ESTADÍSTICA DE POBREZA · Web viewHain zuzen ere, portzentaje baxu honek azaltzen du talde honek,...

POBREZIARI ETA GIZARTE-DESBERDINTASUNEI BURUZKO 2000KO INKESTA

TXOSTEN XEHEKATUA

JUSTIZIA, LAN ETA GIZARTESEGURANTZA SAILAAzterlanen eta AraubideJudirikoaren Zuzendaritza

DEPARTAMENTO DE JUSTICIA, EMPLEO Y SEGURIDAD SOCIALDirección de Estudiosy Régimen Jurídico

1. SARRERA

Pobreziaren arazora hurbiltzerakoan, hurbiltze horren inguruko eztabaidaz gain, pobrezia neurtzeko arazoari loturiko beste hainbat arazo ere agertzen zaizkigu. Zailtasun hau fenomenoaren konplexutasunean datza, asko baitira pobreziaren alderdiak, hiru ardatz hauei loturik agertzen zaizkigunak, hain zuzen ere:

a) Mantentze-pobreziaren eta metatze-pobreziaren arteko bereizketa.

b) Pobrezia-egoera agerikoen eta ezkutukoen arteko bereizketa.

c) Pobrezia-egoeren larritasun-maila ezberdinak.

Bada beste arazo bat ere ordea. Izan ere, ez dago aintzatespen zientifiko zabala lortu duen hurbilketarik edo azterketarik, eta beraz ez dago nolabaiteko instituzionalizazioa lortu duen hurbilketa-eredurik (egungo Europako Batasuneko ikerketetan erabilitako hurbilketak, nahiz eta desberdintasunaren neurketa izan, gero eta onarpen zabalagoa lortzen ari da gizarte ezberdinen arteko mantentze-pobreziaren eragina edo inpaktua alderatzeko garaian).

Gaur egun asko dira pobrezia neurtzeko erabiltzen diren metodologiak. Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkestan, 1996an ezarritako ibilbideari jarraiki, ezagutzen diren pobrezia-ildo ezberdinak, edo garrantzitsuenak behintzat, kalkulatu ditugu: Europako Batasuneko metodologia tradizionala, gaur egun Eurostatek definitutakoa, Leyden-en metodologia, Eusko Jaurlaritzak 1986ko azterlanean erabili zuena, pribazioari buruzko azterlanen oinarrian dauden printzipioen aplikaziotik eratorritako metodologia eta abar.

Metodologia hauen ezaugarri bat zera da; bakoitzaren abiapuntua nabarmen ezberdina da. Adibide bat aipatzearren, Europako Batasuneko metodologiak pobrezia-ildoa familiaren batez besteko diru-sarreren arabera ezartzen du (familia bat pobretzat hartzen da haren baliabide ekonomikoak familien diru-sarreren batez besteko orokorraren %50aren azpitik daudenean), eta Leydenen metodologiak berriz, Eusko Jaurlaritzak 1986ko azterlanean erabili zuenak bezalaxe, pobrezia-atalasea ezartzeko garaian elementu subjektiboak (gizartearen ustez gutxieneko diru-sarrera zenbatekoa den) familiako diru-sarrerekin eta familia-taldearen neurriarekin lotzen ditu.

Sarrera honetan ez dugu metodologiaren arlo hauetan sakontzeko asmorik, ziur baikaude pobreziaren azterlanaz arduratzen diren adituentzat bakarrik direla interesgarriak (Eranskinean txertatzen den laburpena kontsulta daiteke gainera). Beharrezkoa da ordea argi eta garbi uztea aldez aurretik, pobrezia-lerro bateratu bat behin-betiko ezartzea ezinezkoa dela eta, horrez gain, zail gertatzen da metodologia bat edo beste aplikatuz lortzen diren emaitzak alderatzea.

2

Horrela beraz, goian adierazi ditugun hurbilketa horiek kontuan hartzen baditugu, oso emaitza ezberdinak lortzen ditugula ikus dezakegu hala pobreziaren eraginari buruzko zifretan nola familia-talde eta pertsona ukituen ezaugarriei buruzkoetan ere. Metodologia hauek, gainera, ez dute arazoak dituen alderdi ezberdinak kontuan hartzen –mantentze-pobrezia, metatze-pobrezia, estalitako pobrezia– eta, kontuan hartzen dituztenean sistematizazio handirik gabe egiten dute, eta zail gertatzen da beraz pobreziari lotutako alderdi ezberdinen eragina zehazki mugatzea.

Txosten honetan, 1996koan bezalaxe, metodo bakoitzetik datozen emaitzen deskribapen xehekatua egin beharrean, ondoko estrategia hau erabili dugu gure Autonomia Erkidegoko pobreziari buruzko datu guztien aurkezpena egiteko:

1. Lehenik eta behin, mantentze-pobreziarako hurbilketa egingo dugu edo zehatzago esanik, mantentze-pobrezian erortzeko arrisku-egoerak adieraziko ditugu, errealitate hauek metatze-pobreziari loturiko pobrezia sakonagoen jatorri bezala ulertuz.

2. Ondoren, metatze-pobrezia sakon aztertuko dugu, hau baita edozein gizartetan agertzen den pobrezia-mota nagusia, daukan izaera estrukturala eta epe luzerako bizi-baldintzetan duen eragin erabakigarria dela eta (dauden ondare-baliabideen maila, etxebizitzaren baldintzak edo egoera orokorra, ekipamendu eta instalazioen maila, etab.).

3. Hirugarren lekuan, pobrezia-mota “objektibo” ezberdinen arteko erlazioa aztertuko dugu eta gure Autonomia Erkidegoan dagoen pobrezia subjektiboki nola ikusten dugun.

4. Laugarren lekuan, hainbat analisi osagarri planteatuko ditugu, lurralde-mailako datuak alderatuz eta pobrezia-fenomeno ezberdinen garrantzian 1986aren eta 1996aren artean ikusi diren oinarrizko aldaketak aztertuz.

5. Amaitzeko, gaur egun dependentziarik edo menpekotasunik duten pertsonek edo familia-unitateek independizatzeko dituzten arazoei buruzko azken atal bat sartuko dugu.

Hurbilketa honetan, pobreziari loturiko edo zentzu zabalago batean, ongizate-gabeziari loturiko fenomenoen larritasun-maila ezberdinak mugatzen saiatuko gara.

3

2. MANTENTZE-POBREZIA

2.1. Mantentze-pobreziaren neurketa

Gorago adierazi dugunez, txosten honetan ez dugu mantentze-pobreziari loturiko emaitzen aurkezpen xehekatua egingo, horrek txosten hau txosten metodologiko bihurtuko bailuke, edukiez hornitutako txostena baino gehiago.

Horrela beraz, jarraian, pobrezia-ongizate bezala definituko dugun continuum batekiko euskal familiek dituzten maila ezberdinak definitu besterik ez dugu egingo, horretarako hurbilketarik sendoenak erabiliz. Honela, Europako Batasuneko metodologia estatistikotik datozen datuak emango ditugu (hala bere bertsio tradizionalean, Caritas, nola Eurostaten formulazio berrian ere) bai eta Eusko Jaurlaritzak 1986an egin zuen azterlanean erabilitako metodotik datozenak ere, Europan pobreziari buruzko azterlanetan erabili ohi diren beste hurbilketa batzuei buruzko aipamen labur batzuk eginez.

Hasiera batean pobrezia larriko arriskuko egoeren neurketari loturiko adierazleak aztertuko ditugu.

Espainian ikerketak, EDIS eta Caritas-en azterlan pionarien itzalean, Europako erakundeek ezarritako hurbilketa metodologikoa hartu izan du (Europako Batasuneko metodologia). Horrela, pobretzat hartu dira pertsona bakoitzeko batez besteko errentaren %50etik beherako diru-sarrerak dituzten familiak eta oso pobretzat hartu dira, edo pobrezia larriko egoerak jasaten dituzten familiatzat, diru-sarrera horien %25etik beherako diru-sarrerak dituztenak. Metodo honi jarraiki, Pobreziari eta Gizarte-Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkestak honako datu hau ematen digu: Euskal Autonomia Erkidegoan 7.280 familia dira pobrezia larriko arriskuan daudenak.

Eurostatek hartutako hurbilketa berria ez da planteamendu tradizionalaren egokitzapen bat besterik, batez bestekoaren ordez mediana hartuz eta pobreziaren atalasea pertsona baliokide bakoitzeko diru-sarrera garbi ertainen %60an ezarriz. Printzipioz bederen, tradizionalaren pareko hurbilketa egin daiteke eta pobrezia oso larriko kasuak finkatutako diru-sarreren %30ean ezarri. Modu horretan definiturik, pobrezia larrian 9.174 familia biziko lirateke, guztizkoaren %1,3.

Leydenen metodologiak (SPL) argi eta garbi zabaltzen du pobrezia larriko formen eragina. SPL metodoa aplikatuz, pobreziak 37.195 familia hartuko lituzke, Eusko Jaurlaritzak 1986an erabili zuen metodoak eman zuen oso antzeko zifra, hain zuzen ere, 37.776 familiako kopurua eman baitzuen, Autonomia Erkidegoko familien %5,5eko neurria alegia.

4

Aurreko datuek pobrezia larriko arrisku-egoeren neurria %1,1aren (metodologia europar tradizionala) eta %5,5aren artean (familiek emandako datu subjektiboen azterketa objektiboan oinarritutako metodologien arabera) dagoela ematen digute.

Hasiera batean, bigarren adierazle-mota egokiagoa da, ez bakarrik aztertutako familien ikuspegi subjektiboekin erlazionatzeagatik, baizik eta adierazle horren pobrezia-atalaseak ez baitaude portzentajeei edo adierazleei buruzko zalantzazko aukeraketengatik mugatuta, Europako metodologian gertatzen den bezala.

Pobreziako egoera orokorrei dagokienez eta ez bakarrik formarik larrienak aztertuz, zera esan dezakegu hasiera batean; oso adierazle egokia ez bada ere, EBeko pobrezia-adierazlea bihurtu da pobrezia-egoera ezberdinen multzoa neurtzeko erabiliena, nazioartean onartuena dela bereziki.

EB metodologiaren arabera, 78.871 familia lirateke pobreziako arrisku orokorreko egoeran leudekeenak, nahiz eta pobrezia larriko egoerak ez izan, eta horrek Autonomia Erkidegoko familien %11,5eko eragina adierazten du. Pobrezia larriko arrisku-egoerak barne hartuz, pobrezia-arriskuko egoera orokorrak 86.150 familia hartuko lituzke, euskal familien %12,5 alegia.

Pobreziaren neurketari buruzko adierazle subjektiboek emaitza puztuak emateko joera dute, metodo europarrarekin alderatzen baditugu behintzat. Horren arrazoia zera da; adierazle horiek ez dute pobrezia-arriskua, oso erlatiboa izanik ere, gizarte jakin batean espero diren ongizate-maila minimoen behetik geratzeko arrisku bezala ikusten, eta hori gure kasuan, ez dago pobreziarekin berarekin erlazionatua, goragoko ongizate-maila baterako sarbidearekin lotua baizik.

Honekin loturik, adierazle subjektiboak ongizatearen azterketarako adierazle interesgarri bezala agertzen zaizkigu bereziki, eta horrela, horietan definitutako atalaseetatik behera erortzen diren giza taldeak gure Autonomia Erkidegoko familien batez besteko gutxieneko gizarte-espektatiba osatzen duten ongizate-mailetarako sarbiderik edo aukerarik ez duten (edo sarbiderik ez izateko arriskuan dauden) giza talde bezala definitu beharko genituzke.

Interpretazio-ildo honetan, gure Autonomia Erkidegoan gutxienez espero diren ongizate-mailatik behera dauden familiak 116.778 lirateke Leydenen metodologiaren arabera, zifra hau 198.337 etxebizitzetara igoz Eusko Jaurlaritzak 1986an erabilitako metodologiaren arabera.

5

Zifra hauen arabera, gure gizartean gutxieneko erosotasuneko bizitza edukitzeko espero diren gutxienekoetatik behera dauden diru-sarrerak dituzten familien ehunekoa, erabiltzen den adierazlearen arabera aldatzen denez, %17aren eta %28,8aren artean daude, arlo honetan 1986an Eusko Jaurlaritzak egindako azterlanean definitutako adierazlea zehatzagoa izanik (oinarri duen hurbilketaren zehaztasun metodologikoa dela eta).

Adierazi beharra dago metodo objektiboen eta subjektiboen artean dagoen ale tradizionala nabarmen murriztu dela azken garaiotan. Izan ere, Eurostatek ezarritako hurbilketa berriak asko zabaltzen du pobrezia-formen eragina edo, estatistika-erakunde europar batek zehaztasun handiagoz definitzen duen bezala, diru-sarrera urrien eragina. Modu honetan, 130.701 familia mugatzen ditu, medianaren %30aren eta %60aren artean daudenak, eta horrek familien %19arengan eragina duela adierazi nahi du. Orokorrean, 139.875 diru-sarrera baxuentzako ezarritako atalasetik behera daude, eta horrek familia guztietatik %20,3 hartzen du, SPL metodoaren eta Eusko Jaurlaritzak 1986an definitutako adierazlearen emaitzen arteko proportzioa hain zuzen ere.

1. TAULA Pobrezia-arriskuko eta ongizate-gabeziaren adierazle orokorrak

(Datu absolutuak eta eragin-mailak ehunekotan)

Pobrezia-arriskuko edo ongizate-gabeziaren adierazleak

Datu absolutuak

Eragina (%etan)

Pobrezia larria (EJ) 37.776 5,5Pobrezia (EB) 86.151 12,5Diru-sarrera urriak (Eurostat) 139.875 20,3Ongizate-gabezia (Leyden-SPL) 116.779 17,0Ongizate-gabezia (EJ) 198.337 28,8

Ongizate-egoeran (EJ) 489.890 71,2

GUZTIRAKOA 688.227 100Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta

Azterlan honetan, mantentze-estuasuneko egoeretarako hurbilketan Eusko Jaurlaritzak 1986an egindako pobreziari buruzko azterlanetik ondorioztatzen diren oinarrizko bi adierazleak hartuko ditugu. Lehen adierazleak pobrezia larriko arriskuan dauden egoeretara hurbiltzea ahalbidetuko digu eta bigarrenak gure Autonomia Erkidegoan gizarteak espero duen gutxieneko ongizate-mailetarako sarbiderik gabe geratzeko arrisku-egoeretara hurbiltzea.

Alternatiba honen alde egitea arrazoia honakoa da: alde batetik, Eusko Jaurlaritzaren hurbilketak barne-koherentziari eustea ahalbidetzen du adierazle ezberdinak mugatzerakoan –emaitzen bilakaera-azterketa ahalbidetzen duelako- eta, bestetik, euskal gizartean pobreziari buruz dauden ikuspegietara zehaztasun handiagoz doitzen da.

6

2.2. Pobrezia larriko edo ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden taldeen deskribapena

Jarraian, Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta egin zenean pobrezia larriko arriskuko edo ongizate-gabeziako arriskuko diru-sarrerak zituzten taldeak deskribatzen saiatuko gara.

Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako egoerak pertsona bakarreko etxeetan eta ezkondu gabeko pertsonengan handitzen dira.

Hasiera batean ongizate-egoeran bizi den biztanleria familia-taldearen motaren arabera aztertzen bada, seme-alabak dituzten bikoteen pisua nabarmentzen da. Seme-alabak dituzten bikoteek hartzen dute, izan ere, gure gizartean espero diren ongizate-mailak eskuratzeko nahikoak diren diru-sarrerak dituzten familia-talde guztien %61,3. Seme-alabarik gabeko bikoteak kontuan hartuz gero, proportzio edo ehuneko hori %78ra igotzen da. Guraso bakarreko familiek %10,3 hartzen dute, pertsona bakarrek %9,4 eta zabaldutako taldeek gainerako %2,2.

Estuasun handieneko egoerak hartzen ditugunean, ongizate-gabezia edukitzeko edo pobrezian bizitzeko arriskuan dauden familien ezaugarrietako bat honakoa dela egiazta dezakegu: euren artean, seme-alabadun bikoteen eredu nagusiari egokitzen ez zaizkion familia-multzo motak daudela.

Ongizate-atalaseen behetik kokatutako diru-sarrerak dituzten familien kasuan, seme-alabadun bikoteen ehunekoa nabarmen murrizten da, %27,6an kokatuz, eta ehuneko hori %18,6ra jaisten da pobrezia larriko familiak hartzen baditugu.

Gainerako motek orokorrean gero eta pisu handiagoa hartzen dute talderik kaltetuenen artean, nahiz eta hau argiago ikusi guraso bakarreko familien eta pertsona bakarren artean. Pertsona bakarrak izan ere ongizaterik gabeko egoeran dauden familien %38,8 hartzen dute eta pobrezia larriko familien %48,2. Bi ehuneko horiek %10,7 eta %15,2koak dira guraso bakarreko familietan.

Seme-alabak dituzten bikoteen kasuan, bikote hauek ongizate-gabeziako egoeran bizi diren familien artean pisu erlatibo handia badute, %21,5, ehuneko hori %15era jaisten da familiarik behartsuenetan. Aurkakoa gertatzen da familia zabaletan, non ehunekoa %1,4ra jaisten den ongizaterik gabeko egoeran dauden familien kasuan eta %3,1era igotzen, familiarik pobreenen artean.

7

Garrantzitsua da honakoa nabarmentzea: ongizate-egoeran bizi diren familien artean gertatzen ez den bezala, non seme-alabak dituzten familia-taldeek guztizkoaren %73,8 hartzen baitute, talderik kaltetuenen artean seme-alabarik gabeko familia-taldeak dira nagusi. Hauek ongizate-gabezia bizi duten familien %60,3ra iristen dira eta pobrezia larriko egoerek ukitutakoen %63,2ra.

2. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako egoeren banaketa familia-talde motaren

arabera(Datuak ehunekotan)

Familia-talde mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Pertsona bakarrak 48,2 38,8 9,4Seme-alabarik gabeko bikotea 15,0 21,5 16,7Seme-alabadun bikotea 18,6 27,6 61,3Guraso bakarreko familiak 15,2 10,7 10,3Familia-talde zabalak 3,1 1,4 2,2GUZTIRAKOA 100 100 100

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta

Aurreko datuen arabera arrisku-egoerek askoz ere eragin txikiagoa aurreratzen digute, hala ongizate-gabeziari dagokionez nola pobrezia larriaren ezari dagokionez ere, seme-alabak dituzten bikoteetan, arazo hau handitu egiten da ordea gainerako familia-motetan, pertsona bakarrei dagokienez bereziki.

Seme-alabak dituzten bikoteak dira ongizate-egoeretarako joera handiena dutenak; egoera horretan daude familien %84,6. Ehuneko horretara familia zabalak bakarrik iristen dira (%80,1). Aldiz, ongizate-gabeziaren eta pobrezia larriaren eragina (%15,4 eta %2, hurrenez hurren) euskal batez bestekoa baino nabarmen murritzagoa da.

Zifra txikiagoak hartzen badituzte ere, %65aren eta %70aren artean dabiltzanak, gainera familia-motei dagozkien familien gehiengoa ere ongizate-egoeran dago. Salbuespen bakarra pertsona bakarrei dagokiena da, ongizate-gabeziako egoeran %62,5 pertsona daudelarik. Talde hau da, halaber, pobrezia larriaren arriskua indar handiagoz jasaten duena, %14,8ra iritsiz.

Aztertutako arazoen eraginak, pertsona bakarren kasuan, generoarekin zerikusia duen osagarri nabarmen bat du. Nahiz eta pobrezia larriko arrisku-tasak eta ongizate-gabeziakoak gizonen artean handiak izan (8,8 y 39,6%, hurrenez hurren, beti euskal batez bestekotik gorakoak), emakume bakarren artean handitzen dira bereziki arazoak, pobrezia larriko %17,1eko arrisku-tasarekin eta %71,4ko ongizate-gabeziarekin. Izan ere, emakume bakarrak dira ongizate-egoerak oso urriak diren talde bakarra.

8

Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arazoen eragina ere euskal batez bestekoa baino handiagoa da, hain deigarria ez den arren, guraso bakarreko familietan, hurrenez hurren honako zifra hauek dituelarik: %8 eta %29,6.

Kasu honetan ere generoaren faktorea erabakigarria izan ohi da, emakumeen artean nabarmen handitzen direla hala pobrezia larriko arrisku-egoerak (%8,9 emakumezkoetan, gizonezkoetan dagoen %0aren aldean) nola ongizate-gabeziakoak (%30,9 %17,6ren aldean). Horrela, gizonezkoen pobrezia-tasak eta ongizate-gabeziarenak baxuenetakoak izan arren, handienetakoak dira guraso bakarreko erantzukizunak dituzten emakumeen artean. Emakumezkoen tasa bigarren altuena da pobrezia larriko egoerei dagokienez, emakume bakarren tasagatik bakarrik gainditua, eta laugarrena ongizate-gabeziako egoerei dagokienez, emakume eta gizon bakarren eta seme-alabarik gabeko bikoteen atzetik.

Seme-alabarik gabeko bikoteei buruzko datu hau garrantzitsua da, izan ere familia-mota honek pobrezia larriko arriskua batez bestekoa baino urriagoa duela egiaztatzen den arren (%4,5), pobrezia-gabeziarako arriskuko oso tasa handia duelako nabarmentzen baita (34,2%), pertsona bakarren mota ezberdinei dagozkien tasek bakarrik gainditzen dutena.

Aurkakoa gertatzen da familia zabaletan; hauek ongizate-gabeziako arrisku-tasa txikiagoa dute (%19,9) baina pobrezia larriko arriskua batez bestekoa baino handiagoa dute hala ere (%8,4), bakarrik bizi diren gizonen eta seme-alabak dituzten amen kasuen antzekoa eta emakume bakarrena baino nabarmen txikiagoa.

3. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina familia-talde

motaren arabera(Datuak ehunekotan)

Familia-talde mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate egoeran

Pertsona bakarrak 14,8 62,5 37,5Gizona bakarrik 8,8 39,6 60,4

Emakumea bakarrik 17,1 71,4 28,6Seme-alabarik gabeko bikotea 4,5 34,2 65,8Seme-alabadun bikotea 2,0 15,4 84,6Guraso bakarreko familiak 8,0 29,6 70,4

Aita seme-alabekin 0,0 17,6 82,4Ama seme-alabekin 8,9 30,9 69,1

Familia-talde zabalak 8,4 19,9 80,1GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


9

Aurkeztutako datuak, seme-alabak dituzten bikoteen artean pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-maila txikiagoei buruzkoak bereziki, neurri handi batean pobreziaren azterketan nabarmentzekoa den beste egitate bati loturik daude; hau da, ezkondu gabeko pertsona nagusiengan pobrezia-arriskuko eta ongizate-gabeziako egoerek eragin diferentziala dutela.

Ongizate-adierazleei dagokienez, arazoak dituzte ezkondutako pertsona bat buru duten familien %20,3k, pertsona ezkongabeen kasuan %39koa izanik arazoak dituztenen ehunekoa, %41,8 pertsona dibortziatuen edo bananduen kasuan eta %51,6 alargunen kasuan.

Larriagoa da hala ere alde hori pobrezia larriko arazoei dagokienez; arazoak harrapatu dituen familien (pertsona ezkondu bat buru dutela) %2,5 soila, alargun bat buru duten %6,9aren, pertsona ezkongabe bat buru duten %14,5aren eta dibortziatutako edo banandutako pertsona bat buru duten familien %24,3aren aurrean.

Ikus daitekeenez, bestalde, ongizate-gabeziaren arriskua alargunen artean iristen bada gorenekora, pobrezia larriak bere goreneko maila dibortziatuen eta bananduen artean lortzen du.

4.TAULAPobrezia larriko arriskuko eta ongizate-gabeziako egoeren eragina familiako

pertsona nagusiaren egoera zibilaren arabera(Datuak ehunekotan)

Egoera zibila Pobrezia larria Ongizate eza Ongizate egoeran

Ezkongabea 14,5 39,0 61,0Ezkondua 2,5 20,3 79,7Alarguna 6,9 51,6 48,4Dibortziatua-banandua 24,3 41,8 58,2GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


Ez dira begien bistatik galdu behar hala eta guztiz ere, mugitzen gareneko erreferentzia kuantitatibo orokorrak, euskal familietako gehienetan pertsona ezkonduak baitira buru direnak. Horren ondorioz gertatzen da ezkondu gabeko pertsonengan dauden arrisku-egoeren eragin diferentziala gertatzen den arren, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien zati handi batek, %47 hain zuzen ere, eta pobrezia-arriskuko egoeran dauden familien %30,6ra arte, ezkondutako pertsona bat izatea buru bezala.

10

5. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa familiako

pertsona nagusiaren egoera zibilaren arabera(Datuak ehunekotan)

Egoera zibila Pobrezia larria Ongizate eza Ongizate egoeran

Ezkongabea 29,3 15,0 9,5Ezkondua 30,6 47,0 75,0Alarguna 22,5 32,2 12,2Dibortziatua-banandua 17,6 5,8 3,3GUZTIRAKOA 100 100 100


Sexuaren aldagaiaren garrantzia.

