Erromatar Arkitektura

48
Erromatar Arkitektura Errepasoa

Transcript of Erromatar Arkitektura

Page 1: Erromatar Arkitektura

Erromatar Arkitektura

Errepasoa

Page 2: Erromatar Arkitektura

Sarrera

• Erromatar kultura eragin desberdinetako emaitza da:– Erroma inguruko kultura primitiboak

(nekazariak eta gerlariak ziren)– Etruriar zibilizazioa: urbanoa, arbasoei kulto

ematen ziotela– Grekoa eta Helenistikoa: hau da kopiatu nahi

zuten eredua.

Page 3: Erromatar Arkitektura

Sarrera

• Emaitzak:– Italiar jatorrizkoak:

• Zentzu praktikoa (funtzionalismoa)• Zabalkuntza militarra (inperialismoa)

– Etruriengandik• Zentzu errealista• Arbasoen kultua

– Greziatik• Filosofia• Literatura• Artea

Page 4: Erromatar Arkitektura

Sarrera

• Erromatar arteko ezaugarri orokorrak– Praktikoa eta utilitarioa da– Lan publikoak eta ingeniaritzarekiko interesa– Monumentalitatea– Aurrerakada tekniko handiak– Kolosala Erromatar boterea erakusteko– Konmemoratibo eta propagandistikoa da

Page 5: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Barne espazioko garrantzi berezia

• Arteko ikuspuntu intelagrala konbinatuz:– Edertasuna eta suntuositatez– Erabilgarritasuna eta zentzu praktikoarekin

• Eraikuntzak hiritar espazioan integratuak daude.

Page 6: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Eraikitzeko sistema:– Dinteldua:

• Grekoengandik kopiatua• Espazioak lerro zuzenez ixten dira

– Gangatua• Etruriarrengandik hartua• Arkuen erabilera• Kanoi gangak

– Kupulen erabilera– Horma sendoak kanpoko euskarrien erabilera

saihesteko

Page 7: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Materialak:– Kareharria

– Zementua

– Morteroa

• Arkuak:– Erdi puntuko edo semizirkularrak erabiltzen zituzten

– Arkuen gainean dintelak erabiltzen zituzten

– Frontoiak horiekin konbinatzen ziren

Page 8: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak: Eraikitzeko Teknikak

                                                                                                        

Opus incertum Opus testaceum Opus reticulatum

                                                                                                        

Opus spicatum Morteroa oinarrietan Kanoi ganga

Page 9: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Hormak era hauetan egiten ziren:

Silareak Igeltserotza Adreilua

Page 10: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak

• Materialen konbinaketa hormetan:

Page 11: Erromatar Arkitektura

Ezaugarri Orokorrak• Greziar formen asimilazioa:

– Orden arkitektonikoak gehiago erabiltzen ziren era dekoratibo batean praktikoan baino– Ordenen superposizioa– Ordenen erabilera hormari itsatsiak elementu dekoratibo bat sortzen zuten– Orden klasikoez gain beste bi gehiago erabiltzen zituzten:

• Konposatua• Tuskaniarra

Page 12: Erromatar Arkitektura

Erromatar Urbanismoa

• Hiriak erromatar bizitzako erdigunea ziren– Azpiegiturak beharrezkoak ziren

• Ura eta estolderiaren beharra

• Garraioak eta defentsa

• Espazio publikoak eta merkatuak

– Efektu psikologikoa: boterea eta kontrola

• Hiriak elkarrekin lotzeko beharra zegoen, galtzaden bidez

Page 13: Erromatar Arkitektura

Erromatar Urbanismoa

• Hiriaren oinplanoa kanpamenduan oinarritua zegoen

• Bi ardatz nausi zituen– Cardus E-M– Decumanus I-H

• Bi ardatzak elkartzen ziren tokian zegoen forum

• Beste espazioa laukietan banatzen zen eta hauetan insulae edo etxebizitzen blokeak zeuden

Page 14: Erromatar Arkitektura

Erromatar Urbanismoa

• Hiriko parterik garrantzitsuena forua zen, non ekintza politikoak, ekonomikoak, administratiboak, sozialak eta erlijiosoak antolatzen ziren.

• Eraikuntza nagusiak forum honetan zeuden

• Hiri handietan antzokiak, zirkoak, estadioak eta odeoiak zeuden.

Page 16: Erromatar Arkitektura

Galtzadak

• Galtzadak beharrezkoak ziren inperioko edozein tokitara iristeko

• Komunikazioa eta kontrol politikoa errazten zuten.

Page 17: Erromatar Arkitektura

Galtzadak

• Bideek oinarri sendoak zituzten

• Material desberdinak kapa desberdinetan jartzen ziren

• Distantziak neurtzeko Milliarium edo aldeetan kokatzen ziren harriak erabiltzen zituzten.

