Erromatar Arkitektura
-
Upload
mfresnillo -
Category
Travel
-
view
7.915 -
download
13
Transcript of Erromatar Arkitektura
Erromatar Arkitektura
Errepasoa
Sarrera
• Erromatar kultura eragin desberdinetako emaitza da:– Erroma inguruko kultura primitiboak
(nekazariak eta gerlariak ziren)– Etruriar zibilizazioa: urbanoa, arbasoei kulto
ematen ziotela– Grekoa eta Helenistikoa: hau da kopiatu nahi
zuten eredua.
Sarrera
• Emaitzak:– Italiar jatorrizkoak:
• Zentzu praktikoa (funtzionalismoa)• Zabalkuntza militarra (inperialismoa)
– Etruriengandik• Zentzu errealista• Arbasoen kultua
– Greziatik• Filosofia• Literatura• Artea
Sarrera
• Erromatar arteko ezaugarri orokorrak– Praktikoa eta utilitarioa da– Lan publikoak eta ingeniaritzarekiko interesa– Monumentalitatea– Aurrerakada tekniko handiak– Kolosala Erromatar boterea erakusteko– Konmemoratibo eta propagandistikoa da
Ezaugarri Orokorrak
• Barne espazioko garrantzi berezia
• Arteko ikuspuntu intelagrala konbinatuz:– Edertasuna eta suntuositatez– Erabilgarritasuna eta zentzu praktikoarekin
• Eraikuntzak hiritar espazioan integratuak daude.
Ezaugarri Orokorrak
• Eraikitzeko sistema:– Dinteldua:
• Grekoengandik kopiatua• Espazioak lerro zuzenez ixten dira
– Gangatua• Etruriarrengandik hartua• Arkuen erabilera• Kanoi gangak
– Kupulen erabilera– Horma sendoak kanpoko euskarrien erabilera
saihesteko
Ezaugarri Orokorrak
• Materialak:– Kareharria
– Zementua
– Morteroa
• Arkuak:– Erdi puntuko edo semizirkularrak erabiltzen zituzten
– Arkuen gainean dintelak erabiltzen zituzten
– Frontoiak horiekin konbinatzen ziren
Ezaugarri Orokorrak: Eraikitzeko Teknikak
Opus incertum Opus testaceum Opus reticulatum
Opus spicatum Morteroa oinarrietan Kanoi ganga
Ezaugarri Orokorrak
• Hormak era hauetan egiten ziren:
Silareak Igeltserotza Adreilua
Ezaugarri Orokorrak
• Materialen konbinaketa hormetan:
Ezaugarri Orokorrak• Greziar formen asimilazioa:
– Orden arkitektonikoak gehiago erabiltzen ziren era dekoratibo batean praktikoan baino– Ordenen superposizioa– Ordenen erabilera hormari itsatsiak elementu dekoratibo bat sortzen zuten– Orden klasikoez gain beste bi gehiago erabiltzen zituzten:
• Konposatua• Tuskaniarra
Erromatar Urbanismoa
• Hiriak erromatar bizitzako erdigunea ziren– Azpiegiturak beharrezkoak ziren
• Ura eta estolderiaren beharra
• Garraioak eta defentsa
• Espazio publikoak eta merkatuak
– Efektu psikologikoa: boterea eta kontrola
• Hiriak elkarrekin lotzeko beharra zegoen, galtzaden bidez
Erromatar Urbanismoa
• Hiriaren oinplanoa kanpamenduan oinarritua zegoen
• Bi ardatz nausi zituen– Cardus E-M– Decumanus I-H
• Bi ardatzak elkartzen ziren tokian zegoen forum
• Beste espazioa laukietan banatzen zen eta hauetan insulae edo etxebizitzen blokeak zeuden
Erromatar Urbanismoa
• Hiriko parterik garrantzitsuena forua zen, non ekintza politikoak, ekonomikoak, administratiboak, sozialak eta erlijiosoak antolatzen ziren.
• Eraikuntza nagusiak forum honetan zeuden
• Hiri handietan antzokiak, zirkoak, estadioak eta odeoiak zeuden.
Caesar Augustae (Zaragoza) oinplanoa
Galtzadak
• Galtzadak beharrezkoak ziren inperioko edozein tokitara iristeko
• Komunikazioa eta kontrol politikoa errazten zuten.
Galtzadak
• Bideek oinarri sendoak zituzten
• Material desberdinak kapa desberdinetan jartzen ziren
• Distantziak neurtzeko Milliarium edo aldeetan kokatzen ziren harriak erabiltzen zituzten.
