `lpmimek xzebizei u = l` }`mpklizei! `k `a b`} l`

    opkef l` mili if u mfbxz`kl` af} xzfx}e|f} u mfk|`kelf} xzfgzib|emf} l`

    lemdf} gzilf}+

    @k opkef l` :883 }` `c`m|p `a 5 M@M u af} z`}pa|ilf} cp`zfk xfmf

    ia`k|ilfz`}! |ik|f i kes`a l` ai ek}|e|pmek `}mfaiz! mfbf xizi `a gzpxf lfkl` }`

    z`iae `}|` |zijiof> ui yp` mbf `}mp`ai }` iamik pk xfzm`k|io` l` 09+05% l`

    ixzfs`mdibe`k|f g`k`zia l` |fli} ai bi|`zei} u af} 9: gzpxf} `siapilf}+

    \ijai Kf+ 3

    Z`}pa|ilf} xfz i}egki|pzi afgzilf} `k `a

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    19/208

    " 94 "

    Ikiaeiklf af} z`}pa|ilf} iamikilf} xfz gzilf `k lemdf M@M! }` fj}`zs

    yp` af} : gzpxf} l`

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    20/208

    " 95 "

    Af} z`}pa|ilf} l`a 5 M@M kf }fk `tmap}esf}> }ekf l`bp`}|zik pki }e|pimek

    yp` di xz`sia`melf l` bik`zi z`mpzz`k|` `k af} ik|`zefz`} mfkmpz}f}! l` imp`zlf i

    af} ekcfzb`} xz`}`k|ilf} xfz xiz|` l` ai} ek}|ikmei} `kmizgili} l` `be|ezaf}+

    Xfz af yp` z`}x`m|i i ai mfbxz`k}ek a`m|fzi! af} z`}pa|ilf} l`a 5 M@M

    bikec`}|izfk yp` kemib`k|` 90 l` af}

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    21/208

    " :8 "

    L` |flf af ik|`zefz }` l`}xz`kle`zfk af} }egpe`k|`} mp`}|efkibe`k|f}? Mbf

    }` xp`l` b`ofziz `a ixz`kleio` l` ai i}egki|pzi l` de}|fzei `k af} iapbkf}6 Yp

    z`ype`z` dim`z `a lfm`k|` u yp `a iapbkf xizi yp` af} ixz`kleio`} l` de}|fzei

    }`ik }egkecemi|esf}6 Mpa`} }fk af} cim|fz`} yp` ekmel`k `k af} z`}pa|ilf}

    iamikilf}6

    @k g`k`zia! xplf l`lpmez}` yp` af xz`sia`me`k|` `k `}|f} z`}pa|ilf} `} ai

    cia|i l` ixz`kleio`} }aelf} u lpzil`zf} `k ai i}egki|pzi l` de}|fzei! af mpia

    z`xz`}`k|i pki xzfja`b|emi yp` z`ype`z` }fapmek l` bik`zi ekbek`k|`+

    M+ Af} `}ximef} l` ek|`zimmek lfm`k|`

    Ia ek|`zefz l` ai `}mp`ai }` `c`m|pizfk les`z}f} |exf} l` z`pkefk`} lfm`k|`}!

    mfbf? \iaa`z`} G`k`zia`} l` Im|piaeimek $\GI! \iaa`z`} Jz`s`} l` Im|piaeimek

    $\JI u Z`pkefk`} l` Mfk}`of \mkemf Mfk}pa|esf $M\M! yp` xp}e`zfk l`

    bikece`}|f ai} fxekefk`} l` af} lfm`k|`} mfk z`aimek i af} z`}pa|ilf} iamikilf}

    xfz af} iapbkf} `k ai i}egki|pzi l` de}|fzei u ai mfk}|ik|` xz`fmpximek sekmpailimfk ai j}yp`li l` }fapmefk`}+

    \zi} `a leafgf z`iaeilf l` bik`zi ekcfzbia im`zmi l` af} z`}pa|ilf}

    fj|`kelf} `k `a 5 M@M! ia ekemef l`a memaf `}mfaiz :883:887! 9= l` 93 l` af}

    lfm`k|`} l` ai `}mp`ai fxekizfk yp` i af} iapbkf} a`} cia|i ixfuf xfz xiz|` l` af}

    xilz`} xizi |`k`z b`ofz`} fxfz|pkelil`} l` ixz`kleio` u z`cfziz `k mi}i af}

    |`bi} se}|f} lpzik|` `a l`}izzfaaf l` ai} mai}`} }fjz` |flf `k af z`c`z`k|` i ai

    bi|`zei l` de}|fzei u }` a`} lecempa|i yp` afgz`k ixz`kleio`} }aelf} u }egkecemi|esf}

    `k lemdi i}egki|pzi+ Af mpia kf l`}miz|i af} `}|eaf} l` `k}`iki l` mili lfm`k|`+

    Af} |exf} l` z`pkefk`} }`iailf} ik|`zefzb`k|`! mpbxa`k ia ek|`zefz l` ai

    `}mp`ai pki cpkmek?

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    22/208

    " :9 "

    I+ Af} \GI }fk `}ximef} l` |zijiof mfa`m|esf `k|z` xzfc`}fz`}! z`iaeilf} `k cfzbi

    jeb`}|zia> x`z|`k`m`k ia Xzfgzibi Kimefkia xizi ai Im|piaeimek X`zbik`k|`

    l` af} Bi`}|zf} l` @lpmimek J}emi `k ]`zsemef $Xzfkix u xiz|`k l`a ikae}e}

    l`a yp`dim`z mf|eleikf lfm`k|` u }` ixfui `k af} bi|`zeia`} `lpmi|esf} l` mili

    pkf l` af} kes`a`} yp` mfbxz`kl` ai `lpmimek j}emi $xz``}mfaiz! xzebizei u

    }`mpklizei+ @}|f} |iaa`z`} }` l`}izzfaaik i xiz|ez l` ai im|piaeimek

    x`zbik`k|`! |fbiklf mfbf ak`i l` |zijiof `a l`}`bx`f l` af} lfm`k|`}! mfk

    `a cek l` imz`m`k|iz }p} mfbx`|`kmei} xzfc`}efkia`}! `kmibekili} i `a`siz ai

    miaelil `lpmi|esi+

    J+ Af} \JI`}|k `kcfmilf} i ai }fapmek l` pk xzfja`bi mfkmz`|f l` `k}`iki

    u }` fcz`m`k `k Mfaebi i |zis} l` ai Lez`mmek l` L`}izzfaaf @lpmi|esf $LL@

    l` ai ]`mz`|izi l` @lpmimek $]@+ ]ek `bjizgf! u i x`}iz l` yp` ibjf}

    |iaa`z`} $\GI u \JI fcz`m`k `}ximef} xizi z`ca`tefkiz! }` `kmip}izfk ia ek|`zefz

    l` ai ek}|e|pmek i ai cfzbimek l` `}mze|fz`} `k ai `}mp`ai xzebizei! l`oiklf

    xfmf |e`bxf xizi pk s`zlil`zf ek|`zmibjef l` fxekefk`} u }pg`z`kmei} `k |fzkf

    i ai xzfja`b|emi l`|`m|ili! }`iaili mfbf ai cia|i l` mfk}faelimek l` af}

    ixz`kleio`} l`k ai i}egki|pzi l` de}|fzei+

    M+ Ai} z`pkefk`} l` M\M `c`m|pili} `k `a xaik|`a lpzik|` `a memaf `}mfaiz :883

    :887 }` `kcfmizfk i |zi|iz i}x`m|f} l` fzgikeimek ek|`zki> }` z`iaeizfk

    lpzik|` ai ofzkili `}mfaiz u kf jzeklizfk fxfz|pkelil`} ke `}ximef} xizi `a

    ek|`zmibjef l` `tx`ze`kmei} lfm`k|`}+

    Ik|` `}|i} }e|pimefk`}! }` xai|em l` bik`zi ekcfzbia lpzik|` ai dfzi l`

    z`mz`f! `k mdizai} l` xi}eaaf xizi ek|`zmibjeiz `tx`ze`kmei} l` |zijiof> `k|z` ai}

    fxekefk`} l` af} u ai} lfm`k|`} }` `}mpmd ai z`e|`zili }e|pimek l` ai cia|i l`

    mfk}faelimek l` af} ixz`kleio`} xfz xiz|` l` af} iapbkf} u iapbki}! l`}|imizfk

    ek}e}|`k|`b`k|` ai bi|`zei l` de}|fzei }fjz` ai} l`b}> `k g`k`zia! mfk}el`zizfk ai

    cia|i l` mfbxz`k}ek l` af} |`bi} `k lemdi i}egki|pzi! af mpia z`x`zmp|e `k ai}

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    23/208

    " :: "

    jioi} miaecemimefk`} l` af} `}|pleik|`} lpzik|` ai} `siapimefk`} jeb`}|zia`}

    ixaemili}+

    L+ Ixz`kleio` u }p z`aimek mfk ai a`m|pzi+

    Ipkilf i af} mfb`k|izef} l` af} lfm`k|`} im`zmi l` ai cia|i l` mfbxz`k}ek

    u mfk}faelimek l` ixz`kleio`}! ai z`se}ek jejaefgzcemi x`zbe|e mfkfm`z mbf

    iagpkf} ip|fz`} |zi|ik l` z`aimefkiz i ai a`m|pzi mfbf xiz|` ebxfz|ik|` `k ai

    mfk}|zpmmek l` ixz`kleio`}> |ia `} `a mi}f l` Iki Gizziak $:880! ype`k }`iai

    yp` ai} `tx`ze`kmei} a`m|fzi} mfk}|e|pu`k pk im|f |zi}m`kl`k|ia `k ai mfk}|zpmmek

    l` }egkecemilf}! xzfs`ke`k|`} l` ai bf|esimek l`a a`m|fz ia `kcz`k|iz}` ia aejzf+

    L`}|imi |ibjek yp` `a a``z |`t|f} ekcfzbi|esf} eksfapmzi lecempa|il`} bpu

    mfkmz`|i}! yp` sik l`}l` mbf `t|zi`z ai ekcfzbimek xzekmexia di}|i `a }ij`z

    bfs`z}` xfz pk cfzbi|f |`t|pia yp` kf }e`bxz` `}| fzl`kilf l` eype`zli i

    l`z`mdi! u xfk` ia p}pizef ik|` iagpkf} aejzf} l` }fce}|emilf le}`f yp` l`}l`

    dim` if} `}|k i ai bikf l` af} a`m|fz`}+

    @k `}|` be}bf }`k|elf `k `a xzfgzibi l` `}|plef} l` ai Aem`kmei|pzi `k

    @lpmimek ]`mpklizei $:88

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    24/208

    " := "

    Xfz af yp` z`}x`m|i i ai de}|fzei! lemdf xzfgzibi xaik|`i ai a`m|pzi u ikae}e}

    l` |`t|f}mfbf |m|emi} xizi yp` af} `}|pleik|`} ai} ixzfs`md`k `k `a l`}izzfaaf l`

    ai i}egki|pzi+ I xiz|ez l` `}|f }` xzfxfk`! `k|z` f|zi} im|eselil`}! el`k|ecemiz u

    mfb`k|iz ai} el`i} xzekmexia`} l` pk |`t|f! il`b} l` `aijfziz z`}b`k`} u

    mfbxiziz izgpb`k|f} l` lec`z`k|`} ip|fz`}+ @k }! `a xzfgzibi xz`|`kl` yp` af}

    iapbkf} mfkfmik le}|ek|i} `}|zi|`gei} l`zesili} l` ai a`m|pzi! u i xiz|ez l` `aai}

    afgz`k l`}izzfaaiz ixz`kleio`} u |`k`z b} fxmefk`} xizi p|eaeiz il`mpilib`k|`

    af} aejzf} l` |`t|f u f|zf} bi|`zeia`} `}mze|f}+

    Xfz }p xiz|`! ]fkei Gfkas` $:88

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    25/208

    " :< "

    @k `}` }`k|elf! B+ Xizzi $`k Bilzel! :88=j? 9% }`iai? a``z `} pk |zijiof

    ek|`a`m|pia! lekbemf u bpu im|esf xfz b`lef l`a mpia }` l`}mpjz` af yp` lem` `a

    |`t|f*! af mpia ebxaemi ai ek|`zimmek leiam|emi `k|z` `a |`t|f `}mze|f u }p a`m|fz xizi

    `t|zi`z `a }egkecemilf l` af a`lf u }`z mfk}el`zilf} mfbf jp`kf} a`m|fz`}+ Xfzyp`

    `k ai j}yp`li l`a mfkfmebe`k|f u ai ek|`zxz`|imek l`a |`t|f }` |e`k` mfbf

    z`}pa|ilf pki kp`si z`mz`imek $kp`sf} |`t|f}! }ek faseliz |fli} ai} xf}eja`}

    mfk`tefk`} `k|z` af a`lf f ek|`zxz`|ilf mfk af} mfkfmebe`k|f} yp` |`k`bf} i xzefze!

    z`mfkfme`klf `k af `}mze|f kp`}|zf x`k}ibe`k|f! fj}`zsiklf mbf kp`}|zf}

    mfkfmebe`k|f} }` sik l`}izzfaaiklf xipai|ekib`k|` u mbf `}|f}kf} sik aa`siklf

    bpu m`zmi i ai s`zlil f ia `zzfz u xfz }pxp`}|f yp` |fli ai z`mz`imek }`i

    z`mfkfmeli xfz `a f|zf+

    @k z`}pb`k! ai a`m|pzi se}|i mfbf pk b`lef xizi ai g`k`zimek u

    mfk}|zpmmek l` mfkfmebe`k|f}! k`m`}e|i mfk}el`ziz `k }p z`iaeimek `a l`}izzfaaf

    l` af} i}x`m|f} mfgke|esf} yp` mfkaa`si ai mfbxz`k}ek l` af a`lf? ikae}e}!

