EL PARC AGRARI DEL BAIX LLOBREGAT: UNA EXCUSA … · desaparece la memoria histórica, aumenta el...
-
Upload
vuongkhanh -
Category
Documents
-
view
218 -
download
0
Transcript of EL PARC AGRARI DEL BAIX LLOBREGAT: UNA EXCUSA … · desaparece la memoria histórica, aumenta el...
EL PARC AGRARI DEL BAIX LLOBREGAT: UNA EXCUSA PARA REFLEXIONAR SOBRE LA NECESIDAD UNA EXCUSA PARA REFLEXIONAR SOBRE LA NECESIDAD DE PRESERVAR, ORDENAR, DESARROLLAR Y GESTIONAR
LOS ESPACIOS AGRARIOS
Josep Montasell i Dorda Director del Parc Agrari del Baix Llobregat
Pamplona, 1 de junio de 2012
Ajuntament de l’Hospitalet de Llob.Ajuntament de Molins de ReiAjuntament de PallejàAjuntament de Sant Boi de Llob.Ajuntament de St. Feliu de Llob.Ajuntament de Sta. Coloma CervellóAjuntament de Viladecans
Ajuntament de CastelldefelsAjuntament de Cornellà Ajuntament del PapiolAjuntament del PratAjuntament de GavàAjuntament de St. Joan DespíAjuntament de St.Vicenç dels Horts
..
OBJETIVO DE ESTA CHARLA
REFLEXIONAR, E INTERPELARNOS, SOBRE LA REALIDAD QUE ESTAMOS
VIVIENDO Y SUS POSIBLES CONSECUENCIAS SOBRE LA
PROTECCIÓN Y GESTIÓN DE UN PROTECCIÓN Y GESTIÓN DE UN ESPACIO AGRARIO
..
LA QUEJA ES FÁCIL, HASTA ÚTIL, PORQUE BUSCAMOS
QUE LOS OTROS NOS RESUELVAN LOS
PROBLEMAS. PERO…
QUEJARNOS ¿NOS OPORTA QUEJARNOS ¿NOS OPORTA BENEFICIOS O SOLAMENTE
NOS INSTALA EN LA NEGATIVIDAD, EN
ESTANCARNOS EN EL PROBLEMA?
- NUNCA MÁS VA A TENER FUTURO
- SE CIERRA UN CICLO
- PARA LOS JÓVENES NO ES ATRACTIVA
- LA SOCIEDAD QUIERE COMER
..
- LA SOCIEDAD QUIERE COMER BARATO
- EL FUTURO ESTÁ EN OTROS SECTORES PRODUCTIVOS Y DE SERVICIOS
- ETC.
¿CUÁL ES LA HERRAMIENTA
FUNDAMENTAL PARA IMPULSAR UNA
..
IMPULSAR UNA INICIATIVA COMO EL PARQUE AGRÍCOLA?
..
HERRAMIENTA:
1.Instrumento manual […] usado para facilitar operaciones mecánicas
2.Pieza que en una máquina actúa directamente sobre el material que se quiere modificar.
..
VOLUNTAD:
Facultad de querer, potencia del alma que
¿CUÁL ES LA HERRAMIENTA FUNDAMENTAL PARA IMPULSAR UNA INICIATIVA COMO EL PARQUE AGRÍCOLA?
potencia del alma que nos mueve a hacer o a no hacer una cosa.
..
VOLUNTAD:
Facultad de querer, potencia del alma que
¿CUÁL ES LA HERRAMIENTA FUNDAMENTAL PARA IMPULSAR UNA INICIATIVA COMO EL PARQUE AGRÍCOLA?
potencia del alma que nos mueve a hacer o a no hacer una cosa.
Una herramienta para funcionar necesita voluntad de hacer, de actuar, de modificar
..
1. Las políticas
¿CUÁLES SON LAS VOLUNTADES NECESARIAS PARA HACER, ACTUAR, MODIFICAR... UN ESPACIO AGRÍCOLA?
2. Las funcionariales
3. Las sectoriales (agricultores/as)
.../...
FUNCIONARIOS
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
ELLO
IMP
LIC
A
PACTO
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
..
1. Las políticas
2. Las funcionariales
¿CUÁLES SON LAS VOLUNTADES NECESARIAS PARA HACER, ACTUAR, MODIFICAR... UN ESPACIO AGRÍCOLA?
3. Las sectoriales (agricultores/as)
4. El pacto (vínculo de voluntades)
.../...
FUNCIONARIOS
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
PACTO
CO
OP
ER
AC
IÓN
GE
ST
IÓN
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
FUNCIONARIOS
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
PACTO
CO
OP
ER
AC
IÓN
GE
ST
IÓN
CO
MP
RO
MIS
O
niv
el d
e v
incu
lo co
n e
l/lo
s ob
jectiv
o/
s
LAS VOLUNTADES NO HAN DE SER VIRTUALES. SE HAN DE DEFINIR Y CONCRETAR
Lo que importa hoy no es determinar quien se identifica con la preservación de los espacios agrarios, sino saber donde se adoptan las decisiones que afectan al adoptan las decisiones que afectan al espacio agrario y cual es la actitud real, del que dice identificarse, frente a situaciones extremas como la presión urbanística o la construcción de una infraestructura.
EUROVEGAS
Nueve teatros, seis casinos, doce hoteles, tres campos de golf, un centro de convenciones con 15.000 butacas... El proyecto Eurovegas que el
multimillonario estadounidense Sheldon Adelson quiere llevar a cabo en Madrid o en Barcelona.
PARC AGRARI
«En cinc o deu anys la trama urbana inclogui noves zones, com el Parc Agrari del Baix Llobregat».L’operació és fàcil, tal com explicava Reyna: «Tots els promotors, tant empreses locals com les d’àmbit nacional, comprem sòl rústic en les proximitats de les zones urbanes i, d’acord amb els ajuntaments, gestionem la seva transformació en sòl urbà perquè gestionem la seva transformació en sòl urbà perquè creixi la ciutat» Enric Reyna, President de l’Associació de Promotors de Catalunya. La Vanguardia (setembre de 2006)
PRECIO VALOR
LEY DE LA OFERTA Y LA DEMANDA CON
TODAS LAS DISTORSIONES QUE QUERAMOS AÑADIR
COMPONENTE SUBJETIVA
Voluntad y actitud
COMPONENTE ESTRATÉGICA
RECORDAR QUE LA CONFUSIÓN, NUNCA ES NEUTRA
- ¿Que rendimiento económico genera?
