1. ia rg e n E a ag Ha cp cliramoia a g . 4e ar f ic dililo st edeo ul tt b suder at lpn 2. Zer da energia? -Energia mota askotakoak dogoz mekanikoa bero energia argi enrgia kimikoa elektrikoa. -Energia mekanikoa mugitzen dagoan objetuak daukien enrgia da.Adibidez olatuek edo haizeak daukiena . -Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da. Gorputz argidunaknaturalak (adibidez, Eguzkiak emoten dauan argia) edo artifizialak (adibidez,bonbillea) izan daiteke. -Bero energia gorputzek bero maduan igorten dabena da, adibidez, Eguzkiak edo suak igorten dabena. Gorputz batek zenbat eta tenperatura altuagoa izan , orduan energia gehiago. -Energia kimikoa hainbat susbtantsiatan batzen dan energia da; adibidez; petrolioan, elikagaietan edo dinamitan batzen dira. -Energia nuklearra hainbat substantziatatik lortzen da, adibidez uraniatit eta plutonioetatik. -Energia eletrikoa gehien erabilten dana da. Hori energia urtegietatik lortzen da. 3. ENERGIA ALDATU EGITEN DA -Energia ez da sortzen, ezta suntzitzen ere; aldatu egiten da. Hau da, hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak bihurtzen dira. Adibidez, esku esku baik igurtzi eskero energia mekanikoa bero energia bihutzen dozu. -Energia elektrikoa errez lortu daiteke eta beste hainbat motatako energia bihurtu daiteke adibidez energia mekanikoa argi energia edo bero energia. Horregaitik sarrien erabilten dogun energia da. 4. Energia iturri barriztagarriak -Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetzatzen eta bero energia edo energia elektrikoa lortu daikegu. -Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa uztiatzen dogu, eta energia mekanikoa energia elektrikoa bihurtzen dogu. -Presak eta urtegiak eraizkiz ura batzen da eta gero gainera jakin batetik isurten da uraren mogimendua aprobetxatxeko. -Instalazino maremotrizen bidez itsasgorako eta itsas beherako ur masen bidez erabili eta halan energia elektrikoa lorzten da. 5. ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK *Pretrolioa mundu osoan gehien erabilten dan energia iturri ez barriztaggarriak da eta 50 ur te barru agor tu egingo da. *Ikatza erabiliz zentral termikoek energia lor tzen dabe. *Gas naturalak etxeetako sukaldetan eta berokuntzan erabilten da. **Zentral nuklearretan susbtantsia erradiaktiboen energia lor tzen da. *Lurraren barrualdeko beroaren bidez energia geotermikoa lor tzen da. 6. GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK *Herrialde garatuek eta garapen bidean dagozan herrialdeek energia asko kontzumitzen dabe. *Energia hori energia iturri ez barriztagarriak dira eta energia konbentzional deitutako energia horreei horrezek diralako 7. ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN HONDORIOAK Gasa ikatza edo petrolioa lor tzeko meatzeak eta hodiak hondatzen dira. Energia lor tzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru horretako animali espeziak. Energia erreten substantzia kutzagarri asko eta asko igor ten dira. Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gitxi igor ten dabez. 8. EKINTZA KOLEKTIBOAK Energia garbia lor tzeko energia alternatiboak erabili egin behar dira. Energia eraginkotarsuna hobetzen ahalegintzen dira energia hobeto aprobetxatxeko. Energia aurreztea sustatzen daben informazino kanpainen bidez. 9. BANAKAKO EKINTZAK *Kontzumo gutxiko bonbillak erabiltea ohiko bombillen baina gitxiago igor ten dau. *Argiak eta makinak erabilten ez badoguz amatatzea. *Berokuntza eta aire girotua behrrezkoa danean besterik ez erabiltea. *Garbigailu beteta dagoanean bakarrik jar tea. *Bide laburrak egiteko autoa ez erabili. *Gureudalak edo herriko arkar teeak sustatutako energia aurrezteko kanpainetan par te har tzea.