Section of a Roman paved road

Page 18: Erromatar Arkitektura

Galtzadak

• Errepide hauek ez ziren erabat lauak• Parte desberdinak zituzten

– Erdikoa altuagoa zen eta ganbila zen, horrela ura aldeetara erortzen zen

– Aldeetan kanalak zeuden

Page 19: Erromatar Arkitektura

Zubiak• Erromatar arkitektoek maisu lanak egin zituzten, zubiak oso garrantzitsuak zirelako

kominikabide bezala eta hirietara iristeko, hiriak askotan ibai ertzetan eraikitzen zirelako. • Kokapena defentsa etaa azpiegiturako arazoei erantzuten zien (abastezimendua eta

drenajea).• Ezaugarriak:

– Arku zorrotzerik ez. – Eraikuntzak silarezkoak dira. – Errepideak 5 metro baino gehiagoko zabalera dauka. – Errepidea laua edo konbatu xamarra da. – Pilare errektangeluarrak oinarrietan, gero hiruki edo zirkular ura mozteko

zatiekin.

Page 20: Erromatar Arkitektura

Akueduktuak

• Akueduktuak erabiltzen ziren geografiako akzidenteak iturri eta ibaien artean salbatzeko.

• Ez ziren bakarrik eraikitzen bailarak gurutzatuz baizik eta mendiak ere zulatzen ziren tunel luzez iturriak eta uraren maila mantentzeko.

• Hirietara ura eramateko erabiltzen ziren.

Page 21: Erromatar Arkitektura

Portuak eta Faroak

• Erromatar itsasontziak portuen artean mugitu beharra zeukaten seguritatez eta abiadura zehatz bat ziurtatuz inperioko merkatal harremanak normalak izateko.

• Portu hauetan hainbat ekintza egin behar ziren eta horretarako beharrezkoak ziren: – ateak almazenak eta bulegoekin, – malekoiak itsasontziak lotzeko, – errepideak itsasontziak lurrera eraman

ahal izateko, – edateko uraren iturriak eta – makineria merkantziak mugitzeko.

• Gainera, seinaleak egiteko sistema bat beharrezkoa zen sarrera errazteko.

Page 22: Erromatar Arkitektura
Page 23: Erromatar Arkitektura

Harresiak

• Hirien defentsa arazo nagusi bat zen erromatarrentzako haien zibilizazioa eta hiritarrak babestu behar zutelako.

• Erromatarrak lehenak izan ziren defentsa desberdinen eraikuntzak hobetzen, harresien bidez.

Page 24: Erromatar Arkitektura

Forumak• Forumak hirietako gune kulturala ziren. • Normalean bi kale nagusien gurutzean aurkitzen ziren: cardo maximus eta decumanus.• Erdia portikodun enparantza bat izaten zen eta honen inguruan eraikuntzak zeuden• Tenpluak, eskolak, basilikak, merkatuak eta baita termak ere gune honen inguruan edo honekin

ondo komunikatuak zeuden. • Askotan ikuskizunetako eraikuntzak –Zirkoak, antzokiak, anfiteatroak- honen inguruan zeuden ere. • Forumak pertsona garrantzitsuen bilgunea izaten ziren.

Page 25: Erromatar Arkitektura

Arkitekturako Tipologia• Erromatar arkitektura barruan sartzen dira:

– Eraikuntza erlijiosoak: tenplua– Eraikuntza zibilak:

• Publikoak: basilikak, bainu-etxeak • Ikuskizunak: antzokia, anfiteatroa, zirkoa• Ohorezkoak: Garaipen arkuak eta zutabeak• Domestikoa: etxea, bila, jauregia• Funerarioak: hilobiak

– Ingeniaritzako lanak:• Zubiak• Akueduktuak

Page 26: Erromatar Arkitektura

Erlijiosoak: Tenplua

• Greziar eredua kopiatzen zuen

• Portiko bat eta fatxada nagusi bakarra zuen

• Pseudoperipteroa izaten zen normalean

• Cella erabat itxita zegoen• Podium batean eraikita

dago• Eskailerak inguruan izan

beharrean, bakarrik fatxada nagusian daude.

Page 27: Erromatar Arkitektura

                                                                                                   

Page 28: Erromatar Arkitektura

Erlijiosoak: Tenplua

• Beste tenplu motak bazeuden ere:– Zirkularra: Greziar

tholos-aren antzekoa

– Panteoia: egitura laukiak eta zirkularrak konbinatzen zituen eta jainko guztien ohorez egiten zen.