Familiako erantzukizunak dituzten emakumeengan pobrezia-arriskuko eta ongizate-gabeziako egoeren eragin edo inpaktu diferentziala nabarmentzeko beste elementua da mantentze-pobreziaren azterketan.

Ongizate-gabeziako arriskuari dagokionez, arazoa jasateko arriskua emakumeengan jada 2,5 bider handiagoa den arren (%51,9ko tasa, gizonezkoen artean egiaztatutako %21,6aren aurrean), pobrezia larriaren arriskuari dagokionez daude gizonezkoekiko desberdintasunik deigarrienak. Horrela, pobrezia larriko arriskua lau aldiz handiagoa da emakume bat buru duen familia batean: %13,3 %3aren aurrean.

6. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina familiako

pertsona nagusiaren sexuaren arabera(Datuak ehunekotan)

Sexua Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate egoeran

Gizona 3,0 21,6 78,4Emakumea 13,3 51,9 48,1GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


Emakumeak dira nagusi, baita kuantitatiboki ere, pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden familien artean, antzemandako kasuen %57,8 bilduz. Ongizate-gabeziako arrisku-egoeren kasuan, aldiz, gizonezkoen pisua nagusitzen da, %56,9, kopuru hau hala ere oso txikia da ongizate-egoeran dauden familien artean ikusten den %83,8aren aldean.

11


pertsona nagusiaren sexuaren arabera(Datuak ehunekotan)

Sexua Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranGizona 42,2 56,9 83,8Emakumea 57,8 43,1 16,2TOTAL 100 100 100


Adinaren faktorea.

Pertsona nagusiaren adinari dagokionez, hala pobrezia larriko nola ongizate-gabeziako egoeren eraginak U forma duen eredu bat islatzeko joera du, muturrak adin gutxienekoenak eta adin handienekoenak izanik.

Bi kasuetan, arrisku-mailarik handienak gazteen artean daude hala ere, 25 urtetik beherako %89,2 espero diren ongizate-mugetatik behera eta %69,3 pobrezia larriko arrisku-egoeran. Deigarria suertatzen da adin hauetako arazoen larritasuna eta independizazio-errealitate bat dagoenean pobreziaren bizipen hedatua.

Eragin-zifrak nabarmen jaisten dira 25etik 34 urtera bitartekoetan, Autonomia Erkidegoko batez besteko orokorraren gainetik kokatuta jarraitzen dute, hala pobrezia larriko arriskuaren eraginari dagokionez (%7,9) nola espero diren ongizate-mailen gabeziari dagokionez ere (%29,8).

Eragin-mailek jaisten jarraitzen dute 35 eta 44 urteen artean eta 45 eta 54 urteren artean, bi kasuetan pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako batez besteko zifren azpitik geratuz argi eta garbi. Gutxieneko mailak 45 eta 54 urteen artean lortzen dira (%2,4 eta %13, hurrenez hurren).

Zifrek gora egiten dute 55 eta 64 urteen artean, euskal batez bestekoa pixka bat gainditzen duten pobrezia larriko arrisku-mailekin (%5,8) baina ongizate-gabeziako arrisku-tasa nahikoa baxuekin (%20,4).

12

65 urtetik gorako biztanlerian adierazleek gorako bidean jarraitzen dute, kasu honetan euskal batez bestekoaren gainean kokatuz, eta hori oso nabarmen ikus daiteke ongizate-gabeziaren arriskuari dagokionez, %45eko kopuruekin, 25 urtetik beherakoek bakarrik gaindituak. Pobrezia larriko arriskuari dagokionez, hirugarren adineko taldea %6,4an dago kokatua, hau ere 25 urtetik beherakoen kopurua baino txikiagoa izanik, nahiz eta, kasu honetan ere, 25 eta 34 urte bitarteko pertsona nagusien kopurua baino txikiagoa ere izan.

8. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren kopurua familiako

pertsona nagusiaren adinaren arabera(Datuak ehunekotan)

Adina Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran< 25 urte 69,3 89,1 10,925-34 urte 7,9 29,8 70,235-44 urte 5,0 24,2 75,845-54 urte 2,4 13,0 87,055-64 urte 5,8 20,4 79,665 urte eta gehiago 6,4 45,1 54,9GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


Aurreko irudiak ez du ahaztu behar, hala ere, gure Autonomia Erkidegoko pertsona nagusien artean 35 urtetik beherakoen pisua. Horren ondorioz, adin-talde honetan ikus daitezkeen pobrezia-maila eta ongizate-gabeziaren maila handiak izan arren, pobrezia-arriskuan dauden familia guztien %13,5ek eta ongizate-gabeziako arriskuan daudenen %8,2k 35 urtetik beherako pertsonak dituzte buru bezala gaur egun.

Aldiz, kuantitatiboki, argi eta garbi nagusitzen dira arazoak dituzten familien artean buru bezala 55 urtetik gorako pertsonak dituztenak. Hauek ongizate-gabeziako arazoak dituzten pertsona nagusien %67,1 hartzen dituzte eta pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden familien %60,4. Zaharrak bakarrik hartuz honakoa ikus dezakegu: talde honek pobrezia larriko familien %39,2 hartzen badu ere, nagusitu egiten da ongizate-gabeziako arrisku-egoera bat jasaten dutenen artean, %52,8ko kopuruarekin.

13

9. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa familiako

pertsona nagusiaren adinaren arabera.(Datuak ehunekotan)

Adina Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran< 25 urte 3,3 0,8 0,025-34 urte 10,2 7,4 7,035-44 urte 17,3 15,9 20,145-54 urte 8,7 8,9 24,255-64 urte 21,2 14,3 22,565 urte eta gehiago 39,2 52,8 26,1GUZTIRAKOA 100 100 100


2.3. Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-faktoreak

Ikasketa-maila

Autonomia Erkidegoan pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-mailekin argi eta garbi erlazionatutako alderdietako bat ikasketa-maila da. Horrela, orokorrean zera ikus daiteke: pertsona nagusiaren ikasketa-mailak behera egin ahala, are eta handiagoa da hala pobrezia larriko arriskua nola espero diren ongizate-mailetarako sarbiderik gabe geratzeko arriskua ere.

Erlazioa perfektuagoa da ongizate-gabeziarako arriskuari dagokionez. Modu honetan, arrisku-maila etengabe jaisten da ikasketa-mailak gora egin ahala, alfabetatu gabeen (%57,8) eta ikasketarik gabeko pertsonen (54,7%) arteko %50etik hasi eta goi-mailako tituludun tertziarioen arteko %7,9aren gutxieneko kopurura arte. Pobrezia-arriskuaren eragina Autonomia Erkidegoko batez besteko mailetatik jaisten da beti bigarren mailako eta goi-mailako ikasketak dituzten pertsonen kasuan nahiz eta nabarmenago tituludun tertziarioen artean, zeinetan beti %10 baino txikiagoa den, eta LH II arlokoan ere jaisten da (%16,3). Batez bestekoa baino goragokoa da hala ere lehen mailako ikasketak dituzten pertsonen artean (%35,5).

Erlazio hori, oraindik ere nabarmena dena, ez da hain garbia pobrezia larriaren kasuan, nahiz eta oinarrizko ezaugarriak eduki: euskal batez bestekoa baino goragoko tasak lehen mailako ikasketak edo beheragokoak dituzten pertsonetan eta txikiagoak gainerakoetan, oso tasa txikiak dituztelarik goi-mailako ikasketak dituzten pertsonek.

14

10. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren kopurua familiako

pertsona nagusiaren ikasketa-mailaren arabera(Datuak ehunekotan)

Ikasketa-maila Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranAlfabetatugabeak 11,6 57,8 42,2Ikasketarik gabeak 4,9 54,7 45,3Lehen mailakoak 7,2 35,5 64,5Bigarren mailakoak 4,9 22,4 77,6Profesionalak I 1,6 23,6 76,4Profesionalak II 4,3 16,3 83,7Tertziario ertainak 0,0 9,2 90,8Tertziario gorenak 0,9 7,9 92,1GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


Kuantitatiboki, nabarmentzekoa da pobrezia larriko edo ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden pertsonen %80 gehienez ere beren lehen mailako ikasketak amaitu dituzten pertsonak direla.


pertsona nagusiaren ikasketa-mailaren arabera(Datuak ehunekotan)

Ikasketa-maila Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Alfabetatugabeak 2,5 2,4 0,7Ikasketarik gabeak 2,9 6,3 2,1Lehen mailakoak 75,3 70,5 51,8Bigarren mailakoak 8,0 7,0 9,8Profesionalak I 1,2 3,5 4,5Profesionalak II 8,6 6,3 13,1Tertziario ertainak 0,0 1,6 6,6Tertziario gorenak 1,4 2,4 11,4GUZTIRAKOA 100 100 100


15

Jardueraren araberako egoera

Pobrezia eta ongizate-gabezia argi eta garbi okupaziorik ezari (landun ezari) eta bereziki langabeziari lotzen zaizkion errealitateak dira. Horrela, pertsona nagusi landunen %18 bakarrik dagoen arren pobrezia larriko arrisku-egoeran, 2000 urtean zifrak %7,5era igotzen dira familiaburu bezala lanik ez duen pertsona duten familietan eta %34,9ra langabezia-egoeran dauden pertsonetan.

Joera bera ikusten da ongizate-gabeziari dagokionez, landunen %14,3, ez-aktiboen %41,7 eta langabetuen %71 arrisku-egoeran daudela.

Aurreko zifrek honakoa azaltzen dute: landunen zazpiren batek espero diren ongizate-mailetarako sarbideari loturiko arazoak izan ditzakeen arren, ia ez dute pobrezia larriaren erasoa jasaten.

Ez-aktiboen artean aldiz, nahiz eta pobrezia larriko arrisku-mailak oraindik gutxiengoarenak izan, -garrantzitsuak izaten hasi arren-, pertsona hauen %40k baino gehiagok Autonomia Erkidegoan espero diren ongizate-mailei eusteko arriskua duten egoerak jasaten ditu.

Langabetuen kasuan azkenik, gehiengo batek, ia lautik hiruk gure gizartean espero diren ongizate-mailak lortzeko arazoak izateaz gain, hiruren bat pobrezia larriko egoeran dago gainera.

12. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako egoeren kopurua familiako pertsona

nagusiaren jardueraren arabera(Datuak ehunekotan)


Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Landuna 1,8 14,3 85,7Langabetua 34,9 71,0 29,0Ez-aktiboa 7,5 41,7 58,3GUZTIRAKOA 5,5 28,8 71,2


16

Aurrez adierazitako joerek ez dituzte, hala eta guztiz ere, hasierako errealitate kuantitatiboak ahaztu arazi behar langabeziaren eragin kuantitatiboa nahikoa txikia dela pertsona nagusien kolektiboan. Horretan zahartze-prozesu bizkorraz gain (ez-aktiboen familia-kopurua handitzearen eraginez) azken lau urteotan izan den landunen gorakada nabarmenak ere bultzatzen du.

Oinarri horretatik abiatuz, uler daiteke zergatik, dauzkan arrisku-maila handiez gain, mantentze-arazoak dituzten taldeen zatirik handiena lanik gabekoak ez izatea, langabetuak pobrezia larriko arriskuan dauden taldeen %20,6 bakarrik izanik eta ongizate-atalasetik behera kokatutakoen %8 bakarrik. Arazoak dituzten talde gehienak ez-aktiboen taldekoak dira, hala pobrezia larriko arriskuan daudenak (%63,1) nola ongizate-atalasetik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonak. Landunek, bestalde, pobrezia larriko arriskuan dauden familien %16,2 hartzen dute eta ongizate-arazoak dituztenen %25,1 esanguratsuago bat.


pertsona nagusiaren jardueraren arabera(Datuak ehunekotan)



Landuna 16,2 25,1 60,8Langabetua 20,6 8,0 1,3Ez-aktiboa 63,1 66,9 37,8GUZTIRAKOA 100 100 100

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta.

Gaur egunean aktiboak diren pertsonak bakarrik hartuz, okupazioaren garrantzia alderatzen saia gaitezke azken urtean egindako lan-denbora aztertzen badugu. Hori eginez, honakoa egiaztatzen da: pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoerak batez ere urtean zehar jarduerarik izan ez duten pertsonen artean gertatzen dira (34,3ko eta %75,5eko tasak, hurrenez hurren).

Pobrezia larriko arriskua nabarmen jaisten da urtean zehar lan-motaren bat izan duten pertsona aktiboen artean, nahiz eta tasak oraindik ere batez bestekoa baino handiagoak izaten jarraitu hala 6 hilabete baino gutxiago lan egin dutenen artean (%26,3) nola 6 hilabete baino gehiago lan egin dutenen baina urte osoan zehar egin ez dutenen artean ere (10,2%). Atentzioa ematen du pobrezia-arriskuko talde hauen artean pobrezia ez-aktiboen taldearena baino nabarmen handiagoa izateak (%7,5).

17

Ongizate-gabeziako arrisku-mailei dagokienez, zifrak beti urtean zehar okupazio jarraitua izan duten taldeen batez bestekoa baino askoz ere handiagoak dira (%34,5 6tik 11 hilabetera lan egin dutenen artean eta %45,1 6 hilabetetik behera lan egin dutenen artean). Kasu honetan, hala ere, ongizate-gabeziaren arriskua ez-aktiboena baino txikiagoa da azken urtean 6 hilabetetik gora okupatuta egon diren pertsonen artean (%34,5 portzentajea %41,7aren aurrean).

Horrela beraz, urtean zehar jarraian lan egin duten okupatuen eta gainerako aktiboen arteko aldaketa erabatekoa ikus daiteke. Horrela, azken hauen artean, ikusi dugunez, pobrezia larriko arriskua beti batez bestekoa baino handiagoa den arren, etengabeko okupatuen artean %1,2ra besterik ez da iristen. Ongizate-gabeziako arriskuari dagozkion aldeak are handiagoak dira, %12,7ko tasarekin etengabeko landunetan, urtean zehar okupazio-esperientziaren bat izan duten baina etengabeko okupazioa izan ez duten aktiboena baino hiru bider txikiagoa (%35 eta %45 bitarteko arrisku-tasekin) eta urtean zehar inolako okupazio-esperientziarik ez duten aktiboena baino sei aldiz txikiagoa.

14. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren kopurua familiako pertsona nagusiak azken urtean lan egindako hilabete-kopuruaren arabera

Biztanleria aktiboa(Datuak ehunekotan)

Azken urtean lan egindako hilabete-kopurura


Urte osoa 1,2 12,7 87,36-11 hilabete 10,2 34,5 65,56 hilabete baino gutxiago 26,3 45,1 54,9Bat ere ez 34,3 75,5 24,5GUZTIRAKOA 3,8 17,7 82,3

Iturria : Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta

Hala eta guztiz ere, aktiboen gehiengoak etengabe lan egin duenez azken urtean, aztertutako ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien gehiengoa (nagusia aktiboa denen kasua) aurreko urtean etengabe okupatuta egon den pertsona bat buru dutenak dira (%61,6). Aldiz, pobrezia larriko arriskuan dauden gehienen buruan, aktiboen multzoaren artean, aurreko urtean 6 hilabeteko okupaziotik beherako duten pertsonak daude (%51,1).

18

15. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa familiako pertsona nagusiak azken urtean lan egindako hilabete-kopuruaren arabera

Biztanleria aktiboa(Datuak ehunekotan)

Azken urtean lan egindako hilabete-kopurua


Urte osoan 26,9 61,6 91,26-11 hilabete 22,1 15,8 6,46 hilabetetik behera 11,7 4,2 1,1Bat ere ez 39,4 18,4 1,3GUZTIRAKOA 100 100 100


Okupazioaren ezaugarriak

Gaur egunean okupatuta dauden pertsona nagusiak bakarrik hartuz, arrisku-mailen gainean lanbide-aldagaiek duten eragina azter dezakegu. Hain zuzen ere, lanbideari, sektoreari eta jarduera-adarrari buruzko datuak aztertuko ditugu, bai eta egoera profesionala eta kontratu-mota ere.

Lanbide-mota

Lanbide-motari dagokionez, ongizate-gabeziaren arazoen arriskuan dauden alde handiak ikus daitezke. Bereziki nabarmentzekoak dira, zerbitzuen sektoreko langileen (%30,3) kasuan eta arrantzakoan (%29,3) ikusten direnak, bi kasuetan Autonomia Erkidegoko batez besteko orokorren gainetik kokatuz. Industriako eta eraikuntzako langileen tasa jada batez besteko hori baino beherago kokatuta dago baina okupatu bat buru duten familiei dagokienaren gainetik (%18,6ko zatia, 14,3aren aurrean).

Gainerako lanbideetan tasak argi eta garbi erortzen dira okupatutako biztanleriaren batez besteko orokorraren behetik, nahiz eta %10etik gora egon gidarien eta deskargako langileen artean (%10,8) eta zuzendaritzako langileen eta autonomoen artean (%12,5). Tasarik txikienak administrarienak (%7,7) eta profesionalen eta teknikarienak (%6,7) dira.

19

Egoera oso antzekoa da pobrezia larriko arriskuari dagokionez. Ia ez dago halako arriskurik zuzendaritzakoen eta autonomoen, profesionalen eta teknikarien eta administrarien artean, ez eta gidaritzako eta deskargako langileen artean %1,9ra igotzen delarik; hori oso tasa txikia da industriako eta eraikuntzako langileen artean baina %8a gainditzen du arrantzaren inguruko langileen (%8,2) eta zerbitzuetakoen (%8,5) artean. Nabarmendu beharra dago tasa horiek euskal batez besteko orokorra eta ez-aktiboen tasa baino handiagoak direla, langabetuek bakarrik gainditzen dutelarik.

16. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren kopurua familiako

pertsona nagusiaren lanbide-motaren araberaBiztanleria landuna(Datuak ehunekotan)

Lanbide-mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Zuzend. eta autonomoak ,5 12,5 87,5Profes. eta teknikariak ,1 6,7 93,3Administrariak ,8 7,7 92,3Zerbitzuetakoak 8,5 30,3 69,7Industria/eraikuntza 1,9 18,6 81,4Gidaritza/deskarga ,5 10,8 89,2Arrantza 8,2 29,3 70,7GUZTIRAKOA 1,8 14,3 85,7


Kuantitatiboki, hala ere, landunen arteko arazorik handienak zerbitzuetako eta industria/eraikuntzako langileek dituzte, bion artean pobrezia larriko arrisku-errealitateen %79,5 bilduz eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren %57,6. Pobrezia-arriskuak ukitutako taldeen artean zerbitzuetako langileak nagusi badira ere (%49,1 industriako %30,4aren aurrean), ongizate-gabeziako arrisku-egoeran daudenen artean industriako eta eraikuntzako langileak dira nagusi (%36,1 zerbitzuetako %21,5aren aurrean).

20


pertsona nagusiaren lanbidearen araberaBiztanleria landuna(Datuak ehunekotan)

Lanbide-mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranZuzend. eta autonomoak 3,6 10,4 12,1Prof. eta teknikariak 1,4 11,0 25,7Administrariak 2,6 2,9 5,9Zerbitzuetakoak 49,1 21,5 8,2Industria/eraikuntza 30,4 36,1 26,4Gidariak/deskarga 5,0 14,7 20,3Arrantza 7,9 3,5 1,4GUZTIRAKOA 100 100 100


Jarduera-arloa

Ongizate-gabeziako arriskuak jarduera-sektoreka eta arloka aztertzerakoan irudi nahikoa konplexu batekin topatzen gara, eta hurbilketa erabilgarriena jarduera-arloen mailan egiten dena dela ikus dezakegu.

Euskadiko batez bestekotik gorako ongizate-gabeziako arrisku-mailak antzematen direneko arloak ostalaritzakoak (%32,9) eta, bereziki etxeko zerbitzukoak dira, kasu honetan oso zifra handiekin gainera, %61,9ra iristen direnak.

Batez besteko orokorraren azpian dauden arren, ongizate-gabeziako arrisku-mailak oso garaiak dira zerbitzu-sektoreko beste arlo batzuetan, hala nola merkataritza (%26,2) eta bestelako zerbitzuak (%28,3) bai eta lehen mailako sektorean ere (%25,6) eta eraikuntzan, nahiz eta kasu honetan tasa %20tik beherakoa izan (%19,1).

Ongizate-arazoen eragina buru gisa landunak dituztenen familien batez bestekotik oso behean dago, nahiz eta oraindik %10etik gora egon industriaren arlo nagusietan, hala nola metala (%10,1) eta manufakturazio-industria (%13,8), bai eta garraioaren sektorean ere (%13,4).

Zifrak azkenean %10etik behera erortzen dira metalen erauzketako, uraren eta energiaren industria-sektorean, eta industria kimikoan (%2,3) bai eta administrazioari, hezkuntzari eta sanitateari loturiko zerbitzuen arloetan ere (%7,3) eta, are indar handiagoz, bankari, aseguruei eta enpresentzako zerbitzuei (%3,9) loturikoetan.

Pobrezia-arriskuko egoerak kontuan hartuz, hiru arrisku-sektore adierazi behar dira: nekazaritza, %6,1eko tasarekin, ostalaritza (%7,3) eta, bereziki, etxeko

21

zerbitzua, non familia-erantzukizunik duten landunen %35,3 pobrezia larriko egoeran baitago.

Jarduera-sektorea kontuan hartuz, nekazaritza nabarmentzen da arrisku-tasa handiak direla eta, hala pobrezia larrikoak (%6,1) nola ongizate-gabeziakoak (%25,6). Gainerako kasuetan tasak baxuagoak dira, nahiz eta nabarmendu beharrekoa den eraikuntzaren %19,1 eta zerbitzuen sektoreko %16,2a ongizate-gabeziako arriskuari dagokionez.

Ildo honetan esanguratsua den datu bat honakoa da: tasak baxuagoak dira industrian zerbitzuetan baino, hala pobrezia-arriskuari dagokionez (%0,8ko portzentajea %2,3ren aldean) nola ongizate-gabeziari dagokionez ere (%9,8ko portzentajea %16,2ren aldean).

18. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina familiako

pertsona nagusiaren jarduera–arloka eta sektoreka Biztanle landunak

(Datuak ehunekotan)

Jarduera-arloa eta sektorea


Nekazaritza 6,1 25,6 74,4Erauzk., ener., kimika 2,3 97,7Metala 0,5 10,1 89,9Manufaktura 2,1 13,8 86,2Industria 0,8 9,8 90,2Eraikuntza 1,8 19,1 80,9Merkataritza 2,1 26,2 73,8Ostalaritza 7,3 32,9 67,1Garraioa 1,8 13,4 86,6Fin., enpresen. zerbitzu. 0,3 3,9 96,1Adminis., oinarriz. zerb. 7,3 92,7Etxeko zerbitzua 35,3 61,9 38,1Bestelako zerbitzuak 2,3 28,3 71,7Zerbitzuak 2,3 16,2 83,8GUZTIRAKOA 1,8 14,3 85,7


Kopuruei dagokienez, ongizate-gabeziako egoerarik gehienak metaleko industrietako profesionalei lotzen zaizkie, manufaktura-industriari, eraikuntzari, merkataritzari eta ostalaritzari. Ikusitako kasu guztien %69,5 jarduera-arlo hauen inguruan biltzen da.

22

Pobrezia larriko arrisku-egoerak etxeko zerbitzuan biltzen dira (guztizkoaren %23,5), merkataritzan eta ostalaritzan (%30,3) eta eraikuntzan (%11,1).

Orokorrean, jarduera nagusiko sektorea bakarrik hartuta kontuan, argi eta garbi nagusitzen da zerbitzuen sektorea, pobrezia larriko arrisku-egoeretako ongizate-gabeziako arrisku-egoeren %55,6arekin.

19. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa, familiako

pertsona nagusiaren jardueraren arlo eta sektorekaBiztanle landunak

(Datuak ehunekotan)Jarduera-arloa eta sektorea


Nekazaritza 7,9 4,1 2,0Erauzk.,ener.,kimikoa 0,9 6,4Metala 6,0 16,5 24,4Manufaktura 10,0 8,2 8,5Industria 16,0 25,5 39,4Eraikuntza 11,1 14,8 10,5Merkataritza 13,3 20,5 9,6Ostalaritza 17,0 9,5 3,2Garraioa 6,9 6,4 6,9Fin.,enpresent. zerbitz. 1,4 2,5 10,3Adminis.,oinarrizko zerb. 7,5 15,9Etxeko zerbitzua 23,5 5,1 0,5Bestelako zerbitzuak 2,8 4,3 1,8Zerbitzuak 65,0 55,6 48,2GUZTIRAKOA 100 100 100


Lanbide-egoera

Lanbide-egoeraren eragina ere oso esanguratsua suertatzen da. Alderdi honetan gauzarik nabarmenena honakoa da: autonomoen taldean espero diren ongizate-mailetara ez iristeko arrisku-maila handia %25,5eko tasarekin. Ongizate-gabeziako arazoak deigarriak dira halaber familia-laguntzen artean ere (%100), landunen multzoko batez bestekoa (%4,1) baino pobrezia-arrisku tasa handiagoa ikusten dugularik.