- ¿No debe haber relevo generacional?
- La presión urbanística ¿debe ser muy fuerte?
- Es comprensible que los especuladores presionen.
- A esto le quedan cuatro días
- ¿Las produciones se venden en los mercados cercanos?
- La proximidad a la ciudad debe ser una oportunidad para vender los productos
- Realmente su ubicación es estratégica
- ¿Como se piensa garantizar la continuidad agrícola?
ECONOMIA DEL
BENEFICIO
ECONOMIA DEL
PROYECTO
El proyecto (si existe) al servicio
El proyecto que genera beneficio
RECORDAR QUE LA CONFUSIÓN, NUNCA ES NEUTRA
existe) al servicio del beneficio
genera beneficio
INMEDIATEZ ITINERARIO
“ - Es bonito este campo.- Sí, da diez mil kilos de trigo.”
..
- Sobre un mismo paisaje dos visiones diferentes: bonito/productivo
- La percepción del paisajees siempre subjetiva
- ¿Es posible el encuentro, la confluencia de visiones?
INMERSIÓ TERRITORIAL
PONERSE UNO EN EL SITIO DEL OTRO. EL AGRICULTOR DEBE DISTANCIARSE DE SU RELACIÓN SIMBIÓTICA CON LA TIERRA Y EL URBÀNO, PROFUNDIZAR EN LA ACTITUD DE LOS AGRICULTORES.
..
EL AGRICULTOR DEBE ALEJARSE PARA TENER UNA PRESPECTIVA AMPLIA DEL TERRITORIO
EL URBANO DEBE APROXIMARSE AL TERRITORIO PARA OBSERVARLO DE CERCA.
EN DEFINITIVA: HACER INMERSIÓ TERRITORIAL ES CAMBIAR LA ESCALA EN LA OBSERVACIÓN DEL ESPACIO AGRARIO.
NO
AGRO-EUTANASIA
PASIVA ACTIVA
..
ABANDONO SUBVENCIÓN INDEMNIZACIÓN
Agro-eutanasia = Favorecer la muerte no voluntaria de los/las agricultores/as desde fuera del sector utilizando diferentes métodos activos y/o pasivos.
Doy subvenciones y ayudas pero no lo que necesitan favoreciendo el endeudamiento que acabará ahogando al/la agricultor/a.
No fomento ningún mecanismo coercitivo ni ofrezco incentivos, ni mecanismos legales para evitar que los/las propietarios/as las cultiven o las pongan en arrendamiento.
Fomento el abandono de las tierras i el desplazamiento de los/las agricultores/as hacia otros espacios agrarios (incluido el extranjero). Para hacer-lo los indemnizo.
Sí
SIN AGRICULTORES/AS
AMBIENTAL / SOCIAL
SUBVENCIÓN INVERSIÓNOR
CON AGRICULTORES/AS
AMBIENTAL / SOCIAL/ ECONÓMICO
GES
..
“Quiero mantener el orden”
Ir en ayuda de alguien, en ayuda de las necesidades de alguien
“Quiero cambiar el orden”
Destinar dinero en bienes productivos duraderos
PAISAJE TERRITORIO AGRÍCOLA
VALORES DEL TERRITORIO AL SERVICIO
DE LA PERCEPCIÓN
VALORES DEL TERRITORIO AL SERVICIO DE LAS
FUNCIONES
RDENAR
STIONAR
ANTE EL ESPACIO AGRÍCOLA, TRES ACTITUDES PERSONALES
REALISMO QUE INTENTA AUTOJUSTIFICARSE
UTOPÍA Asumir la incerteza
ESTER I
CREAT I
ANTE UN ESPACIO AGRARIO TRES MANERAS DE ACTUAR
PERSONALMENTE
AUTOJUSTIFICARSE Asumir la incerteza
EL ARTE DE LO POSIBLE EL ARTE DE HACER POSIBLE
SAPROFÍTICOS SIMBIÓTICOS
NEUTRALES
“son reconsagrados”
I L
I VA
NEFASTOS
• ABANDONO PROGRESIVO
• CONSERVACIÓN MUSEIZANDO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, TRES MANERAS DE ACTUAR
TERRITORIALMENTE
• CONSERVACIÓN MUSEIZANDO
• PRESERVACIÓN, DESARROLO Y GESTIÓN
ABANDONO PROGRESIVO
Se abandonan los campos de cultivo, crecen las malezas y las plantas arbustivas y el bosque se expande, creándose unA masa forestal muchas veces impenetrable. Con ello desaparece la memoria histórica, aumenta el riesgo de incendios,
disminuye la biodiversidad, se modifica el paisaje .
CONSERVACIÓN MUSEIZANDO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO TRES MANERAS DE ACTUAR
TERRITORIALMENTE
CONSERVACIÓN MUSEIZANDO
Conservar su pura y auténtica existencia mediante la museización del espacio agrario a través de un proceso de “congelación”, como si el tiempo ya no transcurriera e
interrumpiendo su evolución en un momento arbitrario de su historia.
PRESERVACIÓ DESARROLLANDO… Y GESTIONANDO
Resistirse a perder el pasado y querer, a partir del presente, afrontar el futuro. Asumir en el presente la incertidumbre del futuro y optar por una utopía creativa. Reconocer en el sector agrario no un elemento del pasado sino un factor estratégico de futuro.
“HORTULIZAR” EL ESPACIO URBANO
(Incorporar el huerto en la
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, TRES MANERAS DE ACTUARANTE UN ESPACIO AGRARIO, TRES MANERAS DE ACTUAR
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
(Incorporar el huerto en la estructura urbana)
(Hortulus, i ‘jardincito’, ’parque pequeño’)
EL HUERTO COMO SOPORTE A LA ACTIVIDAD LÚDICA, SOCIAL Y PEDAGÓGICA
• Como recurso lúdico: “El huerto como distracción, ocupación del tiempo, etc.” (Red de huertos urbanos para jubilados de BCN).