    }k|`}e}! eklpmmek! l`lpmmek u |`k`z pki xf}emek leiagemi! `k lfkl` }` pk`k

    i}x`m|f} mfbf `}mzejez u xpjaemiz! xizi `kmfk|ziz `k|z` `}|i} lf} im|eselil`} `a

    im|f l` a``z u i xiz|ez l`a be}bf `a l` ixz`kl`z+

    @+ Xikfzibi ek|`zkimefkia? ai `siapimek XE]I :883

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    26/208

    " :0 "

    mpui} `lil`} `}|k `k|z` 90 if} = b`}`} u 93 if} : b`}`} ek}mze|f} `k af}

    }e}|`bi} `lpmi|esf} l` mili pkf l` af} xi}`} be`bjzf} l` ai FML@! mfbf

    Btemf+

    @k|z` af} xzfx}e|f} l` ai `siapimek XE]I! `}| xzfxfzmefkiz ekcfzbimek

    z`a`sik|` l` af} z`}pa|ilf} `lpmi|esf} u l` af} mfk|`t|f} `k af} yp` }|f} fmpzz`k!

    i cek l` iupliz i z`ca`tefkiz i af} xi}`} xiz|emexik|`} }fjz` ai xfa|emi u ai} b`|i}

    `lpmi|esi}! i} mfbf xzfxfzmefkiz af} li|f} xizi `a `}|ija`mebe`k|f l` `}|kliz`}

    `lpmi|esf} u iupliz i pki b`ofz mfbxz`k}ek l` ai} mip}i} u mfk}`mp`kmei} yp`

    l` `aai }` l`zes`k+ Ipkyp` }p xzfx}e|f xzekmexia `} siafziz `k yp b`leli af}

    `}|pleik|`} dik ilypezelf mfkfmebe`k|f} u dijeaelil`} `}`kmeia`} xizi xiz|emexiz

    xa`kib`k|` `k ai }fme`lil! u di}|i yp xpk|f }fk mixim`} l` `t|zixfaiz af

    ixz`klelf xizi ixaemizaf i }e|pimefk`} kfs`lf}i}! |ik|f l`a bje|f `}mfaiz mfbf

    `t|zi`}mfaiz+

    Ai ekcfzbimek l`zesili l` XE]I `} pk eklemilfz l`a kes`a l` ix|e|pl f

    dijeaelil l` af} `}|pleik|`} `k }p xzfxef xi}! `k mfbxizimek mfk f|zf} xi}`}

    xiz|emexik|`}> iupli i el`k|ecemiz ai} cfz|ia`i} u l`jeaelil`} l` af} }e}|`bi}

    `lpmi|esf} kimefkia`}> x`zbe|` `kmfk|ziz xi|zfk`} l`a l`}`bx`f l` af}`}|pleik|`} `k|z` xi}`}> u! }fjz` |flf! l`|`m|i yp cim|fz`} }` i}fmeik ia te|f

    `lpmi|esf! b} iaa l` `}|ija`m`z mfbxizimefk`} `k|z` z`}pa|ilf} ie}ailib`k|`+

    @}|i `siapimek izzfo xizi Btemf `k `a :883 pki xikfzbemi g`k`zia l` ai

    }e|pimek l`a xi} `k |fzkf i ai} dijeaelil`} f mfbx`|`kmei} l` af} `}|pleik|`} l`

    90 if} `k me`kmei}! bi|`b|emi} u a`m|pzi> }e`klf `}|i a|ebi ai yp` }` p|eae

    mfbf z`ype}e|f ekle}x`k}ija` xizi `a l`}izzfaaf l` ixz`kleio`}! ui yp` ai de}|fzei

    mbf i}egki|pzi kf `}| mfbxz`kleli `k `}|` |exf l` `siapimek> kf fj}|ik|`! }`

    |fbi ai a`m|pzi mfbf pkf l` af} cim|fz`} yp` xf}ejeae|ik ai mfk}|zpmmek l`

    ixz`kleio`} l` af} iapbkf} `k lemdi i}egki|pzi+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    27/208

    " :3 "

    @k `}|` }`k|elf! XE]I l`cek` aimfbx`|`kmei `k a`m|pzi mfbf ai miximelil

    xizi mfbxz`kl`z! `bxa`iz u z`ca`tefkiz i xiz|ez l` |`t|f} `}mze|f}! mfk `a cek l`

    afgziz b`|i} ekleselpia`}! l`}izzfaaiz `a mfkfmebe`k|f u `a xf|`kmeia x`z}fkia! u

    xiz|emexiz `k ai }fme`lil $XE]I! :883? 44> `} l`mez! }` s` i ai a`m|pzi mfbf ai

    ji}` xizi ai mfk}`mpmek l` af} ixz`kleio`} yp` }` xzflpm`k l`k|zf u cp`zi l` ai}

    ipai} `k ai biufz xiz|` l` ai} mpa|pzi}! l`k|zf l` pk `kcfyp` l` mfbx`|`kmei} xizi

    ai seli+

    I |zis} l` ai `siapimek XE]I! ai FML@ mai}ecemi i af} `}|pleik|`} `k

    mpik|f }p lfbekef `k mekmf kes`a`} l` l`}`bx`f `k ai `}miai gafjia l` a`m|pzi!

    be}bf} yp` }` bp`}|zik u `txaemik `k ai |ijai Kf+ 98 }egpe`k|`?

    \ijai Kf+ 98

    Kes`a`} u xpk|io`} l` a`m|pzi `}|ija`melf} xfz XE]I xizi mai}ecemiz i af} `}|pleik|`}

    Kes`a&Xpk|io`

    \iz`i}

    0B} l`3:0+39

    Af} `}|pleik|`} l` `}|` kes`a }fk mixim`} l` z`iaeiz |iz`i} mfbxa`oi} l`a`m|pzi! mfbf bik`oiz ekcfzbimek lecmea l` `kmfk|ziz `k |`t|f}l`}mfkfmelf}! bf}|ziz pki mfbxz`k}ek l`|iaaili l` lemdf} |`t|f}!

    l`lpmez yp ekcfzbimek l`a |`t|f `} z`a`sik|` xizi ai |iz`i! }`z mixim`}l` `siapiz mfk }`k|elf mz|emf u mfk}|zpez dex|`}e}! ji}iz}` `kmfkfmebe`k|f} `}x`meiaeilf} u ilix|iz mfkm`x|f} yp` xp`lik }`zmfk|zizef} i ai} `tx`m|i|esi}+

    `a :3% `}|psf `k `a kes`a 9> pk :5% `k `a kes`a :> `a

    94% `k `a kes`a =! be`k|zi} yp` }af `a 3% afgz `a kes`a u `k `a

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    29/208

    " :4 "

    \ijai Kf+ 99Pjemimek l` af} xi}`} l`a gzpxf l` mfbxizimek l` imp`zlf

    i }p b`lei l` l`}`bx`f `}x`zili `k ai `}miai gafjia l` A`m|pziXi}`} mfk b`lei l`

    l`}`bx`f b`kfz yp` af

    `}x`zilf

    Xi}`} mfk b`lei l`l`}`bx`f l`k|zf l` af

    `}x`zilf

    Xi}`} mfk b`lei l`l`}`bx`f biufz yp` af

    `}x`zilf Izg`k|eki I`zjieok Jpagizei! Mfafbjei! Nuzgu}|ik! Yi|iz! Zpbikei! C`l`zimek Zp}i Pzpgpiu

    Jzi}ea! Mdea`! @}xii! Eklfk`}ei! Btemf! \ieaiklei \k`

    Mikil! Cekaiklei! Dfkg Nfkg" Mdeki! Xfz|pgia \pzypi

    Ia dim`z `a ikae}e} l`a mfk|`t|f kimefkia! l` af} z`}pa|ilf} l` XE]I! `k

    a`m|pzi Mfaebi }px`z `k 5 xpk|f} ai b`lei kimefkia ia iamikiz

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    30/208

    " :5 "

    Af ikiaeilf di}|i `a bfb`k|f l`oi s`z yp` `k `a kes`a l` `lpmimek

    xzebizei `k Btemf! u `k Mfaebi! dim` cia|i g`k`ziz! ia ek|`zefz l` af} gzpxf}!

    `}|zi|`gei} yp` xf|`kme`k u `a`s`k `a kes`a l` mfbxz`k}ek a`m|fzi `k af} iapbkf}!

    mfk ai cekiaelil l` iamikiz af} kes`a`} l` l`}`bx`f l` ai a`m|pzi `}|ija`melf} xfz

    ai `siapimefk`} ek|`zkimefkia`}! mfbf af `} `a mi}f l` XE]I> il`b} xfz }`z `}|i

    im|eselil pkf l` af} b`lef} b} `c`m|esf} xizi `a afgzf l` ixz`kleio`}+

    Jiof `}|i x`z}x`m|esi! XE]I `kci|ei ai miximelil l`a `}|pleik|` xizi

    }`zsez}` l` ai a`m|pzi mfbf b`lef xizi ixz`kl`z! mfbx`|`kmei yp` }px`zi ai

    `a`b`k|ia dijeaelil l` a``z f l` ixz`kl`z xizi a``z+

    @k }pbi! }` xp`l`k g`k`ziz `k af} `lpmiklf} lecempa|il`} z`c`z`k|`} i ai

    i}egki|pzi l` de}|fzei mfbf le}mexaeki! af mpia mfkaa`si ai ekcap`kmei l` ai} el`i}

    xz`sei} yp` `aaf} u `aai} |e`k`k mfk z`}x`m|f ia mfk|`kelf i ixz`kl`z> il`b} l`

    }`z k`m`}izef `a xzfxfzmefkiza`} mfk|`kelf} `}x`mcemf} }fjz` af} mpia`} dik l`

    `o`zme|iz `}i miximelil lec`z`kmeia `k|z` af `k}`ilf u af ixz`klelf+

    :+ @k|fzkf u mfkses`kmei `}mfaiz

    @a `k|fzkf u ai mfkses`kmei `}mfaiz }` ji}izfk `k ai }`ze` l` z`aimefk`}

    `}|ija`meli} ia ek|`zefz l`a xaik|`a `}mfaiz `k `a mpia }` l`}izzfaa `}|i eks`}|egimek+

    @k xzeb`z |zbekf }` mfk}el`zizfk ai} ek|`zimmefk`} lfm`k|`}! }`z

    l`|`zbekik|`} `k `a afgzf l` ai} b`|i} mfbpk`}+ Xf}|`zefzb`k|` }` z`|fbizfk ai}im|eselil`} l` af} iapbkf} lpzik|` `a z`mz`f u yp` `}|ija`m`k `k me`z|f bflf ai}

    cfzbi} `k yp` xp`l`k ek|`zz`aimefkiz}` ia ek|`zefz l` }p ipai+

    Cekiab`k|`! `}|` ixiz|ilf ekmapu` ai} l`}mzexmefk`} l` ai} se}e|i} z`iaeili}

    xfz le}|ek|i} x`z}fki} ` ek}|e|pmefk`} ia xaik|`a `lpmi|esf! yp` aa`gizfk `k ai

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    31/208

    " =8 "

    biufzi l` ai} fmi}efk`} }ek xz`sef ise}f ` ek|`zzpbxe`klf ai} aijfz`} lfm`k|`} u

    ia be}bf |e`bxf af} ixz`kleio`} mpzzempaiz`} l` af} iapbkf}+

    I+ Ai ek|`zimmek lfm`k|`

    Ai `}mp`ai! `}m`kizef l` ai eks`}|egimek! }` mfkcfzb xfz ai }egpe`k|` xaik|i

    lfm`k|`? pk Lez`m|fz \mkemf! }ek gzpxf u `kmizgilf l` ai ilbeke}|zimek `}mfaiz!

    sizk mfk 9: lfm`k|`} cz`k|` i gzpxf! }e`klf 99

    bpo`z`} u pk sizk! pjemilf} `k|z` af} :8 u af} :4 if} l` }`zsemef> : bi`}|zf} l`

    `lpmimek c}emi mfk =8 u 7 if} l` }`zsemef z`}x`m|esib`k|`> pki bi`}|zi l`

    @lpmimek Iz|}|emi"\`mkfagemi mfk :4 if} l` }`zsemef> pki bi`}|zi mfk

    `}x`meiaelil `k xzfja`bi} l` ixz`kleio`! mpui cpkmek `} i|`kl`z i kef} u kei}

    mfk K`m`}elil`} @lpmi|esi} @}x`meia`} $K@@! x`z|`k`me`k|` ia gzpxf l` P]I@Z>

    : mfk}`zo`}! dfbjz` u bpo`z! mfk 90 u 98 if} l` }`zsemef z`}x`m|esib`k|`+

    Mili ek|`gzik|` l`a x`z}fkia mp`k|i mfk le}|ek|f} gzilf} imilbemf}! u

    kes`a`} l` `}x`meiaeimek `k iagpki l` ai} i}egki|pzi} l`a xaik u xzfgzibi} l``}|plef! xfz af yp` lemdi cfzbimek ixfui ai aijfz `lpmi|esi `k cisfz l`a

    ixz`kleio` l` }p} iapbkf}+

    L`a x`z}fkia yp` aijfzi cz`k|` i gzpxf! 7 bi`}|zi} mp`k|ik mfk Aem`kmei|pzi

    `k @lpmimek Xzebizei> = }af mpz}izfk ai kfzbia j}emi u pki b} |e`k` ai

    Aem`kmei|pzi `k @lpmimek @}x`meia+ Mij` }`iaiz yp` lf} l` ai} bi`}|zi}

    f}|`k|ik il`b} pki `}x`meiaelil `k @lpmimek B`lei ]px`zefz> pki mfk

    `}x`meiaeimek `k Bi|`b|emi} u ai f|zi `k A`kgpi u Ae|`zi|pzi @}xifai+ Xfz }p

    xiz|` `a lfm`k|` sizk! |e`k` Aem`kmei|pzi `k @lpmimek B`lei J}emi mfk

    @}x`meiaelil `k Bi|`b|emi}! i}egki|pzi yp` `o`zm` `k pki }`mpklizei c`l`zia l`

    ai meplil l` Mfaebi+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    32/208

    " =9 "

    @k g`k`zia! ai ek|`zimmek lfm`k|` xz`sia`me`k|` ia ek|`zefz l`a xaik|`a

    `lpmi|esf fmpzz` iaz`l`lfz l` ai} les`z}i} z`aimefk`} l` xfl`z u l` }fmeiaeimek

    yp` l`k|zf l`a be}bf }` `c`m|ik+

    Se}|i l`}l` ai |`fzi l` af} mibxf} l` Jfpzle`p! yp` `}|ija`m` ai}

    z`aimefk`} l` xfl`z `o`zmeli} u se}piaeili} ia ek|`zefz l` ai Ek}|e|pmek `}mfaiz! ai

    lekbemi l`a x`z}fkia lfm`k|` gezi `k |fzkf ia lez`m|fz! u }` `o`zm` `k ai biufzi l`

    af} mi}f} l` bik`zi z`}x`|pf}i u mfzleia! ipkyp` g`k`ziab`k|` l` cfzbi s`z|emia!

    `} l`mez! l` o`c` i }pjia|`zkf} `k ai biufzi l` af} mi}f}+! |ia u mfbf }` bikece`}|i

    `k `a `}yp`bi Kf+ 9 }egpe`k|`?

    @}yp`bi Kf+ 9

    Z`aimefk`} l` }fmeijeaelil `k ai Ek}|e|pmek @}mfaiz

    Z`aimek }fmeia `k ai `}|zpm|pzi `}mfaiz g`k`zia

    @+ C+ :

    @+ I+ \+

    P]I@Z

    @+ C+

    9

    3 M 3 J

    = J: J9 J : I9 I

    3 I0 J

    = I

    < I

    < J

    0 I

    Lez`m|fz

    ]+X+C+

    Iapbkf}

    Ipai

    B`lef}

    Ek|`k"

    l`k|`

    :

    Ek|`k"

    l`k|`

    9

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    33/208

    " =: "

    @}|` `}yp`bi bp`}|zi yp` l`a lez`m|fz ia xzfc`}fz l` `lpmimek c}emi : $@+

    C+ : diu pki ca`mdi b} gzp`}i! l` mfafz zfof xfzyp` `}|ija`m`! il`b} l` af

    aijfzia! pki z`aimek ceaeia l` xilz` i deof+ I}ebe}bf! ai ca`mdi xpk|`ili l` mfafz

    bfzilf eklemi ai ekcap`kmei `o`zmeli xfz ai lfm`k|` l`a 3 J dimei `a lez`m|fz u `a

    cz`mp`k|` ek|`zmibjef l` fxekefk`} `k |fzkf i ai |fbi l` l`me}efk`} `k `a xaik|`a>

    xfzyp` lemdi lfm`k|` `o`zme ai cpkmek lez`m|esi `k ai `}mp`ai+ Egpiab`k|`! `a

    lez`m|fz xz`}`k|i mfk af} xilz`} l` cibeaei $]+ X+ C+ pki z`aimek l` leafgf

    mfk}|ik|`! eklemili mfk ai ca`mdi s`zl`! af mpia }` z`iae `k Xzf l` ai b`ofzi l`a

    `lecemef `}mfaiz u ai} }e|pimefk`} `lpmi|esi} l` af} iapbkf} u iapbki} l` ai

    ek}|e|pmek+ Mfk `a z`}|f l`a x`z}fkia! ai} z`aimefk`} }fk z`}x`|pf}i} u z`mxzfmi}!

    z`xz`}`k|ili} xfz ai} ca`mdi} ikizikoili} l` xfmf gzf}fz+

    Ai ebxfz|ikmei l` z`}ia|iz `}|i} z`aimefk`}! `} xizi z`mfkfm`z yp` ia |zijioiz

    `k `}|` b`lef l` z`}x`|f! mfbpkemimek u |fa`zikmei }` a` x`zbe|e ia x`z}fkia

    g`k`ziz ibje`k|`} xzfxemef} xizi `a afgzf l` ixz`kleio`} u ai mfk}`mpmek l`

    b`|i} mfbpk`} u afgzf} `lpmi|esf}! |ik|f ia ek|`zefz l`a xzfxef xaik|`a mfbf l`

    bik`zi ek}|e|pmefkia> mfk}el`zklf}` i ai `}mp`ai `k|z` af} 98 xaik|`a`} yp` i kes`a

    `}|i|ia mfk}egpe`zfk af} b`ofz`} xpk|io`} `k ai `siapimek kimefkia l`a afgzf

    imilbemf `k m`k|zf} `lpmi|esf} $@KAIM@ z`iaeili xfz ai ]@X `k biuf l`:883! i} mfbf `a dij`z isikilf `k af} z`}pa|ilf} l`a M@M ia ek|`zefz l` ai fki