Ongizate-gabeziako arrisku-mailek sektore pribatuko soldatapekoen arteko landunen batez bestekoa ere gainditzen dute, tasa handi samar batekin, %15,1ekoa. Pobrezia-tasa batez bestekoan kokatzen da ordea, %1,8arekin.

23

Gainerako kasuetan, ongizate-gabeziako arrisku-mailak landunen taldearen oso behean daude, Herri Administrazioko soldatapekoen %2,6aren eta enpresa publikoetako %6,4aren artean (%4,2 kooperatibisten artean eta %5,1 soldatapekoak ez diren enpresarien artean). Kasu hauetan, ia ez dago pobrezia larriko arriskurik.

20. TAULA Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina familiako

pertsona nagusiaren lanbide-egoeraren araberaBiztanle landunak

(Datuak ehunekotan)

Lanbide-egoera Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranSoldatapekodun enpresariak 5,1 94,9Autonomoak 4,1 25,5 74,5Familia Laguntza 100,0Kooperatibista 0,8 4,2 95,8Administrazioko Soldatapekoak 2,6 97,4Enpr. publikoko soldatapekoak 6,4 93,6Enpr. pribatuko soldatapekoak 1,8 15,1 84,9Bestelako egoerak 100,0GUZTIRAKOA 1,8 14,3 85,7


Deigarria suertatzen da alde batetik sektore publikoko soldatapekoen eta bestetik kooperatibismoaren eta soldatapeko publikoen munduen arteko aldea. Zifrei dagokienez zera ikus daiteke: pertsona nagusi landunen artean, ongizate-gabeziako arrisku-egoera gehienak –bai eta pobrezia larrikoak ere-, enpresa pribatuko soldatapekoen artean biltzen direla (%64,6 eta 61,6 hurrenez hurren). Garrantziari dagokionez, bigarren taldea autonomoena da, pobrezia-arriskuko egoeren %37,1arekin eta ongizate-gabeziako egoeren %28,7arekin.

24


pertsona nagusiaren lanbide-egoeraren araberaBiztanle landunak

(Datuak ehunekotan)

Lanbide-egoera Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranSoldatapekodun enpresariak 1,7 5,5Autonomoak 37,1 28,7 14,0Familia Laguntza 0,9 Kooperatibista 1,4 0,8 3,2Administrazioko Soldatapekoak

2,2 13,8

Enpr. publikoko soldatapekoak 1,1 2,6Enpr. pribatuko soldatapekoak 61,6 64,6 60,8Bestelako egoerak GUZTIRAKOA 100 100 100


Kontratu-mota

Orokorrean, arrisku-mailak, hala pobrezia larrikoak (%1,4) nola ongizate-gabeziakoak ere (%12,8), mugatuak dira soldatapekoen artean, orokorrean hartuta, biztanle landunei dagozkienen behetik hala ere.

Maila honetan, hala eta guztiz ere, erabakigarria izan ohi da kontratu-mota. Gauzak horrela, ongizate-gabeziaren tasa %9,9 murrizten bada kontratazio mugagabekoa duten soldatapekoen kasuan, nabarmen gehitzen da aldi baterako kontratua duten pertsonengan, %22,8, nahiz eta Autonomia Erkidegoko batez besteko orokorra ez gainditu, nahiz eta gainditzen duen kontraturik gabeko landunen artean; hauen artean ongizate-gabeziaren tasa %72,4ra iristen da.

Joera berbera ikus daiteke pobrezia larriko arriskuari dagokionez. Horrela, kontratu mugagabea duten pertsonen artean %0,6ra eta aldi baterako kontratua dutenen artean %2,9ra iristen bada, kontraturik gabeko landunen artean erraz gainditzen du Euskadiko batez bestekoa. Kasu honetan, pobrezia larriko arriskuaren tasa %27,2koa da.

25


pertsona nagusiaren kontratu-motaren araberaSoldatapeko biztanle landunak

(Datuak ehunekotan)Kontratu-mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranMugagabea 0,6 9,9 90,1Aldi baterakoa 2,9 22,8 77,2Kontraturik gabe 27,2 72,4 27,6GUZTIRA 1,4 12,8 87,2

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkesta

Hala eta guztiz ere, kontratu mugagabeak dituzten soldatapekoek Euskadiko lan-egituran gehiengoa osatzen dutenez gero, talde honek ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden soldatapeko pertsona nagusi gehienak barne hartzen ditu (%65 hain zuzen ere, aldi baterako kontratuak dituztenen eta kontraturik gabeko landunen kasuan portzentaia, hurrenez hurren, %23,7 eta %10,7koa izanik). Pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden landunen artean ordea, kontratu mugagabea dutenak %37,1 dira eta portzentaia antzekoa da kontraturik gabeko landunen kasuan, %36koa hain zuzen ere. Gainerako %26,9 aldi baterako kontratua dutenak dira.


pertsona nagusiaren kontratu-motaren araberaSoldatapeko biztanle landunak

(Datuak ehunekotan)Kontratu-mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeranMugagabea 37,1 65,6 87,6Aldi baterakoa 26,9 23,7 11,8Kontraturik gabe 36,0 10,7 0,6GUZTIRA 100 100 100


26

Gizarte Segurantzan kotizatzea

Soldatapekoen artean, lan-estuasuneko egoerek areagotu egiten dituzte pobreziako eta ongizate-gabeziako arriskuak. Hau egiaztatzeko, problematika hauek Gizarte Segurantzaren kotizazioak eskuratu ahal izatearen ala ezin izatearen arabera duten eragin diferentziala azter dezakegu. Horrela, ongizate-gabeziako arriskua afiliatuak ez direnen artean bost aldiz handiagoa da (%59koa hain zuzen ere, afiliatuen artean %11,7koa izanik) eta pobreziako arrisku diferentziala berriz, gutxienez hogei aldiz handiagoa (%22,1ekoa hain zuzen ere, afiliatuen artean %0,9koa izanik).


pertsona nagusiak Gizarte Segurantzan kotizatzearen araberaSoldatapeko biztanle landunak

(Datuak ehunekotan)Gizarte Seg. kotizazioa Pobrezia larria Ongizate-

gabeziaOngizate-egoeran

Bai 0,9 11,7 88,3Ez 22,1 59,0 41,0GUZTIRA 1,4 12,8 87,2


Hala ere, Gizarte Segurantzan afiliatu gabeko soldatapekoen taldea oso txikia denez gero, azpimarratu beharra dago arazoak dituzten soldatapeko gehienak Gizarte Segurantzan alta hartu duten pertsonak direla (%89,2 ongizate-gabeziako arazoak dituzten soldatapekoak buru dituzten familien kasuan eta %64 pobrezia larriko arrisku-egoeretan daudenen kasuan).


pertsona nagusiak Gizarte Segurantzan kotizatzearen araberaSoldatapeko biztanle landunak

(Datuak ehunekotan)Gizarte Seg. kotizazioa Pobrezia larria Ongizate-

gabeziaOngizate-egoeran

Bai 64,0 89,3 98,9Ez 36,0 10,7 1,1GUZTIRA 100 100 100


27

Seme-alaben kopurua.

Seme-alabak dituzten bikoteengan pobreziako eta ongizate-gabeziako tasak txikiagoak direla dioten datuen ildotik (harrigarria badirudi ere), une honetan pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arriskua txikiagoa da seme-alaben kopurua handiagoa den heinean.

Halaxe egiaztatzen da familien barruko 14 urtetik beherakoen kopurua aztertuz gero. Ongizatearen adierazleei dagokienez, egoera problematikoen proportzioa %30 ingurukoa da 14 urtetik beherako adin-txikikorik ez duten familietan, %25era jaisten da 14 urtetik beherako seme edo alaba bat edo bi dituzten familietan eta %11ra hiru edo gehiago dituzten familietan.

Joera berbera antzeman daiteke pobrezia larriko tasei dagokienez. Tasa hau %5,7ra iristen da 14 urtetik beherako seme edo alabarik gabeko familietan, %4,8ra jaisten da bat edo bi dituzten familietan eta desagertu egiten da hiru edo gehiago dituztenetan.

45 urtetik beherako pertsona nagusiak dituzten familiak aztertuta ere, aurreko joerak mantentzen direla ikus daiteke, nahiz eta, ongizate-gabeziako arriskuaren tasei dagokienez, 14 urtetik beherakorik ez duten familiak eta bat edo bi dituztenak goitik berdindu.

Hortaz, gure gizartean seme-alabak edukitzea eta ongizate ekonomikoa lortzeko posibilitatea gero eta lotuago daudela ikus daiteke.

26. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina 14 urtetik

beherakoen kopuruaren arabera(Datuak ehunekotan)

14 urtetik beherakoen kopurua


Bat ere ez 5,7 30,0 70,0Bat edo bi 4,8 25,0 75,0Hiru edo gehiago 11,0 89,0GUZTIRA 5,5 28,8 71,2


28

27. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina 14 urtetik

beherakoen kopuruaren arabera45 urtetik beherako pertsona nagusiak

(Datuak ehunekotan)14 urtetik beherakoen kopurua


Bat ere ez 8,4 25,3 74,7Bat edo bi 5,2 27,7 72,3Hiru edo gehiago 14,3 85,7GUZTIRA 6,5 26,4 73,6


Nolanahi ere, beren baitan 14 urtetik beherako adin-txikikorik ez duten familiak nagusi direnez gero eta beren arrisku-mailak handiagoak direla kontuan hartuta, arazoak dituzten bost familietako lau adin horretatik beherakorik ez duten familiak direla egiazta daiteke.

28. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa 14 urtetik

beherakoen kopuruaren arabera(Datuak ehunekotan)



Bat ere ez 82,0 81,8 77,3Bat edo bi 18,0 17,9 21,7Hiru edo gehiago 0,3 1,0GUZTIRA 100 100 100


29

2.4. Pobrezia larriko edo ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien diru - sarreren eta gastuen egitura

Pobrezia larriko edo ongizate-gabeziako egoera bat bizitzeak zer dakarren, oso modu argigarrian zehaztu daiteke egoera hauek eraginpean hartutako familien diru-sarreren eta gastuen ezaugarriak aztertzen baditugu.

Diru-sarreren egitura

Euskal familien diru-sarreren egiturari buruzko azterketarako hurbilketa zuzen bat egin nahi bada, familia hauentzako tratamendu desberdindu bat aurreikusi beharko da, pertsona nagusiak lan egiten duen ala ez kontuan hartuta hain zuzen ere. Hortaz, tratamendu desberdina emango diegu lan egiten duen pertsona nagusi bat duten familiei eta lanik ez duen pertsona nagusi bat duten familiei.

Pertsona landun bat buru duten familiei dagokienez, ongizate-egoeran dauden taldeek hilabetean batez beste 133.942 pezeta per capita jasotzen dute, pobrezia-arriskuan dauden taldeek 43.254 pezeta eta ongizate-mailaren azpitik kokatutakoek berriz, 66.306 pezeta. Ehunekotan adierazita, azken bi zifra horiek ematen dituzten batez besteko diru-sarrera baliokideak ongizate-egoeran dauden familiei dagozkienen %32,3 eta %49,5 dira hurrenez hurren.

Familien eskuragarritasun erreala beren tamainaren arabera neurtzeko baliokidetasun-eskala zehatzago bat erabiltzen badugu –Eusko Jaurlaritzak pobrezia neurtzeko erabiltzen duen estatistika-metodoari zehatz samar egokitzen zaion Gizarteratzeko Gutxieneko Dirusarreraren (GGD) eskala ofiziala adibidez–, emaitzek erakusten dutenez ongizate-egoeran dauden taldeek hilabeteko, batez beste eta unitate baliokide bakoitzeko 266.748 pezeta jasotzen dute, pobrezia-arriskuan dauden taldeek 60.853 pezeta eta ongizate-mailaren azpitik kokatutakoek berriz, 114.852 pezeta.

GGDaren baliokidetasun ofiziala erabilita, faboratuenen eta desfaboratuenen arteko alde erreala per capita datuek ematen dutena baino handiagoa da. Horrela, pobrezia-arriskuan dauden familiek erabilgarri dituzten batez besteko diru-sarreren proportzioa %22ra jaisten da eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familiek dituztenena berriz, %43,1era, ongizate-egoeran dauden familien batez besteko diru-sarrerekiko.

30

Antzemandako desberdintasunak azaltzen dituen faktore nagusia lanetik lortutako diru-sarrerei lotuta dago. Izan ere, ongizate-egoeran dauden familiek hilabeteko, batez beste eta unitate baliokide bakoitzeko 256.061 pezeta jasotzen dituzte, ongizate-gabeziako arriskuan dauden familiek 109.334 pezeta eta pobrezia larriko arrisku-egoeran daudenek berriz, 51.771 pezeta.

Era berean, Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarrerak handiagoak dira pertsona landun bat buru duten eta ongizate-egoeran dauden familien artean baina garrantzi kuantitatibo txikia dute laneko diru-sarrerekiko (9.793 pezeta batez beste hain zuzen ere, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familiek 2.941 pezeta eta familia behartsuenek 3.496 pezeta).

Bestelako gizarte-laguntza(1) eta laguntza partikular gisa jasotzen diren GGD unitate baliokide bakoitzeko diru-sarrerak arrisku-egoeran dauden taldeen artean askoz handiagoak badira ere –batez beste–, ezin dituzte konpentsatu, ez eta mailarik txikienean ere, laneko diru-sarrerekiko desberdintasunak.

29. TAULAEuskal familien diru-sarreren hilabeteko batez bestekoak pobreziako edo

ongizate-gabeziako arrisku-mailaren arabera eta diru-sarrera mota desberdinen arabera

Pertsona nagusi landuna(Pezetatan)

Per capita datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-

Ongizate-gabeziaOngizate-egoeran

Lan propioa 37.362 62.840 128.895Gizarte Segurantza 1.508 1.609 4.609Bestelako gizarte-lag. 3.356 1.072 206Laguntza partikularrak 1.028 785 232GUZTIRA 43.254 66.306 133.942GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 51.771 109.334 256.061Gizarte Segurantza 3.496 2.941 9.793Bestelako gizarte-lag. 4.314 1.573 466Laguntza partikularrak 1.273 1.004 429GUZTIRA 60.853 114.852 266.748


______________(1) Txosten honetan erabilitako “bestelako gizarte-laguntza” kontzeptuak, funtsean,

Gizarte Laguntzaren prestazio publikoak barne hartzen ditu (kontzeptu hau Konstituzioan eta Autonomia Estatutuan definituta dagoen bezala). Hala ere, bestelako laguntza publikoak ere barne hartzen ditu, hala nola hainbat beka-mota.

31



Pertsona nagusi landuna(Ongizate-egoeran dauden familien batez bestekoarekiko=100)



Lan propioa 29,0 48,8 100Gizarte Segurantza 32,7 34,9 100Bestelako gizarte-lag. 1630,4 520,7 100Laguntza partikularrak 444,1 339,0 100GUZTIRA 32,3 49,5 100GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 20,2 42,7 100Gizarte Segurantza 35,7 30,0 100Bestelako gizarte-lag. 926,4 337,8 100Laguntza partikularrak 296,8 234,2 100GUZTIRA 22,8 43,1 100


Pertsona landun bat buru duten familietan, bestelako gizarte-laguntzetatik lortutako diru-sarrerak ekonomikoki ahulenak diren taldeen kasuan soilik dira esanguratsuak. Pobreziako arrisku-egoeran dauden familiek batez beste eta GGD unitate baliokide bakoitzeko jasotzen duten hilabeteko 4.314 pezetako kopurua, familia hauen guztizko diru-sarreren %7,1 da, Gizarte Segurantzatik lortutako diru-sarrerei dagokien proportzioa baino handiagoa alegia (%5,7). Nolanahi ere, laneko diru-sarrerak nagusi dira erabat (%85,1).

Gainerako taldeei dagokienez, laneko diru-sarreren pisua erabatekoa da. Izan ere, proportzioa %95,2koa da ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien artean eta %96koa ongizate-egoeran daudenen artean.

32

31. TAULAEuskal familien diru-sarreren jatorria pobreziako edo ongizate-gabeziako

arrisku-mailaren araberaPertsona nagusi landuna

(Portzentaje bertikalak)Per capita datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 86,4 94,8 96,2Gizarte Segurantza 3,5 2,4 3,4Bestelako gizarte-lag. 7,8 1,6 0,2Laguntza partikularrak 2,4 1,2 0,2GUZTIRA 100 100 100GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 85,1 95,2 96,0Gizarte Segurantza 5,7 2,6 3,7Bestelako gizarte-lag. 7,1 1,4 0,2Laguntza partikularrak 2,1 0,9 0,2GUZTIRA 100 100 100


Bestelako gizarte-laguntzek behartsuenengan duten garrantzia gorabehera, horrela jasotako diru-sarrera gehienak (GGD unitate baliokideetan), kuantitatiboki, ongizate-egoeran dauden familietara joan dira, harrigarria badirudi ere. Horrela, ongizate-egoeran dauden familiek gaur egun pertsona landun bat buru duten familietara destinatutako guztizkoaren %73,6 jaso dute, ongizate-arazoak dituzten familiek %21 eta pobrezia larriko egoeran daudenek berriz, %5,4 besterik ez. Era berean, ongizate-egoeran dauden familiek laguntza pribatu gehienak jasotzen dituzte, %78,1 hain zuzen ere. Ongizate-gabeziako arriskuan dauden familiek berriz, laguntza horien %19,4 jasotzen dute eta pobrezia larriko arriskuan daudenek %2,5 besterik ez. Adierazitako proportzioak ongizate-egoeran dauden landunen familiek osatzen duten %86,5eko biztanleria baliokidearena baino txikiagoak badira ere, baliabideen kontzentrazioa gehiegizkoa da.

Gainerako diru-sarrerei dagokienez, egoerarik onenean dauden familiek laneko diru-sarreren %94,7 eta Gizarte Segurantzaren pentsioetatik datozen diru-sarreren %95,9 jasotzen dute.

33

32. TAULAFamilien diru-sarreren banaketa pobreziako edo ongizate-gabeziako

arrisku-mailaren eta diru-sarrera mota desberdinen araberaPertsona nagusi landuna

(Portzentaje horizontalak)Per capita datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 0,3 5,5 94,2Gizarte Segurantza 0,7 3,8 95,5Bestelako gizarte-lag. 8,7 25,6 65,7Laguntza partikularrak 3,6 21,9 74,5GUZTIRA 0,4 5,5 94,1BIZTANLERIA, GUZT. 1,3 11,2 87,5GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa ,2 5,0 94,7Gizarte Segurantza ,8 3,3 95,9Bestelako gizarte-lag. 5,4 21,0 73,6Laguntza partikularrak 2,5 19,4 78,1GUZTIRA ,3 5,0 94,7BIZTANLERIA, GUZT. 1,5 12,0 86,5


Ongizate-mailaren arabera agertzen diren diru-sarreren arteko desberdintasun orokorrak errepikatu egiten dira lanik ez duen pertsona bat buru duten familien kasuan. Horrela, hilabeteko eta batez besteko per capita diru-sarrerak 124.902 pezetara iristen dira ongizate-egoeran dauden familien kasuan baina 70.891 pezetara jaisten dira ongizate-gabeziako arriskuan daudenen kasuan eta 43.757 pezetara pobrezia-arazo larriak dituztenen kasuan. Hortaz, familia behartsuenei dagokienez, horrek hurrenez hurren %56,8 eta %35eko proportzioa dakar ongizate-mailarik onenetan kokatutako familiekiko.

Datuak GGD baliokidetasunaren arabera emanda, ongizate-egoeran dauden eta lanik ez duen pertsona bat buru duten familiek hilabeteko 226.946 pezeta jasotzen dute baina zifra hori 94.320 pezetara jaisten da ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien kasuan eta 55.350 pezetara pobrezia larriko arriskuan daudenen kasuan. Landunekin gertatzen den bezala, neurtzeko metodo hau erabilita azken bi familia-mota horien eta ongizate-egoeran dauden taldeen arteko aldea areagotu egiten da batez besteko diru-sarrerei dagokienez. Horrela, pobrezia-arriskuan dauden familiek ongizate-egoeran dauden familien diru-sarreren %24,4 jasotzen dute eta ongizate-gabeziako arriskuan dauden familiek berriz, diru-sarrera horien %41,6.

34

Pertsona landun bat buru duten familiekin konparatuta, lanik ez duen pertsona bat buru duten familia-mota guztietan diru-sarreren zifrak txikixeagoak direla ikus daiteke, GGD baliokidetasunaren araberako datuak erabiltzen ditugunean bederen. Ongizate-egoeran dauden familiak oinarritzat hartuta diru-sarrerek ematen dituzten batez besteko portzentajeak ordea, oso antzekoak dira landunen eta lanik ez dutenen artean. Horrek, hain zuzen ere, gizarte-babeseko mekanismoek oinarrizko lan-joerak errepikatzeko duten joera islatzen du.

Dena den, pertsona landun bat buru duten familiekin ez bezala, lanik ez duen pertsona bat buru duten eta ongizate-mailak gainditzen dituzten familien kasua argitzen duen elementu nagusia familiako beste kide batzuek lortutako diru-sarrera handiagoen (ongizate-egoeran dauden eta pertsona landun bat buru duten familiek jasotzen dituzten laneko batez besteko diru-sarrerak baino askoz txikiagoak, hala eta guztiz ere) eta Gizarte Segurantzatik jasotako prestazioen batez besteko maila handiagoaren (talderik behartsuenekin konparatuta) arteko konbinazioaren ondorioari lotuta dago.

Desberdintasunik deigarriena, familiako beste kide batzuen laneko diru-sarrerei dagokiena da. Izan ere, ongizate-egoeran dauden familiei dagokienaren %7,1era iristen dira pobrezia-arriskuan dauden familien kasuan eta %17,7ra ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien kasuan (GGD baliokidetasunaren arabera neurtutako portzentajeak dira).

Halaber, Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreretan agertzen diren desberdintasunak, txikiagoak izanik ere, garrantzitsuak dira. Horrela, aipatutako portzentajeak %33,1era iristen dira pobrezia-arriskuan dauden familien kasuan eta, deigarriagoa dena, %67,6ra ongizate-arazoak dituztenen kasuan.

Bestelako gizarte-laguntzetatik eta laguntza partikularretatik jasotako batez besteko eta hilabeteko per capita diru-sarrerak handiagoak dira talderik desfaboratuenen kasuan. Oro har, talde landunei dagokienez, lortutako kopuruak ere handiagoak dira, behartsuenen artean bederen.

35



Lanik ez duen pertsona nagusia(Pezetatan)



Lan propioa 6.380 14.421 59.499Gizarte Segurantza 28.746 54.748 62.405Bestelako gizarte-lag. 6.957 605 446Laguntza partikularrak 1.674 1.117 2.553GUZTIRA 43.757 70.891 124.902GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 8.455 21.017 118.460Gizarte Segurantza 34.623 70.731 104.672Bestelako gizarte-lag. 10.265 1.152 849Laguntza partikularrak 2.007 1.420 2.966GUZTIRA 55.350 94.320 226.946




Lanik ez duen pertsona nagusia(Ongizate-egoeran dauden familien batez bestekoarekiko=100)



Lan propioa 10,7 24,2 100Gizarte Segurantza 46,1 87,7 100Bestelako gizarte-lag. 1559,9 135,7 100Laguntza partikularrak 65,6 43,8 100GUZTIRA 35,0 56,8 100GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 7,1 17,7 100Gizarte Segurantza 33,1 67,6 100Bestelako gizarte-lag. 1209,1 135,7 100Laguntza partikularrak 67,7 47,9 100GUZTIRA 24,4 41,6 100


Halaber, talde landunekin ez bezala, lanik ez duen pertsona bat buru duten familietan diru-sarrera erabilgarrien iturri nagusia Gizarte Segurantzatik jasotako

36

diru-sarrerak izan ohi dira, ongizate-egoeran dauden familien salbuespen bakarrarekin. Kontzeptu honi dagokion guztizko diru-sarreren proportzioa %62,6koa da pobrezia-arriskuan dauden familietan eta %75era igotzen da ongizate-gabeziako arazoak dituztenetan. Ongizate-egoeran dauden familien kasuan ostera, %46,1era jaisten da, kasu honetan hirugarren pertsonen laneko diru-sarrerek duten eragin onuragarriaren ondorioz neurri handi batean (guztizko diru-sarreren %52,2). Diru-sarrera hauek guztizko diru-sarreren %15etik %22ra bitartean kokatzen dira gainerako familia-moten kasuan.

Bestalde, bestelako gizarte-laguntzengatiko diru-sarrerek garrantzi berezia dute, nahiz eta kopuruari dagokionez oso txikia izan, pobrezia-arriskuan dauden familien kasuan. Izan ere, familia hauetan guztizko diru-sarreren %18,5 dira (%1,2 ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien kasuan eta %0,4 ongizate-egoeran bizi direnen kasuan).