• Como recurso terapéutico: “El huerto como soporte en la reinserción social”, “El huerto como soporte en
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, TRES MANERAS DE ACTUAR
en la reinserción social”, “El huerto como soporte en terapias en programas de desintoxicación, para soporte en programas para discapacitados físicos y/o psíquicos, etc.).
• Como recurso pedagógico (de aprendizaje): “El huerto en la escuela como herramienta pedagógica” (educación para la salud, educación para el consumo, educación ambiental, educación en comportamientos sociales, etc.).
EL HUERTO COMO NECESIDAD VITAL
• Como recurso de subsistencia: “Huertos familiares como alternativa a la demanda de alimentos y/o como mejora de una dieta equilibrada”, “El huerto como complemento económico”.
• Como filosofía de vida: no constituye una práctica
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
• Como filosofía de vida: no constituye una práctica informal de supervivencia, sino un reto de complementariedad a otra forma de producción, diferente a la convencional.
(Plantar un huerto es reivindicar la no idoneidad de nuestro estilo de vida. En este sentido, es un acto reivindicativo y subversivo)
AGRICULTURA URBANA
“FOLCLORIZAR” EL ESPACIO AGRARIO
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
EL ESPACIO AGRARIO(Convertirlo en paisaje y terapia urbana)
SociópolisMicrociudad, al barrio de la Torre, València capital.
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
SCAPE ARCHITECTURE. Duncan Lewis.HUERTA M3
TD06. 35 Viviendas de alquiler. Jardín de naranjos
El edificio se construye como un prototipo para la ocupación de parcelas con plantaciones
de naranjos, en los que se mantiene el cultivo existente.
EA ARQUITECTOS. Antonio Lleyda, Eduardo de la PeñadomEXTicaTD 08 50 Viviendas de alquiler
El edificio, emplazado junto a la parcela de la piscina municipal en el sector sur, esta construido mediante una estructura y fachada ligera, que contiene viviendas cuyo único hueco es una terraza-patio, entorno al cual se organizan las diversas estancia
MVRDV HUERTA TOWERR04. 96 Viviendas Protegidas.
En respuesta a los jardines frutales del entorno, la "Huerta Tower" se crea mediante un bloque de veinte plantas del cual emergen grandes voladizos en los que se crean pequeños huertos individuales en los que se plantará un árbol frutal. De esta forma, la agricultura del lugar reaparece sobre el edificio, ahora transformado en un jardín vertical.
“TRANSICIÓN PERA RELIGAR TERRITORIO”
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO MANERAS DE ACTUAR
TERRITORIO”
(Elemento de transición urbàno-actividades ludico-
recreativas-parque extensivo-parque agrario-campo)
I Congreso Estatal de Agricultura Ecológica Urbana y Periurbana"Huertos Urbanos y Desarrollo Sostenible"
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO MANERAS DE ACTUAR
Parque Agrícola Área de actividades lúdiques recreatives Parque urbàno extensivo
“VERTICALIZAR” LA AGRICULTURA
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
(Renunciar al suelo para el cultivo)
THE VERTICAL FARM La agricultura de interior/urbana
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
The Vertical FarmAño 2050, casi el 80 % de la población de la Tierra vivirá en núcleos urbanos.
La población aumentará sensiblemente.
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
sensiblemente.
El 80 % de la Tierra apta para el cultivo se está utilizando.
Cambio climático: inundaciones, sequías prolongadas, huracanes,... Destrucción de cultivos.
CRISIS ALIMENTÁRIA
The Vertical Farm
OFRECE
Producción sostenible, segura (todo el año) y variada de alimentos.
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
año) y variada de alimentos.
Recuperación de ecosistemas sacrificados por la agricultura horizontal.
Multiplicación por 4-6 de la producción por unidad de superficie. Puede llegar a 30 en el caso de los fresones.
Reducción drástica del consumo de combustibles fósiles (sin tractores, escaso transporte, etc.).
HYPER GREEN “La tour vivante”
Año 2005
Concurso de la ciudad de Rennes (Bretaña - Francia)
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
(Bretaña - Francia)
Taller SOA ARCHITECTES (París)
127 viviendas
8.400 m2 para despachos
6.748 m2 pera comercio
6.957 m2 para invernaderos (cultivo sin suelo).
1 biblioteca pública
“ROBOTIZAR” LA ACTIVIDAD AGRÍCOLA
DESDE EL PROYECTO
ANTE UN ESPACIO AGRARIO, MANERAS DE ACTUAR
(Renunciar, no solo al suelo sino tambient a les personas)
LA PRENSA INTERNACIONAL HIZO ECO RECIENTEMENTE DE UN PROYECTO SIN PRECEDENTES: LA CONSTRUCCIÓN DE UNA GRANJA DE ROBOTS EN LOS TERRENOS AGRÍCOLAS CONTAMINADOS TRAS LA CATÁSTROFE NUCLEAR DE FUKSHIMA EN JAPÓN.
Para reactivar el uso de esas tierras el Ministerio de Agricultura nipón presentó el plan llamado "Proyecto Sueños".
Se trata de una granja experimental donde serán robots Se trata de una granja experimental donde serán robots los encargados de realizar labores usualmente llevadas a cabo por humanos.
IMPULSAR L’AGRICULTURA LOCAL
Pero este proyecto no tiene como único fin recuperar estas tierras, sino que también es una apuesta de futuro para el agro nacional, duramente afectado por el envejecimiento de la clase campesina...
(BBC Mundo 12.1.2012)
La cultura del suelo como recurso natural limitado, patrimonio comú de difícil recuperación una vez destruido
..
CUATRO PRIORIDADES:
La cultura del suelo como recurso natural limitado, patrimonio comú de difícil recuperación una vez destruido
Incorporar procesos hacia las buenas prácticas agroecológicas
..
CUATRO PRIORIDADES
prácticas agroecológicas
La cultura del suelo como recurso natural limitado, patrimonio comú de difícil recuperación una vez destruido
Incorporar procesos hacia las buenas prácticas agroecológicas
..
CUATRO PRIORIDADES
Garantizar el relevo generacional con la incorporación de jóvenes, y no tan jóvenes
prácticas agroecológicas
La cultura del suelo como recurso natural limitado, patrimonio comú de difícil recuperación una vez destruido
Incorporar procesos hacia las buenas prácticas agroecológicas
..