    `}mfaiz lpzik|` `a memaf `}mfaiz :880 :883! i}m`kle`klf l`a 4 ia ik i}! }` mfk}el`z ai xf}ejeaelil l` z`|fbiz af

    yp` mbf `}mp`ai }` z`iaei xizi mfk}el`ziz ai} cfz|ia`i} u }px`ziz ai} l`jeaelil`}

    yp` siuik `k Xzf l` pki b`ofz `lpmimek xizi af} iapbkf} u ai} iapbki} l` ai

    ek}|e|pmek+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    34/208

    " == "

    J+ Af} `lpmiklf} u }p} im|eselil`} `k `a xi|ef l` z`mz`f

    Ikiaeiklf i af} }po`|f} xiz|emexik|`} l` ai eks`}|egimek! }` fj}`zsizfk }p}ek|`zimmefk`} lpzik|` `a z`mz`f u }` xplf mfk}|i|iz yp` ai} im|eselil`} `}mfaiz`}

    `k `a xi|ef l` z`mz`f }fk bpu les`z}i}+

    Mili iapbkf u iapbki |`ki }p xzfxei bik`zi l` ek|`zim|piz mfk `a z`}|f l`

    }p} mfbxi`zf} u mfbxi`zi}! af yp` }` bikec`}| `k af} op`gf} f im|eselil`}

    z`iaeili}! ai} mpia`} cp`zfk bpu les`z}i}! xp`} be`k|zi} pkf} opgijik j}yp`|jfa

    $mfbf af} iapbkf} l` 3 yp` xfz }`z af} b} gzikl`} }` mfk}el`zik mfk `a l`z`mdf

    i fmpxiz ai kemi mikmdi l` ai `}mp`ai f|zf} z`iaeijik les`z}i} immefk`}! |ia`}

    mfbf mfbxziz! mfzz`z! mibekiz l` pk ailf i f|zf! `}mpmdiz b}emi! x`zf }fjz` |flf

    le}czp|iz `a bfb`k|f l` }`z kef! l` }`z kei u }`z c`ae+ @k cek! |flf} |`kik iagf

    yp` dim`z$cf|f} 9+

    Lpzik|` ai b`lei dfzi l`a z`mz`f! `a xi|ef }` aa`k mili li mfk pki gibi l`

    mfafz`}! }ijfz`}! izfbi} u |ibif}> mili kef u mili kei l`}jfzl }p }`z `k|`zf!

    xfke`klf l` bikece`}|f ai mpa|pzi `kg`klzili `k `a }`kf l` }p dfgiz! x`zfbfal`ili xfz }p `k|fzkf `k lfkl` ai |`a`se}ek ekcapu` l` bik`zi }p|ea"! u yp`

    xp}e`zfk l` bikece`}|f `k `a xi|ef l` }p `}mp`ai+

    X`zf! mbf ekcapu`k `}|i} im|eselil`} l`a xi|ef l` z`mz`f `k `a xzfm`}f

    eks`}|egi|esf6 ]ebxa`b`k|` xfzyp` ai} ek|`zimmefk`} `kci|eik af yp` `} }egkecemi|esf

    `k |fli im|eselil xizi mili kef! af mpia |zi}me`kl` ia afgzf l` ixz`kleio`}

    }egkecemi|esf} xizi af} iapbkf} u z`ype`z` }`z |fbilf `k mp`k|i xfz af} lfm`k|`}

    mfk ai cekiaelil l` xf|`kmeizaf}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    35/208

    " =< "

    M+ Af} se}e|ik|`} l` ai `}mp`ai

    Ai `}mp`ai lfkl` }` z`iae ai eks`}|egimek! xfz z`kfbjz` u pjemimek `}pki ek}|e|pmek bpu }faeme|ili xfz les`z}i} ek}|ikmei} u }` di le}|ekgpelf xfz mfk|iz

    mfk se}e|ik|`} l` |flf |exf? l`}l` ip|fzelil`} gpj`zkib`k|ia`} u `lpmi|esi}! di}|i

    x`z}fki} yp` fcz`m`k iagk |exf l` }`zsemef} f mpz}f}! |ik|f xizi lfm`k|`} mfbf

    xizi xilz`} l` cibeaei u xizi af} xzfxef} `}|pleik|`}+

    @a d`mdf l` b`kmefkiz `}|` i}x`m|f! cp` xfzyp` `k |flf bfb`k|f iagpki

    bi`}|zi f ia bi`}|zf! `k `a mpbxaebe`k|f l` }p gpizlei z`}x`m|esi! `} i ype`k

    mfzz`}xfkl` z`mejez |ik|f i af} iapbkf} i }p aa`gili ia xaik|`a `}mfaiz! mfbf

    i|`kl`z i af} xilz`} u bilz`} l` cibeaei yp` z`ype`z`k dijaiz mfk iagpkf l` af}

    lfm`k|`}> il`b} l` `}|iz ia x`kle`k|` l` ai} x`z}fki} yp` }` im`zmik i ai

    `}mp`ai+ Mfk af mpia }` sef le}bekpelf `a |e`bxf `c`m|esf xizi ai `k}`iki

    `}|ija`melf `k af} xaik`} u xzfgzibi} l` `}|plef xizi `a l`}izzfaaf l` ai} aijfz`}

    `}mfaiz`}+

    Af} se}e|ik|`} b} cz`mp`k|`} ia xaik|`a cp`zfk af} be`bjzf} l` ai ]fme`lill` Xilz`} l` Cibeaei! ype`k`} |flf} af} li} deme`zfk im|f l` xz`}`kmei! ui }`i

    xizi xzfbfs`z iagpki im|eselil! }faeme|iz ixfuf `k ai g`}|ek l` iagk i}pk|f

    z`c`z`k|` i ai b`ofzi l`a `lecemef `}mfaiz f z`mijiz cfklf} u `c`m|piz ai} im|eselil`}

    z`aimefkili} mfk af} c`}|`of} `}mfaiz`} xizi af} iapbkf} u iapbki} l` ai `}mp`ai+

    L` ai} ek}|e|pmefk`} gpj`zkib`k|ia`} mfk}|ik|`} mfk }p} se}e|i} i ai

    `}mp`ai! `}|psf `a LEC @}|i|ia"Mfaebi! yp` def im|f l` xz`}`kmei xizi `k|z`giz

    opgp`|`} ia iapbkilf l`a xaik|`a! mfk bf|esf l`a li }fmeia l` af} kef}+ Il`b}! ai

    ]`mz`|izi l` ]iapl! ype`k z`iae les`z}i} mibxii} l` simpkimek u }iapl jpmia

    mfk ai cekiaelil l` xz`s`kez le}|ek|i} `kc`zb`lil`} u `xel`bei} `k|z` ai xfjaimek

    ekcik|ea u `}|pleik|ea l` ai `k|elil+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    36/208

    " =0 "

    L` egpia cfzbi! `}|pse`zfk iagpkf} be`bjzf} l` ai I}fmeimek l` Mdizzf}

    Mibekf Z`ia l` Mfaebi! ype`k`} }` xz`}`k|izfk mfk ikp`kmei l` ai} xzfxei}

    ip|fzelil`} `lpmi|esi} l` ai `k|elil xizi ekcfzbiz i af} iapbkf} l` 0 u 3 l` ai}

    le}|ek|i} im|eselil`} yp` `aaf} z`iaeik! il`b} l` dim`z `k `a xi|ef l` ai `}mp`ai

    pki `tdejemek i |fli ai mfbpkelil `}mfaiz+

    @k g`k`zia! u l` bik`zi mfk}|ik|`! dpjf pki gzik les`z}elil l` se}e|ik|`}

    gpj`zkib`k|ia`} u kf gpj`zkib`k|ia`}! yp` l` pki p f|zi bik`zi ij}fzje`zfk

    xiz|` l`a |e`bxf l`}|ekilf i ai} aijfz`} `}mfaiz`}! mfk af mpia xzfsfmizfk l`bfzi

    `k `a mpbxaebe`k|f l` af} xzfx}e|f} u mfk|`kelf} |`b|emf}> ipkilf i yp` `k

    iagpki} i}egki|pzi} mfbf de}|fzei u g`fgzici }af mp`k|ik mfk `a 7+0% l`a |e`bxf

    xaik|`ilf `k `a Xaik u Xzfgzibi} l` `}|plef xizi `a memaf `}mfaiz> mfk af mpia }` si

    mip}iklf `a z`igf u ai cia|i l` mfk}faelimek `k af} ixz`kleio`} l` lemdi}

    bi|`zei} `k af} iapbkf} u iapbki} l` ai ek}|e|pmek `}mfaiz$cf|f} :+

    =+ @a mfk|`t|f }mfaiz l`a xzfm`}f

    Mfbf }` di s`kelf b`kmefkiklf! ai eks`}|egimek `lpmi|esi }` `c`m|p `k ai

    `}mp`ai xzebizei Z`xjaemi Izg`k|eki! x`z|`k`me`k|` i ai =+ fki `}mfaiz c`l`zia `k

    ai `k|elil! u `}| mi|iafgili xfz ai ]`mz`|izi l` @lpmimek Xjaemi mfbf pzjiki!

    l` fzgikeimek mfbxa`|i+

    @}|i `}mp`ai `} mfk}el`zili mfbf pki l` ai} l` biufz |zilemek `k ai

    `k|elil! xzeb`zf xfz }`z pki l` ai} l` b} ik|eg`lil! |e`k` 49 if} l` `te}|`kmei>ipkyp` }af 05 l` `}|iz `k `a apgiz lfkl` im|piab`k|` }` afmiaei+ Il`b}! ai}

    kp`si} g`k`zimefk`} l` xilz`} u bilz`} l` cibeaei jp}mik lemdi ek}|e|pmek xizi

    yp` }p} deof} ` deoi} mpz}`k }p `lpmimek xzebizei `k ai be}bi `}mp`ai lfkl` `aaf}

    `}|pleizfk+ Cekiab`k|`! xfzyp` `} mfk}el`zili pki ek}|e|pmek mfk xz`}|egef u

    z`mfkfmebe`k|f }fmeia! xfz af} z`}pa|ilf} yp` i kes`a g`k`zia di iamikilf+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    37/208

    " =3 "

    Ai pjemimek l`a `lecemef `}mfaiz! `k ai fki m`k|zf l` ai meplil l` Mfaebi! af

    mfkse`z|` `k pkf l` af} xaik|`a`} mfk biufz l`bikli `k ai bi|zmpai `}mfaiz! ui

    yp` `k `a |pzkf bi|p|ekf }` i|`kle i ia `}|` mfaekli mfk

    ai miaa` J`ae}izef Lfbkgp`! ia }pz mfk `a |iaa`z u ai z`cimmefkizi _izigfi u ia

    f`}|` mfk ai miaa` Z`sfapmek+

    Ai biufzi l` af} kef} u kei} yp` i}e}|`k i `}|i ek}|e|pmek xzfm`l`k l`

    ai} le}|ek|i} mfafkei} l` ai meplil $Ai Iajizzili! @a Bfzia`|`! Ekcfkise| ai @}|ikmei!

    Sem`k|` Gp`zz`zf! M`k|zf! u l` mfbpkelil`} x`z|`k`me`k|`} ia bpkemexef l` Mfaebi

    $Ai @}|ikmei! Mizlfki u Ai ]iaili! i} mfbf l`a bpkemexef mfkpzjikf l` Seaai l`

    asiz`! xzekmexiab`k|` l` ai} mfafkei}? ]`kl`zf} l`a Mizb`k! I+ S+ Jfkcea! Opik

    Of} Zf}! Afbi Jfke|i! Seaai} ai Iaib`li u Zikmdf Jaikmf E u EE> il`b}! l` ai

    mfbpkelil @a \zixemd`! l`a bpkemexef l` Mpipd|bfm! Mfa+

    Mfbf ui }` b`kmefk! mili iapbkf u iapbki |e`k` pki de}|fzei! pk mixe|ia

    mpa|pzia u pki le}|ek|i }e|pimek `mfkbemi! yp` af dim` i ai s` lec`z`k|`!

    ekl`x`kle`k|`b`k|` l`a |zi|f l` egpialil `}|ija`melf xizi mili pkf `k ai `}mp`ai>

    |ia u mfbf af }`iai `k }p `}`kmei `a Iz|mpaf = Mfk}|e|pmefkia+ Ai g`k`ziaelil }`

    }e|p `k `a kes`a }fmef`mfkbemf b`lef! xp`} ai biufzi l` af} xilz`} aa`sizfk i

    }p} deof} ` deoi} i ai ek}|e|pmek `k s`dmpaf xzfxef! ipk mpiklf iagpkf} sese`zfk i

    xfmi} mpilzi}> u `k `a mi}f l` ype`k`} seke`zfk l` mfafkei} z`|ezili}! af} xilz`}

    xigizfk leizeib`k|` |ite xizi aa`giz }ek mfk|zi|e`bxf}+ $cf|f} =+

    Z`|fbiklf ai} lec`z`kmei} b`kmefkili}! pk i}x`m|f b} af mfk}|e|pu ai

    les`z}elil l` `bxa`f} l` af} xilz`}! diji |zijioilfz`} l` mibxf! `bxa`ili}

    lfb}|emi}! }`mz`|izei} u xzfc`}efke}|i} $mfbf ijfgilf}! bi`}|zf}! ekg`ke`zf}!

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    38/208

    " =7 "

    mfk|ilfz`} u blemf}+ @}i les`z}elil xp}f l` bikece`}|f ai `te}|`kmei l` le}|ek|f}

    kes`a`} u gzilf} `lpmi|esf} fj|`kelf} xfz af} xilz`} u bilz`} l` cibeaei! mfk af

    mpia }` xplf ekc`zez ai bpa|exaemelil l` `k|fzkf} mpa|pzia`} yp` mfkcapu`k i `}|i

    `}mp`ai+

    Xfz af yp` z`}x`m|i ia gzpxf yp` mfk}|e|pu xiz|` l`a xzfm`}f eks`}|egi|esf!