35. TAULAEuskal familien diru-sarreren jatorria pobreziako edo ongizate-gabeziako

arrisku-mailaren araberaLanik ez duen pertsona nagusia

(Portzentaje bertikalak)Per capita datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 14,6 20,3 47,6Gizarte Segurantza 65,7 77,2 50,0Bestelako gizarte-lag. 15,9 0,9 0,4Laguntza partikularrak 3,8 1,6 2,0GUZTIRA 100 100 100GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa 15,3 22,3 52,2Gizarte Segurantza 62,6 75,0 46,1Bestelako gizarte-lag. 18,5 1,2 0,4Laguntza partikularrak 3,6 1,5 1,3GUZTIRA 100 100 100


37

Era berean, pertsona landun bat buru duten familiekin ez bezala, kasu honetan gizarte-laguntzengatiko diru-sarrera gehienak, %70,7 hain zuzen ere, talde behartsuek jasotzen dituzte eta, neurri txikiago batean, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran daudenek. Behartsuenek laguntza horien guztien %44 jasotzen dute (GGD baliokidetasunaren arabera neurtuta).

Ongizate-egoerarik onenetan dauden familiek berriz, lanetik eta Gizarte Segurantzatik lortutako diru-sarrera gehienak jasotzen dituzte (%93 eta %77,2 hurrenez hurren), bai eta laguntza partikularretatik lortutako gehienak ere (%65,7), hau da, biztanleria osoan duten %60,8ko portzentajearen gainetik argi eta garbi (GGD baliokidetasunaren arabera neurtuta).


arrisku-mailaren eta diru-sarrera mota desberdinen araberaLanik ez duen pertsona nagusia



Lan propioa ,8 8,2 91,0Gizarte Segurantza 3,2 25,0 71,9Bestelako gizarte-lag. 48,7 23,6 27,6Laguntza partikularrak 8,1 22,3 69,6GUZTIRA 2,6 16,8 80,6BIZTANLERIA, GUZT. 6,9 25,8 67,3GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa ,6 6,4 93,0Gizarte Segurantza 2,5 20,3 77,2Bestelako gizarte-lag. 44,0 26,7 29,3Laguntza partikularrak 8,5 25,8 65,7GUZTIRA 2,0 13,0 85,0BIZTANLERIA, GUZT. 8,3 30,9 60,8


38

Familia guztiak kontuan hartuta, behartsuak ez diren familiek (biztanleria baliokidearen %74,7k alegia) laneko diru-sarreren %94,3 eta Gizarte Segurantzatik lortutako diru-sarreren %79,8 jasotzen dute (GGD baliokidetasunaren arabera neurtuta). Proportzioa txikiagoa da laguntza partikularrei dagokienez (%69,1koa) eta are txikiagoa gainerako gizarte-laguntzei dagokienez (%42,8koa). Osorik hartuta, talde honek diru-sarrera baliokide guztien %91,2 jasotzen du.

Bestalde, ongizate-gabeziako egoeran dauden familiek, osatzen duten biztanleria baliokideari dagokiona (%20,7) baino pisu handiagoa dute bestelako gizarte-laguntzetatik eta laguntza partikularretatik jasotako diru-sarrerei dagokienez (%24,9 eta %24,1 hurrenez hurren). Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreren kasuan proportzioa %18ra jaisten da. Eta laneko diru-sarrera guztien %5,4 besterik ez dute jasotzen. Hain zuzen ere, portzentaje baxu honek azaltzen du talde honek, oro har, guztizko diru-sarreretan parte-hartze txikia (%7,9koa) izatearen arrazoia.

Azkenik, pobrezia-egoeran dauden familiek, osatzen duten biztanleria baliokidearen proportzioa (%4,6koa) gainditzen dute laguntza partikularrei dagokienez (%6,9) eta, batez ere, bestelako gizarte-laguntzei dagokienez (%32,3). Oro har, talde honek biztanleriaren guztizko diru-sarreren %0,9 besterik ez du jasotzen.


arrisku-mailaren eta diru-sarrera mota desberdinen araberaBiztanleria osoa



Lan propioa ,4 6,1 93,4Gizarte Segurantza 2,9 22,6 74,5Bestelako gizarte-lag. 37,3 24,2 38,5Laguntza partikularrak 7,1 22,2 70,7GUZTIRA 1,2 9,8 89,0BIZTANLERIA, GUZT. 3,6 17,3 79,1GGD baliokidetasunaren araberako datuakDiru-sarrera mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Lan propioa ,3 5,4 94,3Gizarte Segurantza 2,2 18,0 79,8Bestelako gizarte-lag. 32,3 24,9 42,8Laguntza partikularrak 6,9 24,1 69,1GUZTIRA ,9 7,9 91,2BIZTANLERIA, GUZT. 4,6 20,7 74,7


39

Gastuen egitura

Gastuen hilabeteko batez bestekoak aztertzean, garbi ikusten da ongizatearekiko egoera desberdinen eragina. Horrela, batez beste, pobreziako arrisku-egoeran dauden familiek 51.719 pezeta gastatzen dituzte per capita, ongizate-atalasetik behera kokatutakoek 66.442 pezeta eta ongizate-egoeran daudenek berriz, 95.285 pezeta. Azken hauekin konparatuta, familia behartsuen gastua %54,3koa da eta ongizate-atalasetik behera kokatutakoena berriz, %69,7koa.

Familia batzuen eta besteen arteko benetako aldea ordea, aurreko datuek islatzen dutena baino handiagoa da. GGD baliokidetasun ofizialaren arabera, batez beste pobreziako arrisku-egoeran dauden familiek 68.958 pezeta gastatzen dituzte hilabeteko (GGD unitate baliokide bakoitzeko), ongizate-atalasetik behera kokatutakoek 97.183 pezeta eta ongizate-egoeran daudenek 180.005 pezeta. Zifra hauen arabera, ongizate-egoera onean dauden familien batez besteko gastuarekin konparatuta, familia behartsuen gastua %38,3koa da eta ongizate-atalasetik behera kokatutakoena berriz, %54,0koa. Beraz, gastuari dagokionez espero diren ongizate-mailekin dagoen aldea erabakigarria da familiarik behartsuenen artean.

38a TAULAEuskal familien gastuen hilabeteko batez bestekoak pobreziako edo

ongizate-gabeziako arrisku-mailaren arabera eta gastu-mota desberdinen arabera

(Per capita pezetak)Gastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Elikagaiak-oinarrizkoak 23.999 29.149 29.910Etxebizitza 11.902 12.854 14.230Hezkuntza 857 786 2.112Osasuna 1.424 1.443 1.811Garraioa 1.081 1.975 3.979Zerbitzu pertsonalak 1.129 1.673 2.771Kultur jarduerak 2.095 3.164 5.424Jantziak eta oinetakoak 2.202 2.699 4.119Aseguruak 1.465 2.125 3.597Bidaiak 514 1.374 3.686Etxeko konponketak 2.531 3.217 5.018Etxeko ekipamendua 411 1.313 2.639Ibilgailuak 196 1.012 5.622Bestelako gastuak 974 2.296 6.885Elikagai-laguntzak 30 290Bestelako kanpoko lag. 62 630 2.004Kudeak. perts. gastuak 876 702 1.187GUZTIRA 51.719 66.442 95.285


40

38bTAULAEuskal familien gastuen hilabeteko batez bestekoak pobreziako edo


(GGD unitate baliokideko pezetatan)Gastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Elikagaiak-oinarrizkoak 31.151 41.857 56.945Etxebizitza 15.549 18.295 25.713Hezkuntza 1.047 1.682 4.861Osasuna 2.125 1.984 3.303Garraioa 1.579 3.248 7.741Zerbitzu pertsonalak 1.473 2.206 4.685Kultur jarduerak 2.718 4.389 9.666Jantziak eta oinetakoak 2.925 4.032 7.938Aseguruak 2.049 3.239 6.897Bidaiak 625 1.953 6.800Etxeko konponketak 3.656 4.751 9.459Etxeko ekipamendua 477 1.826 4.873Ibilgailuak 394 2.030 11.257Bestelako gastuak 1.237 3.459 13.483Elikagai-laguntzak 47 370Bestelako kanpoko lag. 83 767 3.185Kudeak. perts. gastuak 1.872 1.417 2.831GUZTIRA 68.958 97.183 180.005


GGD baliokidetasunaren araberako datuak erabilita, pobrezia-arriskuan dauden taldeen gastu-mailaren eta ongizate-egoeran dauden familien gastu-mailaren artean desfaserik handienak agertzen dituzten alderdiak ondokoak dira funtsean:

a) Hezkuntzako eta zerbitzu pertsonaletako gastuak.

Kasu honetan, eta ongizate-egoeran dauden familiekin konparatuta, pobrezia-arriskuan dauden familien gastu-maila %35etik beherakoa da argi eta garbi. Desberdintasunik handiena irakaskuntzan agertzen da. Izan ere, familia hauen batez besteko gastu-maila ongizate-egoeran dauden familien batez besteko gastu-mailaren %21,5ekoa da.

Ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien kasuan ere, desfasea garrantzitsua da. Horrela, familia hauen batez besteko gastua ongizate-egoeran daudenen gastuaren %50etik behera kokatzen da.

41

b) Etxeko ekipamenduari eta konponketei lotutako gastuak.

Kasu honetan, familiarik pobreenen gastuak ongizate-egoeran daudenen gastuen %40tik beherakoak dira eta bereziki txikiak ekipamendu-gastuei dagokienez (%9,8koak). Ongizate-gabeziako egoeran dauden familien kasuan berriz, gastu-maila ongizate-egoeran daudenen gastuaren %35etik %50era bitartean kokatzen da.

c) Aisiari eta garraioari lotutako gastuak (garraioa, ibilgailuen erosketa, kultur jarduerak eta bidaiak).

Kasu honetan, talde behartsuek ongizate-atalasearen gainetik kokatutako familien gastuarekiko agertzen duten gastu-maila %20tik %30era bitartekoa da garraioari eta kultur jarduerei dagokienez eta %10etik beherakoa ibilgailuen erosketari edo bidaiei dagokienez (%3,5ekoa eta %9,2koa hurrenez hurren).

Kopuruak handixeagoak badira ere, ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien kasuan ere aldea garrantzitsua da. Horrela, garraioari eta kultur jarduerei lotutako gastua ongizate-egoeran dauden familien gastuaren %40-45ekoa da. Portzentaje hori %28,7ra jaisten da bidaien kasuan eta %18ra ibilgailuen erosketari lotutako gastuen kasuan.

Jantziei eta oinetakoei lotutako gastuak ere desberdintasun deigarriak agertzen ditu talderik behartsuenen eta ongizate-egoeran daudenen artean. Izan ere, azken familia horiekin konparatuta familiarik behartsuenek agertzen dituzten gastu-portzentajeak txikiak dira (%36,8koa familiarik behartsuenek eta %50,8koa ongizate-atalasetik behera kokatutakoek).

Ongizate-egoeran dauden familien batez besteko gastuarekiko aldea garrantzitsua bada ere, alde hori txikiagoa da etxebizitzari, osasunari eta elikadurari lotutako gastuetan. Horrela, familia behartsuek ongizate-egoeran daudenek gastatzen dutenaren %54,7 gastatzen dute elikaduran, %60,5 etxebizitzan eta %64,3 osasunean. Ongizate-gabeziako arazoak dituzten familiei dagozkien portzentajeak berriz, %73,5, %71,2 eta %60,1ekoak dira hurrenez hurren. Beraz, gastu-mailaren hurbilketa-maila handiagoa da gasturik oinarrizkoenen kasuan (jantziak eta oinetakoak izan ezik).

Halaber, azpimarratu beharra dago gastu-portzentajea, ongizate-egoeran dauden familiekiko, garrantzitsua dela familiek kide batzuen kudeaketa indibidualera destinatutako laguntzei dagokienez (%66,1ekoa familiarik behartsuenen kasuan eta %50,1ekoa ongizate-gabeziako arazoak dituztenen kasuan). Horrek, batez ere, seme-alabek familiaren ardura duten pertsonen gabezia ekonomikoak ez ezagutzeko egiten den ahalegin ekonomiko diferentzial bat adierazten du.

42

39a TAULAFamilien gastuen hilabeteko batez bestekoak pobreziako edo


(Ongizate-egoeran dauden familien batez bestekoarekiko=100)Oinarria: per capita gastuak

Gastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak- Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Elikagaiak-oinarrizkoak 80,2 97,5 100Etxebizitza 83,6 90,3 100Hezkuntza 40,6 37,2 100Osasuna 78,6 79,7 100Garraioa 27,2 49,6 100Zerbitzu pertsonalak 40,8 60,4 100Kultur jarduerak 38,6 58,3 100Jantziak eta oinetakoak 53,5 65,5 100Aseguruak 40,7 59,1 100Bidaiak 13,9 37,3 100Etxeko konponketak 50,4 64,1 100Etxeko ekipamendua 15,6 49,8 100Ibilgailuak 3,5 18,0 100Bestelako gastuak 14,1 33,3 100Elikagai-laguntzak 0,0 10,4 100Bestelako kanpoko lag. 3,1 31,4 100Kudeak. perts. gastuak 73,8 59,2 100GUZTIRA 54,3 69,7 100


39b TAULAFamilien gastuen hilabeteko batez bestekoak pobreziako edo


(Ongizate-egoeran dauden familien batez bestekoarekiko=100)Oinarria: GGD baliokidetasunaren araberako datuak


Ongizate-egoeran

Elikagaiak-oinarrizkoak 54,7 73,5 100Etxebizitza 60,5 71,2 100Hezkuntza 21,5 34,6 100Osasuna 64,3 60,1 100Garraioa 20,4 42,0 100Zerbitzu pertsonalak 31,4 47,1 100Kultur jarduerak 28,1 45,4 100Jantziak eta oinetakoak 36,8 50,8 100Aseguruak 29,7 47,0 100Bidaiak 9,2 28,7 100Etxeko konponketak 38,6 50,2 100Etxeko ekipamendua 9,8 37,5 100Ibilgailuak 3,5 18,0 100Bestelako gastuak 9,2 25,7 100Elikagai-laguntzak 0,0 12,7 100Bestelako kanpoko lag. 2,6 24,1 100

43

Kudeak. perts. gastuak 66,1 50,1 100GUZTIRA 38,3 54,0 100


Talde bakoitzak egindako gastuen helburuari dagokionez, berriz ere GGD baliokidetasun-eskala erabilita, kasu guztietan gastu hauetako gehienak elikadurara, etxebizitzara eta jantzi eta oinetakoetara zuzenduta daudela ikusi ahal izango dugu. Hala ere, kontzeptu horietara destinatutako gastuaren proportzioa %71,9koa da behartsuenen artean, %66koa ongizate-atalasetik behera kokatuta daudenen artean eta %50,3koa ongizate-egoeran daudenen artean.

Aisiara eta garraiora destinatutako gastuari dagokionez, desberdintasuna nabarmena da ongizate-mailen arabera. Horrela, pobrezia-arriskuan dauden familiek kontzeptu hauetara destinatzen duten gastuaren proportzioa %7,7koa da, ongizate-atalasetik behera kokatuta daudenen gastuarena %11,9koa eta ongizate-egoeran daudenen gastuarena aldiz, %19,8ra iristen da. Gainera, gastuaren proportzio handiago hau eskuragarritasun ekonomiko handiagoei lotuta dago.

40.a TAULAEuskal familien gastuen helburua pobreziako edo ongizate-gabeziako

arriskuaren arabera(Portzentaje bertikalak)

Oinarria: per capita datuakGastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Elikagaiak-oinarrizkoak 46,4 43,9 31,4Etxebizitza 23,0 19,3 14,9Hezkuntza 1,7 1,2 2,2Osasuna 2,8 2,2 1,9Garraioa 2,1 3,0 4,2Zerbitzu pertsonalak 2,2 2,5 2,9Kultur jarduerak 4,1 4,8 5,7Jantziak eta oinetakoak 4,3 4,1 4,3Aseguruak 2,8 3,2 3,8Bidaiak 1,0 2,1 3,9Etxeko konponketak 4,9 4,8 5,3Etxeko ekipamendua 0,8 2,0 2,8Ibilgailuak 0,4 1,5 5,9Bestelako gastuak 1,9 3,5 7,2Elikagai-laguntzak 0,0 0,0 0,3Bestelako kanpoko lag. 0,1 0,9 2,1Kudeak. perts. gastuak 1,7 1,1 1,2GUZTIRA 100 100 100


44

40.b TAULAEuskal familien gastuen helburua pobreziako edo ongizate-gabeziako

arriskuaren arabera(Portzentaje bertikalak)

Oinarria: GGD baliokidetasunaren araberako datuakGastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Elikagaiak-oinarrizkoak 45,2 43,1 31,6Etxebizitza 22,5 18,8 14,3Hezkuntza 1,5 1,7 2,7Osasuna 3,1 2,0 1,8Garraioa 2,3 3,3 4,3Zerbitzu pertsonalak 2,1 2,3 2,6Kultur jarduerak 3,9 4,5 5,4Jantziak eta oinetakoak 4,2 4,1 4,4Aseguruak 3,0 3,3 3,8Bidaiak 0,9 2,0 3,8Etxeko konponketak 5,3 4,9 5,3Etxeko ekipamendua 0,7 1,9 2,7Ibilgailuak 0,6 2,1 6,3Bestelako gastuak 1,8 3,6 7,5Elikagai-laguntzak 0,0 0,0 0,2Bestelako kanpoko lag. 0,1 0,8 1,8Kudeak. perts. gastuak 2,7 1,5 1,6GUZTIRA 100 100 100


Oro har, ongizate-mailarik onenetan dauden taldeek (biztanleriaren %74,7 izanik) biztanleria-unitate baliokide bakoitzeko guztizko gastuaren %87,5 kontrolatzen dute (GGD baliokidetasunaren arabera). Gainera, portzentaje hau %90etik gora iristen da hezkuntzari, bidaiei, etxeko ekipamenduari, ibilgailuen erosketari eta bestelako gastuei dagokienez.

45

41.a TAULAFamilien gastuen banaketa pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren

eta gastu-mota desberdinen arabera(Portzentaje horizontalak) Oinarria: per capita datuak


Ongizate-egoeran

Elikagaiak-oinarrizkoak 2,7 16,5 80,8Etxebizitza 3,1 16,3 80,6Hezkuntza 1,0 9,6 89,4Osasuna 3,5 13,8 82,7Garraioa 1,2 10,9 87,9Zerbitzu pertsonalak 1,8 11,3 86,9Kultur jarduerak 1,6 11,2 87,2Jantziak eta oinetakoak 2,0 12,4 85,7Aseguruak 1,7 11,7 86,7Bidaiak ,5 7,5 92,0Etxeko konponketak 2,1 12,3 85,6Etxeko ekipamendua ,5 9,5 89,9Ibilgailuak ,2 5,5 94,3Bestelako gastuak ,5 6,7 92,8Elikagai-laguntzak ,0 4,4 95,6Bestelako kanpoko lag. ,2 6,2 93,7Kudeak. perts. gastuak 4,0 12,4 83,6GUZTIRA 2,0 13,0 85,0BIZTANLERIA, GUZT. 3,6 17,3 79,1


41.b TAULAFamilien gastuen banaketa pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren

eta gastu-mota desberdinen arabera(Portzentaje horizontalak) Oinarria: GGD baliokidetasunaren araberako datuakGastu-mota Pobrezia larria Ez behartsuak-


Elikagaiak-oinarrizkoak 2,1 13,7 84,2Etxebizitza 2,4 13,9 83,7Hezkuntza 0,7 9,0 90,3Osasuna 2,8 11,3 85,9Garraioa 0,9 9,7 89,4Zerbitzu pertsonalak 1,5 8,9 89,6Kultur jarduerak 1,2 9,3 89,4Jantziak eta oinetakoak 1,5 10,5 88,1Aseguruak 1,3 10,0 88,7Bidaiak 0,4 6,3 93,4Etxeko konponketak 1,7 10,4 87,9Etxeko ekipamendua 0,3 8,2 91,5Ibilgailuak 0,2 5,2 94,6Bestelako gastuak 0,4 5,5 94,1Elikagai-laguntzak 0,0 4,7 95,3Bestelako kanpoko lag. 0,1 4,7 95,1Kudeak. perts. gastuak 3,7 11,0 85,3GUZTIRA 1,6 10,9 87,5BIZTANLERIA, GUZT. 4,6 20,7 74,7


46

2.5. Pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren inplikazioak

Zein inplikazio zehatz dituzte gaur egun, eguneroko bizitzaren ikuspegitik, pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-errealitate objektibo bati lotutako egoerek? Atal honek, hain zuzen ere, alderdi hau aztertu nahi du. Dena dela, aldez aurretik Euskal Autonomia Erkidegoko elikadurarako eskuragarritasunari buruzko emaitza batzuk azalduko ditugu izaera orokorrez.

Honi dagokionez, azpimarratu beharra dago PGDI 2000 inkestan barne hartutako berritasunetako bat Estatu Batuetan komunitate jakin batean dauden elikadura-arazoak neurtzeko diseinatutako “Short Form of the 12-month Food Security Scale” izeneko metodoaren aplikazioa izan dela. Erraz betetzeko moduko 6 galderez osatutako metodo horren helburua, elikadura-beharrak betetzeko segurtasun-mailaren arabera eta azken 12 hilabeteotan gertatutakoaren ikuspegitik hiru biztanleria-kategoria handi zehaztea da. Kategoriak ondokoak dira:

a) Beharrak betetzeko segurtasuna duten familiak.

b) Segurtasunik baina gose-adierazlerik gabeko familiak.

c) Segurtasunik ez duten eta gose-egoeren (edo oso antzeko egoeren) adierazleak agertzen dituzten familiak.

Ikerketa honi ekiteko arrazoia, PGDI inkestaren aurreko eragiketetan arreta eta zehaztasun metodologiko handiagoz aztertzea eskatzen zuten euskal familia batzuen elikadura-arazo nabarmenak antzeman izana da. Adibidez, 1996an familien %9,2k elikadura-beharrak doi-doi betetzen zituztela adierazi zuten eta %0,4k berriz, beren elikadura eskasa edo urria zela.

PGDI inkestaren azken datuek islatutakoaren arabera, azken urtean adierazitako elikadura-segurtasun ezari lotutako problematikak jasan dituzten euskal familien proportzioa %3,9koa da. Gehienak larritasun txikiko problematikak badira ere (%2,7), familien %1,2k larritasunik handieneko egoerak ezagutu dituzte elikadura-beharrei erantzuteko ahalmenari dagokionez (gosearekin zein goserik gabe).

Konparazio-elementu gisa, adierazi beharra dago Estatu Batuetan, 1996-1998 aldian, zifra horiek %9,7 eta %3,5ekoak izan zirela hurrenez hurren.

47

42. TAULAElikadura-arazoen adierazle orokorrak

(Datu absolutuak eta eragin-mailak ehunekotan)

Elikadura eskuratzeko arazoak Abs. EraginaSegurtasun eza elikaduran 18.814 2,7Segurtasun eza elikaduran/gose-egoeren edo antzekoen adierazleak

8.031 1,2

Segurtasun ezari lotutako arazoak, guztira 26.845 3,9Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkesta

Sarrera hau egin ondoren, pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden familien ezaugarriak azaltzen hasiko gara. Lehenik eta behin, azpimarratu beharra dago elikadura-arazoek talde honetan duten eragina batez bestekoa baino askoz handiagoa dela; izan ere, familia horien %27,9k jasan dute azken urtean problematika hori. Arazo larriak nagusi badira ere (%20), oso larriak familia hauen %7,9ra iritsi dira.

Hala eta guztiz ere, talde horretako familia gehienek (%72,1ek) beren elikadura-beharrak gutxieneko maila batean betetzea lortu dute.

43. TAULAPobrezia larriko arrisku-egoeran dauden familien elikadura-arazoen adierazle

orokorrak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Elikadura-maila Abs. %Segurtasun ezik gabe 27.233 72,1Segurtasun eza (arazo larriak) 7.563 20,0Segurtasun eza (oso arazo larriak) 2.981 7,9GUZTIRA 37.776 100


Bigarren ezaugarria aisiari lotutako arazoei dagokiena da. Horrela, familia hauen gehiengo handi batek horrelako arazoak dituela adieraz daiteke. Izan ere, %47,9k ez dituzte inola ere beren aisia-beharrak betetzen eta %3,8k berriz, gastu-maila ahalik eta gehien doituta betetzen dituzte.

Estuasun ekonomikoen ondorioz, azken urtean familia hauen %57,9k ez dute astebeteko oporrik ere izan eta %41,7k ez du eguerdiko, arratsaldeko edo gaueko irteerarik egin azken 15 egunotan.

48

44. TAULAPobrezia larriko arrisku-egoeran dauden biztanleek dituzten aisia-beharren

estaldura-mailen adierazleak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Aisia-beharren estaldura-mailak Abs. %Ez dituzte inola ere betetzen 18.082 47,9Ahalik eta gehien doituz 12.767 33,8Moldatzen dira 3.813 10,1Arazorik gabe 3.114 8,2Arazo ekonomikoengatik oporrik ez azken urtean

21.872 57,9

Arazo ekonomikoengatik irteerarik ez azken hamabost egunetan

15.736 41,7

GUZTIRA 37.776 100Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkesta

Alderdi hauek metatze-pobreziari zuzenago lotuta badaude ere, azpimarratu beharra dago, hirugarren ezaugarri bereizgarri gisa, etxebizitza-arazo larriek edo oso larriek gaur egun pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden biztanleen artean oso eragin handia dutela. Horrela, %39,1ek horrelako arazo larriak edo oso larriak dituzte eta proportzioa %74,7ra iristen da hain larriak ez diren arazoak kontuan hartzen badira.