CUATRO PRIORIDADES
2060Garantizar el relevo generacional con la incorporación de jóvenes, y no tan jóvenes
prácticas agroecológicas
RELLEU GENERACIONAL
La joventut rural no continua les explotacions agràries familiars
Joves menors de 40 anys 12,8%
53 anys
Joves menors de 35 anys 6,3%
53 anys
Font: NEUS MONLLOR (2011) La nova pagesia emergent
Formació universitària (6363%)Agrària (2020%)
No agrària (8080%)
Àrees rurals (4141%) i urbanes (5959%)
Existeix un altre perfil de jove amb vocació, però sense origen agrari directe… els seus pares no treballen en el sector agrari
RELLEU GENERACIONAL
Optimistes mirant el futur (8181%)
Web pròpia (6363%)
Pla d’empresa (5656%)
Us habitual del correu electrònic (9191%)
Percentatge elevat de dones (5757%)
Agrària (2020%)
PERIODE DE PLANIFICACIÓ
PUNT DE PARTIDA
PERIODE DE INCORPORACIÓ
0-3 anys 4-7 anys 8-10 anys < 11 anys
EL CAMÍ PER SER PAGÈS/A
L’experiència i el compromis van en augment...
RELLEU GENERACIONAL
Arrancada Redefinició Establiment ConsolidacióDecisióExploració
Cada FASE té unes necessitats especifiques i diferents
Font: Neus Monllor (2010) La incorporació de joves al camp
La cultura del suelo como recurso natural limitado, patrimonio comú de difícil recuperación una vez destruido
Incorporar procesos hacia las buenas prácticas agroecológicas
..
CUATRO PRIORIDADES
Garantizar el relevo generacional con la incorporación de jóvenes, y no tan jóvenes
Establecer circuitos de comercialitzación de proximidad (ccp) y alianzas entre los consumidores individuales o agrupados en grupos o en cooperativas de consumo
prácticas agroecológicas
TIEMPOTiempo = Horas máximas transcurridas desde la recolección y el/la consumidor/a (24-36-48 horas?).
DISTANCIADistancia = km entre el/la agricultor/a y el/la consumidor/a
PROXIMIDAD =
CIRCUITOS DE COMERCIALITZACIÓN DE PROXIMIDAD
..
y el/la consumidor/a (km alimentario: 40-90-100 km)
(km cero: producto y consumo local)
ESTACIONALIDADEstacionalidad = cada cosa a su tiempo.
MODELOModelo = modelo de empresa agraria y
modelo de consumo
PROXIMIDAD =
TIEMPO DISTANCIA
CIRCUITOS DE COMERCIALIZACIÓN
DE PROXIMIDAD
..
ESTACIONALIDAD CONOCIMIENTO
Modelo de empresa agraria y de consumo
TIEMPO DISTANCIA
CIRCUITOS DE COMERCIALIZACIÓN
DE PROXIMIDAD
..
ESTACIONALIDAD CONOCIMIENTO
Modelo de empresa agraria y de consumo
VIVENCIA PERSONAL + EMOCIÓN
1 2 3 4 5 50 Km.
HAGAMOS UN JUEGO
Círculo de estudio de proximidadAdaptado del “Lanscape circle study”. O’Regan Terry
1 2 3 4 5 50 Km.
..
1. Las políticas
2. Las funcionariales
¿CUÁLES SON LAS VOLUNTADES NECESARIAS PARA HACER, ACTUAR, MODIFICAR... UN ESPACIO AGRÍCOLA?
3. Las sectoriales (agricultores/as)
4. El pacto (vínculo de voluntades)
5. El consumidor/la consumidora(COMPLICIDAD SOCIAL)
.../...
LA GASTRONOMÍA TAMBIÉN FORMA PARTE DE LA BUENA VIDA
..
¿CUÁNDO COMIENZA Y ACABA EL PROCESO AGRÍCOLA?
El director en España de la empresa de promoción del sector y la cultura agroalimentaria francesa Sopexa, Rafael Expósito, ha destacado que los resultados del sondeo revelan que los españoles incluyen en su concepto de "buena vida" aspectos como "viajar" (52,6 por ciento) o "tener tiempo libre" (49,4 por ciento).A continuación, los encuestados nacionales eligen opciones como "ser millonario" (36,4 por ciento), "tener muchos amigos" (36 por ciento), "disfrutar de comidas entre amigos" (27,9 por ciento) y "no trabajar" (25,7 por ciento).
Además, el 95,8 por ciento de los españoles consideran que la gastronomía forma parte de la "buena vida“.
11.02.2011 EFEAGRO.
..
¿CUÁNDO COMIENZA Y ACABA EL PROCESO AGRÍCOLA?
INCORPORAR AL/LA CONSUMIDOR/A AL PROYECTO
AGRARIO Y AL/LA AGRICULTOR/A AL PROYECTO DEL CONSUMIDOR
TENIENDO PRESENTE QUE...
..
¿CUÁNDO COMIENZA Y ACABA EL PROCESO AGRÍCOLA?
PRODUCIR Y CONSUMIR SON ACTOS CULTURALES
• PRODUIR EN Y DESDE UN TERRITORRIO CONCRETO
• HACE FALTA FIDELIZAR EL ACTO CULTURAL LIGADO AL TERRITORIO
• COMER, UN ACTO AGRÍCOLA
..
¿CUÁNDO COMIENZA Y ACABA EL PROCESO AGRÍCOLA?
“No hemos de ser consumidores/as, sino coproductores/as, parte activa en la producción, porque cuando comemos realizamos un acto agrícola, es un acto de responsabilidad, no de consumo”
• COPRODUCTORES/AS
• COMSUMOACTORES/AS
«A mí me gusta el paisaje. He tratado de describir algunos. No paisajes puramente geológicos, sino los verdaderos, que son los construidos por los campesinos»Pla, J. (1979). Notes del capvesprol, dentro de Obra completa. Barcelona: Destino, volumen 35, pág. 212.