    `}|` }` mfkcfzb xfz u `a gzpxf bet|f! cfzbilf xfz kei} u kef} opgp`|fk`}

    mfzze`klf xfz |fli ai `}mp`ai+

    @k `}i les`z}elil gzpxia }` l`|`m| i : iapbki} yp` ia ekemef l`a memaf

    `}mfaiz `zik bpu }fae|izei} u fmi}efkiab`k|` }` opk|ijik `k|z` `aai} u xfmf i xfmf

    cp`zfk ek|`gzklf}` ia z`}|f l`a gzpxf+ X`zf |ibjek }` fj}`zs i pk iapbkf

    }fae|izef u igz`}esf ai biufz xiz|` l`a |e`bxf! xfz af mpia `zi z`mdiilf

    mfk}|ik|`b`k|` xfz af} l`b} be`bjzf} l`a gzpxf> c}emib`k|` `zi biufz yp` af}

    l`b} u af} igz`li! }ek |`k`z bf|esf ixiz`k|` xizi im|piz l` `}i bik`zi+ Xfmf i

    xfmf ai lfm`k|` ekse| |ik|f ia iapbkf `k mp`}|ek mfbf ia gzpxf `k g`k`zia! i

    |`k`z pki b`ofz mfkses`kmei! u }` ek|`gzizik `k `a op`gf u `k `a |zijiof }ek

    le}mzebekiz i kile`! af mpia }` afgz+

    Ia ek|`zefz l`a ipai }` x`zmeje yp` ai cfzbimek l` `ypexf} l` |zijiof af}

    iapbkf} u iapbki} xz`ceze`zfk dim`zaf xfz icekelil! u mfbf `k|z` af} xzfx}e|f}

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    39/208

    " =4 "

    msemf} l`a gzilf cp` xzfbfs`z ai mfkses`kmei gzpxia i} mfbf `a isikm` `k `a

    |zijiof u `a ixz`kleio` `k |flf} u mili pkf l` af} be`bjzf} l`a gzpxf! }` fx| xfz

    fzgikeiz af} `ypexf} l` bik`zi zf|i|esi xizi cfz|ia`m`z ai }fmeiaeimek `k|z` |flf}

    u xzfbfs`z `a ixz`kleio` l` cfzbi mfaijfzi|esi+

    @k lemdf gzpxf cp` xz`me}f z`mfkfm`z ai les`z}elil `mfkbemi u l` jigio`

    mpa|pzia! xp`} }e je`k ai biufzi l` af} iapbkf} mfk|iji mfk jejaef|`mi cibeaeiz!

    mfbxp|ilfzi u b`lef} l` mfbpkemimek yp` a`} x`zbe|e imm`}f le}bea ia

    mfkfmebe`k|f u i ai} kf|emei} l` im|piaelil> |ibjek dpjf ype`k`} bikec`}|izfk

    miz`m`z l` af} `a`b`k|f} `}`kmeia`} xizi ixfuiz }p l`}izzfaaf `lpmi|esf u mpa|pzia

    `k }p mi}i+

    \flf} af} i}x`m|f} ikiaeilf} i af aizgf l` `}|i xzeb`zi xiz|` l`a Mix|paf E

    |pse`zfk mfbf cekiaelil xpk|piaeiz af} `a`b`k|f} mezmpk}mze|f} `k ai eks`}|egimek! u

    le`zfk }p}|`k|f i ai mfk|ekpimek l`a xzfm`}f+

    @k pk xzeb`z bfb`k|f }` xiz|e l` iagpki} mp`}|efk`} xaik|`ili} mfbf

    bizmf i ai a`m|pzi! ji}` `}`kmeia xizi `a afgzf l` ixz`kleio`}+ @k|z` ai} xz`gpk|i}

    }` `kpkmeizfk ai} }egpe`k|`}? Xfz yp af} z`}pa|ilf} afgzilf} xfz af} iapbkf} `kai bi|`zei l` de}|fzei kf }fk af} `}x`zilf}6 Yp z`ype`z`k dim`z af} lfm`k|`}

    xizi yp` }p} iapbkf} u iapbki} afgz`k ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k ai i}egki|pzi

    l` de}|fzei6 Xfz yp mfbf a`m|fz! mfk ai }fai a`m|pzi l`a |`t|f yp` }` |e`k`

    `kcz`k|`! kf }` afgzi l`}x`z|iz ai ebigekimek ke l`}mpjzez af yp` `a |`t|f kf}

    fcz`m`6 ]`z yp` af} iapbkf} kemib`k|` a``k xfz mfbxzfbe}f u kf xfz ek|`z}

    l` afgziz pk s`zlil`zf ixz`kleio` yp` a`} }`i }egkecemi|esf6

    I xiz|ez l` `}|f} mp`}|efkibe`k|f} }pzge pki ekype`|pl u xz`fmpximek }fjz`

    Mbf xzfxemeiz `k af} iapbkf} biufz ixzfs`mdibe`k|f `k ai} bi|`zei} l` de}|fzei

    u `}xifa6 Yp |exf l` a`m|fz `} k`m`}izef cfzbiz xizi yp` af} `lpmiklf}

    ixz`klik l` bik`zi }egkecemi|esi! `k `}|i xfmi l` gzikl`} mibjef} `k ai

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    40/208

    " =5 "

    |`mkfafgi l` ai ekcfzbimek! u yp` l` pkf p f|zf bflf ekmel`k `k `}|` xzfm`}f l`

    ixz`kleio`6

    Xfz |ik|f! |fbiklf mfbf ji}` ai cia|i l` mfk}faelimek l` af} ixz`kleio`}

    `k ai i}egki|pzi l` de}|fzei u `a skmpaf yp` `}|i gpizli mfk ai a`m|pzi u `a aejzf l`

    |`t|f! ia be}bf |e`bxf `k yp` }` |fbi `k mp`k|i `a mfk|`t|f yp` zfl`i i af}

    }po`|f} l` ai eks`}|egimek! }pzge ai k`m`}elil l` jp}miza` pki }fapmek i lemdi

    xzfja`b|emi! mfk ai cekiaelil l` `zzilemizaf `k `a bje|f `}mfaiz `k `a mpia }`

    l`|`m|+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    41/208

    " u }` bp`}|zi pki de}|fzei kimefkia mfbf }e cp`}` pk

    xik|`k l` dzf`} u j`k`cim|fz`} l` ai Xi|zei! ui yp` }` |zi| l` z`}ia|iz }fjz`

    |flf ai} c`mdi} l` kimebe`k|f u bp`z|` l` af} x`z}fkio`} mfk}el`zilf}

    |zi}m`kl`k|ia`} xizi `a xi}! liklf }af pki} mpik|i} xekm`aili} l` af yp` xp`l`

    me|iz}` mfbf }p fjzi `k Xzf l` ai kimek+

    @}i se}ek yp` fcz`m` `a de}|fzeilfz `} cpklib`k|ia xizi ai `k}`iki u `a

    ixz`kleio` l` ai de}|fzei! xfzyp` }p xf}|pzi l` mbf z`mfk}|zpu `a xi}ilf `} ai

    ji}` xizi `a xzfm`}f `lpmi|esf `k ai} ipai}! isiailf `k Btemf xfz ai ]`mz`|izi

    l` @lpmimek Xjaemi $]@X! z`xz`}`k|ik|` l`a gfje`zkf `k |pzkf+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    42/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    43/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    44/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    45/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    46/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    47/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    48/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    49/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    50/208

    "

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    51/208

    " 08 "

    bik`zi `}xfk|k`i }p} }ij`z`} `k mpik|f i ai |`b|emi! be`k|zi} yp` i f|zf} 4 }`

    a`} xz`gpk| l` bik`zi lez`m|i }ek fj|`k`z z`}xp`}|i iagpki> `}` |`bi cp`

    `}|pleilf `k `a gzilf u memaf `}mfaiz ik|`zefz`}! af mpia eklem cia|i l` mfk}faelimek

    l` af} ixz`kleio`} `k cfzbi }egkecemi|esi! xizi xf}|`zefzb`k|` `txz`}izaf} l`

    bik`zi maizi+

    Il`b}! i af} iapbkf} u iapbki} l`a gzpxf }` a`} lecempa| pjemiz `k pk

    bixi l` Btemf lkl` }` }e|ik ai} mpa|pzi} xz`de}xkemi}> kf z`mfzlizfk ai

    afmiaeimek g`fgzcemi l`a `}|ilf l` Fitimi! ke }`iaizfk lfkl` cafz`me`zfk ai}

    mpa|pzi} _ixf|`mi u Bet|`mi yp` `k lemdi `k|elil }` l`}izzfaaizfk+

    Ia s`z yp` dimi cia|i `}i pjemimek |`zze|fzeia l` ai} mpa|pzi}! }` a`} xz`}`k|

    pk bixi l` ai Z`xjaemi B`temiki mfk lese}ek xfa|emi u mfk kfbjz`}> i}! l`

    bik`zi gzpxia z`mfkfme zfk af} `}|ilf} im|pia`} l`a xi}! afmiaeizfk `a |`zze|fzef

    l` B`}fibzemi u l` ai} mpa|pzi} yp` `k `aai }` l`}izzfaaizfk! xek|iklf mili pki

    mfk pk mfafz le}|ek|f+

    Mfk `}|i im|eselil }` kf| yp` af} iapbkf} leiafgizfk `k|z` `aaf} xizi ez

    pjemiklf af} `}|ilf} l`a xi} u ai} z`}x`m|esi} mpa|pzi}+ ]` ilsez|e igzilf xfzxiz|` l` af} iapbkf} u iapbki} ui yp` mfafz`iz `zi pki im|eselil yp` xfmf

    z`iaeijik lpzik|` ai} mai}`}+

    I ai xiz l` `}|i afmiaeimek g`fgzcemi! }` pjem `k pki ak`i l`a |e`bxf `a

    x`zflf `k yp` mili mpa|pzi b`}fib`zemiki }` l`}izzfaa+

    Il`b} l` af} bixi}! xizi `a |zi|ibe`k|f l` ai |`b|emi }` p|eae `a aejzf l`

    |`t|f l` de}|fzei xizi `a 0 gzilf mfbf `a xzekmexia b`lef xizi `a ixz`kleio`> `k a!

    af} iapbkf} a`u`zfk `k sf ia|i! }pjziuizfk af yp` xizi `aaf} cp` ek|`z`}ik|` u

    `aijfzizfk l` bik`zi x`z}fkia mp`}|efkizef}! z`}b`k`} f bixi} mfkm`x|pia`}+

    L` `}i bik`zi mili iapbkf f iapbki iamik }p xzfxef ixz`kleio`+ Ipkyp` mfk

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    52/208

    " 09 "

    af} bixi} mfkm`x|pia`} }` z`ypeze b} |zijiof gzpxia yp` ekleselpia xizi xz`xiziz

    i af} mdemf} `k }p `aijfzimek+

    Mbf ixfuf `t|zi }` `bxa`izfk sel`f} l` de}|fzei xzfxp`}|f} `k `a

    xzfgzibi l` @kmemafb`lei0! mfk}e}|`k|` `k ai `lemek lege|ia l` af} aejzf} l` |`t|f

    gzi|pe|f} l` ai ]@X! mpuf xzfx}e|f xzekmexia `}?

    Jzekliz }`zsemef} l` `tm`a`kmei xizi }i|e}cim`z ai} `tx`m|i|esi}l` kp`}|zf} p}pizef} mfk z`aimek i ai} \`mkfafgi} l` aiEkcfzbimek u l` \`a`mfbpkemimefk`}! mpbxae`klf mfk ix`gf iai kfzbi|eselil seg`k|` u mfk `a mfbxzfbe}f l` bik|`k`z pk

    ]e}|`bi l` G`}|ek l` ai Miaelil u l` b`ofzi mfk|ekpi+

    3

    Pki s` yp` mili `lpmiklf |psf l` bik`zi x`z}fkia }p |zijiof! }` z`iae

    pki }`}ek xa`kizei `k ai mpia af} iapbkf} `txp}e`zfk af yp` `k|`kle`zfk l` ai

    |`b|emi! mfk}el`zizfk ebxfz|ik|` f ek|`z`}ik|` u }` cfzbpaizfk mp`}|efkibe`k|f}

    pkf} i f|zf}+ Iyp }` kf| biufz xiz|emeximek l` af} iapbkf} i lec`z`kmei l`a ekemef

    l` ai |`b|emi! ipkyp` `}|i kf cp` l`a 988%! ui yp` iagpkf} bikec`}|izfk kf dij`z

    a`lf `a |`bi f kf mfbxz`kl`zaf+

    ]` x`zmeje i af} iapbkf} dim`z mpik|f }` a`} eklem xizi ixz`kl`z! ipkyp`

    kf af mfk}egpe`zfk mfbxa`|ib`k|`+ Kf fj}|ik|`! iagpkf} xfmf} cp`zfk b} iaa l`

    `}i} immefk`} mf|eleiki} f x`leli} xfz ai bi`}|zi l`a gzpxf ` eks`}|egizfk `k f|zf}

    |`t|f} u `k Ek|`zk`| u af mfbxiz|e`zfk mfk `a gzpxf! af mpia af} aa`s i }`z b}

    xiz|emexi|esf} u |`k`z pki biufz mfbxz`k}ek l`a |`bi |zi|ilf lpzik|` `a l`}izzfaaf

    l` ai} mai}`}+

    0\fbilf l`a xfz|ia @kmemafb`lei l`}l` ai PZA?d||x?&&www+`kmemafb`lei+`lp+bt&Mfkfm`V@kmemafb`lei&Yp`V`}&ekl`t+d|ba

    3 \fbilf l`a xfz|ia l` ai ]@X l`}l` ai PZA? d||x?&&www+}`x+gfj+bt&wj:&}`x9&}`x9VXfae|emi}

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    53/208

    " 0: "

    @k g`k`zia! }` fj}`zs `k ai} mai}`} l` de}|fzei pki size`lil l` im|eselil`}

    yp` }fk xiz|` l` pki xzm|emi lfm`k|` |zilemefkia> bi} af kp`sf l` `}|i} zilem `k

    `a `bxa`f l` af} bixi} mfkm`x|pia`} u `k ai p|eaeimek l` ai |`mkfafgi u af}

    z`mpz}f} l` ai be}bi i |zis} l`a xzfgzibi @kmemafb`lei+

    M+ @a `tib`k cekia l` de}|fzei

    Ia mpabekiz `a memaf `}mfaiz :883:887! i af} iapbkf} }` a`} ixaem pk

    `tib`k `}mze|f xizi `siapiz af} mfk|`kelf} xzfgzib|emf} l`a 0 jeb`}|z` mpuf}

    |z`} |`bi} xzekmexia`} }fk? Ai mfkype}|i l` Ibzemi! Ai xfmi mfafkeia u af}

    sezz`eki|f} l` Ibzemi! u Ai} }e|pimefk`} l` Ibzemi u @pzfxi `k `a }egaf TSEEE+

    Af} z`}pa|ilf} afgzilf} xfz af} iapbkf} cp`zfk af} }egpe`k|`}? l` af} f|zf} 0 }imizfk 5> 5 l` `aaf} afgzizfk 4> 4

    fj|pse`zfk 7> 5 b} mfk}egpe`zfk ix`ki} `a bkebf ixzfji|fzef yp` `} 3! be`k|zi}

    af} < z`}|ik|`} kf ixzfjizfk ai bi|`zei! pjemklf}`a`} `k 0! xzfxp`}|i mfbf ai

    bkebi fcemeia $gzcemi} 4u 5+

    Ikiaeiklf `}|f} z`}pa|ilf} u mfk|zi}|klfaf} mfk af} fj|`kelf} `k `a

    `tib`k leigk}|emf ixaemilf ia ekemef l`a memaf :883":887! }` fj}`zs ia |zbekf l`a

    be}bf biufz ixzfjimek yp` z`xzfjimek! xp`} ai xzeb`zi ai iamik `a 58% l` af}

    iapbkf}! be`k|zi} yp` `k ai }`gpkli }` pjem `a 98% z`}|ik|`+ Af mpia }egkecemi

    yp` diu pk isikm` `k `a kes`a l` ixz`kleio` afgzilf xfz mili pkf l` af} iapbkf}+

    Lemdf isikm` }` l`je i ai les`z}elil l` `}|zi|`gei} yp` }` p|eaeizfk i af

    aizgf l`a memaf! x`zf }fjz` |flf i ai mfbxz`k}ek l` af} |`bi} afgzili xfz af}

    iapbkf}! af mpia }` bikec`}| `k af} bixi} mfkm`x|pia`} yp` `aaf} `aijfzizfk xizi

    |ia cek+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    54/208

    " 0= "

    L+ Af} bixi} mfkm`x|pia`}

    @k|z` af} i}x`m|f} mfk}el`zilf} xizi ai `t|zimmek l` mfk|`kelf lpzik|` `al`}izzfaaf l` ai} mai}`} l` de}|fzei `}|psf ai `aijfzimek l` bixi} mfkm`x|pia`}!

    p|eaeilf} xfz |`k`z les`z}i} ixaemimefk`}? mfbf |mkemi l` `}|plef! mfbf

    d`zzibe`k|i xizi `a ixz`kleio` $ui yp` }p z`iaeimek cfb`k|i ai z`ca`tek! `a

    ikae}e} u ai mz`i|eselil l` af} `}|pleik|`} u mfbf b`lef xizi ai `siapimek l` af}

    ixz`kleio`}+

    Mfbf d`zzibe`k|i xizi `a ixz`kleio` u b`lef xizi ai `siapimek! xizi ai

    `aijfzimek l` af} bixi} mfkm`x|pia`} }` |fbizfk `k mp`k|i |z`} `a`b`k|f}

    j}emf}? mfkm`x|f}! xiaijzi} l` `kaim`} u czi}`} f xzfxf}emefk`}> il`b} l` f|zi}

    mizim|`z}|emi}+

    P|eaeiz af} bixi} mfkm`x|pia`} xiz|` l`a d`mdf l` mfk}el`ziz }p}

    mizim|`z}|emi}! `k|z` ai} yp` }` l`}|imik $Kfsin! 9544?

    ]fk }ebxa`} u bp`}|zik maizib`k|` ai} z`aimefk`} `k|z`mfkm`x|f} u&f xzfxf}emefk`}+

    Xiz|`k l` af g`k`zia i af `}x`mcemf+ ]fk se}|f}f} u ai mik|elil l` bi|`zei yp` }` afgzi

    b`bfzeiz ipb`k|i u }` imz`me`k|i ai lpzimek l` `}ib`bfzeimek!