Bestalde, familia hauen %20,4k hotza pasa dute berokuntza-sistema ezaren edo sistema desegokien ondorioz.

45. TAULAPobrezia larriko arrisku-egoeran dauden biztanleen etxebizitza-arazoen

(instalazioak eta ekipamenduak) adierazleak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Etxebizitza-arazoak Abs. %Oso larriak 7.039 18,6Larriak 7.741 20,5Ez hain larriak 13.461 35,6Arazorik gabe 9.536 25,2GUZTIRA 37.776 100


Gure gizartean espero diren ongizate-mailetatik kanpo geratzeko arrisku-egoeran dauden familiei dagokienez, elikadurari lotutako arrisku-mailak nabarmen jaisten direla egiazta dezakegu. Hala ere, elikadura-arazoen eragin orokorra batez bestekoaren bikoitza da ia (%7 eta %3,9koa hurrenez hurren). Arazo larriak talde honetan barne hartutako familien %5,4k jasaten dituzte eta oso arazo larriak berriz, %1,6k.

49

46. TAULAOngizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien elikadura-arazoen

adierazle orokorrak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Elikadura-mailak Abs. %Segurtasun ezik gabe 149.362 93,0Segurtasun eza (arazo larriak) 8.663 5,4Segurtasun eza (oso arazo larriak) 2.536 1,6GUZTIRA 160.561 100


Aisiari lotutako alderdiak ordea, problematikoagoak dira. Horrela, familia hauen %17,7k ez dituzte aisia-beharrak inola ere betetzen, %15,7k ez dute halako arazorik eta %30,8k ahalik eta gehien doitu behar dute beharrei aurre egiteko.

Estuasun ekonomikoen ondorioz, azken urtean familia hauen %32,6k gutxienez ez dute astebeteko oporrik ere izan eta %22,6k ez du eguerdiko, arratsaldeko edo gaueko irteerarik egin azken 15 egunotan.

47. TAULAOngizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden biztanleek dituzten aisia-beharren

estaldura-mailen adierazleak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Aisia-beharren estaldura-mailak Abs. %Ez dituzte inola ere betetzen 28.398 17,7Ahalik eta gehien doituz 49.417 30,8Moldatzen dira 57.503 35,8Arazorik gabe 25.243 15,7Arazo ekonomikoengatik oporrik ez azken urtean 52.403 32,6Arazo ekonomikoengatik irteerarik ez azken hamabost egunetan 36.364 22,6GUZTIRA 160.561 100


Etxebizitza-arazoek (larriek eta oso larriek) eragin esanguratsua dute, gutxiengo bati badagozkio ere (%22ri). Hain larriak ez diren arazoak familia hauen %33k dituzte eta halako arazorik ez duten familiak %44,9 besterik ez dira.

50

48. TAULAOngizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden biztanleen etxebizitza-arazoen

(instalazioak eta ekipamenduak) adierazleak(Datu absolutuak eta ehunekotan)

Etxebizitza-arazoak Abs. %Oso larriak 7.591 4,7Larriak 27.832 17,3Ez hain larriak 53.056 33,0Arazorik gabe 72.081 44,9GUZTIRA 160.561 100


Ondoko taulan, funtsean elikadurari eta aisiari lotutako alderdien kasuan erabilitako adierazle nagusiak laburbiltzen dira. Ongizate-egoeran dauden familiekin konparatuta, nabarmena da biziraupenari lotutako arazoek pobrezia larriko egoeran dauden pertsonengan duten eragin diferentziala eta, oro har, aisiari lotutako arazoek ongizate-atalasetik behera kokatutako familia-mota desberdinetan dutena. Nolanahi ere, kasu guztietan arazoak dituzten familien proportzioa handiagoa da behartsuenen artean.

Azken batean, pobrezia larriko egoerak batez ere biziraupenari lotutako arazoei lotuta agertzen direla eta aisia-baliabideetarako eskuragarritasunarekiko baztertze nabarmena dakartela adieraz dezakegu. Bestalde, ongizate-gabeziako egoerek ongizate-galerak dakartzate elikadurari edo etxebizitzari lotutako aldagaiei dagokienez baina, batez ere, estuasun diferentzial bat ezartzen dute gure gizartean ohikotzat edo gutxienez onargarritzat hartutako aisia-mailen eskuragarritasunari dagokionez.

49. TAULAEuskal familien estuasunaren adierazleak pobreziako edo ongizate-gabeziako

arrisku-mailaren arabera(Familien portzentajeak pobrezia-mailaren edo ongizate-mailaren arabera)

Pobrezia larria Ez behartsuak-Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Biziraupen-arazoakElikadura-arazoak azken urtean 27,9 7,0 1,0Hotz-egoerak 20,4 10,1 3,6Bestelako arazo larriakAisia-beharrak bete gabe 47,9 17,7 3,4Arazo ekonomikoengatik oporrik ez 57,9 32,6 12,5Arazo ekonomikoengatik irteerarik ez 41,7 22,6 6,3Etxebizitza-arazo larriak 39,1 22,0 11,0Arazo ez hain larriakAisia-beharrak beteta baina doituz 33,8 30,8 14,2


51

Gabeziaren adierazle orokorrei dagokienez, hiru egoera-moten arteko desberdintasunak nabarmenak dira. Ildo honetan, pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden familia gehienek (%52,6k hain zuzen ere) oinarrizko gabezia-arazo orokorrak jasaten dituzte eta %13,7 soilik geratzen dira, maila honetan, estuasunik gabeko egoera batean.

Halaber, gabeziak nagusi dira ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien artean. Izan ere, hauen %61,1ek estuasun-arazoak jasaten dituzte oinarrizkoak ez diren alderdietan. Familia behartsuekiko desberdintasuna, hain zuzen ere, oinarrizko alderdietan estuasun-egoerak jasaten dituzten familien proportzioan datza, ongizate-gabeziako egoeran dauden familiena askoz txikiagoa baita (%21ekoa).

Azkenik, gaur egun ongizate-atalasearen gainetik kokatutako diru-sarrerak dituzten familien %72,6k ez dute inolako estuasunik jasaten, %18,3 oinarrizkoak ez diren alderdiei dagokienez estuasun-egoeran daude eta %9,2k oinarrizko alderdietan estuasuna jasaten dute.

50. TAULAGabezia-egoera desberdinen eragina pobreziako edo ongizate-gabeziako mailen

arabera(Portzentaje bertikalak)

Gabezia-egoerak Pobrezia larria Ez behartsuak-Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Estuasuna oinarrizko alderdietan 52,6 21,7 9,2Estuas. oinarr. ez diren alderdietan 33,8 39,4 18,3Estuasunik ez 13,7 38,9 72,6GUZTIRA 100 100 100


52

3. METATZE-POBREZIA

3.1. Metatze-pobreziaren kuantifikazioa

Arrisku-egoerak zein benetako pobrezia-errealitateak isla ditzaketen mantentze-pobreziako egoerek ez bezala, metatze-pobreziak pobreziaren zuzeneko bizipen bat islatzen du askoz argiago. Zentzu honetan, gizarte-maila koiuntural baten ordez maila estruktural bat islatzen duten etxebizitza bezalako oinarrizko aldagaiei dagokienez, metatze-pobreziak gure gizartean gutxieneko onargarrien azpitik kokatuta dauden bizi-baldintzak islatzen ditu.

Mantentze-pobreziaren neurketak arazo nabarmenak planteatzen bazituen, metatze-pobreziaren azterketak zailtasun are handiagoak planteatzen ditu. Esparru honetan, hala ere, oso emaitza desberdinak ematen dituzten fenomeno honetarako hurbilketa asko eta asko izatearen ondorioz sortzen den nahasketa (mantentze-pobreziaren kasuan gertatzen den bezala) ez da gertatzen. Izan ere, esparru honetan ongi finkatutako Europa-mailako metodologiarik ere ez dago, ez eta ikerketarako erreferentzia-maila hutsean ere.

Azterketa honetan, beraz, Eusko Jaurlaritzak 1986an egindako jatorrizko azterlanean erabilitakoarekin gutxieneko koherentzia bat duen hurbilketa batean oinarritu gara (sinplifikatuta eta edukia hobetuta).

Erabilitako metodologian oinarrituta (metodologia hau 1996an egindako lanean ere erabili zen), lau maila edo egoera-mota antzeman dira metatzeari lotutako pobrezia-ongizate continuumari dagokionez.

Lehen egoerak, muturreko estuasun diferentzialeko egoera bat islatzen du eta 14.676 familia barne hartzen ditu, hau da, euskal familien %2,1.

Bigarren talde batean barne hartutako familien kasuan, estuasun-egoerak ez dira deigarriegiak baina metatze-maila euskal familien batez bestekoa baino nabarmen txikiagoa dela ikus daiteke. Egoera honetan 72.892 familia daude guztira, hots, Euskadin bizi diren guztien %10,6.

Aztertutako hirugarren taldean estuasun-nabaritasunak txikiagoak dira (ia ez dira esanguratsuak) baina, hala ere, euskal familia gehienekin konparatuta, metatze-maila txikiagoak eta metatzeari lotutako elementu problematikoren bat ikus daitezke. Egoera honetan 132.154 familia daude, guztizkoaren %19,2 hain zuzen ere.

53

Azkenik, egoera onean daudenek gehiengoa osatzen dute (468.505 familia zehazki, guztizkoaren %68,1).

51. TAULAMetatze-pobreziaren adierazle orokorrak

(Datu absolutuak eta eragin-mailak ehunekotan)Metatze-pobreziaren adierazleak Datu

absolutuakEragina (%)

Estuasun nabarmena 14.676 2,1Batez bestekoaren azpitik nabarmenki 72.892 10,6Ezaugarri problematikoren bat 132.154 19,2

Ongizate-arazoak 219.722 31,9Ongizate-egoeran 468.505 68,1


Metatze-eskalako errealitatearen eta pobreziaren pertzepzioaren arteko erlazioari buruzko azterketan oinarrituta, 1996an metatze-pobrezia, bere zentzu larri edo zorrotzean behintzat, metatze-aldagaien arabera gure gizartean ohikoak diren ongizate-mailekin konparatuta egun estuasunik larrienean dauden familiei (%2,1) lotuta zegoen funtsean.

Kontuan hartutako lau egoerak euskal familien autopertzepzio-mailekin gurutzatzen baditugu (pobrezia/aberastasun eskalan betetzen duten lekuari dagokionez), estuasun-egoeran dagoen taldean behatutako errealitatea pobrezia gisa interpretatzen dutenak nagusi dira. Horrela, talde honetan, %60,2k behartsutzat hartzen du bere burua. Hau are nabarmenagoa da metatze-problematikaz gain mantentze-pobreziako arrisku-egoera agertzen duten familien kasuan. Egoera honetan daudenen artean, %78,5ek hartzen dute beren burua behartsutzat. Gainontzeko kasuetan pobreziaren pertzepzioa %25,6ra jaisten da baina gainerako %74,4 batez bestekoaren azpitik dagoela uste du. 1996an ikusitakoarekin konparatuta, honek zuzeneko lotura txikiagoa islatzen du pobrezia-pertzepzioaren eta metatze-pobrezia objektiboaren artean.

Gainerako hiru kategorietan ordea, zaila izanik ere pobreziatzat hartu ezin den egoera batean daudela uste dute biztanle gehienek. Metatze-baliabideei dagokienez Euskal Autonomia Erkidegoko batez bestekoaren nabarmenki azpitik kokatuta dauden familien kasuan ere, beren egoerari lotutako pobreziaren pertzepzioa familien %21,6k besterik ez dute. Gainera, portzentaje hau %9,4ra jaisten da mantentze-pobreziako arrisku-arazo gehigarririk ez dutenen artean. Gainerako kasuetan, portzentajea %39,4ra iristen da.

54

52. TAULAPobreziaren pertzepzioa duten familien portzentajea metatze-pobreziaren eta

mantentze-pobreziako arriskuaren adierazleen araberaMetatze-pobreziaren adierazleak Guztira Mantentze-

pobreziako arriskuan

Mantentze-pobreziako

arriskurik gabeEstuasun nabarmena 60,2 78,5 25,6Batez bestekoaren azpitik nabarmenki 21,6 39,4 9,4Ezaugarri problematikoren bat 10,5 24,2 2,8Ongizate-egoeran 2,9 9,1 1,0

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkestaOHARRA: Oso behartsuak, behartsuak edo behartsu samarrak direla uste dutenak barne hartzen dira.

3.2. Metatze-pobreziako egoeran dauden taldeen deskribapena

Metatze-pobreziako egoeran dagoen taldearen ezaugarriak eta mantentze-pobrezia larriko arriskuan dauden familienak oso antzekoak dira. Hau logikoa da, metatze-pobrezia, oro har, mantentze-pobreziako egoerak kroniko bihurtzearen ondorioz sortzen baita.

Mantentze-pobreziaren kasuan bezalaxe, metatze-pobrezia guraso bakarreko familietan eta bakarrik bizi diren pertsonengan agertu ohi da batez ere (%4,6 eta %2,2tan hurrenez hurren). Generoaren faktorea erabakigarria da eta, ikus daitekeenez, problematika hauek bakarrik bizi diren gizonezkoek eta seme-alabak dituzten emakumezkoek jasaten dituzte nagusiki. Izan ere, talde hauetan metatze-pobreziako tasak Euskadiko batez bestekoa bikoizten du beti (proportzioa %4,4 eta %5,1ekoa da hurrenez hurren).

Kasu honetan aldiz, problematika handiagoa da seme-alabak dituzten bikoteetan (%2,1) seme-alabarik gabekoetan baino (%0,9). Horrela, kuantitatiboki, metatze-pobrezian dauden gehienak seme-alabak dituzten bikoteak dira (%51,9 hain zuzen ere, seme-alabak dituzten emakumezkoen eta bakarrik bizi direnen proportzioa, hurrenez hurren, %22,2koa eta %18,3koa izanik).

55

53. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina familia-talde motaren


Familia-talde mota Banaketa EraginaPertsona bakarrak 18,3 2,2

Gizonezkoa bakarrik 10,5 4,4Emakumezkoa bakarrik 7,9 1,3

Seme-alabarik gabeko bikotea 7,6 0,9Seme-alabadun bikotea 51,9 2,1Guraso bakarreko familiak 22,2 4,6

Aita seme-alabekin 0,0 0,0Ama seme-alabekin 22,2 5,1

Familia-talde zabalak 0,0GUZTIRA 100 2,1


Familiako pertsona nagusiaren sexu, adin eta egoera zibilaren aldagaiak kontuan hartuta, joerak mantentze-pobreziaren kasuan ikusitakoen antzekoak dira. Horrela, genero-aldagaiari dagokionez, problematika emakumezkoengan gizonezkoengan baino handiagoa da (%3 eta %1,9ko proportzioan hurrenez hurren).

Mantentze-pobreziako arrisku-egoerei dagokienez aldiz, sexuaren araberako tasak nabarmenki orekatzen dira. Horrela, metatze-pobreziako egoeran dauden familia gehienetan pertsona nagusia gizonezkoa da (%66,4tan hain zuzen ere, mantentze-pobreziako egoeran daudenen proportzioa %42,2koa izanik).

Egoera zibilari dagokionez, pobreziako tasarik handienak dibortziatu edo bananduenak (%10,5ekoa) eta ezkongabeenak (%3,4koa) dira. Bestalde, alargunen metatze-pobreziako tasa batez bestekoa baino txikiagoa da (%1,7koa hain zuzen ere), hau da, ezkonduen tasaren (%1,6) oso antzekoa.

Adina aztertzen badugu, metatze-pobrezia talderik gazteenei lotuta agertzen da berriz ere. Horrela, 25 urtetik beherakoen kasuan tasa %35,3ra iristen da eta 25 urtetik 34ra bitarteko gazteengan ere oso handia da (%6,7koa). Gainera, mantentze-pobreziaren kasuan ez bezala, metatze-pobreziako tasa, nabarmenki behera egiten badu ere, Euskadiko batez bestekoa baino handixeagoa da 35 urtetik 44ra bitarteko pertsonengan ere (%2,6koa hain zuzen ere).

Mantentze-pobreziaren kasuan bezala, 45 urtetik 54ra bitarteko taldeak metatze-pobreziako oso tasa txikia du (%1,5ekoa) baina, mantentze-pobreziaren alderantzizko joera hartuta, tasek ez dute berriz ere gora egiten adin handiagoko taldeetan. Aitzitik, bere horretan jarraitzen dute edota behera egiten dute. Hain zuzen ere, eragin-mailarik txikiena 65 urtetik goragoengan ikus daiteke (%1,4koa).

56

54. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina familiako pertsona

nagusiaren sexu, adin eta egoera zibilaren arabera(Datuak ehunekotan)

Sexua Banaketa EraginaGizonezkoa 66,4 1,9Emakumezkoa 33,6 3,0Adina Banaketa Eragina< 25 urte 4,4 35,325-34 urte 22,4 6,735-44 urte 22,8 2,645-54 urte 13,6 1,555-64 urte 14,3 1,565 urte eta gehiago 22,6 1,4Egoera zibila Banaketa EraginaEzkongabea 17,5 3,4Ezkondua 49,0 1,6Alarguna 13,9 1,7Dibortziatua/Banandua 19,6 10,5GUZTIRA 100 2,1


3.3. Metatze-pobreziari lotutako arrisku-faktoreak

Metatze-pobreziari lotutako faktoreei dagokienez, adierazi beharra dago, lehenik eta behin, hezkuntzak eragin nabarmena duela. Horrela, mantentze-pobreziako egoeran dauden familia guztien %72,9k lehen mailako ikasketak dituzte gehienez ere eta proportzioa %86,8ra iristen da bigarren mailako ikasketa ez-profesionalak dituzten biztanleak barne hartzen badira.

Edonola ere, pertsona alfabetatugabeen ezohiko salbuespenarekin, prestakuntza espezializaturik (ez bigarren, ez hirugarren mailakorik) ez duten talde guztietan metatze-pobreziako tasa batez bestekoa baino askoz handiagoa dela ikus daiteke (%2,5era iristen da lehen mailako ikasketak dituzten pertsonen artean eta %3tik gorakoa da ikasketarik ez duten eta bigarren mailakoak dituzten pertsonen artean). Ikasketa tertziarioei dagokienez, tasa batez bestekoa baino askoz txikiagoa da. Izan ere, %1,4 ingurukoa da lanbide-heziketa duten pertsonen artean eta %1,2koa ikasketa tertziario ertainak egin dituzten pertsonen artean; ikasketa tertziario gorenak dituztenen artean desagertu egiten da.

57


nagusiaren ikasketa-mailaren arabera(Datuak ehunekotan)

Ikasketa-maila Banaketa EraginaAlfabetatugabeak 0,7 1,3Ikasketarik gabeak 4,6 3,0Lehen mailakoak 67,6 2,5Bigarren mailakoak 13,9 3,3LH I 2,8 1,4LH II 7.5 1,4Tertziario ertainak 2,8 1,2Tertziario gorenak 0,0 0,0GUZTIRA 100 2,1


Metatze-pobreziako egoeran dauden familietako pertsona nagusi gehienak pertsona langabetuak eta ez-aktiboak dira, %74,8 hain zuzen ere (%46,3 ez-aktiboak eta %28,5 langabetuak).

Hala ere, metatze-pobreziako tasak aztertuta, tasa langabetuen artean soilik urruntzen da, nabarmenki gainera, Euskal Autonomia Erkidegoko batez besteko orokorretik. Horrela, familia-erantzukizunak dituzten egungo langabetuen %18,7 metatze-pobreziako egoeran daude. Biztanleria ez-aktiboaren kasuan, tasa batez bestekoaren inguruan kokatzen da (%2,1) eta pertsona landun bat buru duten familien kasuan berriz, tasa %1,1era jaisten da.


nagusiaren jardueraren arabera(Datuak ehunekotan)


Banaketa Eragina

Landuna 25,3 1,1Langabetua 28,5 18,7Ez-aktiboa 46,3 2,1GUZTIRA 100 2,1


58

Langabeziak dakarren problematika handia berriz ere antzeman daiteke metatze-pobreziak pertsona aktiboak buru dituzten familien artean eta familia horietako buruak azken urtean lanean emandako denboraren arabera duen eragina aztertzen badugu. Izan ere, metatze-pobreziaren eragina azken urtean hilabete bakar bat ere lan egin ez duten pertsona aktiboen %15,7ra eta sei hilabetetik beherako denbora batean lan egin dutenen %21,3ra iristen da. Azken urtean 6 hilabetetik 11ra bitartean lan egin duten pertsonen artean pobrezia-tasa nabarmen jaisten da, biztanle ez-aktiboen artean dagoen tasaren bikoitza baino handiagoa bada ere (%4,9koa eta %2,1ekoa hurrenez hurren). Azkenik, urte osoan lan jarraitua izan duten pertsonen artean tasa %0,8ra jaisten da. Ondorioz, pobreziaren aurkako benetako berme eraginkor bakarra epe luzerako lana dela baiezta daiteke.

Oro har, pertsona aktiboen artean antzemandako metatze-pobreziako kasuen %66,9 azken urtean denbora osoan lan egin ez duten pertsonei dagozkie.


nagusiak azken urtean lan egindako hilabete-kopuruaren araberaBiztanleria aktiboa(Datuak ehunekotan)

Azken urtean lan egindako hilabete-kopurua

Banaketa Eragina

Urte osoa 33,1 0,86-11 hilabete 18,5 4,96 hilabete baino gutxiago 16,7 21,3Bat ere ez 31,8 15,7GUZTIRA 100 2,1


Mantentze-pobreziaren kasuan familiaren tamainak behera egin ahala problematiken eraginak gora egiten badu, metatze-pobreziako mailak familien tamainaren araberakoak dira argi eta garbi eta, batez ere, familia ugariek jasaten dituzte. Izan ere, batez bestekoaren gainetik dauden metatze-pobreziako mailak 4 kide edo gehiagoko familien artean agertzen dira nagusiki. Horrela, 3 kide edo gutxiagoko familien artean tasa %1,6-1,7koa da, 4 edo 5 kideko familietan %2,4ra igotzen da eta, azkenik, tasarik handiena 6 kide eta gehiagoko familietan agertzen da (%6,5ekoa hain zuzen ere).

Ikuspegi orokor batetik, metatze-arazoak dituztenen %52,8 familia ugariak (lau kide edo gehiagokoak) dira.

59

58. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina familiaren tamainaren


Familiaren tamaina Banaketa EraginaPertsona bakarra 13,3 1,72-3 pertsona 34,0 1,64-5 pertsona 39,8 2,46 pertsona edo gehiago 13,0 6,5GUZTIRA 100 2,1


Tamainarik handieneko familien kasuan, aztertutako problematika, zalantzarik gabe, adin-txikikoen kopuru handiagoak dakartzan zailtasun handiagoei lotuta agertzen da. Ondorioz, 14 urtetik beherako pertsonen kopuruak gora egin ahala metatze-pobreziako tasek ere gora egiten dute nabarmen. Horrela, 14 urtetik beherako hiru pertsona edo gehiago dituzten familien %11 egoera honetan daude. 14 urtetik beherako pertsona bat edo bi dituzten familien kasuan, tasa %4,2koa da eta 14 urtetik beherakorik ez dutenen kasuan berriz, %1,5ekoa.

Dena den, datuek erakusten dutenez, 14 urtetik beherakoen kopurua ez ezik pertsona horien presentzia bera da diskriminatzailea, elementu diferentzial gisa, metatze-pobreziako tasen areagotzean.

Ezin dugu ahaztu, edonola ere, 14 urtetik beherako pertsonak dituzten familiek gutxiengoa osatzen dutela egungo Euskadin. Ondorioz, metatze-pobreziako egoeran dauden familia gehienek ez dute 14 urtetik beherako haurrik (guztizkoaren %55,3k hain zuzen ere).

59. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina 14 urtetik beherako

pertsona-kopuruaren arabera(Datuak ehunekotan)


Banaketa Eragina

Bat ere ez 55,3 1,5Bat edo bi 40,7 4,2Hiru edo gehiago 4,0 11,0GUZTIRA 100 2,1


60

45 urtetik beherako pertsonak buru dituzten familien artean, 14 urtetik beherakorik gabeko familien metatze-pobreziako tasa ere igo egiten da nabarmen (%4,2koa da, hau da, 14 urtetik beherako haur bat edo bi dituzten familien %3,5ekoa baino handixeagoa) baina, hala ere, familiako adin-txikikoen kopurua pobrezia-mota honi lotutako arrisku-faktorea dela ikus daiteke berriz ere. Horrela, metatze-pobreziaren eragina %14,3ra iristen da 14 urtetik beherako hiru haur edo gehiago dituzten familietan.

Orokorrean gertatzen ez den bezala, gainera, metatze-pobreziako egoeran dauden familien artean adin-txikikoak dituzten gehienak 45 urtetik beherakoak dira (%56,1 hain zuzen ere).

60. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina 14 urtetik beherako

pertsona-kopuruaren arabera45 urtetik beherako biztanleria

(Datuak ehunekotan)


Banaketa Eragina

Bat ere ez 43,9 4,2Bat edo bi 47,9 3,5Hiru edo gehiago 8,2 14,3GUZTIRA 100 4,0


3.4. Metatze-pobreziaren ezaugarriak

Metatze-pobreziaren eduki erreala ezaugarritzeko, ondare-baliabideei dagokienez biztanleriaren gainerakoarekiko muturreko desberdintasun batekin agertzen dela adierazi behar dugu lehenik eta behin. Horrela, talderik desfaboratuenetan, per capita ondare-baliabideen batez bestekoa 1.022.540 pezetakoa da, hau da, biztanleriaren bitarteko bi taldeen baliabideen %22,9 (hauek maila honetan defizit batzuk agertzen badituzte ere) eta ongizate-egoeran dagoen eta gehiengoa osatzen duen taldearen %7,5 besterik ez.

Informazioa berbera GGD baliokidetasunaren arabera kontuan hartuta, aldea txikixeagoa izango litzateke. Horrela, talde behartsuen GGD unitate baliokide bakoitzeko 2.353.669 pezetako kopurua bitarteko taldeen ondarearen %28,2 eta ongizate-egoeran daudenen ondarearen %10,3 izango litzateke.

61

61.a TAULABatez besteko ondare-baliabideak metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera

Oinarria: per capita datuak(Pezetatan)

Pobrezia-egoeran dauden

taldeak

Bitarteko maila batean dauden

taldeak

Ongizate-egoeran dauden

taldeakPer capita baliabideen maila 1.022.540 4.456.725 13.640.371Behartsuen taldeen baliabideak ondoko taldeekiko (%):

100,0 22,9 7,5


61.b TAULABatez besteko ondare-baliabideak metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera

Oinarria: GGD baliokidetasuna(Pezetatan)

Pobrezia-egoeran dauden

taldeak

Bitarteko maila batean dauden

taldeak

Ongizate-egoeran dauden

taldeakPer capita baliabideen maila 2.353.669 8.333.411 22.795.125Behartsuen taldeen baliabideak ondoko taldeekiko (%):

100,0 28,2 10,3


Etxebizitzari dagokionez, hona hemen azpimarratu beharreko datu bat: metatze-pobreziako egoeran dauden familia gehienek ez dute etxebizitzarik jabetzan (%62,8k hain zuzen ere). Familia hauen %43,6 alokairu-egoeran daude eta %19,2 berriz, lagatako etxebizitza batean bizi dira. Gainerako taldeetan ordea, jabetza da nagusi; hain zuzen ere, proportzioa %71,6tan kokatzen da bitarteko taldeetan eta %98,5era iristen da ongizate-egoeran dauden familien kasuan.

62. TAULAEtxebizitza edukitzeko moduen banaketa metatze-pobreziarekiko egoeraren

arabera(Portzentaje bertikalak)

Etxebizitza edukitzeko moduak

Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-egoeran

Ordaindutako jabetza 29,2 55,7 79,8Ordaindu gabeko jabetza 8,0 15,9 18,6Alokairua 43,6 22,1 1,1Lagatakoa, doakoa 19,2 6,2 0,4Partekatua 0,1 GUZTIRA 100 100 100


62

Etxebizitzaren instalazioei dagokienez, metatze-pobreziako egoeran ez dauden ia familia guztiek ur beroa, instalazio elektrikoa, komuna eta bainuontzia edo dutxa dute. Familia behartsuek arlo honetan dituzten gabeziak, urriak izanik ere, kontuan hartu beharrekoak dira. Horrela, familia hauen %1,4ri instalazio elektrikoa falta zaie, %2ri komuna, %9,4ri bainuontzia edo dutxa eta %11,6ri ur beroaren instalazioa.

Pobrezia-egoeran ez dauden familiekiko desberdintasunik garbienak ordea, etxebizitzaren kalitateari lotutako aldagai orokorragoetan agertzen dira, hala nola hezetasun-gabezian, azalera erabilgarrian edo zarata-gabezian. Halaber, aldagai horiek desberdintzen dituzte garbien metatze-pobreziari dagokionez definitutako hiru egoera-motak (pobrezia-egoeran, bitarteko egoeran eta ongizate-egoeran daudenak). Adibidez, ongizate-egoeran dauden familien etxebizitzen artean, hezetasun-arazoak dituztenak %3,5 besterik ez dira baina portzentajea %17,2ra igotzen da bitarteko taldeetan eta %61,7ra iristen da familia behartsuen kasuan. Etxebizitzaren tamaina txikiagatiko arazoen kasuan ere joera berbera da (halako arazoak dituztenen portzentajea %9,7koa da ongizate-egoeran dauden familien kasuan, %37,2koa bitarteko taldeetan eta %60,6ra iristen da familia behartsuetan) eta gauza bera gertatzen da zaratei eta poluzioari dagokionez (arazo hauek dituztenen portzentajea %15,4koa da ongizate-egoeran dauden familien artean, %28,3koa bitarteko taldeen artean eta %52,2koa familia behartsuetan).

63. TAULAEtxebizitzaren instalazioei lotutako metatze-pobreziaren adierazleak

metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera(Gabeziak dituzten familien portzentajea)

Falta zaiena: Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-egoeran

Ur beroaren instalazioa 11,6 1,0 0,0Instalazio elektrikoa 1,4 0,2 0,0Komuna 2,0 0,1 0,0Bainuontzia edo dutxa 9,4 1,2 0,1Hezetasunik gabeko etx. 61,7 17,2 3,520 m²/perts.-ko azalera 60,6 37,2 9,7Zarata eza 52,2 28,3 15,4


Ekipamendu-mailari dagokionez antzeko egoera bat deskriba daiteke. Zenbait kasutan, funtsezko desberdintasuna behartsuen eta behartsuak ez direnen artekoa da. Horrela, oinarrizko ekipamendu batzuen kasuan (hala nola sukaldea, garbigailua edo koloretako telebista), ia ez da gabeziarik ageri behartsuak ez diren taldeetan. Familia behartsuetan aldiz, eragina oso urria izanik ere, gabeziak handiagoak dira (sukalde-gabeziaren portzentajea %0,5era besterik ez da iristen baina garbigailu-gabeziaren kasuan %3,4ra eta koloretako telebistaren gabeziaren kasuan berriz, %7,6ra).

63

Bestelako ekipamenduei dagokienez aldiz, aldeak ikaragarriak dira ongizate-egoeran dauden familien eta gainerakoen artean, bai eta bitarteko taldeen eta familia behartsuen artean ere. Desberdintasunik handienak ondoko ekipamenduei lotutako arrazoi ekonomikoengatiko gabezia-mailetan ikusten dira: labea edo mikrouhin-labea (%17,1eko gabezia familia behartsuetan, %6,3koa bitarteko taldeetan eta %0koa ongizate-egoeran daudenetan), musika-katea (%34,5, %16,8 eta %2,9ko portzentajeak hurrenez hurren), bideoa (%37,3, %15,2 eta %2,2) edo ontzi-garbigailua (%75, %24,9 eta %6,1).

64. TAULAEtxebizitzaren ekipamenduei lotutako metatze-pobreziaren adierazleak

metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera(Arrazoi ekonomikoengatiko gabeziak dituzten familien portzentajea)

Falta zaie (arrazoi ekonomikoengatik):

Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-egoeran

Hozkailua 0,0 0,0 0,0Sukaldea 0,5 0,1 0,0Garbigailua 3,4 0,6 0,0Labea edo mikrouhin-labea 17,1 6,3 0,0Ontzi-garbigailua 75,0 24,9 6,1Koloretako telebista 7,6 0,6 0,0Bideoa 37,3 15,2 2,2Musika-katea 34,5 16,8 2,9


Familia-mota desberdinen arteko desberdintasunak bereziki esanguratsuak dira gabezia-alderdi hauek oro har aztertzen ditugunean. Horrela, etxebizitzak instalazio eta ekipamendu egokietan duen mailari buruzko adierazle sintetiko bat erabilita ikus daitekeenez, ongizate-egoeran dauden taldeen %100ek instalazio eta ekipamendu egokiak dituzte edo, gehienez ere, arazo txikiren bat dute. Bitarteko taldeetan berriz, arazo larriren bat duten familien proportzioa %43,4ra iristen da. Azkenik, azpimarratu beharra dago pobrezia-egoeran dauden familien %100ek dituztela alderdi honi lotutako oso arazo larriak.

65. TAULAEtxebizitza-arazoen (instalazioak eta ekipamenduak) adierazle sintetikoa

metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera(Portzentaje bertikalak)

Etxebizitza-arazoak Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-egoeran

Oso larriak 100,0 5,6Larriak 37,8Ez hain larriak 32,4 35,8Arazorik gabe 24,2 64,2GUZTIRA 100 100 100


64

Arestian adierazitako datu objektiboak bat datoz erabat familien pertzepzio subjektiboarekin. Zentzu honetan, etxebizitzaren erosotasun-mailaren balorazioa familia bakoitzak metatzeari lotutako pobrezia/ongizate continuumean duen mailaren arabera oso desberdina dela ikus daiteke.

Zehazki, etxebizitzaren baldintzak eskasak edo erabat desegokiak dira metatze-pobreziako egoeran dauden familien %94,1entzat (%57rentzat eskasak eta %37,1entzat erabat desegokiak); bitarteko egoeran dauden familien eta ongizate-egoeran daudenen proportzioa berriz, %15,9koa eta %1,8koa da hurrenez hurren. Era berean, ongizate-egoeran dauden familien %65,2ren erosotasun-maila erabat egokia da baina proportzioa %33,9ra jaisten da bitarteko taldeetan eta desagertu egiten da metatze-pobreziako egoeran dauden familien kasuan.

66. TAULAEtxebizitzaren erosotasun-maila metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera

(Portzentaje bertikalak)

Erosotasun-maila Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-egoeran

Erabat desegokiak 37,1 1,6Eskasak 57,0 14,3 1,8Hobetzekoak 5,8 50,2 33,0Egokiak 33,9 65,2GUZTIRA 100 100 100


65

4. POBREZIA OBJEKTIBOA ETA SUBJEKTIBOA

Txostenean zehar, mantentze-pobreziari buruzko atalean, arrisku-egoerak aipatu ditugu nagusiki, pobreziako edo ongizate-gabeziako egoera errealak baino gehiago. Ildo honetan, nabarmena den bezala, familia batek une jakin batean pobrezia-atalasetik edo ongizate-atalasetik beherako diru-sarrerak izateak ez du nahitaez esan nahi pobrezian edo ongizate-gabeziako egoera batean bizi denik. Diru-sarreren gabezia, aldi baterako behintzat, hainbat baliabiderekin ordezka daiteke, metatutako ondarearen edo kredituaren bidez batez ere.

Pobrezia-maila objektiboak eta biztanleriak bere errealitateaz duen pertzepzioa konparatuta, bi adierazle horien artean zalantzarik gabe korrelazio nabarmena dagoela ikusten dugu. Adibidez, objektiboki pobrezia larriko arriskuan dauden familia gisa definitutakoen %9 eta ongizate-gabeziako arriskuan sailkatutakoen %17 soilik sentitzen dira maila eroso batean. Ongizate-mailen gainetik kokatutako familien artean ordea, proportzioa %57,7ra iristen da.

Bestalde, ikusi dugun bezala ongizate-egoeran dauden familia gehienak eroso sentitzen badira, gutxieneko ongizate-mailei eusteko beharrezkoak diren diru-sarrerak lortzeko arazoak dituzten gehienek moldatzen direla esaten dute besterik gabe (%68,3k hain zuzen ere).

Dena den, alderdirik azpimarragarriena maila objektiboen eta pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden pertsonen pertzepzio subjektiboaren arteko nolabaiteko desadostasuna da. Familia hauen artean, %45,7k soilik ikusten dute nork bere burua, gutxienez, zertxobait behartsutzat; %45,2k moldatzen direla diote eta %9k egoera erosoan daudela uste dute.

67. TAULAPobrezia-egoeren autopertzepzioa mantentze-pobreziarekiko egoera

objektiboaren arabera(Portzentaje bertikalak)

Autopertzepzioa Pobrezia larria Ez behartsuak-ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Behartsua edo oso behartsua 21,0 4,7 0,5Behartsu samarra 24,7 10,0 1,8Moldatzen da 45,2 68,3 40,0Erosoa, oparoa edo aberatsa 9,0 17,0 57,7GUZTIRA 100 100 100


66

Desadostasun horren zentzua baloratzeko garaian, kontuan hartu behar da diru-sarrerak txikiagoak diren heinean norberarekiko exijentzia-maila ere txikiagoa izateak norberaren errealitatearen pertzepzio-mailak baldintzatzen dituela. Horrela, bizitzeko edo hilabetearen amaierara iristeko beharrezkoa denari buruzko pertzepzioak behera egiten du sistematikoki ongizate-eskalan behera egiten den heinean.

Testuinguru honetan, oso deigarria da ongizate-maila bakoitzean oinarrizko beharrak betetzeko adierazitako batez besteko gutxieneko diru-sarrera batez ere ongizate-eskalan aurretik dagoen taldeak hilabetearen amaierara iristeko (ongizate-behar orokorrak betez) beharrezkotzat hartzen duenaren antzekoa izatea. Goiko mailan dagoen taldearentzat pobrezia-gutxienekoa dena, eskalan aurretik dagoen taldearentzat ongizate-gutxienekora hurbiltzen da.

Hau bereziki nabarmena da datuak GGD unitate baliokidearen arabera aztertzen badira. Izan ere, pobrezia larriko arriskuan dauden familiek hilabetearen amaierara iristeko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera gisa finkatzen duten unitate baliokide bakoitzeko 78.328 pezetako kopuruak doi-doi gainditzen du ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familiek oinarrizko beharrak betetzeko gutxieneko diru-sarrera gisa finkatzen duten 75.953 pezetakoa. Era berean, familia hauek hilabetearen amaierara iristeko gutxieneko gisa finkatutako 96.194 pezetako kopurua oso txikia da ongizate-egoeran dauden familiek oinarrizko beharrak betetzeko gutxieneko gisa adierazten duten 108.755 pezetakoarekin konparatuta.

68.a TAULAGutxieneko diru-sarreren adierazle ekonomikoak mantentze-pobreziarekiko

egoera objektiboaren arabera(Pezetatan)

Oinarria: per capita datuakDiru-sarreren adierazleak Pobrezia larria Ez behartsuak-

ongizate-gabeziaOngizate-egoeran

Batez besteko diru-sarrera erreala 43.675 69.643 130.401

Oinarrizko beharrei aurre egiteko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera

46.783 52.908 58.054

Hilabetearen amaierara iristeko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera

59.263 67.366 76.138


67

68.b TAULAGutxieneko diru-sarreren adierazle ekonomikoak mantentze-pobreziarekiko

egoera objektiboaren arabera(Pezetatan)

Oinarria: GGD baliokidetasunaDiru-sarreren adierazleak Pobrezia larria Ez behartsuak-

ongizate-gabeziaOngizate-egoeran

Batez besteko diru-sarrera erreala 56.243 99.908 251.157

Oinarrizko beharrei aurre egiteko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera

61.268 75.953 108.755

Hilabetearen amaierara iristeko beharrezkoa den gutxieneko diru-sarrera

78.328 96.194 143.018


Gainera, mantentzeari lotutako pobrezia/ongizate continuumean definitutako taldeen arteko desberdintasunak garbiago ageri dira zerikusia duten bestelako adierazle subjektiboak erabiliz gero. Horrela, pobreziako arrisku-egoeran dauden familien artean, %48,5ek hilabetearen amaierara nekez edo oso nekez iristen direla diote (%92,6k gutxienez nekez). Ongizate-atalasetik behera kokatutako familia gehienek –%51,8k– neurri batean nekez iristen direla diote (%24,8k berriz, erraz iristen direla adierazten dute). Azkenik, ongizate-egoeran dauden familien %65,7k erraz samar iristen direla diote.

Beraz, pobreziaren neurketari hertsiki lotutako adierazle subjektibo honi jarraiki (Anberesko CSP metodologia, neurri handi batean, adierazle honetan oinarrituta eraikia da), mantentzeari lotutako pobrezia/ongizate continuumean definitutako egoera objektiboek, pobrezia gainditzeko eta lortu nahi diren ongizate-mailetara iristeko benetako ahalmenaren arabera, zehaztasun handiz bereizten dute biztanleria.

69. TAULAHilabetearen amaierara iristeko ahalmenaren autopertzepzioa

mantentze-pobreziarekiko egoera objektiboaren arabera(Portzentaje bertikalak)


Ongizate-egoeran

Nekez edo oso nekez 48,5 23,4 7,3Neurri batean nekez 44,1 51,8 27,0Erraz samar 6,2 21,4 40,0Erraz edo oso erraz 1,2 3,4 25,7GUZTIRA 100 100 100


68

Metatze-pobrezia objektiboaren eta pobreziaren pertzepzio subjektiboaren arteko lotura-maila mantentze-pobreziaren kasuan baino askoz garbiago ageri da. Horrela, pobrezia objektiboko egoeran dauden familien %60,2k behartsuak direla uste dute. Portzentajea %14,4ra jaisten da bitarteko mailetan eta %3ra ongizate-egoeran dauden familien artean.

70. TAULAPobrezia-egoeren autopertzepzioa metatze-pobreziarekiko egoeraren arabera

(Portzentaje bertikalak)Autopertzepzioa Pobrezia Bitarteko maila Ongizate-

egoeranBehartsua edo oso behartsua 33,2 4,6 ,8Behartsu samarra 27,0 9,8 2,2Moldatzen da 39,8 60,7 41,0Erosoa, oparoa edo aberatsa 24,8 56,1GUZTIRA 100 100 100


Faboratu/desfaboratu continuumean definitutako familien autopertzepzioari dagokionez, ikusten diren joerak antzekoak dira. Horrela, metatze-pobrezian dauden taldeen artean, %75,4k desfaboratutzat edo oso desfaboratutzat hartzen dute nork bere burua. Portzentajea %18,2ra jaisten da bitarteko mailetan eta %4,7ra ongizate-egoeran daudenetan.

Hortaz, metatze-pobreziako egoeraren adierazle objektiboa baliagarria da pobrezia-mota honen gutxi gorabeherako eragina neurtzeko. Nolanahi ere, adierazle subjektiboei nabarmen hurbiltzen zaie.

71. TAULAFaboratu/desfaboratu continuumari lotutako autopertzepzioa

mantentze-pobreziarekiko egoera objektiboaren arabera(Portzentaje bertikalak)


Ongizate-egoeran

Desfaboratua edo oso desfaboratua 75,4 18,2 4,7Neurri batean desfaboratua 22,5 39,1 23,0Faboratu samarra 2,1 31,6 43,3Faboratua edo oso faboratua 11,1 29,0GUZTIRA 100 100 100


69

Beraz, antzemandako desadostasunak gorabehera, erabilitako mantentze-pobreziaren eta metatze-pobreziaren adierazleak pobreziaren fenomenoaren neurketarekin eta biztanleek fenomeno honetaz duten pertzepzioarekin funtsean bat datozela esan daiteke.

Horren arabera, pobrezia-egoera guztien eragina kontuan hartzen badugu, Euskadiko 46.743 familiak pobreziako arrisku-egoera motaren bat jasaten dutela egiaztatuko dugu (datu hertsiki objektiboak emanez). Beraz, pobreziaren eragina, bere edozein formatan, %6,8koa da gure Autonomia Erkidegoko familietan.

Bitarteko egoerak, hau da, pobrezia larriko egoeretatik eta erabateko ongizateko egoeretatik urrun daudenak (mantentze-dimentsioetan zein metatze-dimentsioetan), 62.138 familietan agertzen dira (Autonomia Erkidegoko familien %9tan hain zuzen ere).

Ongizatetik hurbileko egoera batean 222.499 familia daude, hots, guztizkoaren %32,3. Dena dela, hauen artean estuasun-egoera txikiren bat ere agertzen da.

Gainerako familiak, 356.847 familia zehazki (guztizkoaren %51,9), egoera erabat egokian daude onartutako gutxieneko ongizate-mailekiko, bai mantentze-dimentsioei, bai metatze-dimentsioei dagokienez.

72. TAULAPobreziako edo ongizate-gabeziako amaierako adierazleak

(mantentzea eta metatzea)(Datu absolutuak eta eragin-mailak ehunekotan)

Adierazleak Datu absolutuak

Eragina (%)

Pobreziari lotutako arazoren bat 46.743 6,8Ongizatea lortzeko arazoak (mant. eta met.) 62.138 9,0Ongizatetik hurbil (arazo txikiak, mant./met.) 222.499 32,3Erabateko ongizatea 356.847 51,9


70

Aurreko datuek pobreziako errealitate objektiboak eta potentzialak islatzen dituzte. Mantentze-pobrezia aipatzean ikusi bezala ordea, erabat finkatutako izatezko errealitateen ordez arrisku-egoera objektiboak dira, kasu jakin batzuetan bederen. Hori dela eta, komeni da datuak zehaztea eta, horretarako, errealitatearen elementu objektiboak eta pertzepzio subjektiboak batera kontuan hartzea.

Ildo honetan, mantentze-pobreziaren errealitatea gaur egun oinarrizko behartzat hartzen dituztenak ere betetzen ez dituzten arrisku-taldeetara muga litekeela pentsatuko bagenu, deskribatutako egoera (oinarrizko beharrak betetzeko diru-sarrera urriak pobrezia-arriskuko testuinguru batean) euskal familien %2,4k besterik jasaten ez dutela ondorioztatuko genuke. Proportzio hau mantentze-pobrezia larriko egoerek gure Autonomia Erkidegoan duten benetako eraginaren adierazle on bat izan liteke, antzemandako arrisku-egoeren multzoa (ikusi dugun bezala %5,5era iristen dena) alde batera utzita.

Adierazitako proportziotik abiatuta, mantentze-pobreziak eta metatze-pobreziak batera duten eraginari buruzko adierazle zuzendu bat kalkula dezakegu. Horretarako, mantentze-pobreziako arrisku-egoeran egonik ere dituzten diru-sarrerekin oinarrizko beharrak betetzen dituztela dioten familiak neurketa honetatik kanpo geratuko dira.

Horren arabera, Autonomia Erkidegoko 28.081 familiak (%4,1ek) aztertutako pobrezia-motaren bat jasaten dute (adierazle objektiboen arabera proportzioa %6,8koa izanik).

Adierazitako pobreziaren zifra, beraz, gaur egun behartsuak edo oso behartsuak diren pertzepzioa duten euskal familien %2,6ko proportzioaren eta gutxienez behartsu samar izatearen pertzepzioa duten familien %7,6koaren artean kokatuta dago.

71

5. POBREZIA-FENOMENOEN LURRALDE-ERAGINA

Euskadiko pobreziaren arazoak lurralde-mailako eta eskualde-mailako dimentsio nabarmen bat du, jarraian laburki aztertuko duguna hain zuzen ere.

5.1. Lurralde-alderdiak

Mantentze-pobreziari dagokionez, problematika gehienak Bizkaian biltzen direla ikus daiteke, bai espero diren ongizate-mailak ez lortzeko arriskuari lotutakoak (%64,1), bai –are nabarmenago– pobrezia larriaren eraginari lotutakoak (%72). Gipuzkoak ongizate-gabeziako egoeren %25,8 eta pobrezia-arriskuko errealitateen %22,7 biltzen ditu. Azkenik, Arabaren pisua oso txikia da (ongizate-gabeziako egoera guztien %10,1 eta pobrezia larriko egoeren %5,3).

73. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa Lurralde

Historikoaren araberaMantentze-pobrezia(Datuak ehunekotan)

Lurralde Historikoa Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Araba 5,3 10,1 15,3Gipuzkoa 22,7 25,8 34,3Bizkaia 72,0 64,1 50,4EAE 100 100 100


Logikoa den bezala, talderik behartsuenen artean Bizkaiak duen pisu nagusia Autonomia Erkidegoan duen pisu demografikoaren ondorioa da (izan ere, ongizate-maila altuko egoeretan ere pisu handiena duen lurraldea da, guztizkoaren %50,4ra besterik iristen ez bada ere) baina bai eta pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-mailen eragin erlatibo handiagoaren ondorioa ere. Ildo honetan, Bizkaia lehen postuan kokatuta dago bai pobreziako arrisku-egoeren eraginari (%7,3), bai ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eraginari (%34) dagokionez.

Bi kasuetan, Bizkaia Autonomia Erkidegoko gainerako lurraldeetatik nabarmen urruntzen da. Horrela, ongizate-gabeziako arrisku-egoerei dagokienez, Bizkaiak 10 puntu baino gehiagotan gainditzen du Gipuzkoa eta Arabaren proportzioa (antzekoa bi kasuetan, %23,4koa eta %21ekoa hurrenez hurren).

