ENERGIA

Energia gure inguruan gertatzen diran aldaketa guztien erantzulea

da.

ENERGIA MOTAK

Energia mekanikoa mogitzen dagoan objetuek daukien energia da.

Adibidez, olatuek edo haizeak daukiena.

Argi energia hainbat gorputzek argi moduan igorten dabena da.

Adibidez naturala, eguzkia eta artifiziala, bonbilla.

Bero energia gorputzek bero moduan igorten dabena da. Adibidez

eguzkiak edo suak igorten dabena.

Energia kimikoa hainbat sustantziatan batzen dan energia da:

adibidez petroleoan, elikagaietan edo dinamitan batzen dena. Pilek

eta bateriek energia kimikoa gordeten dabe, energia elektrikoan

bihurtzeko.

Energia nuklearra hainbat subtantziatatik lortzen da, adibidez,

uraneotik , erradiotik eta poloniotik.

Energia elektrikoa etxeetan gehien erabilten dan energia da.

ENERGIA ALDATU EGITEN DA

Energia ez da sortzen, ezta suntzitzen ere; aldatu egiten da. Hau

da, hainbat motatako energiak beste mota batzuetako energiak

bihurtzen dira. Adibidez esku biak igurtzi ezkero, energia

mekanikoa (mogimendua) bero energia bihurtzen dugu.

ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK

Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia lortzen da, hau da,

ingurumena kutsatzen ez dauana.

Eguzki panelen bidez eguzki energia aprobetxatu eta bero energia

edo energia elektriko bihurtu daikegu.

Aerosorgailuen bidez haize energia edo energia eolikoa ustiatzen

dogu, eta energia elektriko bihurtzen da.

Presak eta urtegiak eraikiz, ura batzen da, uraren mogimendua

aprobetxatzeko. Energia hidroulikoa zentral hidroelektrikoetan

ustiatzen da eta energia mekanikoa elektrikoan bihurtzen da.

Instalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur

masen mogimendua eta itsasoko olatuen mogimendua erabili

daiteke.

Materia organikoa (adibidez,landara hondakinak edo zaborrak)

errez tratatuz, energia hori termiko edo elektriko bihurtu daiteke.

Energia iturri horri biomasa deitzen jako.

ENERGIA ITURRI EZ BARRIZTAGARRIAK

Energia iturri ez barriztagarriak oso arin kontsumitzen dira, eta

ingurumena kutsatzen dau. Adibidez: petroleoa, ikatza, gas

naturala, substantzia erradiaktiboak eta beroa.

Petroleoa mundu osoan gehien erabilten dan energia iturria da.

Petroliotik abiatu, hainbat erregai lortzen dira, (adibidez, gasolinea

eta gasolioa) eta hortik aparte, plastikoak fabrikatzen dira.

Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia elektrikoa lortzen dabe.

Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta berokuntzan erabilten da.

Zentral nuklearretan, substantzia erradiaktiboetatik abiatuta,

energia nuklearra lortzen da eta gero, energia elektriko bihurtzen

da.

Lurraren barrualdeko beroen bidez, energia geotermikoa lortzen

da, eta, gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK

Herrialde garatuek energia asko kontsumitzen dabe. Energia hori

iturri ez barriztagarrietatik lortua izaten da eta energia

konbentzional deitutakoa da.

Gaur egun energia barriztagarrien kontsumoa sustatzeko neurriak

hartzen dabilz eta energia alternatiboa deitzen da. Energia

barriztagarriak ez dira agortzen eta teknologia barriak ikertzea

eta garatzea beharrezkoa da.

ENERGIAK INGURUMENEAN SORTZEN DAUZAN ONDORIOAK

Energia lortzeak eta erabilteak ingurumen arazo ugari eragin

daikez.

-Gasa, petroleoa edo ikatza lortzeko, meatzak eta hobiak

hondeatzen dira, eta paisaia hondatu eta lurzorua eta landaradia

suntsitsen dabez.

-Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru

horretako animalia espezieak. Adibidez aerosorga¡luak arrisku

handia dira hegaztientzat.

-Erregaiak erretean, substantzia kutsagarri asko igorten dira

atmosferara eta era askotako kalteak eragiten dabez:

*Atmosferara karbono dióxido asko igorten da, eta, horren

ondorioz berotegi efektu naturala handitu egiten da.

*Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak erretean atmosferako ura

kutsatzen daben beste gas batzuk askatzen dira eta ur horri euri

azido deitzen jako.

-Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gitxi igorten dabe, baina

hondakin nuklear deitutako arrisku handiko beste hondakin batzuk

sortzen dabez.

EKINTZA KOLEKTIBOAK

Gobernuek eta enpresek oinarrizko egitekoa daukie energia

kontsumoaren murrizketan. Adibidez:

Energia garbia lortzeko energia alternatiboen erabilerea

bultzatzen dabe diru laguntza publikoen bidez eguzki plakak eta

aerosorgailuak instalatzea sustatuz.

Energia eraginkotasuna hobetzen ahalegintzen dira. Energia

gitxiago kontsumituz behar berbera egiten daben makinak

fabrikatzea sustatzen dabe.

Energia aurreztea sustatzen dabe, informazino kanpainen bidez.

Energia kontsumoa murrizten daben enpresak saritzen dabez eta

larregi erabilten dabenei isunak ezarten deutseez.

BANAKAKO EKINTZAK

Gure inguruan energia aurrezteko lagundu daikegu adibidez:

Kontsumo txikiko bonbilak erabiliz.

Argiak eta makinak erabilten ez doguzanean amatatzea.

Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa denean bakarrik erabili.

Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.

Energia aurrezteko kanpainetan parte hartzea.

EGILEA:NAHIA TORRES