    L`}izzfaai ai x`zm`xmek! j`k`cemeiklf mfk ai im|eselill` se}piaeimek i `}|pleik|`} mfk xzfja`bi} l` aii|`kmek+

    Af} mfkm`x|f} kf }` z`xe|`k! }` `kme`zzik `k siaf} Ai} xiaijzi} l` `kaim` }` pjemik m`zmi l` ai} ak`i} l`

    z`aimek+

    Mfbf b`lef xizi ai `siapimek! af} bixi} mfkm`x|pia`} iuplik i af}

    lfm`k|`} i mfkfm`z mbf }p} `}|pleik|`} z`xz`}`k|ik ai kfmek u `}|zpm|pzi l` pk

    mfkfmebe`k|f l`|`zbekilf! il`b} l` x`zbe|eza`} `tibekiz ai mfbxz`k}ek l` pk

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    55/208

    " 0< "

    |`bi u cimeae|iz ai el`k|ecemimek mfbf z`iaeik ai} mfk`tefk`} l` af} mfkm`x|f} u `a

    l`}izzfaaf l` ai} el`i} `k `a |zik}mpz}f l`a memaf `}mfaiz+

    I xiz|ez l` `}|f! }` mfk}el`z ixaemiz i af} iapbkf} pki `siapimek |`b|emi!

    ia|`zki|esi ia `tib`k `}mze|f ui ixaemilf mfk ik|`zefzelil! i |zis} l` ai

    `aijfzimek l` bixi} mfkm`x|pia`}+ @a |`bi yp` }` mfk}el`z mfzz`}xfkle i ai

    a`mmek 90! @pzfxi `k `a }egaf TSEEE! leseleli `k 99 }pj||paf}+

    Ia z`mijiz af} `tb`k`}! }` fj}`zs yp` }af `a 00% l` af} iapbkf} $:: l`

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    56/208

    " 00 "

    g`k`zia! u = l` `aijfzizfk pk bixi mfkm`x|pia xfz mili pkf l` af} 99 }pj||paf} l`

    ai a`mmek! af mpia eklemi pki biufz ibxae|pl `k `a |zi|ibe`k|f l`a |`bi+

    9: l` af} bixi} xz`}`k|ilf} xz`}`k|izfk aegi} f `kaim`} l` el`i}

    im`x|ija`}! liklf ai el`i l` mfk|ekpelil u mfd`z`kmei `k ai |`b|emi! af mpia kf

    }pm`l` mfk af} f|zf} 98! ype`k`} }af p|eaeizfk ca`mdi} xizi eklemiz ai mfk|ekpelil

    l` }p} z`ca`tefk`}+

    Z`mfkfme`klf yp` af} bixi} mfkm`x|pia`} kf }fk kemf} ke }` xp`l`k

    |fbiz mfbf z`m`|i}! `a 08% l` af} ikiaeilf} xz`}`k|izfk o`zizypeimefk`} l` ai}

    el`i}! x`zf `a f|zf 08% kf af def i}! ipkyp` }e |zi| l` `}|ija`m`z `a skmpaf `k|z`

    af} mfkm`x|f} l` ai a`mmek+ $ik`tf bixi} mfkm`x|pia`}+

    98 l` af} :: bixi} xz`}`k|ik `sel`kmei} l` yp` }` afgz pk ixz`kleio`

    }egkecemi|esf! ui yp` il`b} l`a mfkm`x|f! `txaemizfk af yp` `k|`kle`zfk l`a |`bi!

    ipk mpiklf `}i xiz|` }fjzi i af `}`kmeia l`a bixi mfkm`x|pia+

    @k g`k`zia! ai z`iaeimek l` af} bixi} mfkm`x|pia`}! i} mfbf }p ixaemimek

    `k ai `siapimek l` af} |`bi} se}|f}! }` mfk}el`zik mfbf pki bik`zi `}x`mcemi l`ixz`kl`z |zbekf}! d`mdf} f }pm`}f} de}|zemf}> xzim|emiz }fjz` `a p}f l` gzcemi}!

    }ek|`|eiz ` ek|`gziz ekcfzbimek! |`k`z pki se}ek gafjia mfk ai mfk`tek `k|z` ai}

    xiaijzi} u b`ofziz ai} dijeaelil`} mz`i|esi} u l` b`bfzei i aizgf xaif+

    @} ebxfz|ik|` b`kmefkiz! il`b}! yp` `a z`}pa|ilf l` af} bixi}

    mfkm`x|pia`} xplf s`z}` u z`aimefkiz}` mfk ai b`bfzei se}pia! af mpia cisfz`m` `a

    z`mp`zlf! u xfz `kl` ia ixz`kleio`! be}bf yp` xp`l` |fzkiz}` mfbf }egkecemi|esf+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    57/208

    " 03 "

    @+ @a 98 Mfkmpz}f @}mp`ai} l` Miaelil

    @a z`}pa|ilf l`a 98 M@M z`iaeilf `k opkef l` :887! cp` af a|ebf yp` }`|fb `k mp`k|i xizi ai mpabekimek l`a ixiz|ilf mfk}faelimek l`a leigk}|emf+ L`

    `}|` xpk|f }` mfk}el`zizfk }faib`k|` af} z`}pa|ilf} l` de}|fzei! be}bf yp` }`

    se`zfk ebxim|ilf} l` bik`zi cisfzija` xfzyp` lpzik|` `a xzfm`}f l` eks`}|egimek!

    xizi afgziz `a l`}izzfaaf l` ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k ai bi|`zei l` de}|fzei! af}

    iapbkf} l` 0 z`iaeizfk les`z}i} im|eselil`}+ I}! af} z`}pa|ilf} l`a

    ixzfs`mdibe`k|f g`k`zia iamikilf} xfz af} gzpxf} `siapilf} }` `txz`}ik `k ai

    \ijai Kf+ 9< yp` i mfk|ekpimek }` xz`}`k|i?

    \ijai Kf+ 9=

    Xfzm`k|io`} iamikilf} xfz gzilf `}mfaiz `k ai i}egki|pzi l` de}|fzei `k `a98 Mfkmpz}f @}mp`ai} l` Miaelil

    Gzilf =

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    58/208

    " 07 "

    iapbkf} lpzik|` `a memaf ik|`zefz kf afgzizfk i}`gpziz |flf} af} mfk|`kelf}! xp`}

    }af afgzizfk `a 08+958

    9+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    59/208

    " 04 "

    MIX\PAF :

    IXZ@KLE_IO@ ]EGKECEMI\ESF @ DE]\FZEI?AF] ZPBJF] L@ AI EKS@]\EGIMEK

    @k|z` ai a`m|pzi u ai de}|fzei `te}|` pki z`aimek `}|z`mdi! ui yp` ai xzeb`zi

    x`zbe|` i ai }`gpkli xf|`kmeiz pk bik`of `c`m|esf l` af} mfk|`kelf} mfk af mpia }`

    xp`l`k g`k`ziz ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k af} iapbkf} u ai} iapbki} l`

    `lpmimek xzebizei+ Xfz `aaf! `a xz`}`k|` mix|paf dim` z`c`z`kmei i af} le}|ek|f}

    bizmf} u i ai x`z}x`m|esi |`zemi yp` ixfuik ai eks`}|egimek+

    Xzeb`zib`k|` }` dim` b`kmek l`a bizmf z`c`z`kmeia! mfk}el`ziklf ai}

    mi|`gfzi} l` ikae}e} mfk}|e|peli} i xiz|ez l`a fjo`|f l` eks`}|egimek? ixz`kleio`

    }egkecemi|esf ` de}|fzei> }` `kpkmeik af} `a`b`k|f} l`a xaik u xzfgzibi} l` `}|plef

    xizi ai `lpmimek xzebizei yp` z`}xialik `a xzfm`}f> il`b} l` ijfzliz `a

    ixz`kleio` }egkecemi|esf l`}l` af} z`ype}e|f} xizi yp` `}|` }` g`k`z` di}|i }p}

    le}|ek|f} |exf}+

    @k pk }`gpklf ixiz|ilf }` b`kmefki `}|ilf l`a iz|`! af yp` `k f|zi}

    xiaijzi} }` el`k|ecemi mfbf ai} lec`z`k|`} eks`}|egimefk`} yp` f|zi} x`z}fki} dik

    z`iaeilf mfk z`aimek ia fjo`|f l` eks`}|egimek? ixz`kleio` }egkecemi|esf l` ai

    de}|fzei+ Xfz |ik|f! ai} eks`}|egimefk`} iyp z`c`zeli} }`iaik mbf ai `k}`iki

    |e`k` pk xix`a xz`xfkl`zik|` `k `a ixz`kleio` l` ai de}|fzei> x`zf |ibjek mbf `a

    xzfja`bi l`a ixz`kleio` l` ai de}|fzei kf `} `tmap}esf ke l`a mfk|`t|f l` ai

    eks`}|egimek iyp `txp`}|i ke l`a bje|f `}mfaiz `k Btemf> }ekf yp` |ibjek }`

    xz`}`k|i u }` di xz`}`k|ilf `k les`z}f} mfk|`t|f} mfbf af `} `a mi}f yp` }`

    `txfk` `k `a ekme}f J+ Il`b} l` mfk}el`ziz af }egkecemi|esf l`a ixz`kleio` i}

    mfbf af} b`lef} xizi `a afgzf l` af} be}bf}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    60/208

    " 05 "

    @k pk |`zm`z u a|ebf bfb`k|f }` dim` z`c`z`kmei ia bizmf |`zemf!

    }p}|`k|ilf mfk ai cpklib`k|imek }fmefagemi! x}emfagemi u x`liggemi! l`}l` ai}

    le}|ek|i} |`fzi} `}x`mcemi} yp` }p}|`k|ik |fli `}|i eks`}|egimek+

    L`}l` `a xpk|f l` se}|i fk|fagemf! xizi ai cpklib`k|imek }fmefagemi }`

    |fbi mfbf z`c`z`kmei ai \`fzi Mz|emi l` Dij`zbi} u `a Bi|`zeiae}bf @b`zg`k|`

    l` Bizef Jpkg`+ Ai cpklib`k|imek X}emfagemi dim` z`c`z`kmei i ai \`fzi

    ]fmefmpa|pzia l` Segf|}nu! be`k|zi} yp` ai cpklib`k|imek x`liggemi z`ce`z` i ai

    \`fzi l`a Ixz`kleio` ]egkecemi|esf l` Lisel Ip}pj`a+ @k }k|`}e}! af `txp`}|f `k

    `}|` ixiz|ilf mfk}|e|pu` `a }p}|`k|f |`zemfz`c`z`kmeia yp` z`}xiali ai

    eks`}|egimek+

    9+ Bizmf Z`c`z`kmeia

    I+ Xaik u xzfgzibi} l` `}|plef}

    I xiz|ez l` 955=! `k Btemf }` ebxaik| pk kp`sf Xaik u Xzfgzibi} l`

    @}|plef xizi ai @lpmimek J}emi Xzebizei! yp` z`ek|`gz `a `}|plef }e}|`b|emf l`

    ai de}|fzei mfbf le}mexaeki `}x`mcemi> l`oiklf i|z} ia z`i l` ai} me`kmei} }fmeia`}!

    seg`k|` af} :8 if} ik|`zefz`}! `kgafjiklf `a `aai i ai de}|fzei u ai g`fgzici opk|f

    mfk f|zi} le}mexaeki}+

    Ai ek|`gzimek xfz z`i l` af} `}|plef} }fmeia`} }` ji} `k ai dex|`}e}lelm|emi yp` i}xeziji i xzfbfs`z `a mfkfmebe`k|f pke|izef l` af} xzfm`}f}

    }fmeia`}! p|eaeiklf ai} ixfz|imefk`} l` ai} ba|exa`} le}mexaeki} yp` ai mfkcfzbizfk+

    Ipkyp`! }`gk ai fxekek xz`lfbekik|` l` bi`}|zf} u `lpmilfz`}! u mfbf af

    }`iaik les`z}i} `siapimefk`}! ai mpa|pzi de}|zemi l` af} `}|pleik|`} u `gz`}ilf}

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    61/208

    " 38 "

    l` ai `lpmimek j}emi `k ai} g`k`zimefk`} l` `}` |e`bxf $957="955= }` mz`u

    l`ceme`k|` u `}mi}i! d`mdf ia yp` mfk|zejpu ai fzgikeimek l` af} `}|plef}+

    Z`}|ipziz ai `k}`iki `}x`mcemi l` ai de}|fzei mfbf i}egki|pzi! }` def

    x`k}iklf `k yp` `}|i le}mexaeki |e`k` pk ia|f siafz cfzbi|esf u l`}l` `a xpk|f l`

    se}|i mpa|pzia cisfz`m` ai ilype}emek l` f|zf} mfkfmebe`k|f}! il`b} l` siafz`}

    |emf} x`z}fkia`} u l` mfkses`kmei }fmeia! i} mfbf ai icezbimek mfk}me`k|` u

    bilpzi l` ai el`k|elil kimefkia+

    Mfk `a xaik l` 955=! `a `kcfyp` xizi ai `k}`iki l` ai de}|fzei mfk}el`z

    ekmfks`ke`k|` gpeiz ai `k}`iki yp` }af cisfz`m` ai z`mpx`zimek l` li|f}!

    c`mdi} u kfbjz`}! mfbf }` def lmili} i|z} u mfk af mpia }` xzfbfse `a

    ixz`kleio` b`bfz}|emf+ Idfzi! mfk pki x`z}x`m|esi le}|ek|i! ai `k}`iki l` ai

    de}|fzei `k af} }`e} gzilf} l` ai `lpmimek xzebizei! l` imp`zlf mfk `a Xaik u

    Xzfgzibi} l` @}|plef xizi ai @lpmimek J}emi! Xzebizei $]@X! 955= |e`k` mekmf

    zi}gf}! be}bf yp` i mfk|ekpimek }` `}x`mecemik?