Zifra erlatiboetan, desberdintasunak are nabarmenagoak dira mantentze-pobrezia larriaren eraginari dagokionez. Izan ere, Bizkaiko tasa (%7,3koa) Gipuzkoako tasaren ia bikoitza da (%3,9koa) eta Arabakoaren hirukoitza baino handiagoa (%2,1ekoa).

72

Azken batean, mantentze-pobreziari lotutako problematiken eraginari dagokionez, Bizkaia Euskadiko batez bestekoaren gainetik dago argi eta garbi. Araba eta Gipuzkoaren kasuan aldiz, alderantziz gertatzen da.

74. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina Lurralde

Historikoaren araberaMantentze-pobrezia(Datuak ehunekotan)

Lurralde Historikoa Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Araba 2,1 21,0 79,0Gipuzkoa 3,9 23,4 76,6Bizkaia 7,3 34,0 66,0EAE 5,5 28,8 71,2


Metatze-pobreziari buruzko datuek joera berberak uzten dituzte agerian, Bizkaian pobrezia-egoeren kontzentrazioa are handiagoa bada ere (guztizkoaren %75,4). Zifra erlatiboetan, metatze-pobreziak Bizkaian duen eragina (%3koa) Gipuzkoan eta Araban duena baino askoz handiagoa da (%1,5ekoa eta %0,4koa hurrenez hurren).

75. TAULAMetatze-pobreziako problematiken banaketa eta eragina Lurralde Historikoaren


Lurralde Historikoa Banaketa EraginaAraba 2,5 0,4Gipuzkoa 22,0 1,5Bizkaia 75,4 3,0EAE 100 2,1


73

5.2. Eskualde-alderdiak

Mantentze-problematikak eskualde-mailan aztertuta, pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako egoerek Euskadin duten eragin geografikoa argiago zehaztu daiteke. Horrela, Lurralde Historiko bakoitzaren barneko errealitateak oro har heterogeneo samarrak direla esan daiteke.

Bizkaian adibidez, mantentzeari lotutako pobreziako eta ongizate-gabeziako problematiken proportzioa Euskadiko batez bestekoa baino askoz txikiagoa da eskualde batzuetan, hala nola Eskuinaldean eta Durangaldean. Eskuinaldearen kasuan, bertako tasak (%3,9koa pobrezia larriari dagokionez eta %23,3koa ongizate-gabeziari dagokionez) Gasteiz eta Deba Garaiko eskualdeek soilik gainditzen dituzte nabarmenki. Gauza bera gertatzen da Durangaldearen kasuan ongizate-gabeziako tasari dagokionez (%23,9koa). Pobrezia larriari dagokion tasa ordea, handixeagoa da (%5,3koa hain zuzen ere).

Bizkaia-Kosta bitarteko puntu batean kokatuta dago. Izan ere, ongizate-gabeziako tasa Euskadiko batez bestekoa baino handiagoa da (%31,5ekoa) eta pobrezia-tasa aldiz, batez besteko hori baino txikiagoa (%4,9koa).

Orain arte aipatutako eskualdeen egoera oso desberdina da Ezkerraldeko eta Bilboko udalerriko problematiken eraginaren aldean. Bi eskualde horietan agertzen dira Euskadiko arrisku-mailarik handienak, bai pobrezia larriari (%8,9ko tasa Bilbon eta %8,3koa Ezkerraldean), bai, eta batez ere, ongizate-gabeziari (%38,9koa Ezkerraldean eta %37,2koa Bilbon) dagokionez.

Gainerako lurralde historikoetan, pobrezia larriko egoeren zein ongizate-gabeziakoen eraginari dagokionez bi egoera bereiz ditzakegu, bi kasuetan tasak beti Euskadiko batez bestekoa baino txikiagoak badira ere. Lehen kasuan, Arabako Aiarako eskualdea eta Gipuzkoako Donostialdea, Tolosa-Goierri eta Deba Behereko eskualdeak bitarteko egoera batean kokatzen dira Euskal Autonomia Erkidegoko eskualde faboratuenen eta desfaboratuenen artean. Donostialdeko mailak Eskuinaldekoen oso antzekoak dira (%23,2 ongizate-gabeziari dagokionez eta %3,9 pobrezia larriari dagokionez). Aipatutako gainerako eskualdeetan, oro har, tasak handixeagoak dira, Durangaldekoen antzekoak hain zuzen ere.

Bigarren kasuan berriz, Gasteiz eta Deba Garaiko eskualdeetan pribilejiorik handieneko egoerak azpimarratu behar dira. Horrela, Euskal Autonomia Erkidegoaren testuinguruan, oso tasa txikiak ematen dituzte bai pobrezia larriari (%2tik behera), bai ongizate-gabeziari (%20ko tasa doi-doi gainditzen dute) dagokionez.

74

76. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eragina eskualdearen

araberaMantentze-pobrezia(Datuak ehunekotan)

Eskualdea Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Gasteiz 1,7 20,4 79,6Aiara 4,5 24,9 75,1Eskuinaldea 3,9 23,3 76,7Bilbo 8,9 37,2 62,8Ezkerraldea 8,3 38,9 61,1Bizkaia-Kosta 4,9 31,5 68,5Durangaldea 5,3 23,9 76,1Donostialdea 3,9 23,2 76,8Tolosa-Goierri 5,2 24,2 75,8Deba Garaia 1,1 20,7 79,3Deba Beherea 4,8 26,4 73,6EAE 5,5 28,8 71,2


Ikuspegi kuantitatiboago batetik, bolumen demografiko handiko bi eskualdetan (Bilbon eta Ezkerraldean) agertzen diren pobreziako eta ongizate-gabeziako arrisku-maila handietan datza aztertutako Euskadiko problematiken proportzio esanguratsu bat bi eremu hauetan biltzearen arrazoia. Zehazki, eskualde hauetan pobrezia-arriskuari lotutako problematiken %47,7 eta ongizate-gabeziako arriskuari lotutako problematiken %56,7 biltzen dira. Eskuinaldea barne hartzen badugu, aztertutako bi problematika-moten %50etik gora Bilboko eragin-eremuan biltzen direla ikusiko dugu.

Problematika hauen beste %20-25 Donostialdean eta Gasteizko eskualdean biltzen dira (%25,3 ongizate-gabeziako arazoen kasuan eta %18,6 pobrezia larriko egoeren kasuan). Hortaz, aztertutako estuasun-egoerak hiri-esparruetan agertzen dira batez ere.

75

77. TAULAPobrezia larriko eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa eskualdearen

araberaMantentze-pobrezia(Datuak ehunekotan)

Eskualdea Pobrezia larria Ongizate-gabezia Ongizate-egoeran

Gasteiz 3,7 8,4 13,3Aiara 1,6 1,7 2,1Eskuinaldea 5,2 5,9 7,8Bilbo 28,2 22,4 15,3Ezkerraldea 28,5 25,3 16,1Bizkaia-Kosta 4,8 6,0 5,3Durangaldea 5,3 4,6 5,9Donostialdea 14,9 16,9 22,6Tolosa-Goierri 5,0 4,4 5,6Deba Garaia ,6 2,2 3,4Deba Beherea 2,2 2,4 2,7EAE 100 100 100


Pobreziari lotutako problematikak hiri-eremuetan biltzen direla are garbiago ikusten da metatze-pobrezia aztertzean. Hala ere, kasu honetan bereziki deigarriena dena, egoera hauek Bilbon eta Ezkerraldean duten nagusitasuna da. Horrela, metatze-pobreziako egoeran daudenen %66,5 bi eskualde hauetako batean bizi dira (Donostialdean eta Gasteizko eskualdean %9,9 besterik ez). Bilbok eta Ezkerraldeak duten pisuaren ondorioz, bi eskualde hauetan arazoen kontzentrazio-mailak gora egiten du aztertutako estuasun-egoeren larritasuna handiagoa den heinean.

Aztertutako problematiken kontzentrazio handi hori lotuta dago, jakina, metatze-pobreziak Bilbon eta Ezkerraldean duen eragin handiagoari (%3,7koa eta %4,2koa hurrenez hurren). Bi eskualde hauetako tasak gainerako euskal eskualdeetakoak baino askoz handiagoak dira, Tolosa-Goierri eta Deba Behereko eskualdeen kasuan izan ezik (%3,5eko eta %2,8ko tasak hurrenez hurren). Izan ere, eskualde hauetan ere pobrezia-egoera horien eragina oso handia da.

Gainerako kasuetan, zifrak Euskadiko batez bestekoaren eta %1,5eko tasaren azpitik geratzen dira argi eta garbi, Eskuinaldea barne (%1,1eko tasarekin). Tasarik txikienak Bizkaia-Kostakoa (%0,6), Donostialdekoa (%0,9) eta, bereziki, Gasteizko eskualdekoa (%0,3) dira. Hortaz, Bilbo eta bere Ezkerraldearen eta Euskadiko gainerako hiri-eremu handien arteko desberdintasuna nabarmena da.

76

78. TAULAMetatze-pobreziaren banaketa eta eragina eskualdearen arabera

(Datuak ehunekotan)

Eskualdea Banaketa EraginaGasteiz 1,4 ,3Aiara 1,1 1,2Eskuinaldea 3,9 1,1Bilbo 30,0 3,7Ezkerraldea 36,5 4,2Bizkaia-Kosta 1,4 ,6Durangaldea 3,5 1,4Donostialdea 8,5 ,9Tolosa-Goierri 8,6 3,5Deba Garaia 1,6 1,2Deba Beherea 3,3 2,8EAE 100 2,1


77

6. POBREZIAREN ADIERAZLEEN AZKEN BILAKAERA

1986tik pobrezia-egoerek duten eraginari buruzko konparazio-datuak eskuragarri daudela eta, tarte garrantzitsu bat eskainiko diegu bilakaerari lotutako alderdiei.

Gai honi ekiteko, pobreziaren eraginari buruzko adierazle objektiboen bilakaera eta biztanleriak berak arazo hauez duen pertzepzioari lotutako adierazle subjektibo batzuen joeran gertatutako aldaketak aztertuko ditugu zehaztasun handi samarrez.

Halaber, azken hamar urteotan pobrezia-egoeren konfigurazioan antzemandako egitura-aldaketa garrantzitsu batzuk hartuko ditugu kontuan.

6.1. Adierazle objektiboak

Mantentze-pobreziarekin hasita eta eskuragarri dauden pobreziaren eta ongizate-gabeziaren adierazle objektiboak kontuan hartuta, hasiera batean joera kontraesankorrak ikus daitezke. Horrela, aurkako bi fenomeno handi ikus daitezke:

a) Alde batetik, ongizate-gabeziako arriskuari buruzko adierazleen beherakada garrantzitsu bat ikusten da.

Leyden-SPL metodoa nahiz Eusko Jaurlaritzak diseinatutako metodoa erabilita, ongizateari buruzko adierazleek hobera egiten dute nabarmen. Eusko Jaurlaritzak erabili ohi duen metodoaren arabera, egungo adierazlea euskal familien %28,8ra iristen da (1996an %31,6koa zen).

b) Bestetik, diru-sarrera baxuei, pobreziari eta pobrezia larriari buruzko ia adierazle guztiek gora egiteko joera, handiagoa edo txikiagoa, islatzen dute.

Eusko Jaurlaritzaren adierazlea erabilita, mantentze-pobrezia larriko arrisku-mailek gehikuntza bat islatzen dute 1996tik 2000ra bitartean (%4,6tik %5,5era hain zuzen ere). SPL metodoan ere gehikuntza bat antzematen da urte horien artean (%4,6tik %5,4ra), bai eta Europako metodoa erabilita ere (%11,7tik %12,5era, Caritasek erabiltzen duen metodo horren bertsioan hain zuzen ere). Era berean, Eurostatek diseinatutako metodo berriaren arabera, diru-sarrera baxuak dituzten familien proportzioak gora egiten du aldi horretan (%19,3tik %20,3ra).

78

79. TAULAPobreziako eta ongizate-gabeziako arriskuaren adierazle orokorren bilakaera

(1986-2000)(Eragin-mailak ehunekotan)

Pobreziako edo ongizate-gabeziako arriskuaren adierazleak

1986 1996 2000

Pobrezia larria (Caritas) - 1,2 1,1Pobrezia larria (Leyden-SPL) - 4,6 5,4Pobrezia larria (EJ) 4,9 4,6 5,5

Pobrezia (Europako metodoa, Caritas) 10,8 11,7 12,5Diru-sarrera baxuak (Eurostat) - 19,3 20,3

Ongizate-gabezia (Leyden-SPL) 20,8 22,2 17,0Ongizate-gabezia (EJ) 31,6 31,6 28,8

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996 eta 2000ko inkesta. EJren 1986ko inkesta

Arestian adierazitako joerak, euskal familietako pertsona nagusien lan-egituran antzemandako aldaketen eragina neutralizatu ondoren ere berresten dira. Horrela, alde batetik, ongizate-gabeziako arrisku-egoerek azken 14 urteotan etengabe behera egin dutela eta erabateko ongizate-egoeran dauden biztanleen kopuruak gora egin duela (%66,5 1986an eta %71,2 2000. urtean) ikus daiteke eta, bestetik, hobekuntza honekin batera azken lau urteotan gertatutako pobrezia larriko egoeren gorakada bat agertzen dela. Pobrezia larriko arriskuaren 2000. urteko tasa estandarizatuak (%5,5ekoak), 1996ko tasa (%4,2koa) ez ezik 1986koa (%4,7koa) ere gainditzen du. Hortaz, 1986tik 1996ra bitarteko bilakaera eten egin da.



Datu estandarizatuak: 2000ko lan-egituran oinarrituakPobreziako edo ongizate-gabeziako arriskuaren adierazleak

1986 1996 2000

Pobrezia larria (EJ) 4,7 4,2 5,5Ongizate-gabezia (EJ) 33,5 31,1 28,8Erabateko ongizateko egoerak (EJ) 66,5 68,9 71,2


79

Metatze-pobreziari buruzko indizearen bilakaerak ere pobrezia-egoerarik larrienen gorakada islatzen du. Horrela, PGDI 2000 inkestaren datuek 1996ko %1,6tik egungo %2,1erako igoera bat islatzen dute (1986ko tasaren antzekoa). Zifra estandarizatuetan emanda, tasa 1986koa baino txikixeagoa da (%2,1 eta %2,3koa hurrenez hurren), baina 1996koa baino nabarmen handiagoa (%1,5ekoa azken hau).



Datu orokorrak eta estandarizatuak: 2000ko lan-egituran oinarrituakMetatze-pobreziako arriskuaren adierazleak

1986 1996 2000

Metatze-pobrezia (EJ) 2,1 1,6 2,1Datu estandarizatuak 2,3 1,5 2,1


Dirudienez, beraz, 90eko hamarkadaren amaierako hazkunde ekonomikoko egoera tinkoak ongizate-gabeziako arrisku-mailen beherakada handia ekarri du baina, aldi berean, mantentze-pobrezia larriko arrisku-egoeren kopuruak gora egin du –fenomeno hau argi eta garbi islatzen dute pobrezia ikertzeko prozesuetan erabili ohi diren adierazle guztiek– eta metatze-pobreziaren eragina ere handiagoa da.

Hala ere, arestian adierazitako errealitatea argitu beharra dago. Izan ere, datuak familiei buruzkoak dira eta, honi dagokionez, ez da ahaztu behar azken urteotan pertsona bakarreko familien kopuruak gora egin duela nabarmen, biztanleriaren zahartze-prozesuaren jarraipenaren ondorioz eta beste hainbat fenomenoren ondorioz (dibortzioen eta banantzeen kopuruaren gorakada adibidez). Horrela, datuak biztanleria oinarritzat hartuta aztertzen baditugu, gorde beharreko ideia baikorragoa dela ikusiko dugu. Izan ere, mantentze-pobreziaren adierazleek behera egiten dute nabarmen (ez ordea metatze-pobreziaren adierazleek).

Beherakadarik deigarriena ongizate-gabeziako arrisku-tasarena da (%28,3koa 1996an eta %20,9koa gaur egun). Beste beherakada bat, neurrizkoagoa baina garrantzitsua hala ere, pobrezia larriaren tasarena da, %4tik %3,6rakoa hain zuzen ere. Metatze-pobrezia ostera, %1,8tik %2,6ra igotzen da. Kasu honetan, igoera familiei buruzko zifrek islatzen dutena baino handiagoa da.

80

82. TAULAPobreziaren adierazle orokorren bilakaera biztanleria osoan (1986-2000)

(Eragin-mailak guztizko biztanleriarekiko portzentajeetan)Pobreziako edo ongizate-gabeziako arriskuaren adierazleak

1996 2000

Pobrezia larria (EJ) 4,0 3,6Ongizate-gabezia (EJ) 28,3 20,9

Metatze-pobrezia 1,8 2,6


Ondorioz, pobrezia-tasetan ikusitako bilakaera negatiboak, mantentze-pobreziari dagokionez bederen, zerikusi handiagoa du tamaina txikiko familien (pertsona bakarrekoak bereziki, pobrezia-mota hori jasateko joera handiagoa baitute) gero eta pisu erlatibo handiagoarekin euskal biztanleriaren mantentze-pobreziaren eraginaren benetako gorakadarekin baino. Ez da gauza bera gertatzen metatze-pobreziaren kasuan, gora egiten baitu familien arabera nahiz biztanleriaren arabera neurtuta.

Dena dela, biztanleria-maila orokor honetan ere, mantentze-pobreziari buruzko datu guztiak ez dira onak. Zentzu honetan, mantentze-pobreziaren (eta ez, generikoki, arrisku-egoeren multzoaren) benetako eragina neurtzeko erabilitako adierazle zuzendua, hau da, pobrezia larriko arriskuan dagoen eta gaur egun oinarrizko beharrak betetzen ez dituela dioen biztanleriaren proportzioa hartzen badugu, azken urteotan hobekuntzarik izan ez dela ikusiko dugu. Horrela, 2000ko adierazlea 1996an emandako guztizko biztanleriaren %1,7ko proportzioan mantentzen da.

6.1.1. Pobreziaren profil berria

Familia-mailan antzemandako bilakaera negatiboaren aurrean, komeni da arazoaren jatorria zehazkiago aztertzea. Horretarako, lau aldagai-motatan oinarrituko gara: familia-talde mota, familiako pertsona nagusiaren sexua eta adina eta jardueraren araberako egoera.

Mantentze-pobreziarekin hasita, problematiken areagotzea –familiei dagokienez– ondoko faktoreei lotuta dagoela egiazta dezakegu:

81

a) Lehenik, mantentze-pobreziaren eraginaren areagotzea pertsona bakarrekin zerikusia duten problematiken gorakadari lotuta dagoela esan daiteke. Horrela, 1996an pobrezia larriko arriskuaren tasa %7,4koa zen eta 2000. urtean berriz, bikoiztu egin da (%14,8koa). Gainera, tasa hau 1986koa baino handiagoa da (%12,8koa).

Seme-alabarik gabeko bikoteen kasuan, tasa mantendu egiten da funtsean (zirkunstantzia hau bereizgarria izan da 1986-2000 aldian), seme-alabak dituzten bikoteen kasuan %2,6tik %2ra jaisten da eta guraso bakarreko familien kasuan berriz, %13tik %8ra. Honek, lehen kasuan, 1986tik aurrera jarraitu duen joera bat islatzen du eta, bigarrenean aldiz, 1986tik 1996ra bitarteko gora egiteko joera negatiboa hautsi du (1986an %6,6koa zen eta 1996an %13koa).

Pertsona bakarrek agertzen duten bilakaera negatiboa, ongizate-gabeziaren adierazlea aztertzean ere ikusten da. Izan ere, kasu honetan tasa %46,6tik %62,5era igo da azken lau urteotan, gainerako familia-moten kasuan ez bezala. Hauetan izandako beherakada esanguratsua handiagoa da, berriz ere, seme-alabak dituzten bikoteetan eta guraso bakarreko familietan.

Azken alderdi hau positiboa da, familia-mota guztietan (seme-alabak dituztenetan izan ezik) problematiken areagotzea agertzen duen 1986tik 1996ra bitarteko bilakaera hausten baitu. Hortaz, goranzko joera hori pertsona bakarren artean besterik ez da mantentzen 1996tik 2000ra bitartean. Gainerako kasuetan, tasak 1986koak baino txikiagoak dira, nabarmenki txikiagoak seme-alabak dituzten bikoteenak soilik badira ere (%29koa 1986an eta %15,4koa gaur egun).

83. TAULAMantentze-pobrezia

1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familia-talde motaren arabera(Datuak ehunekotan)

Familia-talde mota Pobrezia larria Ongizate-gabezia

1996 2000 Bilakaera 1996 2000 BilakaeraPertsona bakarrak 7,4 14,8 100,0 46,6 62,5 34,1Seme-alab. gabeko bik. 4,4 4,5 2,3 36,3 34,2 -5,8Seme-alabadun bikotea 2,6 2,0 -23,1 24,7 15,4 -37,7Guraso bakarreko fam. 13,0 8,0 -38,5 40,5 29,6 -26,9

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996 eta 2000ko inkesta.

82

b) Bigarren, pobrezia larriaren tasaren gorakada emakumezkoen pobrezia-tasaren bilakaera negatiboari lotuta dago. Izan ere, tasa hau 1996ko %9,8tik 2000ko %13,3ra igo da. Horrela, gizonezkoen kasuan ez bezala, 1986tik 1996ra bitarteko bilakaera ona hautsi egin da (tasa %12,9koa zen 1986an). Gizonezkoen artean, 1996an antzemandako beheranzko joera mantentzen da. Horrela, 1986an tasa %3,7koa zen, 1996an %3,3koa eta gaur egun berriz, %3koa.

Ongizate-gabeziako arrisku-egoerei dagokienez, bilakaera antzekoa da. Gizonezkoen artean antzemandako beheranzko joera areagotu egiten da (%29,6ko tasa 1986an, %27,6koa 1996an eta %21,6koa gaur egun) eta emakumezkoen kasuan aldiz, egoera hauen eraginak gora egiten du 1996tik 2000ra bitartean (%47,9tik %51,9ra), 1986tik 1996ra bitartean gertatu bezala hain zuzen ere (1986an tasa %44,5ekoa zen).


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren sexuaren arabera

(Datuak ehunekotan)Sexua Pobrezia larria Ongizate-gabezia

1996 2000 Bilakaera 1996 2000 BilakaeraGizonezkoa 3,3 3,0 -9,1 27,6 21,6 -21,7Emakumezkoa 9,8 13,3 35,7 47,9 51,9 8,4

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996 eta 2000ko inkesta

c) Pobrezia larriaren eraginak ordea, adinaren arabera gora egiten du modu homogeneo samar batean 1986tik 1996ra bitartean, 45 urtetik 54ra bitarteko pertsonak buru dituzten familien salbuespen bakarrarekin (kasu honetan behera egiten du). Nolanahi ere, igoera askoz handiagoa da 65 urtetik gorako pertsonen artean eta, batez ere, 35 urtetik beherakoen artean. Lehen kasuan, igoera neurrizko samarra da (pobrezia larriaren tasa 1996ko %5etik gaur egungo %6,4ra igo da) baina, bigarrenean, askoz deigarriagoa (1996ko %6tik gaur egungo %10,1era igaro da).

Guztiz alderantzizkoa gertatzen da ongizate-gabeziako arriskuaren kasuan. Izan ere, arrisku-tasek behera egiten dute, 65 urtetik gorako pertsonen salbuespen bakarrarekin (kasu honetan ongizate-gabeziako arriskuari buruzko tasa 1996ko %40,8tik egungo %45,1era igo da). Beherakadarik handienak 45 urtetik 64ra bitarteko pertsonen artean gertatzen dira.

83


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren adinaren arabera

(Datuak ehunekotan)Adina Pobrezia larria Ongizate-gabezia

1996 2000 Bilakaera 1996 2000 Bilakaera< 35 urte 6,0 10,1 68,3 36,7 32,0 -12,835-44 urte 4,1 5,0 22,0 28,3 24,2 -14,545-54 urte 3,7 2,4 -35,1 22,4 13,0 -42,055-64 urte 4,9 5,8 18,4 29,5 20,4 -30,8> 65 urte 5,0 6,4 28,0 40,8 45,1 10,5


d) Azkenik, pobrezia larriko tasak jardueraren araberako egoeraren arabera talde guztietan izan duen igoera azpimarratu behar da. Igoerarik deigarriena langabetuei dagokiena da. Izan ere, talde honetan pobrezia-tasak gora besterik ez du egin 1986tik (%28,8koa urte horretan, %32,7koa 1996an eta %34,9koa 2000. urtean) eta prekarizazio-prozesu benetan kezkagarri baten aurrean gaudela esan dezakegu, langabezia-errealitateen beherakada absolutuaren ondorioz ahaztuxea badago ere.

Halaber, pobrezia-tasak gora egiten du ez-aktiboen artean. Horrela, %6tik %7,5era igaro da 1996tik 2000ra bitartean eta, beraz, 1986tik 1996ra bitarteko bilakaera ona hautsi egin da (tasa %6,5ekoa zen 1986an). Joera berbera ikus daiteke landunen artean. Horrela, 1986an tasa %1,4koa zen eta %0,8tik %1,8ra igo da 1996tik 2000ra bitartean.