«Los paisajes más bellos son los que nacen de una belleza utilitaria, comestible…»
Josep Pla (Palafrugell, 1897 - Llofriu, 1981)
..
una belleza utilitaria, comestible…»Pla, J. (1976). Tres guíes, dentro de Obra completa. Barcelona: Destino, volumen 30, pág.763.
«La gastronomía era una forma de entender el paisaje. La connotación gastronómica del paisaje, en Pla, se puede concretar en el gusto por los alimentos frescos y por los platos unidos de alguna forma con el paisaje más cercano».Paül, V i Tort, J (2009) L’empordà de Josep Pla. Publicaciones de l’Abadia de Montserrat. Colección Descoberta, n. 17
[...] Lo que más me llama la atención [de Itàlia] es que, con la escusa de la multifuncionalidad, siempre asocian ‘parque agrícola’ a uso y disfrute ciudadano, al final el Baix Llobregat va a ser el ‘perro verde’.
Anna Zazo, arquitecta (ETSAM-UPM) 23.5.2012
va a ser el ‘perro verde’.
En España, perro verde significa una persona rara, diferente. El dicho "mas raro que perro verde".
[...] Lo que más me llama la atención [de Itàlia] es que, con la escusa de la multifuncionalidad, siempre asocian ‘parque agrícola’ a uso y disfrute ciudadano, al final el Baix Llobregat va a ser el ‘perro verde’.
Anna Zazo, arquitecta (ETSAM-UPM)
va a ser el ‘perro verde’.
En España, perro verde significa una persona rara, diferente. El dicho "mas raro que perro verde".
SÍ, PERRO VERDES PERO RESULTONES
Mantenimiento de la actividad agraria
Producción de alimento de proximidad
AGROECONÓMIA
CARACTERIZACIÓN DE LOS ESPACIOS AGRARIOS PERIURBANOS
Mantenimiento de la actividad agraria
Producción de alimento de proximidad
AGROECONOMÍA
¿A QUÉ NO REFERIMOS
CARACTERIZACIÓN DE LOS ESPACIOS AGRARIOS PERIURBANOS
REFERIMOS CUANDO
HABLAMOS DE
AGROECONOMIA, DE ACTIVIDAD
AGRÍCOLA ?
Mantenimiento de la actividad agraria
Producción de alimento de proximidad
AGROECONOMÍA
¿A QUÉ NO REFERIMOS
CARACTERIZACIÓN DE LOS ESPACIOS AGRARIOS PERIURBANOS
REFERIMOS CUANDO
HABLAMOS DE
AGROECONOMÍA, DE ACTIVIDAD
AGRÍCOLA ?
Mantenimiento de la actividad agraria
Producción de alimento de proximidad
AGROECONOMÍA
¿A QUÉ NO REFERIMOS
CARACTERIZACIÓN DE LOS ESPACIOS AGRARIOS PERIURBANOS
REFERIMOS CUANDO
HABLAMOS DE
AGROECONOMÍA, DE ACTIVIDAD
AGRÍCOLA ?
PRODUCCIÓN + COMERCIALIZACIÓN + RECURSOS + MEDIO
PARC AGRARI DEL BAIX LLOBREGAT UNO DE LOS 12 ESPACIOS QUE GESTIONA LA DIPUTACIÓ DE BARCELONA
Parc Natural Sant Llorenç del Munt i l’Obac 13.694 ha
Parc Natural del Montseny 30.120 ha
Parc del Garraf 12.376 ha
Parc del Castell de Montesquiu 547 ha
Parc del Montnegre i el Corredor 15.010 ha
Parc d’Olèrdola 608 ha
Parc de la Serralada Litoral 4.046 ha
..
Parc de la Serralada Litoral 4.046 ha
Parc de la Serralada de Marina 2.086 ha
Parc del Foix 2.900 ha
Espai Natural Guilleries - Savassona 8.300 ha
Parc Agrari del Baix Llobregat 3.352 ha
Parc de Collserola 8.000 ha
101.039 ha
SIG@TAgricultura aire libre 1.647,69 49,15
Agricultura bajo plástico 59,26 1,17
Construcciones agrarias 31,71 0,95
Huertos precarios/marginales 241,88 7,22
Red hídrica y de riego 302,08 9,01
Red viaria 225,93 6,74
..
Red viaria 225,93 6,74
Campos abandonados 192,03 5,73
Ocupaciones no agrarias 205,08 6,12
Otros 446,90 13,91
TOTAL 3.352,56 100,00
ÀMBITO DEL PARQUE 3.352ha
SUPERFÍCIE AGRÍCOLA ÚTIL 1.892 ha (56,4 %)
ÁMBITO DEL PARQUE = 3.352,56 ha SUPERFÍCIE AGRÍCOLA ÚTIL = 1.892 ha (56 %)
NÚMERO DE EXPLOTACIONES agrícolas = 500
OCUPADOS AGRARIOS: Titulares, familiares y asalariados fijos = 900
DISTRIBUCIÓN DE LOS CULTIVOS
Horticultura aire libre ............... 1.043 ha (55,1 %)
Hortucultura bajo cubierta ....... 59 ha ( 3,1 %)
DEDICACIÓN DEL TITULAR: Tiempo total y principal 75 %, tiempo parcial 25 %
..
Hortucultura bajo cubierta ....... 59 ha ( 3,1 %)
Fruticultura ................................ 182 ha ( 9,2 %)
Olivo ........................................... 32 ha ( 1,7 %)
Otros ......................................... 576 ha (30,4 %)
RÉGIMEN DE TENENCIA DE LA TIERRA Propiedad .................. 44 % Arrendamiento ........... 56 %
QUE ES UN PARQUE AGRARIO?
ES UNA HERRAMIENTA DE GESTIÓN PARA:
- Consolidar y desarrollar la base territorial (disponer de suelo para cultivar)
- Facilitar la continuidad de la actividad agrícola (presencia de agricultores/as)
DETRAERLA DEL PROCESO URBANIZADOR
ZONA DE ACTIVIDADES ECONÓMICAS
¿QUÉ ES UN PARQUE AGRARIO?