    9+ @te}|` pki fzgikeimek xzfgz`}esi l` af} |`bi} l` `}|plef! xiz|e`klf l` af b}m`zmikf u mfkmz`|f xizi `a kef dimei af b} a`oikf u g`k`zia+

    @k 0 u 3 gzilf}! af} iapbkf} `}|pleizfk pk mpz}f iz|empaiz l` ai de}|fzei l`

    Btemf! mfk biufz`} `a`b`k|f} l` ekcfzbimek u ikae}e} yp` af `}|pleilf `k

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    62/208

    " 39 "

    :+ @}|ebpaiz `a l`}izzfaaf l` kfmefk`} xizi `a fzl`kibe`k|f u ai mfbxz`k}ek l`a

    mfkfmebe`k|f de}|zemf+

    @k af} a|ebf} |z`} gzilf} l` `lpmimek xzebizei! af} mfk|`kelf}

    xzfgzibilf} x`zbe|e`zfk ilypezez u `o`zme|iz kfmefk`} de}|zemi} mfbxa`oi}?

    mip}iaelil! ekcap`kmei z`mxzfmi `k|z` c`kb`kf}! les`z}elil l` xzfm`}f} de}|zemf}

    u cfzbi} l` meseaeimek+ @k `}|` }`k|elf! `a }pxp`}|f l`a xzfgzibi cp` yp` `a

    `o`zmemef l` ai z`ca`tek de}|zemi l`}izzfaai miximelil`} |zik}c`zeja`} dimei `a

    ikae}e} l` ai seli }fmeia mfk|`bxfzk`i+

    =+ Les`z}ecemiz af} fjo`|f} l` mfkfmebe`k|f de}|zemf+

    @a xzfgzibi ekmfzxfz les`z}f} mfk|`kelf} l` egpia ebxfz|ikmei? ai}

    |zik}cfzbimefk`} `k ai de}|fzei l`a x`k}ibe`k|f! l` ai} me`kmei} u l` ai}

    bikec`}|imefk`} iz|}|emi}> af} gzikl`} mibjef} `k ai meseaeimek! `k ai mpa|pzi u ai}

    cfzbi} l` seli mf|eleiki+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    63/208

    " 3: "

    Pk }`gpklf xzfx}e|f! `k ai cfzbimek msemi l`a `}|plef l` ai de}|fzei!

    mfk}el`z z`mfkfm`z u z`}x`|iz ai les`z}elil mpa|pzia l` ai dpbikelil! i} mfbf ai

    mfkceiki `k ai miximelil l` af} }`z`} dpbikf} xizi |zik}cfzbiz u b`ofziz }p}

    cfzbi} l` seli+

    0+ Iz|empaiz `a `}|plef l` ai de}|fzei mfk `a l` ai g`fgzici+

    I xiz|ez l`a |`zm`z gzilf l` xzebizei mfekmele`zfk af} |`bi} l` `}|plef

    m`k|zia`} l` ai} i}egki|pzi} l` de}|fzei u g`fgzici! i cek l` yp` af} iapbkf}

    z`mfkfme`zik ai ekcap`kmei l`a b`lef ibje`k|` }fjz` ai} xf}ejeaelil`} l`a l`}izzfaaf

    dpbikf! ai miximelil l` ai immek l`a dfbjz` xizi ixzfs`mdiz u |zik}cfzbiz `a

    b`lef ki|pzia! i} mfbf ai} mfk}`mp`kmei} yp` |e`k` pki z`aimek ezz`ca`tesi u

    l`}|zpm|esi l`a dfbjz` mfk `a b`lef yp` af zfl`i+

    @k }pbi `a xaik 955= fcz`m` pki de}|fzei b} z`ca`tesi yp` b`bfz}|emi+ U

    ixz`kl`z l` ai be}bi mfkaa`si `a z`|f xizi lfm`k|`} u iapbkf}+

    J+ Ixz`kleio` }egkecemi|esf! pk z`c`z`k|` }`kmeia

    Lpzik|` aizgf |e`bxf }` mfk}el`z ia ixz`kleio` mfbf }ekkebf l` mibjef

    l` mfklpm|i! xfz `a lfbekef l` ai x`z}x`m|esi mfklpm|e}|i `k ai aijfz `lpmi|esi+

    Idfzi! dijaiz l` ixz`kleio` dpbikf mfklpm` i pk mibjef `k `a }egkecemilf l` ai

    `tx`ze`kmei u i ai se}ek l`a bpklf yp` mili pkf xf}``! ebxaemiklf il`b} l`a

    x`k}ibe`k|f" af} i}x`m|f} l` ic`m|eselil l`a ekleselpf+ Af mpia mfkaa`si i ai

    mfk}|zpmmek be}bi l`a ixz`kleio` xfz xiz|` l` mili }po`|f+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    64/208

    " 3= "

    Ia dim`z ekb`z}ek `k `a mibxf `}mfaiz! u `k|`kl`z ai aijfz `lpmi|esi! `}

    k`m`}izef mfk}el`ziz |z`} `a`b`k|f} l`a xzfm`}f `lpmi|esf?

    9 Af} xzfc`}fz`} u }p bik`zi l` k}`iz+

    : Ai `}|zpm|pzi l` af} mfkfmebe`k|f} yp` mfkcfzbik `a mpzzmpaf+

    = @a bflf `k yp` }|` }` xzflpm` u `a `k|zibilf }fmeia `k `a yp` }`

    l`}izzfaai `a xzfm`}f `lpmi|esf+

    @k `}|` }`k|elf! l`k|zf l` pk bizmf x}emf`lpmi|esf! ia |zi|iz l` `txaemiz ai

    ki|pzia`i l`a ixz`kleio` `k `a }iak l` mai}`} u af} cim|fz`} yp` af ekcapu`k! af}

    cpklib`k|f} x}emfagemf} xzfxfzmefkik af} xzekmexef} xizi yp` af} xzfc`}fz`}

    l`}mpjzik xfz }e be}bf} af} b|flf} l` `k}`iki b} `cemim`}+

    L` id ai ebxfz|ikmei l` mfk}el`ziz `a xaik|`ibe`k|f l` Ip}pj`a $954= `k

    |fzkf ia ixz`kleio` l`a iapbkf! `a mpia l`x`kl` l` ai `}|zpm|pzi mfgke|esi

    $mfkm`x|f} ` el`i} xz`sei} yp` }|` |e`k` u ai cfzbi `k mbf ai z`aimefki mfk ai

    kp`si ekcfzbimek! xizi liz xi}f ia xzfm`}f fze`k|ilfz l`a ixz`kleio`+

    Xizi mfkfm`z ai fzgikeimek l` ai `}|zpm|pzi mfgke|esi l`a `lpmiklf! af}xzekmexef} l` ixz`kleio` xzfxp`}|f} xfz Ip}pj`a $954=! fcz`m`k `a bizmf xizi `a

    le}`f l` d`zzibe`k|i} mfgke|esi} yp` a` x`zbe|ik ia lfm`k|` pki b`ofz fze`k|imek

    l` }p aijfz `lpmi|esi! ai mpia kf }` l`}izzfaai mfk b`k|`} `k jaikmf! ` ekemeiklf`a

    ixz`kleio` l` af} iapbkf} l`}l` m`zf! ia mfk}el`ziz yp` af} `lpmiklf} xf}``k

    pki }`ze` l` `tx`ze`kmei} u mfkfmebe`k|f} yp` ekmel`k `k }p xzfxef ixz`kleio` u

    j`k`cemef+

    L`}l` `}|i x`z}x`m|esi! pk ixz`kleio` `} }egkecemi|esf mpiklf af}

    mfk|`kelf} l` ixz`kleio` }` z`aimefkik l` bflf kf izje|zizef u }p}|ikmeiamfk af

    yp` `a iapbkf ui }ij`+ @k|`kle`klf xfz z`aimek }p}|ikmeia u kf izje|zizei yp` ai}

    el`i} }` z`aimefkik mfk iagk i}x`m|f `te}|`k|` u z`a`sik|` l` ai `}|zpm|pzi

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    65/208

    " 3< "

    mfgkf}me|esi l`a iapbkf! mfbf pki ebig`k! pk }bjfaf ui }egkecemi|esf! pk mfkm`x|f

    f pki xzfxf}emek $Ip}pj`a! 954=? 94%+

    Xfz |ik|f! ai mizim|`z}|emi b} ebxfz|ik|` l`a ixz`kleio` }egkecemi|esf `}

    yp` }` xzflpm` b`leik|` pki ek|`zimmek `k|z` af} mfkfmebe`k|f} xz`sef} u

    z`a`sik|`} yp` xf}`` `a }po`|f `k }p `}|zpm|pzi mfgke|esi mfk ai} kp`si}

    ekcfzbimefk`} $af yp` kf l`j` mfkcpklez}` mfk pki }ebxa` i}fmeimek! l` |ia bflf

    yp` }|i} ilype`z`k }egkecemilf u }` ek|`gzik ia x`k}ibe`k|f `k cfzbi zifkija`!

    cisfz`me`klf ai lec`z`kmeimek! `sfapmek u `}|ijeaelil l` af} mfkm`x|f}

    xz``te}|`k|`} u l` ai `}|zpm|pzi mfgke|esi be}bi+

    Z`ype}e|f} xizi a ixz`kleio` }egkecemi|esf

    Mfbf ui }` b`kmefk! xizi Ip}pj`a $954=! `a ixz`kleio` }egkecemi|esf }`

    fzegeki mfk ai le}xf}emek l`a iapbkf xizi z`aimefkiz l` bik`zi g`kpeki u ki|pzia `a

    mfkfmebe`k|f kp`sf mfk af yp` ui }ij` l` bik`zi xzfs`mdf}i ` ekd`z`k|` i ai

    xzfxei ki|pzia`i l`a ixz`kleio`+ @k|fkm`}! mpiklf `a }egkecemilf xf|`kmeia }`mfkse`z|` `k kp`sf mfk|`kelf mfgke|esf! lec`z`kmeilf ` elef}ekmz|emf l`k|zf l` pk

    ekleselpf `k xiz|empaiz mfbf z`}pa|ilf l`a ixz`kleio` }egkecemi|esf! }` xp`l` l`mez

    yp` di ilypezelf pk }egkecemilf x}emfagemf yp` l`x`kl` l` ai z`xz`}`k|imek yp`

    `a `}|pleik|` digi l`a bi|`zeia pkes`z}iab`k|` }egkecemi|esf+

    Af ik|`zefz l`kf|i yp` ipkyp` pk }egkecemilf x}emfagemf }`i x`z}fkia kf

    `tmapu` ai xf}ejeaelil l` yp` `te}|ik }egkecemilf} mfbxiz|elf} xfz lec`z`k|`}

    }po`|f}! xp`} af} mfkm`x|f} u xzfxf}emefk`} z`ype`z`k }`z }pceme`k|`b`k|`

    dfbfgk`f} xizi xf}ejeae|iz ai mfbpkemimek u `a `k|`klebe`k|f `k|z` ai} x`z}fki}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    66/208

    " 30 "

    \exf} l` ixz`kleio }egkecemi|esf+

    L` imp`zlf mfk Ip}pj`a $954= `te}|`k |z`} |exf} l` ixz`kleio` }egkecemi|esf?

    9+ Ixz`kleio` l` z`xz`}`k|imefk`}+

    :+ Ixz`kleio` l` mfkm`x|f}+

    =+ Ixz`kleio` l` xzfxf}emefk`}+

    Ixz`kleio` l` z`xz`}`k|imefk`}+ @} `a ixz`kleio` b} `a`b`k|ia l`a mpia

    l`x`kl`k af} l`b} |exf} l` ixz`kleio`+ Mfk}e}|` `k i|zejpeza` }egkecemilf i

    l`|`zbekilf} }bjfaf}! ia z`}x`m|f Ip}pj`a lem`? Fmpzz` mpiklf }` egpiaik `k

    }egkecemilf }bjfaf} izje|zizef} mfk }p} z`c`z`k|`} $fjo`|f}! `s`k|f}! mfkm`x|f} u

    }egkecemik xizi `a iapbkf mpiaype`z }egkecemilf ia yp` }p} z`c`z`k|`} iaplik

    $Ip}pj`a> 954=? xfz `o`bxaf? x`af|i! `} pk |zbekf yp` `a kef `}| x`zmeje`klf `k `a

    bfb`k|f `k yp` |e`k` mfk|im|f mfk `a fjo`|f yp` af }ebjfaei! xfz mfk}egpe`k|`!}egkecemik ai be}bi mf}i xizi a> kf }` |zi|i l` pki }ebxa` i}fmeimek `k|z` `a

    }bjfaf u `a fjo`|f }ekf yp` `a kef af} z`aimefki mfbf pki `ypesia`kmei

    z`xz`}`k|imefkia mfk af} mfk|`kelf} z`a`sik|`} `te}|`k|`} `k }p `}|zpm|pzi

    mfgke|esi+

    Ixz`kleio` l` mfkm`x|f}+ Af} mfkm`x|f} }fk *fjo`|f}! `s`k|f}! }e|pimefk`}

    f xzfxe`lil`} yp` xf}``k i|zejp|f} l` mze|`zef} mfbpk`} u yp` }` l`}egkik

    b`leik|` iagk }bjfaf f }egkf}* $Ip}pj`a! 954=? 39! u }` ilype`z`k i |zis} l`

    lf} xzfm`}f}? cfzbimek u i}ebeaimek+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    67/208

    " 33 "

    @k ai cfzbimek l` mfkm`x|f}! ai} mizim|`z}|emi} l`a mfkm`x|f }` fj|e`k`k

    b`leik|` ai `tx`ze`kmei lez`m|i! `k }pm`}esi} `|ixi} l` cfzbpaimek u xzp`ji l`

    dex|`}e}> z`|fbiklf ai xiaijzi x`af|i! }` lem` yp` `a kef ilype`z` `a }egkecemilf

    g`kzemf l` ai xiaijzi! u `}` }bjfaf }ezs` mfbf }egkecemik|` xizi `a mfkm`x|f

    mpa|pzia x`af|i! `}|ija`me`klf pki `ypesia`kmei `k|z` `a }bjfaf u }p} i|zejp|f}+ L`

    `}` bflf af} kef} ixz`kl`k `a mfkm`x|f l` x`af|i i |zis} l` sizef} `kmp`k|zf}

    mfk }p x`af|i u ai} l` f|zf} kef}+

    @a ixz`kleio` l` mfkm`x|f} xfz i}ebeaimek }` xzflpm` i b`leli yp` `a kef

    ibxai }p sfmijpaizef! xp`} af} i|zejp|f} l` af} mfkm`x|f} }` l`cek`k p}iklf ai}

    mfbjekimefk`} le}xfkeja`} `k ai `}|zpm|pzi mfgke|esi> xfz `aaf! `a kef xflz

    le}|ekgpez le}|ek|f} mfafz`}! |ibif} u icezbiz yp` }` |zi|i l` pki x`af|i mpiklf s`i

    lemdf fjo`|f `k mpiaype`z bfb`k|f+

    Ixz`kleio` l` xzfxf}emefk`}+ @}|` |exf l` ixz`kleio` `teg` mix|iz `a

    }egkecemilf l` ai} el`i} `txz`}ili} `k cfzbi l` xzfxf}emefk`} f czi}` ` ebxaemi ai

    mfbjekimek u z`aimek l` sizei} xiaijzi}! l` |ia cfzbi yp` ai el`i z`}pa|ik|` `}

    b} yp` ai }pbi l` af} }egkecemilf} l` `}i} xiaijzi}! xzflpme`klf pk kp`sf

    }egkecemilf yp` `} i}ebeailf i ai `}|zpm|pzi mfgkf}me|esi+ @} l`mez! yp` pkixzfxf}emek xf|`kmeiab`k|` }egkecemi|esi! `txz`}ili s`zjiab`k|`! mfbf pki

    l`maizimek yp` xf}`` }egkecemilf l`kf|i|esf $ai} mizim|`z}|emi} `sfmili} ia fz af}

    mfkm`x|f} u mfkkf|i|esf $ai mizgi `bf|esi! im|e|plekia ` el`f}ekmz|emi xzfsfmili

    xfz af} mfkm`x|f} l` af} mfkm`x|f} eksfapmzilf}! ek|`zim|i mfk ai} el`i}

    z`a`sik|`} ui `}|ija`meli} `k ai `}|zpm|pzi mfgkf}me|esi u! l` `}i ek|`zimmek!