Section of a Roman paved road
Galtzadak
• Errepide hauek ez ziren erabat lauak• Parte desberdinak zituzten
– Erdikoa altuagoa zen eta ganbila zen, horrela ura aldeetara erortzen zen
– Aldeetan kanalak zeuden
Zubiak• Erromatar arkitektoek maisu lanak egin zituzten, zubiak oso garrantzitsuak zirelako
kominikabide bezala eta hirietara iristeko, hiriak askotan ibai ertzetan eraikitzen zirelako. • Kokapena defentsa etaa azpiegiturako arazoei erantzuten zien (abastezimendua eta
drenajea).• Ezaugarriak:
– Arku zorrotzerik ez. – Eraikuntzak silarezkoak dira. – Errepideak 5 metro baino gehiagoko zabalera dauka. – Errepidea laua edo konbatu xamarra da. – Pilare errektangeluarrak oinarrietan, gero hiruki edo zirkular ura mozteko
zatiekin.
Akueduktuak
• Akueduktuak erabiltzen ziren geografiako akzidenteak iturri eta ibaien artean salbatzeko.
• Ez ziren bakarrik eraikitzen bailarak gurutzatuz baizik eta mendiak ere zulatzen ziren tunel luzez iturriak eta uraren maila mantentzeko.
• Hirietara ura eramateko erabiltzen ziren.
Portuak eta Faroak
• Erromatar itsasontziak portuen artean mugitu beharra zeukaten seguritatez eta abiadura zehatz bat ziurtatuz inperioko merkatal harremanak normalak izateko.
• Portu hauetan hainbat ekintza egin behar ziren eta horretarako beharrezkoak ziren: – ateak almazenak eta bulegoekin, – malekoiak itsasontziak lotzeko, – errepideak itsasontziak lurrera eraman
ahal izateko, – edateko uraren iturriak eta – makineria merkantziak mugitzeko.
• Gainera, seinaleak egiteko sistema bat beharrezkoa zen sarrera errazteko.
Harresiak
• Hirien defentsa arazo nagusi bat zen erromatarrentzako haien zibilizazioa eta hiritarrak babestu behar zutelako.
• Erromatarrak lehenak izan ziren defentsa desberdinen eraikuntzak hobetzen, harresien bidez.
Forumak• Forumak hirietako gune kulturala ziren. • Normalean bi kale nagusien gurutzean aurkitzen ziren: cardo maximus eta decumanus.• Erdia portikodun enparantza bat izaten zen eta honen inguruan eraikuntzak zeuden• Tenpluak, eskolak, basilikak, merkatuak eta baita termak ere gune honen inguruan edo honekin
ondo komunikatuak zeuden. • Askotan ikuskizunetako eraikuntzak –Zirkoak, antzokiak, anfiteatroak- honen inguruan zeuden ere. • Forumak pertsona garrantzitsuen bilgunea izaten ziren.
Arkitekturako Tipologia• Erromatar arkitektura barruan sartzen dira:
– Eraikuntza erlijiosoak: tenplua– Eraikuntza zibilak:
• Publikoak: basilikak, bainu-etxeak • Ikuskizunak: antzokia, anfiteatroa, zirkoa• Ohorezkoak: Garaipen arkuak eta zutabeak• Domestikoa: etxea, bila, jauregia• Funerarioak: hilobiak
– Ingeniaritzako lanak:• Zubiak• Akueduktuak
Erlijiosoak: Tenplua
• Greziar eredua kopiatzen zuen
• Portiko bat eta fatxada nagusi bakarra zuen
• Pseudoperipteroa izaten zen normalean
• Cella erabat itxita zegoen• Podium batean eraikita
dago• Eskailerak inguruan izan
beharrean, bakarrik fatxada nagusian daude.
Erlijiosoak: Tenplua
• Beste tenplu motak bazeuden ere:– Zirkularra: Greziar
tholos-aren antzekoa
– Panteoia: egitura laukiak eta zirkularrak konbinatzen zituen eta jainko guztien ohorez egiten zen.