(presencia de agricultores/as)
- Impulsar programas específicos que permitan preservar los valores y desarrollar las funciones del espacio agrario (gestión sostenible)
-Comprometerse con el futuro (innovación tecnológica)
- Relacionarse, coordinarse y corresponsabilizarse las administraciones y el sector agrario (red de cooperación)
ECONÓMICAS
TERRITORIO CON PROYECTO
RECONOCIMIENTO A TRAVÉS DE LA PROTECCIÓN Y DE LA GESTIÓN
Un espacio natural
Un parque temático
Un parque etnológico
Un museo “vivo”
PARQUE AGRARIO NO ES
Un museo “vivo”
Una reserva para otros posibles usos
.../...
EL PARQUE AGRARIO ES UNA HERRAMIENTA DE GESTIÓN Y
NO UN MÉTODO DE MOMIFICACIÓN DE ESPACIO AGRARIO.
ACTIVIDAD AGRARIA
PRESÉNCIA DE AGRICULTORES/AS
ZONA DE ACTIVIDADES ECONÓMICAS
APUESTA DE FUTURO
PARQUE AGRARIO ES
APUESTA DE FUTURO
TERRITORIO DE CALIDAD
COMPETITIVIDAD
INNOVACIÓN
GESTIÓN
…/…
GES
- Voluntad política para intervenir en preservar un espacio.
- Voluntad concreta para garantizar la
PARQUE AGRARIO ES
ST I ÓN
- Voluntad concreta para garantizar la continuidad del uso agrario.
- Voluntad de impulsar programas específicos que permitan su desarrollo.
- Voluntad de preservar, entendiendo que constituye un agroecosistema y se está en un territorio sistémico.
ENTE DE GESTIÓN
DINAMITZACIÓN TERRITORIAL
¿Quién?
PARC AGRARI
PLAN ESPECIAL DE ORDENACIÓN
PLAN DE GESTIÓN Y DESARROLLO
PARQUE AGRARIO
GESTIÓN Y DESARRROLLO
¿Qué?
ESTABILIDAD TERRITORIAL
¿Dónde?
ENTE GESTOR EL CONSORCI DEL PARC AGRARI DEL BAIX LLOBREGAT
1998 2007
Ajuntament de CastelldefelsAjuntament de Cornellà Ajuntament del PapiolAjuntament del PratAjuntament de GavàAjuntament de St. Joan DespíAjuntament de St. Vicenç dels Horts
Ajuntament de l’HospitaletAjuntament de MolinsAjuntament de PallejàAjuntament de Sant BoiAjuntament de Sant FeliuAjuntament de Sta. Coloma CervellóAjuntament de Viladecans
14 municipios
PLAN DE GESTIÓN Y DESARROLLO
ESTABLECER ESTRATEGIAS
Conseguir la eficiencia de las infraestructuras y • LÍNEA ESTRATÉGICA 1:
Conseguir la eficiencia de las infraestructuras y de los servicios generales del territorio agrario.
• LÍNEA ESTRATÉGICA 2:Promover de sistemas de producción y comercialización que favorezcan el incremento de las rentas de las explotaciones agrarias
• LÍNEA ESTRATÉGICA 3:Fomentar la implantación de servicios, la Fomentar la implantación de servicios, la modernización y la mejora de la viabilidad de las explotaciones agrarias.
• LÍNEA ESTRATÉGICA 4:Conseguir un espacio de calidad integrado en el territorio y en armonía con el medio natural.
• LÍNEA ESTRATÉGICA 5:Consolidar y dar a conocer el patrimonio natural y cultural del Parc Agrari sin interferencias con la actividad agraria.
PARA CON CRETAR, HACE FALTA TENER LAS IDEAS CLARAS SOBRE
DOS CUESTIONES
PLAN DE ACTUACIONES
2010-2011
¿A QUÉ NOS REFERIMOS CUANDO HABLAMOS DE ACTIVIDAD AGRÍCOLA?
¿CUÁNDO COMIENZA Y ACABA EL PROCESO AGRÍCOLA?
MEJORA DE LA RED DE CAMINOS Y RED DE RIEGOS
CONTROL Y MEJORA DE LA CALIDAD DEL AGUA Y UTILIZACIÓN DEAGUA REGENERADA
•LÍNEA ESTRATÉGICA 1: Conseguir la eficiencia de las infraestructuras y de los servicios generales del territorio agrario.
SERVICIOS GENERALES: Vigilancia rural, subministro de gas-oil, recogida de plásticos y envases, limpieza de vertederos...
FOMENTO DE LA PRODUCCIÓN INTEGRADA Y ECOLÓGICA
•LÍNEA ESTRATÉGICA 2: Promover de sistemas de producción y comercialización que favorezcan el incremento de las rentas de las explotaciones agrarias
IMPULSO A LAS MARCAS Y DISTINTIVOS DE CALIDAD
Triángulos de sobremesa para los restaurantes
CAMPAÑAS GASTRONÓMICAS RESTAURANTES
•LÍNEA ESTRATÉGICA 2: Promover de sistemas de producción y comercialización que favorezcan el incremento de las rentas de las explotaciones agrarias
Campañas gastronómicas: 36 restaurantes
APOYO A NUEVAS INICIATIVAS EMPRESARIALES COMERCIALES
Can Perol, S.L.
(Sant Vicens dels Horts)
-- 6 socios
Cal Rosset
(Sant Vicens dels Horts)
-- 2 socios
•LÍNEA ESTRATÉGICA 2: Promover de sistemas de producción y comercialización que favorezcan el incremento de las rentas de las explotaciones agrarias
www.calrosset.comwww.canperol.com
•LÍNEA ESTRATÉGICA 2: Promover de sistemas de producción y comercialización que favorezcan el incremento de las rentas de las explotaciones agrarias
www.elcampacasa.com
..
7171
•LÍNEA ESTRATÉGICA 3: Fomentar la implantación de servicios, la modernización y la mejora de la viabilidad de las explotaciones agrarias..
ACUERDOS Y AYUDAS A LAS COOPERATIVAS Y ASSOCIACIONES DE AGRICULTORES Y PROGRAMAS DE FORMACIÓN ESPECÍFICA
..
MEJORA DE LOS PUNTOS DE VENTA Y PROMOCIÓN DE LAS PRODUCCIONES
DEMANDA
Descubrir
Observar
HOLERITURISMO
CIRCUITOS DE COMERCIALITZACIÓN DE PROXIMIDAD
Experimentar
Saborear
Ferran Adrià propone que el mejor maridage para la alcahofa es la cerveza. Para ello crea INEDIT de Estrella DAMM.