    }pzg`k af} }egkecemilf} l` ai kp`si xzfxf}emek+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    68/208

    " 37 "

    :+@}|ilf l`a iz|`? mfekmel`kmei} `k `a xzfm`}f+

    @}|` ixiz|ilf dim` z`c`z`kmei i iagpkf} l` af} `}|plef}! eks`}|egimefk`} uxpjaemimefk`} `kmfk|zili} `k |fzkf ia fjo`|f l` eks`}|egimek! z`aimefkili} ia

    l`}izzfaaf l` ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k ai i}egki|pzi l` de}|fzei! |ik|f `k `a

    xaikf kimefkia mfbf `k `a ek|`zkimefkia+

    I+ Xix`a l` ai `k}`iki mfbf b`lef xizi `a ixz`kleio` l` ai de}|fzei

    Aegilf ia ixz`kleio` l`a iapbkf `}| ai `k}`iki l`a lfm`k|`> xfz |ik|f! ai

    ek|`zimmek bi`}|zf"iapbkf xz`sia`me`k|` `k `a xzfm`}f `}mfaiz }` mfk}el`zi pk

    l`|fkik|` `k `a afgzf l` ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k ai |fli} ai} i}egki|pzi} `k

    g`k`zia! x`zf `}x`mcemib`k|` `k ai bi|`zei l` de}|fzei> ui yp` ai} `k}`iki} l`

    af} lfm`k|`} z`ype`z`k `}|iz `kmibekili} i pk cek u! l` imp`zlf mfk Gfka`

    Zes`zi $:880! ai `k}`iki l` ai de}|fzei l`}`bx`i pk xix`a `}`kmeia `k ai

    mfkcfzbimek l`a mfkfmebe`k|f yp` |flf `}|pleik|` z`ype`z` |`k`z xizi }p ek}`zmek

    `k `a bpklf mf|eleikf+ U mfk}el`zi k`m`}izef kf x`zl`z l` se}|i ai z`aimek l`

    lemdi bi|`zei mfk `lpmimek msemi u g`fgzici! xfzyp` `a mfkfmebe`k|f kf xiz|` l`

    m`zf! u }` pjemi `k pk l`|`zbekilf `}ximef g`fgzcemf yp` a` li }`k|elf ia d`mdf

    de}|zemf+ Xfz |ik|f! `} iyp lfkl` zilemi ai `}`kmei l` |flf xzfc`}fz$i xizi

    g`k`ziz }e|pimefk`} l` `k}`iki ixz`kleio` yp` aa`s`k ia afgzf l` af xaik`ilf+

    Zici`a Ia|ibezi $me|ilf xfz Xzi|}! 9555 }`iaiji yp`? *ai ekmap}ek ^l` aide}|fzei `k af} xaik`} l` `}|plefR fj`l`m`! mfk cz`mp`kmei! b} yp` i pk

    l`}ek|`z`}ilf ibfz xfz ai de}|fzei be}bi! i zifk`} xfa|emi} f l` xi|zef|e}bf! yp`

    a` dim`k }`z xzekmexiab`k|` pki zibi l` af yp` }` l`kfbeki ek}|zpmmek msemi*+ @}

    l`mez! ai de}|fzei kf }af `} pki }`ze` l` d`mdf} ie}ailf}! }ekf yp` |e`k` me`z|f bi|e

    xfa|emf> xfz pk ailf! }` s` i ai de}|fzei u }p ixizemek `k `a }e}|`bi `lpmi|esf mfbf

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    69/208

    " 34 "

    ai cfzbi l` ek|`k|iz mfkcegpziz ai mfkme`kmei l` af} meplilikf} ia fcz`m`za`} pki

    se}ek l`a xi}ilf yp` }ezs` xizi cfz|ia`m`z }`k|ebe`k|f} xi|ze|emf}! |zi|iklf l`

    siafziz mfk `tm`}esf kci}e} ai} gafzei} kimefkia`}+ Xfz f|zf! }` a` s` mfbf `a `o`

    cpklib`k|ia `k `a xzfgz`}f u |zik}cfzbimek l` ai} }fme`lil`}+

    Dimei `}|` xpk|f! aaib ai i|`kmek `a d`mdf l` mfkm`jez i ai de}|fzei mfbf

    pk ek}|zpb`k|f xzesea`geilf xizi ai cfzbimek l` meplilikf} aejz`} u mfk `}xze|p

    mz|emf+ Af mpia dim` mfk}el`ziz i ai de}|fzei mfbf pki i}egki|pzi `lpmi|esi yp`

    z`ype`z` p|eaeiz les`z}i} `}|zi|`gei} xizi ixz`kl`z i ikiaeiz mz|emib`k|` `a

    xz`}`k|`! u im`zmiz}` i ai mfbxz`k}ek l`a xi}ilf l`}l` pki xf}emek ek|`a`m|pia!

    fjo`|esi! }ek |fbiz xiz|elf xfz |`kl`kmei iagpki+ Ipkyp` mfbf }po`|f} ekb`z}f} `k

    `}|i }fme`lil mibjeik|`! z`}pa|i `k fmi}efk`} lecmea+

    @k g`k`zia! ai de}|fzei xf}`` `a ia|f xfl`z cfzbi|esf `k af} cp|pzf}

    meplilikf}! idfzi iapbkf} u iapbki} `k cfzbimek> xfz |ik|f! xf|`kmeiz `a

    ixz`kleio` `k `}|i ebxaemi bf|esiza`} i x`k}iz u mfbxz`kl`z mbf }` `aijfzi

    lemdf mfkfmebe`k|f> af} siafz`} z`aimefkilf} mfk }|`! }p ekcap`kmei `k ai seli

    mf|eleiki `k `a ipai! `a ibje`k|` cibeaeiz u }fmeia! u ai} im|e|pl`} |emi} u msemi}

    xz`}`k|`} `k `a le}mpz}f! ipkilf} i af} xzfm`}f} l`a x`k}ibe`k|f yp` `}|ebpaik }p`}|plef! af mpia z`x`zmp|ez i cek l` mp`k|i} `k ai b`ofzi l` }p} ixz`kleio`}

    `}mfaiz`} `k |fzkf i ai bi|`zei+

    Xizi `aaf! `k}`iz u ixz`kl`z de}|fzei z`ype`z` ez b} iaa l`a xaikf l`a

    kimefkiae}bf $Ax` Cimia! :883 u i}pbez mfbf lfm`k|`} pki x`z}x`m|esi mz|emi!

    mfbxzfb`|eli mfk ai `bikmeximek }fmeia ` ek|`a`m|pia l` ai} cp|pzi} g`k`zimefk`}+

    U s`z ai de}|fzei mfbf pki cfzbi l` mfk}`zsiz ai b`bfzei l` af yp` di }pm`lelf `k

    `a bpklf $de}|fzei pkes`z}ia! f l` af} apgiz`} mfkmz`|f} lfkl` `}|i }` l`}izzfaai

    $pki kimek! pki mfbpkelil! pki meplil f `k ai} ek}|e|pmefk`} yp` `k `aai

    }fjz`}ia`k $ai Ega`}ei! ai ae|`zi|pzi! `a l`z`mdf! `|m+ f af yp` di xi}ilf i

    l`|`zbekili} x`z}fki}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    70/208

    " 35 "

    @}|f `} ix`ki} `a mfbe`kf> }ek `bjizgf! xfz iagf `bxe`i ai mfk}|zpmmek

    l`a bfl`af l` meplilikf fze`k|ilf i }p xzfxei ip|fcfzbimek u ip|fixz`kleio`+

    Xfz `aaf! cp` k`m`}izef afgziz yp` af} `}|pleik|`} l` 0 gzilf l` `lpmimek xzebizei

    afgz`k }`z mz|emf}! z`ca`tesf}! u ixz`klik xfz }e be}bf}> il`b} }` x`k} `k pki

    `}|zi|`gei yp` x`zbe|e`zi xf|`kmeiz `a l`}izzfaaf l` ixz`kleio`} }egkecemi|esf} l`

    de}|fzei! af mpia a`} f|fzgp` `}i `bikmeximek ek|`a`m|pia z`yp`zeli+

    Xfz }p xiz|` Xzi|} $:888% `k }p iz|mpaf? Lecempa|il`} xizi ai `k}`iki l`

    ai de}|fzei def pki z`ca`tek im`zmi l` af} xzfja`bi} yp` }` |e`k`k `k @}xii mfk

    z`aimek i ai `k}`iki l` ai de}|fzei! u ai mfbxizi|esi l` mbf }` xz`}`k|ik `k

    Ai|ekfibzemi u f|zi} xiz|`} l` @pzfxi+ Lemdf `}|plef xzfxp}f z`|fbiz ai de}|fzei

    mfbf pki i}egki|pzi `}mfaiz mfk pk ia|f gzilf l` xf}ejeaelil`} `lpmi|esi}>

    `kci|e yp` ia `k}`iz }` m`k|zi `a ixz`kleio` `k ai mfk}|zpmmek l`a mfkfmebe`k|f

    de}|zemf xfz b`lef l` }e|pimefk`} l` }ebpaimek l` ai ekligimek de}|zemi> l`}|im

    yp` af} fj}|mpaf} zilemik! `k|z` f|zi} mf}i}! `k ai ebxf}ejeaelil l` z`xzflpmez

    d`mdf} mfkmz`|f} l`a xi}ilf+

    Xfz f|zf ailf! Bizef Mizz`|`zf u }p} mfaijfzilfz`} `k `a aejzf @k}`iki u

    b`bfzei mfa`m|esi$:883 ijfzl! `k cfzbi l` leafgf mfk les`z}f} eks`}|egilfz`}l` @pzfxi ` Ej`zfibzemi! `a mbf }` sik mfk}|zpu`klf ai b`bfzei u ai de}|fzei! u

    l` mbf `aaf ekmel` `k ai `k}`iki `}mfaiz+ @k `a ixiz|ilf 9= l` lemdf aejzf! Af}

    lfm`k|`} l` de}|fzei ik|` `a l`}icf l` `k}`iz xizi ai mfbxz`k}ek! Mizz`|`zf

    mfbxeai ai xiz|emeximek Ape} F}iklk `k `a ]`gpklf ]`bekizef l` ai Z`l Iaci

    @k}`iki l` ai De}|fzei u B`bfzei Mfa`m|esi! z`iaeilf `k ai PIB! af} li} 99 u

    9: l` kfse`bjz` l` :88

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    71/208

    " 78 "

    `k|z` af} yp` l`}|imik? mbf `} yp` af} mpzzmpaf} mfk|`bxfzk`f} `k|e`kl`k ai

    cpkmek l` ai `k}`iki l` ai de}|fzei dfu `k li6! mbf }fk mfbxz`kleli} ai}

    kp`si} fze`k|imefk`} mpzzempaiz`} im`zmi l` ai `k}`iki l` ai de}|fzei xfz af}

    lfm`k|`}6! yp xi}iz mfk ai} mfbxz`k}efk`} l`}izzfaaili} xfz af} `}|pleik|`}

    cekiab`k|`6

    @k `}|` be}bf }`k|elf! Iklz} Igpezz` Opz` $:88=! xz`}`k| }p |zijiof l`

    eks`}|egimek |e|pailf? Se`oi} }fapmefk`} i xzfja`bi} kp`sf}? de}|fzei! mfbf

    z`}pa|ilf l` }p |`}e} l` bi`}|zi `k miaelil l` ai `lpmimek! z`iaeili `k ai

    Pkes`z}elil l` ai} Ibzemi} l` Xp`jai+ @k `aai xzfxp}f ai `}|zi|`gei l` ai}

    kizzimefk`} de}|zemi} xizi mfbxz`kl`z ai de}|fzei! u z`mfkfme yp` `k Btemf! u `k

    bpmdi} xiz|`} l`a bpklf! kf `te}|`k }pceme`k|`} `}|plef} }fjz` ai xzfja`b|emi l`

    ai `k}`iki l` ai de}|fzei u }fk b`kf} ipk af} yp` ai ijfzl`k l`}l` `a

    ixz`kleio` l` ai be}bi+ ]`ia il`b} yp` `}|i} xzfja`b|emi} }` dik lilf i af

    aizgf l`a }egaf TT! u af yp` si l`a TTE+

    @k }k|`}e}! ai `k}`iki l` ai de}|fzei! aegili ia ixz`kleio`! mfk}|e|pu` pk

    xix`a `}`kmeia `k ai mfkcfzbimek l`a mfkfmebe`k|f yp` |fli x`z}fki k`m`}e|i xizi

    l`}`ksfas`z}` `k }p seli mf|eleiki! z`ca`tefkiklf }fjz` af} d`mdf} l`a xi}ilf xizimfbxz`kl`z `a xz`}`k|`+ Il`b}! `k `a xzfm`}f l` ai `k}`iki }` |fb `k

    mp`k|i `a xix`a cpklib`k|ia l`a lfm`k|` xizi xzfbfs`z af} ixz`kleio`} l` }p}

    iapbkf}+ U mfk}el`ziklf af yp` Igpezz` Opz` $:88=! bikec`}| im`zmi l` ai xfmi

    `te}|`kmei l` `}|plef} b`temikf} yp` ijfzlik ai `k}`iki l` ai de}|fzei u

    bpmdf} b`kf} af} yp` ai i}pb`k l`}l` `a ixz`kleio`! af mpia af z`aimefki i `}|i

    eks`}|egimek+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    72/208

    " 79 "

    J+ @k}`iki l` ai de}|fzei! iu`z u dfu? pk se}|if ia `t|`zefz

    Ai `k}`iki u `a ixz`kleio` l` ai de}|fzei `k Btemf! u `a bpklf!mfk}|e|pu`k pk }pm`}f z`a`sik|` xizi ai mfbxz`k}ek l`a be}bf+ @k `}|` ixiz|ilf

    }` `txfk`k iagpki} l` ai} eks`}|egimefk`}! `}|plef} u xpjaemimefk`} yp` z`}xialik

    `a xz`}`k|` |zijiof+

    Pki l` ai} xzeb`zi} eks`}|egimefk`} mfzz`}xfkl` i pk iz|mpaf l` Iaj`z|f

    Ape} Gb` $9557% |e|pailf Zpbjf} z`me`k|`} xizi ai `k}`iki l` ai de}|fzei `k

    gzik jz`|ii? `a ijzif cfzbiae}|i ia mpa|pziae}bf+ @}|` lfmpb`k|f ijfzli ai

    `k}`iki l` ai de}|fzei `k Gzik Jz`|ii! i xiz|ez l` af} if} }`}`k|i}! lfkl` }`

    op}|ecemi `a siafz cfzbi|esf l` ai i}egki|pzi u `a apgiz yp` `}|i fmpxi `k af} kes`a`}

    fjaegi|fzef} l`a mpzzmpapb `}mfaiz+ \ia u mfbf fmpzz` `k `a xaik u xzfgzibi} l`

    `}|plef} xizi ai `lpmimek xzebizei seg`k|` l`}l` 955=+

    @}` lfmpb`k|f }`iai yp` l`}l` b`leilf} l`a }egaf TET di}|i ai lmili l`

    af} mekmp`k|i! `k `a }egaf TT! `k Gzik Jz`|ii ai de}|fzei b} yp` `k `a ixz`kleio`

    }` m`k|z `k ai `k}`iki! u ai }`a`mmek l` mfk|`kelf} }` z`iae x`k}iklf `ki}x`m|f} yp` imilbemib`k|` }` }pxfkik l` ek|`z}> xfz |ik|f! ai lelm|emi }`

    mfkmeje mfbf pk xzfm`}f l` |zik}be}ek l` lemdf} mfk|`kelf}! ipkyp` }`

    cfzbpaizfk b`|i} u fjo`|esf} le}mexaekizef} mfk}el`ziklf ai k`m`}elil l` iop}|izaf}

    ia gzilf l` l`}izzfaaf `sfap|esf l` af} iapbkf}af yp` im|piab`k|` mfzz`}xfkl` `k

    kp`}|zf xi} i ai gzilimek l` af} |`bi} u ai xzfcpklelil mfk yp` }fk ijfzlilf}

    `k mili gzilf u memaf `}mfaiz> }ek `bjizgf! lemdi mfk`tek `zi b} |`zemi yp`

    xzm|emi+

    Ia |zbekf l` ai ]`gpkli Gp`zzi Bpkleia! Gzik Jz`|ii ek|zflpof

    bflecemimefk`} `k `a mibxf l` af }fmeia! xp}f `k xzeb`z xaikf ai k`m`}elil l`

    jp}miz mze|`zef} yp` z`}xfkle`zik i pk `k|`klebe`k|f b} lekbemf l` ai

    `k}`iki! mfk ai yp` }` xz`|`kli kf }faib`k|` xz`xiziz i af} iapbkf} xizi `a

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    73/208

    " 7: "

    l`}`bx`f l` pki |iz`i aijfzia! }ekf |ibjek cfzbiza`} l`}l` pk xpk|f l` se}|i

    msemf"l`bfmz|emf! g`k`ziklf mfk `aaf ai ixizemek l` bje|f} l` mfkfmebe`k|f

    ek|`gzilfz`} `k lf} f b} i}egki|pzi}+ ]e`klf `a mi}f l` Btemf ai} bi|`zei} l`

    de}|fzei! g`fgzici u mese}bf! }ek l`oiz l` ailf bi|`b|emi} mfk `a mfk|`f l` }egaf}

    u ai ak`i l`a |e`bxf! i} mfbf `a `}xifa mfk ai a`m|pzi u ai mfbxz`k}ek l` af}

    }pm`}f} de}|zemf} yp` }` z`ype`z` afgz`k af} iapbkf}+

    I xiz|ez l` af ik|`zefz! lpzik|` af} if} }`|`k|i! }` cekikmeizfk le}|ek|f}

    xzfu`m|f} ek|`zle}mexaekizef} yp` }` ek|`z`}izfk b} `k af} xzfm`}f} yp` `k af}

    xzflpm|f}> }ek l`}miz|iz ai i|`kmek l` af} cek`} l` ai `k}`iki u ai k`m`}elil l`

    z`mpzzez i ai} le}mexaeki} me`k|cemi} xizi }`a`mmefkiz iyp`aaf yp` cp`}` }egkecemi|esf