Eraikuntza Zibilak: Basilika
• Tribunaletako egoitza zen• Errektangeluarra da eta
nabe desberdinak ditu• Erdiko nabea altuagoa da
eta aldeetako argia jasotzen du
• Eraikuntza abside batean bukatzen da
• Gangekin estaltzen da– Kanoi gangak erdiko nabean– Ertz gangak alboko nabeetan
Eraikuntza Zibilak: Bainu-etxeak
• Bizitza publikorako espazioak ziren
• Gela desberdinak zituzten:– Aldatzeko gelak– Tenperatura desberdineko
gelak:• Frigidarium (hotza)• Tepidarium (epela)• Caldarium (beroa)
– Igerilekuak– Gimnasioa– Liburutegiak
Caracallaren Bainu-Etxeak
Ikuskizunak: Antzokia
• Grekoaren antzekoa da baina ez dago mendixka batean, erabat eraikita dagoela baizik
• Eszenatoki semizirkularra dauka
• Jendearen mugimendua erretzeko ateek vomitorio izena dute
• Orkestrarik ez dauka, erromatar antzerkian koroa agertzen ez delako
• Beste parteak antzoki grekoarenak bezalakoak dira.
Meridako erromatar antzokia
Ikuskizunak: Anfiteatroa
• Bi antzokien fusiotik sortzen da.
• Abereekin egindako ikuskizunak eta gladiadoreen borrokak hauetan egiten ziren.
• Urez betetzen ziren batzuetan itsas batailak antzezteko.
Ikuskizunak: Zirkoa
• Zaldien eta Koadrigen lasterketarako tokiak ziren.• Ikusleentzako cavea dauka, eta erdian badago
elementu zentral bat inguruan bueltak emateko, spina.
Ohorezko Monumentuak: Garaipen Arkuak
• Normalean hirietako sarrera nagusian egoten ziren bidaiariei Erromatar biztanleen indarra eta adorea gogoratzeko.
• Hasieran egurrezkoak ziren eta haietan kanpainetatik ekarritako gauzak jartzen ziren erakusteko.
• Bilakatu ziren inskripzioaz betetzen.• Erromatar sorrerako elementu honek
arrakasta izan du historian zehar eta beste garaietan ere eraikitzen ziren.
• Arkuak ez ziren eraikitzen bakarrik batailak gogoratzeko, baita probintzietako mugak markatzeko erabiltzen ziren ere.
Ohorezko Momumentuak:Zutabeak
• Erliebez dekoraturikoak ziren.
• Gertakari garrantzitsuak kontatzeko erabiltzen ziren.
• Pertsona baten ohorez eraikitzen ziren.
• Famatuena Trajanoarena da, Erroman. Erliebeak espiralez egiten dira eta Danubioko kanpaina kontatzen dute.
Etxeak: Insulae
• Hirietako etxeak ziren.• Hirietako espazio falta
konpontzeko altueran eraikitzen ziren.
• Beheko solairuan dendak -tabernae- zeuden eta beste solairuetan tamaina desberdineko apartamentuak.
• Gela guztiak erdiko pati batera ematen zuten non lorategi bat egoten zen.
Etxeak: Domusak• Hirietako biztanle aberatsen etxeak ziren.• Egitura nagusia patioen sistema baten inguruan
antolatzen zen: – sarrerak -fauces- sarrera ematen du – Pasillo txiki batera -vestibulum-. – Honek eramaten du portikodun patio batera -
atrium-.– Honen erdian impluvium, erortzen den ura
hartzeko eta gero hau metatzeko pila dago compluvium.
– Bi aldeetan -alae- zerbitzarien eta esklaboen gelak, sukaldeak eta letrinak daude.
– Erdian, tablinum edo egongela, eta ondoren, triclinium edo jangela.
– Atrium –ek argitzen zituen aldameneko gelak. – Tablinum-eko bi aldeetan pasillo txikien etxeko
parte nobleenetara eramaten zuten. – Bigarren patio portikoduna peristylium,
handiagoa zen, lorategi batekin. – Gelaz inguraturik zegoen -cubiculum- eta
exedra bilerak eta banketak egiteko gela zen.
Etxeak: Bila
• Hirietatik kanpo kokatuak, nekazal ustiakuntzen zentroa ziren -villae rustica-, edo pertsona garrantzitsuen etxebizitzak -villae urbana-.
• Bila hauetan etxeko parteak izateaz gain lorategiak eta beste eraikuntzak egoten ziren, bainuak bezala.
• Ukuiluak, bodegak, almazenak eta abar izaten zituzten.
Jauregiak
• Enperadorearen etxebizitza izaten ziren.
• Gela ugarien serie batez osatuak zeuden.
• Oinplanoa erregularra izateko joera zuen.
Dioclecianoren Jauregia Splitz-en