..
Ferran Adrià visita el Parc Agrari
RESTAURANTES
DEMANDACAMPAÑAS GASTRONÓMICAS
Campanyes gastronòmiques: 36 restaurants
Triángulos de sobremesa para los restaurantes
•LÍNEA ESTRATÉGICA 4: Conseguir un espacio de calidad integrado en el territorio y en armonía con el medio natural..
RECOGIDA DE PLÁSTICOS DE INVERNADERO Y ENVASES
ACTUACIONES QUE CONTRIBUYAN A PRESERVAR LOS RECURSOS NATURALES, EL PATRIMONIO ARQUITECTÓNICO Y CULTURAL Y LA AGROBIODIVERSIDAD
..
AGROBIODIVERSIDAD
ACCIONES DE MEJORA DE LA CALIDAD PAISAJÍSTICA
* Ciruela: Llevador, Rosella, Valentins, Falsa Clàudia, Fulla d’Avellaner, Reineta, Rogeta d’Agost,
Llàgrima d’Or, Vallespir Pruna Llevador, Conguito,
Claudia Tolosa
* Pera: Castells, Moscatella, Campmanya,
Cuixa de dona, Canyella, Flor d’Hivern,
Camosina, Sarmenya
* Melocotón: Belga, Amsdem, Escarolita,
Benvingut, Gabatx tou, Rondan, Tres dies,
Roquet Gelat, Resclós, Gabatx 3, Gabatx St.
9 espécies/ 60 variedades
ARBORÉTUM DE VARIEDADES TRADICIONALES DE FRUTALES
Roquet Gelat, Resclós, Gabatx 3, Gabatx St.
Jaume, Roqueta
*Manzana: Del Ciri Groc, Camosa,
Manyaga, Del Ciri vermell, Cara Bruta,
Bellesa de Roma, Verd Donzella, Sta. Joana,
Periquet
* Cereza: Forta, Cua Llarga, Villareta, Tiritos, Sant Pere, Cor de Colom
* Olivo, caqui, vid y higuera1,8 ha
•LÍNEA ESTRATÉGICA 5: Consolidar y dar a conocer el patrimonio natural y cultural del Parc Agrari sin interferencias con la actividad agraria.
PROGRAMA PEDAGÓGICO: “EL ECOSISTEMA AGRARIO”
..
ACTIVIDADES DIVERSAS DIRIGIDAS AL CIUDADANO EN GENERAL: Exposiciones, ferias, visitas, cursos, etc.
ESCUELAS
ACTIVIDADES EDUCATIVAS PARA
Fiesta del Libro Gigante de Recetas de Cocina del Parc Agrari: 275 recetas
DESDE EL PARC AGRARI APOYAMOS INICIATIVAS ENCAMINADAS A INCENTIVAR LA FORMACIÓN, LA INVESTIGACIÓN Y EL DEBATE
SOBRE LOS ESPACIOS AGRARIOS PERIURBANOS
DICTAMEN (NAT/204)
"La agricultura periurbana“Bruselas, 16 de septiembre de 2004
Máster en Sistemas
..
FUNDACIÓN DEL ESPACIO AGRARIO PERIURBANO
Máster en Sistemas Agrarios Periurbanos
ESTRUCTURA DE LA CARTA
� Preámbulo
� Premisas
� Objetivos
� Actuaciones
1. Ámbito del reconocimiento
2. Ámbito de la protección y la gestión territorial2. Ámbito de la protección y la gestión territorial
3. Ámbito de la gobernanza
4. Ámbito de la gestión agronómica
5. Ámbito de la comercialización
6. Ámbito del paisaje y el patrimonio cultural
7. Ámbito de la biodiversidad
�Llamamiento
EN DEFINITIVA…
LA CARTA DE LA AGRICULTURA PERIURBANA
Quiere ser un elemento más para poner de manifesto la para poner de manifesto la
necesidad urgente de la preservación, la
ordenación, el desarrollo y la gestión de los espacios
agrarios periurbanos
Es decir...
IMPULSAR INSTRUMENTOS
TERRITORIALES DE CONCERTACIÓN DESDE
..
CONCERTACIÓN DESDE ESTRATEGIAS DE
PROTECCIÓN Y GESTIÓN
• LOS AGRICULTORES NO SON UNA REMINISCENCIA DEL PASADO, SINO UNA PARTE INTEGRAL DE NUESTRO TIEMPO Y DE NUESTRA SOCIEDAD, UNA NECESIDAD
• LA AGRICULTURA TAMBIEN ES UNA OPORTUNIDAD PARA CREAR PUESTOS
ALGUNOS CREEMOS QUE
OPORTUNIDAD PARA CREAR PUESTOS DE TRABAJO, Y LA CRISIS LO DEMUESTRA
• EUROPA TIENE QUE RECONSTITUIR UNA NUEVA AGRICULTURA DONDE LOS JÓVENES TENGAN UN PAPEL FUNDAMENTAL
• .../...
.../...
• LA REGENERACIÓN DE LA AGRICULTURA VENDRÁ DE LA INCORPORACIÓN DE JÓVENES
ALGUNOS CREEMOS QUE
•LA AGRICULTURA SERÁ UN SECTOR ESTRATÉGICO
• ES NECESARIO POTENCIAR EQUIPOS JÓVENES CON EXPERIENCIA
S’ha de saber mundialitzar i alhora desmundialitzar.
[...] Ens cal desmundialitzar per donar un paper preponderant a l’economia social i solidària, per salvaguardar
Y UNOS TERCEROS AFIRMAN QUE
social i solidària, per salvaguardar l’economia regional, per preservar l’agricultura per a consum humà i l’alimentació que hi està lligada, els artesans i el comerç de proximitat [...]