    `k `a afgzf l` ai} b`|i} msemf"cfzbi|esi} mfbf ai} l` de}|fzei+

    ]`gk Gffl}fk $9574 `k `}i xfmi }` xp}f `k bizmdi `k Ekgai|`zzi `a

    Xzfu`m|f De}|fzei! yp` aa`s i iagpkf} ip|fz`} ekga`}`} i jp}miz `a mfk}`k}f `k `a

    mibxf l` af} b|flf}> i |zi|iz l` mfkmeaeiz ai} k`m`}elil`} l` af} ilfa`}m`k|`} u

    kf }af |fbiz `k mp`k|i ai `}|zpm|pzi l`a xzfxef mfkfmebe`k|f de}|zemf+ U i x`}iz

    l` }p zxeli lecp}ek! `}|` xzfu`m|f }` `kcz`k| i lf} gzikl`} lecempa|il`}? xfz pk

    ailf! ai} lec`z`kmei} mfk|`t|pia`} xizi ai `k}`iki xfz xiz|` l` af} xzfc`}fz`}!ype`k`} kf cp`zfk |fbilf} `k mp`k|i xfz af} le}`ilfz`} l`a xzfu`m|f> u! xfz `a

    f|zf! `a d`mdf l` xaik|`iz}` pk be}bf |exf l` `tb`k`} xizi |flf}! fxp`}|f ia

    kp`sf mfkm`x|f l` `k}`iki"ixz`kleio` }pjuim`k|` ia xzfxef Xzfu`m|f De}|fzei+

    Lemdf xzfu`m|f xzfxfki pk bfl`af lelm|emf ia mpia }` l`kfbek Kp`si

    De}|fzei> mp`}|efk ia bfl`af lelm|emf |zilemefkia m`k|zilf `k af} xzflpm|f}+

    Xz`}| i|`kmek i mbf }` xzflpm` `a mfkfmebe`k|f de}|zemf xizi aa`sizaf ia ipai

    b`leik|` `a `bxa`f l` `}|zi|`gei} l` ekligimek yp` xp}e`zik ia }`zsemef l` af}

    cek`} x`z}`gpelf} af} mfk|`kelf} u af} b`lef} yp` fc`z|iji pki de}|fzei `k|`kleli

    l` bik`zi b} |`b|emi yp` mzfkfagemi u sekmpaili i f|zi} le}mexaeki} u f|zf}

    mibxf} l`a }ij`z! mfbf g`fgzici u `lpmimek msemi $af yp` fmpzz` im|piab`k|` `k

    `a xi}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    74/208

    " 7= "

    Xizi 9544 }` z`fze`k|izfk ai} xzfxp`}|i} u }` xzfbpag pki kp`si a`u

    `lpmi|esi! `bikili l` pk gfje`zkf mfk}`zsilfz! u xzfxp}f ai de}|fzei `k `a

    mpzzmpapb `}mfaiz mfbf pki cfzbi l` mfkfmebe`k|f `kcfmilf l`}l` mpi|zf

    leb`k}efk`}? mfkm`x|pia! xzfxf}emefkia! xzfm`leb`k|ia u |mkemi> i ai} mpia`} kf }`

    a`} mfkm`le elk|emi }egkecemimek! ui yp` lf} l` `aai} $ai xzfxf}emefkia u ai

    xzfm`leb`k|ia }` mfk}el`zizfk mfbf ai} yp` }p}|`k|ijik af} zi}gf} le}|ek|esf} l`a

    mfkfmebe`k|f de}|zemf $]d`bea|! 9548+ L` af yp` }` |zi| cp` yp` af} iapbkf}

    i}ebeaizik mfbf de}|fzeilfz`}! u kf mfbf `}|pleik|`}! af mpia kf z`}pa| i|zim|esf ke

    }egkecemi|esf xizi `aaf}+

    @}|i xzfxp`}|i z`mpx`z `a xz`lfbekef l` ai cp`k|` `xe}|`bfagemi z`}x`m|f

    i af} mze|`zef} l` }`a`mmek u fzgikeimek l` af} mfk|`kelf}+ ]ek `bjizgf! |zi} ai}

    xzfxp`}|i} xeig`|iki} u `a ipg` l` f|zf} |exf} l` mfk}|zpm|ese}bf! }` l`c`kle ai

    `te}|`kmei l` pki mfzz`aimek `k|z` mbf }` xzflpm` `a mfkfmebe`k|f de}|zemf u ai

    bik`zi l` ixz`kl`z l` af} iapbkf}+ Mfk `aaf! }pzge`zfk |z`} mfzze`k|`} yp`

    le}fmeijik `a fjo`|f l` ai `k}`iki l` ai cekiaelil `lpmi|esi l` ai De}|fzei?

    Xzeb`zf! ai |`kl`kmei g`k`zia l` ai xfa|emi mfk}`zsilfzi u ai} l`bikli} l`a

    gz`bef pkes`z}e|izef l` de}|fzeilfz`} yp` kf s`i z`mfkfmeli }p le}mexaeki mfbf |ia umbf }` diji yp`lilf `k ai xzeb`zi ci}` l`a Xzfu`m|f De}|fzei+

    ]`gpklf! af} xzfc`}fz`} ype`k`} mfk}el`zizfk jp`kf kf |`k`z yp` mibjeiz!

    u mze|emizfk ai} xzfxp`}|i} ekkfsilfzi}! lec`z`k|`} i ai} cfzbi} |zilemefkia`} l`

    ijfzliz ai de}|fzei! u yp` z`meje`zfk lpzik|` }p x`zflf l` cfzbimek+

    \`zm`zf! af} ig`k|`} `t|`zkf} yp` ekcapu`k `k `a xzfm`}f mfbf }fk ai}

    `le|fzeia`}"! ype`k`} `k `a z`gz`}f i ai} ik|egpi} xzm|emi} se`zfk ai s`k|i l` aejzf}

    mfbf pk opgf}f k`gfmef yp` a`} x`zbe|ezi ipb`k|iz }p} gikikmei} u ibxaeiz }p}

    dfzefk|`} cekikme`zf}+

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    75/208

    " 7< "

    Xfz |ik|f! cp`zfk xfmf} ype`k`} mfk}el`ziklf xzefze|izef xzesea`geiz ai

    `bikmeximek l` af} ek|`z`}`}! x`}` i `kcz`k|iz}` i pki lelm|emi |zilemefkiae}|i `

    ek}|e|pmefkiaeili> u `k `}|` }`k|elf! ai xzfxp`}|i l` de}|fzei }` `kmibek i afgziz

    ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k af} iapbkf} u iapbki}! mfk ai cekiaelil l` z`}mi|iz `a

    siafz cfzbi|esf l` ai bi|`zei! kf }af mfbf `a`b`k|f mpa|pzia yp` cisfz`m` ai

    fzgikeimek l` f|zf} mfkfmebe`k|f}! }ekf |ibjek mfbf cim|fz yp` mfk|zejpu` i ai

    ilype}emek l` siafz`} |emf} x`z}fkia`} u l` mfkses`kmei }fmeia u i ai icezbimek

    mfk}me`k|` u bilpzi l` ai el`k|elil kimefkia $]@X! 955=? 59%+

    M+ Ai de}|fzei `k `a bje|f `}mfaiz b`temikf

    Mfbf }` b`kmefk `k `a mix|paf 9! `a mfkfmebe`k|f de}|zemf cfzbi xiz|` l`

    ai seli mpa|pzia u }fmeia l` ai} x`z}fki}> `} l`mez! i |zis} l` ai de}|fzei }pzg`k ai}

    le}|ek|i} mfzze`k|`} mpa|pzia`} u }fmeia`} yp` bizmik `a l`}izzfaaf l` ai dpbikelil u

    ai |zik}cfzbimek l`a bpklf> af mpia kf }af }` z`xzflpm` ia ek|`zefz l` pki `}mp`ai

    u l` pk ipai! }ekf `k `a `k|fzkf }fmeia `k yp` mili ekleselpf }` l`}`ksp`as`!

    ekmapelf} af} iapbkf} u iapbki} ype`k`}! }ek }`z `k fmi}efk`} mfk}me`k|`} l` `aaf!`}|k mfkcfzbiklf pki se}ek l` af de}|zemf `k }p seli mfbf ek|`gzik|` l` ai

    }fme`lil yp`! `k ai biufzi l` af} mi}f}! kf mfekmel` mfk ai de}|fzei `}mfaiz f ai

    de}|fzei mfk|`keli `k af} aejzf} l` |`t|f! be}bi yp` `}| sekmpaili i af} mfkm`x|f} u

    ai se}ek yp` `a de}|fzeilfz |e`k` l`a xi}ilf! mfk z`aimek ia xz`}`k|` `k yp` }` }e|i

    `a mfk|`t|f l` ixz`kleio`+

    Pkf `o`bxaf yp` isiai ai se}ek l`a de}|fzeilfz! af mfk}|e|pu` `a Imp`zlf

    Kimefkia xizi ai Bfl`zkeimek l` ai @lpmimek J}emi }p}mze|f xfz ai ]@X u `a

    ]K\@ `a 94 l` biuf l` 955:! `a mpia ek|`gz af} memaf} l` ai `lpmimek j}emi u

    xzfxp}f les`z}f} xzfgzibi} u b`leli} xizi i}`gpziz ai miaelil l` af} }`zsemef}

    `lpmi|esf}+ Af mpia }` sef z`ca`oilf `k pk xzfm`}f l` z`kfsimek l` ai `lpmimek

    yp` zfbxe mfk ai ekbfseaelil izziegili yp` mizim|`ze ia ]e}|`bi @lpmi|esf

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    76/208

    " 70 "

    Kimefkia xfz sizef} if}+ Ai ekkfsimek ebxaemili `k `}|i bfl`zkeimek `lpmi|esi

    ijizm ai `k}`iki l` ai de}|fzei! }e|pimek yp` kf xplf yp`liz cp`zi l`a ek|`z}

    l`a de}|fzeilfz u l` ai de}|fzefgzici im|pia+

    I xiz|ez l` `}i z`cfzbi `lpmi|esi! `k Btemf ai i}egki|pzi l` de}|fzei `k ai

    `}mp`ai xzebizei }af mp`k|i mfk 9+0 dfzi} }`bikia`} `k `a mpzzmpapb im|pia! xizi

    pk |f|ia l` 38 dfzi} ikpia`}! |e`bxf yp`! mfk|zi}|ilf mfk ai} :

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    77/208

    " 73 "

    de}|fzei pkes`z}ia! se}|i `}|i kf mfbf iagf `}||emf! }ekf `k bfsebe`k|f mfk|ekpf

    yp` a` x`zbe|` ia ekleselpf `a l`}izzfaaf l` }p mfkme`kmei+

    L+ Se}ek u b`lef} xizi `a afgzf l` ixz`kleio`}

    ]`gk }`i ai se}ek l`a lfm`k|`! }p bik`zi l` ijfzliz af} mfk|`kelf} u l`

    af} b`lef} yp` `bxa`` xizi afgziz ixz`kleio`} l` de}|fzei! }`z ai cfzbi `k yp` }`

    i}pbik l` bik`zi }egkecemi|esi f kf xfz xiz|` l` }p} iapbkf}+ Ia z`}x`m|f! }`

    dim` z`c`z`kmei i lf} xpjaemimefk`} yp` ijfzlik lemdf} i}x`m|f}+

    @k `a xzeb`zf l` `aaf}! pk aejzf |e|pailf? Mbf ixz`kl` ai g`k|`? m`z`jzf!

    b`k|`! `tx`ze`kmei u `}mp`ai! xpjaemilf `k `a if :888! xfz ai Imil`bei Kimefkia

    l` Me`kmei} l` @}|ilf} Pkelf} mfbf xzflpm|f l`a |zijiof l` af} mfbe|} l`a

    Mfk}`of Kimefkia l` Eks`}|egimek xizi `a L`}izzfaaf l` ai Me`kmei l`a Ixz`kleio`

    u xizi ai Eks`}|egimek l`a Ixz`kleio` u ai Xzm|emi @lpmi|esi+

    @}` aejzf z`s`a af} l`}mpjzebe`k|f} l` bpmdi} zibi} l` ai me`kmei yp`ipb`k|ik mfk}el`zija`b`k|` ai mfbxz`k}ek }fjz` af yp` }egkecemi }ij`z> l`}l`

    af} xzfm`}f} k`pzfkia`} yp` fmpzz`k lpzik|` `a ixz`kleio`! di}|i ai ekcap`kmei yp`

    |e`k` ai mpa|pzi `k af yp` ai g`k|` x`zmej` u i}ebeai+ Il`b}! bp`}|zi ai}

    ebxaemimefk`} yp` `}f} l`}mpjzebe`k|f} |e`k`k z`}x`m|f l` af yp` }` `k}`i! mbf

    }` `k}`i u mbf }` `siai af yp` af} kef} ixz`kl`k+

    Ia ixaemiz af} xzekmexef} l`a aejzf! u z`ge}|zizaf Mbf ixz`kl` ai g`k|` ai

    `k}`iki l` ai de}|fzei! Zfj`z| J+ Jiek $:88: mfk}el`z yp` ixz`kl`z de}|fzei `k

    `a ipai `}mfaiz ebxaemi `k}`iz i af} iapbkf} i x`k}iz l` bik`zi le}|ek|i i mfbf

    g`k`ziab`k|` }p`a`k dim`zaf+ Xfz |ik|f! xizi iupliz i af} `}|pleik|`} i ixz`kl`z

    mfk|`kelf de}|zemf ` ekmz`b`k|iz }p} miximelil`} xizi p}iz `sel`kmei! `siapiz

    ek|`zxz`|imefk`} u ikiaeiz `a mibjef i af aizgf l`a |e`bxf! }` z`ype`z` yp` `a

  • 7/23/2019 EL MAPA CONCEPTUAL COMO TECNICA COGNITIVA PARA PROMOVER APRENDIZAJES SIGNIFICATIVOS EN ALUMNOS D

    78/208

    " 77 "

    lfm`k|` l`a gzpxf f}|`k|` mfkfmebe`k|f! dijeaelil`} u im|e|pl`} yp` a` x`zbe|ik

    xf|`kmeiz `}f} ixz`kleio`} i }p} le}mxpaf}+ @k f|zi} xiaijzi}! yp` }`i pk

    xzfc`}fz f xzfc`}fzi mfbx`|`k|` xizi l`}izzfaaiz ixz`kleio`} }egkecemi|esf} `k }p}

    iapbkf}+

    Jiek $:88: xiz|e l` ai} le}xf}emefk`} mpzzempaiz`} u x`ligfgi |zilemefkia`}

    `k @}|ilf} Pkelf}> pjem ai eks`}|egimek `k ai ek}|zpmmek p|eaeiklf pk `}|plef l`

    mi}f g`k`zilf `k |fzkf i af} `}|plef} yp` z`iaeizfk }p} iapbkf} im`zmi l` Mfak!

    mfkm`k|zklf}` `k mbf af} bi`}|zf} xp`l`k mfks`z|ez af} fjo`|esf} mpzzempaiz`}

    `k xzfja`bi} de}|fzefgzcemf} yp` mfbxzfb`|ik i af} `}|pleik|`} `k `a

    x`k}ibe`k|f l` ai de}|fzei+

    Ai }`gpkli xpjaemimek cp` pk iz|mpaf l` Opiki Bi+ ]ikmdf Gea |e|pailf

    Ixz`kl`z i af} 90 if}? cim|fz`} yp` ekcapu`k `k `}|` xzfm`}f> `k a xz`}`k| pk

    ikae}e} z`iaeilf `k |fzkf i af} z`}pa|ilf} l` XE]I l` ai Pkes`z}elil l` Jizm`afki!

    u }` xaik|`i ai k`m`}elil l` im`zmiz}` i ai xzfja`b|emi l` ai `k}`iki

    }`mpklizei mfk pki kp`si bezili u l` cfzbi mfbxa`oi+

    Xzeb`zf ikiae xfz yp af} z`}pa|ilf} l`a `}|plef XE]I a`sik|ik fai} l`xz`fmpximek u mfk|zfs`z}ei `k af} xi}`} yp` kf ixiz`m`k `k af} xzeb`zf} xp`}|f}

    l` ai ae}|i! i ai s` yp` }` le}mp|`k ai} aebe|imefk`} l` ai} xzp`ji} l` xix`a u axe+

    Xf}|`zefzb`k|`! xp}f `k mfk}el`zimek af yp` dfu }` }ij` }fjz` mbf }`

    ixz`kl`! i} mfbf ai ek