                                                                                                   

Page 29: Erromatar Arkitektura

Eraikuntza Zibilak: Basilika

• Tribunaletako egoitza zen• Errektangeluarra da eta

nabe desberdinak ditu• Erdiko nabea altuagoa da

eta aldeetako argia jasotzen du

• Eraikuntza abside batean bukatzen da

• Gangekin estaltzen da– Kanoi gangak erdiko nabean– Ertz gangak alboko nabeetan

Page 30: Erromatar Arkitektura
Page 31: Erromatar Arkitektura

Eraikuntza Zibilak: Bainu-etxeak

• Bizitza publikorako espazioak ziren

• Gela desberdinak zituzten:– Aldatzeko gelak– Tenperatura desberdineko

gelak:• Frigidarium (hotza)• Tepidarium (epela)• Caldarium (beroa)

– Igerilekuak– Gimnasioa– Liburutegiak

Page 32: Erromatar Arkitektura

Caracallaren Bainu-Etxeak

Page 33: Erromatar Arkitektura

Ikuskizunak: Antzokia

• Grekoaren antzekoa da baina ez dago mendixka batean, erabat eraikita dagoela baizik

• Eszenatoki semizirkularra dauka

• Jendearen mugimendua erretzeko ateek vomitorio izena dute

• Orkestrarik ez dauka, erromatar antzerkian koroa agertzen ez delako

• Beste parteak antzoki grekoarenak bezalakoak dira.

Page 35: Erromatar Arkitektura

Ikuskizunak: Anfiteatroa

• Bi antzokien fusiotik sortzen da.

• Abereekin egindako ikuskizunak eta gladiadoreen borrokak hauetan egiten ziren.

• Urez betetzen ziren batzuetan itsas batailak antzezteko.

Page 36: Erromatar Arkitektura
Page 37: Erromatar Arkitektura

Ikuskizunak: Zirkoa

• Zaldien eta Koadrigen lasterketarako tokiak ziren.• Ikusleentzako cavea dauka, eta erdian badago

elementu zentral bat inguruan bueltak emateko, spina.

Page 38: Erromatar Arkitektura
Page 39: Erromatar Arkitektura

Ohorezko Monumentuak: Garaipen Arkuak

• Normalean hirietako sarrera nagusian egoten ziren bidaiariei Erromatar biztanleen indarra eta adorea gogoratzeko.

• Hasieran egurrezkoak ziren eta haietan kanpainetatik ekarritako gauzak jartzen ziren erakusteko.

• Bilakatu ziren inskripzioaz betetzen.• Erromatar sorrerako elementu honek

arrakasta izan du historian zehar eta beste garaietan ere eraikitzen ziren.

• Arkuak ez ziren eraikitzen bakarrik batailak gogoratzeko, baita probintzietako mugak markatzeko erabiltzen ziren ere.

Page 40: Erromatar Arkitektura

Ohorezko Momumentuak:Zutabeak

• Erliebez dekoraturikoak ziren.

• Gertakari garrantzitsuak kontatzeko erabiltzen ziren.

• Pertsona baten ohorez eraikitzen ziren.

• Famatuena Trajanoarena da, Erroman. Erliebeak espiralez egiten dira eta Danubioko kanpaina kontatzen dute.

Page 41: Erromatar Arkitektura

Etxeak: Insulae

• Hirietako etxeak ziren.• Hirietako espazio falta

konpontzeko altueran eraikitzen ziren.

• Beheko solairuan dendak -tabernae- zeuden eta beste solairuetan tamaina desberdineko apartamentuak.

• Gela guztiak erdiko pati batera ematen zuten non lorategi bat egoten zen.

Page 42: Erromatar Arkitektura
Page 43: Erromatar Arkitektura

Etxeak: Domusak• Hirietako biztanle aberatsen etxeak ziren.• Egitura nagusia patioen sistema baten inguruan

antolatzen zen: – sarrerak -fauces- sarrera ematen du – Pasillo txiki batera -vestibulum-. – Honek eramaten du portikodun patio batera -

atrium-.– Honen erdian impluvium, erortzen den ura

hartzeko eta gero hau metatzeko pila dago compluvium.

– Bi aldeetan -alae- zerbitzarien eta esklaboen gelak, sukaldeak eta letrinak daude.

– Erdian, tablinum edo egongela, eta ondoren, triclinium edo jangela.

– Atrium –ek argitzen zituen aldameneko gelak. – Tablinum-eko bi aldeetan pasillo txikien etxeko

parte nobleenetara eramaten zuten. – Bigarren patio portikoduna peristylium,

handiagoa zen, lorategi batekin. – Gelaz inguraturik zegoen -cubiculum- eta

exedra bilerak eta banketak egiteko gela zen.

Page 44: Erromatar Arkitektura
Page 45: Erromatar Arkitektura

Etxeak: Bila

• Hirietatik kanpo kokatuak, nekazal ustiakuntzen zentroa ziren -villae rustica-, edo pertsona garrantzitsuen etxebizitzak -villae urbana-.

• Bila hauetan etxeko parteak izateaz gain lorategiak eta beste eraikuntzak egoten ziren, bainuak bezala.

• Ukuiluak, bodegak, almazenak eta abar izaten zituzten.

Page 46: Erromatar Arkitektura
Page 47: Erromatar Arkitektura

Jauregiak

• Enperadorearen etxebizitza izaten ziren.

• Gela ugarien serie batez osatuak zeuden.

• Oinplanoa erregularra izateko joera zuen.

Page 48: Erromatar Arkitektura

Dioclecianoren Jauregia Splitz-en