Stéphane Hessel i Edgar Morin. (2012) El camí de l'esperança. Una crida a la mobilització cívica. Destino-Paidós.(Pàg. 18)
Un estudio de Creafutur y ESADE señala un cambio en el modelo de consumo mundial: del consumismo feliz al consumo ciudadano
Barcelona, 18 de Mayo de 2012
Y UNOS TERCEROS AFIRMAN QUE
Los sectores con más futuro
Además, el estudio también hace un análisis de las tendencias de futuro en distintos sectores. De esta forma, concluye que los sectores con más futuro son los de la alimentación y la salud, el del transporte y la tecnología, el del equipamiento del hogar, el del ocio, la restauración y el turismo, y el del
comercio minorista u online.
I què pot fer el president d’un país?
Primer cal reconèixer el problema. Repensar-ho tot en clau local. Prioritzar sectors que ara no es prioritzen, com el primari. Mirar quins recursos tenim per assegurar una alimentació i una
Y UNOS TERCEROS AFIRMAN QUE
per assegurar una alimentació i una aigua de qualitat. Recuperar l’activitat local fins i tot a escala d’ofici artesanal. I introduir el racionament.
ARA. Divendres, 18 de maig del 2012
PRESERVAR UN ESPACIO AGRÍCOLA SUPONE...
..
SUPONE...
UN HOMENAJE A LA HISTORIA DE LOS HOMBRES Y DE LAS MUJERES QUE HAN TRABAJADO LA TIERRA
PRESERVAR UN ESPACIO AGRÍCOLASUPONE...
..
UN ABRIR PUERTAS PARA AQUELLOS QUE QUIEREN
CONTINUAR O INCORPORARSE AL
TRABAJO DE LA TIERRA
PRESERVAR UN ESPACIO AGRÍCOLA SUPONE...
..
VISUALITZAR LAVOLUNTAD DE DARESTABILIDAD A UN ESPACIO AGRÍCOLA Y DE ARTICULAR UNA GESTIÓN
SUPONE...
PRESERVAR UN ESPACIO AGRÍCOLA SUPONE...
..
APOSTAR POR ELFUTURO A PARTIR DE UN
COMPROMISO EN LAGESTIÓN DEL PRESENTE
SUPONE...
CONSOLIDAR Y DESARROLLAR LA BASE
TERRITORIAL Y FACILITAR LA
..
FACILITAR LA CONTINUIDAD DE LA ACTIVIDAD AGRARIA
SIN AGRICULTORES/ASNO HAY ACTIVIDAD
TENIENDO PRESENTE QUE...
..
NO HAY ACTIVIDAD AGRARIA NI ESPACIO
AGRARIO
“DE JOVEN CREES QUE PUEDES CAMBIAR EL
MUNDO Y, A MEDIDA QUE CRECES, CONSIDERAS
..
CRECES, CONSIDERAS QUE ES IMPOSIBLE. PERO EN REALIDAD
TENÍAS RAZÓN CUANDO ERAS JOVEN”
... Y ESTA ES LA SEXTA HERRAMIENTA (VOLUNTAT) IMPRESCINDIBLE
..
6. La militancia
PARA IMPULSAR INICIATIVAS COMO EL PARQUE AGRÍCOLA
... Y ESTA ES LA SEXTA HERRAMIENTA (VOLUNTAT) IMPRESCINDIBLE
..
6.- La militancia
PARA IMPULSAR INICIATIVAS COMO EL PARQUE AGRÍCOLA
Constancia y persistencia en la lucha para conseguir la preservación, la ordenación, la gestión y el desarrollo de los espacios agrarios
..
1. Las políticas
2. Las funcionariales
¿CUÁLES SON LAS VOLUNTADES QUE ES NECESARIO HACER HACER PARA ACTUAR, MODIFICAR... UN ESPACIO AGRÍCOLA?
PARA IMPULSAR INICIATIVAS COMO EL PARQUE AGRÍCOLA
2. Las funcionariales
3. Las sectoriales (agricultores/as)
4. El pacto (vínculo de voluntades)
5. El consumidor/la consumidora (Complicidad social)
6. La militancia
”M’esforçaré per no participar d’aquesta filosofia pessimista (que va bé als que manen) i no em resignaré a condemnar l’agricultura; no m’avindré a matar la terra. Cal que l’ofici de llaurador –el d’hortalà també- siga digne i no el més miserable. No vull admetre que llur treball
“Me esforzaré por no participar de esta filosofía pesimista (que va bien a los que mandan) y no me resignaré a condenar la agricultura; no aceptaré matar a la tierra. Es necesario que el oficio de agricultor –el de hortelano también- sea digno y no el más miserable. No quiero admitir que su trabajo
..
DECLARACIÓN DE PRINCIPIOS
admetre que llur treball haja esdevingut anacrònic, ni que tots s’hagen de convertir en jardiners decoratius i supernumeraris. La museïtzació dels nostres regadius no em conhorta. És que no hi ha tècnics –agrònoms, sociòlegs, paisatgistes, planificadors- que ho puguen redreçar?”
V. M. ROSSELLÓ : “Les hortes mediterrànies. Perspectiva llunyana d’un ideal anacrònic”, L’Horta. El paisatge de la memòria, Afers, 47, pp. 129-135
miserable. No quiero admitir que su trabajo se haya convertido en anacrónico, ni que todos deban convertirse en jardineros decorativos y supernumerarios. La museización de nuestros regadios no me satisface. ¿Es que no hay técnicos –agrónomos, sociólogos, paisagistas, planificadores- que no lo puedan enderezar?”
HEMOS REFLEXIONADO SOBRE LA NECESIDAD DEL COMPROMISO COLECTIVO
PARA UN TERRITORIO
..
PARA UN TERRITORIO AGRÍCOLA
PARA IMPULSAR INICIATIVAS COMO EL PARQUE AGRÍCOLA
Y QUE ELLO SOLO ES POSIBLE SI SE AÚNAN VOLUNTADES
..
POLÍTICASFUNCIONARIALES
SECTORIALES
QUE SE VINCULAN MEDIANTE UN PACTO
QUE TIENEN COMO ALIADOS A LOS/LAS CONSUMIDORES/AS
Y QUE NO RENUNCIAN A LA MILITANCIA
..
QUIZÁS NO PODEMOS CAMBIAR LAS CIRCUNSTANCIAS EN QUE NOS HALLAMOS, PERO SÍ QUE NOS HALLAMOS, PERO SÍ QUE PODEMOS CAMBIAR NUESTRA MANERA DE INTERPRETARLAS