Ongizate-gabeziako arriskuari dagokionez ere, igoera txiki bat antzematen da ez-aktiboen artean (%40,4tik %41,7ra). Gainerako kasuetan ostera, tasek behera egiten dute eta beherakada hori landunen artean bereziki garrantzitsua da. Nolanahi ere, kasu honetan 1986tik 1996ra bitartean izandako beheranzko joera (%23tik %20,1era) mantendu egiten da, azken urteotan prozesua bizkortu egin bada ere (%14,3ko tasa 2000. urtean).

Langabetuen kasuan, tasek izan duten hobekuntza ez dator bat aurreko bilakaerarekin (%65,9tik %73,9ra egin zuen gora 1986tik 1996ra bitartean). Hala ere, gaur egungo %71ko tasa 1986koa baino handiagoa da oraindik eta, zalantzarik gabe, gizarte-talde honen estuasun-maila zehazki islatzen du.

84


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren jardueraren arabera

(Datuak ehunekotan)Jardueraren araberako egoera Pobrezia larria Ongizate-gabezia

1996 2000 Bilakaera 1996 2000 BilakaeraLanduna 0,8 1,8 125,0 20,1 14,3 -28,9Langabetua 32,7 34,9 6,7 73,9 71,0 - 3,9Ez-aktiboa 6,0 7,5 25,0 40,4 41,7 3,2


Homogeneoak izango diren eta bolumen kuantitatibo adierazgarria izango duten taldeetan oinarritutako tipologia sintetikoago bat eraikitzeko asmoz, 86 eta 87. taulak prestatu ditugu. Tipologia, funtsean, sexu, adin eta jardueraren araberako egoeraren aldagaiak batera kontuan hartzean eta kasu honetan, landunen taldearen barruan, landun egonkorrak eta ezegonkorrak bereiztean datza.

Emaitzek agerian uzten dutenez, pobrezia larriko egoeren eraginari dagokionez 1996tik 2000ra bitartean familien artean izandako igoera problematika honek ondoko taldeetan izandako eraginaren igoerari lotuta dago:

a) Biztanleria landuna eta, bereziki, landun ezegonkorrak. Kasu honetan, pobrezia larriko arriskuari buruzko tasa %3,5etik %5,9ra igo da 1996tik 2000ra bitartean. Horrela, azken urte horretan tasa Euskadiko batez bestekoaren gainetik kokatzen da (1996an ez bezala).

b) Emakumezko langabetuak. Hauen artean, tasak 1996ko %44tik 2000ko %59,8ra egin du gora baina, hala ere, gizonezko langabetuekin konparatuta, egoerak hobera egin du.

c) 65 urtetik beherako gizonezko ez-aktiboak (%5,4tik %6,5erako igoera).

d) 65 urtetik gorako emakumezkoak. Kasu honetan, pobrezia larriari buruzko tasak igoera handia izan du (%5,2tik %10,5era hain zuzen ere).

Aurreko datuei dagokienez, aipatu beharra dago egoerak nolabait ere hobera egin duela 1996an desfaboratuenen artean agertzen ziren talde batzuetan, gizonezko langabetuen eta emakumezko ez-aktiboen artean bereziki (lehen kasuan, pobrezia larriari buruzko tasa %29,5etik %24,6ra jaitsi da 1996tik 2000ra bitartean eta, bigarrenean, %18,6tik %17ra), emakumezko langabetuen artean bestela gertatzen bada ere. Aitzitik, 1996an pobrezia-mailarik txikienak agertzen zituzten taldeetan

85

tasek gora egiteko joera hartu dute, 65 urtetik gorako gizonezkoen kasuan izan ezik. Igoerarik handiena 65 urtetik gorako emakumezkoek jasandakoa da.

Pobrezia-tasen bilakaera desberdin honek, bilakaera demografiko berriarekin batera, eragin erabakigarria du mantentze-pobrezian dauden familien 2000ko barne-egituraketan. Horrela, familia horien artean, garrantzi handiagoa hartu dute landunek (1996an %8,7 ziren eta gaur egun berriz, %16,2) eta, batez ere, 65 urtetik gorako emakumezkoek (lehen familia behartsu guztien %12,8 ziren eta gaur egun berriz, %26,4). Hain zuzen ere, emakume hauek mantentze-pobreziako egoeran dagoen talde nagusia osatzen dute, langabetuen (%20,7) eta 65 urtetik beherako ez-aktiboen (%23,9) gainetik hain zuzen ere.

Behartsuen kopuruari dagokionez gehikuntza absolutuak agertzen dituzten familiak soilik kontuan hartuta, %52,6 65 urtetik gorako emakumezkoak dira eta %30,4 landunak.

Ongizate-gabeziako arrisku-egoerei dagokienez, ia talde guztietan arrisku-tasek behera egin dutela ikus daiteke, gizonezko langabetuen artean ongizate-gabeziako arrisku-tasek zertxobait gora egin badute ere. Arrisku-mailetan gorakada handia agertzen duen talde bakarra 65 urtetik gorako emakumezkoena da, kasu honetan tasa 1996ko %47,3tik egungo %60ra igo baita. Hala ere, tasa hau langabetu-mota desberdinei dagokiena (%70etik gorakoa) baino txikiagoa da oraindik ere. Familia behartsuen kopuruari dagokionez igoera absolutu bat agertzen duten taldeen barruan, %74,5 65 urtetik gorako emakumezkoak dira. Kasu honetan ordea, 65 urtetik gorako pertsonen bilakaera orokorra da kezkagarria, 65 urtetik gorako gizonezkoen ongizate-gabeziari buruzko tasak egonkor jarraitzen baitu (azken laurtekoan %36,3tik %35era besterik ez da jaitsi).

Bilakaera desberdin honek, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien barne-banaketan ere bere ondorioak ditu. Horrela, 2000. urtean, problematika hau jasaten duten familien %52,6tan 65 urtetik gorako pertsona bat da burua (1996an portzentajea %36,4koa zen). Pertsona aktiboak aldiz, %44 ziren 1996an eta %33,1 besterik ez dira 2000. urtean.

86


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren tipologia soziodemografikoaren arabera

(Eragin-mailak ehunekotan)Tipologia soziodemografikoa

Pobrezia larria Ongizate-gabezia

1996 2000 Bilakaera 1996 2000 BilakaeraLandun egonkorrak ,4 1,2 200,0 17,8 12,4 -30,3Landun ezegonkorrak 3,5 5,9 68,6 35,5 28,9 -18,6Gizonezko langabetuak 29,5 24,5 -16,9 68,8 71,4 3,8Emakumezko langabetuak 44,0 59,8 35,9 92,5 70,0 -24,365 urtetik beherako gizonezko ez-aktiboak 5,4 6,5 20,4 35,9 26,3 -26,765 urtetik beherako emakumezko ez-aktiboak 18,6 17,0 -8,6 54,0 42,6 -21,165 urtetik gorako gizonezkoak 4,4 3,6 -18,2 36,3 35,0 -3,665 urtetik gorako emak. 5,2 10,5 101,9 47,3 60,0 26,8Guztira 4,6 5,5 19,6 31,6 28,8 -8,9


88. TAULAPobreziako eta ongizate-gabeziako arrisku-egoeren banaketa tipologia

soziodemografikoaren arabera (1996-2000)(Portzentaje bertikalak)

Pobrezia larria Ongizate-gabeziaTipologia soziodemografikoa 1996 2000 1996 2000Landun egonkorrak 3,6 9,9 25,3 19,2Landun ezegonkorrak 5,1 6,3 7,5 5,9Gizonezko langabetuak 24,9 10,3 8,5 5,7Emakumezko langabetuak 10,3 10,4 3,2 2,365 urtetik beherako giz. ez-aktiboak 13,8 9,8 13,5 7,565 urtetik beherako emak. ez-aktiboak 13,2 14,1 5,6 6,765 urtetik gorako gizonezkoak 16,3 12,8 19,4 23,865 urtetik gorako emakumezkoak 12,8 26,4 17,0 28,8Guztira 100 100 100 100


Ondorioz, mantentze-pobreziak familietan izan duen bilakaerari buruz eskuragarri dauden datuek ondoko alderdi kezkagarriak uzten dituzte agerian:

a) Lehenik eta behin, azken urteotako bilakaera ekonomiko ona mesedegarria izan da, argi eta garbi, pertsona landunentzat, lan ezegonkorra duten pertsonak barne. Hori dela eta, ongizate-gabeziako arrisku-tasa nabarmen jaitsi da hauen artean (oraindik landun egonkorren artean %10etik gorakoa eta ezegonkorren artean %30 ingurukoa bada ere). Hala ere, ezaugarri nagusi gisa diru-sarrera baxuak dituzten lan-egoeren kopuruak ere gora egin du eta horrek pobrezia larria areagotzea ekarri du. Landun ezegonkorren kasuan, pobrezia larriko arrisku-tasak Euskadiko familien batez besteko mailak gainditzen ditu (%5,9 eta %5,5 hurrenez hurren).

87

b) Bigarren, langabetuen guztizko kopuruak behera egin arren, langabetuen pobrezia-tasak gora egin du azken urteotan, prekarizazio progresibo eta amaigabeko prozesu batean. Ikusi dugun bezala, langabetu bat buru duten familien %35 pobrezia larriko arrisku-egoera batean bizi dira eta, %70etik gora, ongizate-gabeziako arrisku-egoera batean.

c) Azkenik, 65 urtetik beherako ez-aktiboen kasuan ez bezala, 65 urtetik gorako pertsonen ongizate-mailek berdin jarraitzeko joera hartu dute. Nolanahi ere, adin horretatik gorako emakumezkoen artean pobrezia larriko arrisku-egoerek nabarmenki egin dute gora.

Alderdi positiboei dagokienez, azpimarratu beharra dago lanik ez duten taldeen barruan tasen bilakaera hobea izan dela Gizarte Laguntzaren berezko babes-sistemen erabat menpe dauden taldeen artean –langabetuak eta 65 urtetik beherako emakumezko ez-aktiboak– Gizarte Segurantzaren babes-sistemen menpe dauden talde batzuetan baino (kasu honetan, 65 urtetik gorako emakumezkoak bereziki aipatu beharrekoak dira).

Metatze-pobreziari dagokionez, joerak mantentze-pobreziaren kasuan deskribatutakoen antzekoak dira, baina ez dira beti berdinak. Kasu honetan, pobrezia-tasetan antzemandako igoera ondoko taldeei lotuta dago funtsean:

a) Seme-alabak dituzten familia-taldeak, hala bikoteak nola guraso bakarreko familiak. Lehen kasuan, pobrezia-tasa %1,4tik %2,1era igo da 1996tik 2000ra bitartean eta, bigarrenean berriz, %2,6tik %4,6ra.

89. TAULAMetatze-pobrezia

1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familia-talde motaren arabera(Datuak ehunekotan)

Familia-talde mota 1996 2000 BilakaeraPertsona bakarrak 2,4 2,2 -8,3Seme-alabarik gabeko bikotea 1,0 0,9 -10,0Seme-alabadun bikotea 1,4 2,1 50,0Guraso bakarreko familiak 2,6 4,6 76,9


88

b) 35 urtetik beherako biztanleria. Talde honetan problematiken igoera garrantzitsu bat antzematen da 1996tik 2000ra bitartean (%0,4tik %7,7ra hain zuzen ere). Gainerako kasuetan, tasek gorabehera txiki batzuk dituzte, besterik gabe.


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren adinaren arabera

(Datuak ehunekotan)Adina 1996 2000 Bilakaera< 35 urte 0,4 7,7 1825,035-44 urte 2,2 2,6 18,245-54 urte 1,9 1,5 -21,155-64 urte 1,3 1,5 15,4> 65 urte 1,6 1,4 -12,5


c) Lanik gabeko taldeak. Metatze-pobreziaren tasaren igoera bereziki handi bat aipatu behar da langabetuen kasuan (%10etik %18,7ra 1996tik 2000ra bitartean). Beste igoera bat, ez hain deigarria, ez-aktiboei dagokiena da (%1,5etik %2,1era). Azkenik, landunen artean egonkortasuna da nagusi.


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren jardueraren arabera

(Datuak ehunekotan)Jardueraren araberako egoera

1996 2000 Bilakaera

Landuna 0,9 1,1 22,2Langabetua 10,0 18,7 87,0Ez-aktiboa 1,5 2,1 40,0


Generoa berriz, ez da hain erabakigarria. Izan ere, igoerak ikus daitezke bai gizonezkoen artean (%1,4tik %1,9ra), bai emakumezkoen artean (%2,3tik %3ra). Gainera, intentsitatea ere antzeko samarra da.


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera familiako pertsona nagusiaren sexuaren arabera

(Datuak ehunekotan)Sexua 1996 2000 BilakaeraGizonezkoa 1,4 1,9 35,7Emakumezkoa 2,3 3,0 30,4


89

Arestian definitutako tipologia demografikoa kontuan hartuta, ezaugarririk deigarriena metatze-pobreziako tasei dagokienez 65 urtetik beherako ia pertsona nagusi mota guztietan gertatutako igoera diferentzial handia da, landun egonkorren eta emakume ez-aktiboen kasuan izan ezik. Igoera bereziki deigarria da landun ezegonkorren artean (%1,3tik %3ra 1996tik gaur egun arte), langabetuen artean (%10,4tik %15,9ra gizonezkoen kasuan eta %8,8tik %25,5era emakumezkoen kasuan) eta gizon ez-aktiboen artean (%0,9tik %4,7ra).


1996tik 2000ra bitarteko bilakaera tipologia soziodemografikoaren arabera(Eragin-mailak ehunekotan)

Tipologia soziodemografikoa Pobrezia larria1996 2000 Bilakaera

Landun egonkorrak ,8 ,8 0,0Landun ezegonkorrak 1,3 3,3 153,8Gizonezko langabetuak 10,4 15,9 52,9Emakumezko langabetuak 8,8 25,5 189,865 urtetik beherako giz. ez-akt. ,9 4,7 422,265 urtetik beherako emak. ez-akt. 2,9 2,8 -3,465 urtetik gorako gizonezkoak 1,4 1,0 -28,665 urtetik gorako emakumezkoak 2,1 1,9 -9,5Guztira 1,6 2,1 31,3


1996an metatze-pobrezian zeuden guztien %42,9 biltzen zituzten talde hauek gehiengo garbia osatzen dute 2000. urtean (kasuen %55 biltzen dituzte). Horrela, agerian geratzen da metatze-pobreziaren eta gazteen artean agertzen den langabeziaren, lan-ezegonkortasunaren eta jarduera ezaren arteko lotura.

Gazteen ezaugarri hau bereziki azpimarratu beharra dago. Landun egonkorren taldeak izan ezik, 45 urtetik beherako gainerakoak metatze-pobreziako arazoak dituzten pertsona guztien %42,8 dira. 45 urtetik 64ra bitarteko pertsonen artean berriz, portzentajea %18,9koa da, 65 urtetik gorakoen artean %22,2koa eta landun egonkorren artean %16,1ekoa. Horrela, 1996an metatze-pobreziaren %22,2ko portzentajea soilik zegokion pertsona gazte hauek osatzen duten taldeari; gaur egun ostera, nagusi dira metatze-pobrezia jasaten duten familien erantzukizuna duten pertsonen artean.

90

94. TAULAMetatze-pobreziako egoeren banaketa tipologia soziodemografikoaren arabera

(1996-2000)(Portzentaje bertikalak)

Metatze-pobreziaTipologia soziodemografikoa 1996 2000Landun egonkorrak 22,1 16,1Landun ezegonkorrak 5,6 9,1Gizonezko langabetuak 25,1 17,1Emakumezko langabetuak 5,9 11,465 urtetik beherako giz. ez-aktiboak 6,3 18,165 urtetik beherako emak. ez-akt. 6,0 6,065 urtetik gorako gizonezkoak 14,3 9,665 urtetik gorako emakumezkoak 14,8 12,6Guztira 100 100Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996 eta 2000ko inkesta

Azken batean, bistakoa da metatze-pobreziak 1996tik 2000ra bitartean izan duen igoera talderik gazteenek gizarteratzeko dituzten zailtasunei eta zailtasun ekonomikoei lotuta dago. Horrez gain, mantentze-pobrezian ez bezala, problematika hau seme-alabak dituzten familiei ere lotuta dago. Hain zuzen ere, horrek erakusten du fenomeno honen eragina 2000. urtean handiagoa izatearen arrazoia (familien arabera zein barne hartutako biztanleria osoaren arabera neurtuta).

6.1.2. Talde behartsuen barne-egoera

Pobrezia Euskadin hartzen ari den profil berria dela eta, komenigarria da errealitate berri honen berezko ezaugarriak aztertzea. Horretarako, behartsuen talde berria aurreko azterketaldiari dagokion taldearekin konparatuta diferentzialki kokatzeko aukera emango diguten hainbat aldagaitara joko dugu.

Berriz ere mantentze-pobreziarekin hasita, pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-egoeren eraginaren edo eragin ezaren arabera egindako diru-sarreren eta gastuen bilakaerari buruzko azterketak ez du bilakaera negatiborik ematen familiarik behartsuenen kasuan. Izan ere, per capita datuak zein GGD baliokidetasuna erabilita, bilakaera positibo bat antzematen da ongizate-egoeran dauden familiekiko.

Hala ere, per capita datuak erabilita igoera nabarmena dirudi baina, GGD baliokidetasunaren araberako datuek diotenez, bilakaera paralelo bat ikusten da gehienez ere. Horrela, familia behartsuen batez besteko diru-sarrera baliokideek, 1996tik 2000ra bitartean, talderik faboratuenen artean izandakoaren antzeko igoera bat islatzen dute (%29,3koa eta %29,7koa hurrenez hurren). Zirkunstantzia hau batez besteko oinarrizko gastuen kasuan ere gertatzen da (%14,5ekoa eta %13,9koa hurrenez hurren), bai eta, neurri txikiago batean izan arren, batez besteko guztizko gastuen kasuan ere (%15,3koa eta %18,9koa hurrenez hurren).

91

Behartsuak izan gabe ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien kasuan, bilakaera ez da hain ona. Izan ere, datuak GGD baliokidetasunaren arabera aztertuta, beren diru-sarreren igoera gainerako taldeek izan dutenaren oso azpitik geratu da (%19,7koa), guztizko gastuaren aldagaiarekin gertatzen den bezala (%7,8koa kasu honetan). Dena dela, aldea txikiagoa da oinarrizko gastuen batez besteko igoerari dagokionez. Horrela, GGD baliokidetasunaren arabera, gainerako taldeenaren antzeko bilakaera bat ikus daiteke (%12,5eko igoera).

95. TAULAEuskal familien diru-sarreren eta gastuen hainbat adierazleren 1996tik 2000ra

bitarteko bilakaera pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren arabera (mantentze-pobrezia)(Datuak ehunekotan)

Adierazleak Pobrezia larria

Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Batez besteko guztizko diru-sarr. (per capita) 162,1 142,4 129,6Batez besteko guztizko gastuak (per capita) 142,9 128,8 120,2Batez besteko oinarrizko gastuak (per capita) 143,8 133,5 114,9Batez besteko guztizko diru-sarr. (GGD baliok.)

129,3 119,7 129,7

Batez besteko guztizko gastuak (GGD baliok.) 115,3 107,8 118,9Batez besteko oinarrizko gast. (GGD baliok.) 114,5 112,5 113,9


Per capita datuen eta GGD baliokidetasunaren arabera egindako azterketa batetik lortzen den irudi desberdina askoz garbiago islatzen da talderik desfaboratuenek faboratuenen aldean agertzen dituzten diru-sarrerei eta gastuei dagozkien mailetan gertatzen den hurbiltze-maila edo urruntze-maila aztertzean. Horrela, per capita datuetan oinarritutako azterketak hurbilketa nabaria islatzen du baina ez da gauza bera gertatzen GGD baliokidetasunaren arabera neurtutako datuekin.

Hortaz, arrisku-taldeetan, talderik faboratuenekiko diru-sarreren eta gastuen mailei dagokienez, aldeak bere horretan jarraitu ez ezik zertxobait gora egiteko joera dutela ikus daiteke. Hau are nabariagoa da ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden taldeen batez besteko guztizko diru-sarreren eta gastuen kasuan. Izan ere, talde hauetako unitate baliokide bakoitzeko batez besteko diru-sarreren maila ongizate-egoeran dauden taldeen diru-sarreren mailaren %43,1etik %39,8ra jaitsi da 1996tik 2000ra bitartean (eta gastu-maila berriz, %59,5etik %54ra lau urte horietan). Beherakada txikixeagoa da oinarrizko gastuen kasuan (%71,7tik %70,8ra hain zuzen ere).

Familiarik behartsuenen kasuan, guztizko diru-sarreren batez besteko mailak bere horretan jarraitzen du funtsean (ongizate-egoeran dauden familiei dagokienaren %22,4koa da eta 1996an %22,5ekoa zen). Guztizko gastuen mailak behera egiten du zertxobait, 1996ko %39,5etik 2000ko %38,3ra hain zuzen ere. Oinarrizko gastuen batez besteko maila aldiz, igo egiten da (%54,5etik %54,8ra).

92

96. TAULAPobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden euskal familien batez besteko diru-sarrerek eta gastuek ongizate-egoeran dauden familiekin

konparatuta duten pisu erlatiboari buruzko hainbat adierazleren 1996tik 2000ra bitarteko bilakaera (mantentze-pobrezia)

(Datuak ehunekotan)Adierazleak Pobrezia

larriaOngizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Batez besteko guztizko diru-sarr. (per capita)1.996 26,8 48,6 1002.000 33,5 53,4 100Batez besteko guztizko gastuak (per capita)1.996 45,7 65,1 1002.000 54,3 69,7 100Batez besteko oinarrizko gastuak (per capita)1.996 63,1 79,7 1002.000 79,0 92,6 100Batez besteko guztizko diru-sarr. (GGD baliok.)1.996 22,5 43,1 1002.000 22,4 39,8 100Batez besteko guztizko gastuak (GGD baliok.)1.996 39,5 59,5 1002.000 38,3 54,0 100Batez besteko oinarrizko gast. (GGD baliok.)1.996 54,5 71,7 1002.000 54,8 70,8 100


Ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familiek talderik faboratuenen aldean izan duten okerragotze erlatiboa berriz ere geratzen da agerian familiek oinarrizko gastuetara destinatzen duten proportzioa (guztizko gastuekiko) kontuan hartzean. Horrela, talderik faboratuenen artean adierazleek behera egiten dute baina alderantzizkoa gertatzen da ongizate-gabeziako arriskuan dauden familien artean, bilakaera per capita datuen arabera (kasu honetan oinarrizko gastuei dagokien guztizko gastuaren proportzioa %64,9tik %67,3ra igo da 1996tik 2000ra bitartean) zein GGD unitate baliokideko datuen arabera (%63,3tik %66ra) neurtuta ere. Ongizate-egoeran dauden familien bilakaera %53tik %50,6rakoa izan da per capita datuetan eta %52,5etik %50,3rakoa GGD baliokidetasunaren arabera.

Familiarik behartsuenen kasuan aldiz, zifrak nolabait ere egonkortu egin direla esan daiteke. Horrela, oinarrizko gastuek guztizko gastuetan duten proportzio erlatiboa %72,5etik %72ra jaitsi da (GGD baliokidetasunaren arabera).

93

Nolanahi ere, azpimarratu beharra dago bilakaera hurbilak joera-aldaketa handi bat dakarrela aurrekoarekiko. Izan ere, 1986tik 1996ra bitartean, kontuan hartutako talde guztietan aztertutako proportzioaren beherakada handiak izan ziren bereizgarri. Proportzioak ongizate-egoeran dauden taldeetan oraindik behera egiten badu ere, erritmo askoz neurrizkoagoetan egiten du behera. Talderik behartsuenetan berriz, beherakada gelditu egin da. Azkenik, eta alderantzizko joera hartuta, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran dauden familien artean proportzioak gora egiten du.

97. TAULAEuskal familietan oinarrizko gastuek guztizko gastuetan duten pisu erlatiboaren

1996tik 2000ra bitarteko bilakaera pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren arabera (mantentze-pobrezia)

(Datuak ehunekotan)

Aldia Pobrezia larria

Ongizate-gabezia

Ongizate-egoeran

Per capita datuak1.996 73,2 64,9 53,02.000 73,7 67,3 50,6GGD baliok. araberako datuak1.996 72,5 63,3 52,52.000 72,0 66,0 50,3


Hortaz, talderik desfaboratuenetan faboratuenekiko hobekuntza erlatiborik ikusten ez dela esan dezakegu ondorio gisa. Familiarik behartsuenen egoera erlatiboak –faboratuenekiko– mantentzeko joera duela dirudi baina bitarteko taldearen kasuan okerragotze garbi bat antzematen da, gizarte-mailan espero diren ongizate-mailetarako eskuragarritasunari dagokionez agertzen duen arrisku-egoeraren ondorioz hain zuzen ere.

Nola lotzen zaie aurreko bilakaera diru-sarreren egituran gerta daitezkeen aldaketei?

Maila honetan, aipatu beharreko alderdi nagusia 1996ko diru-sarreren barne-egiturak, definitutako talde bakoitzaren kasuan, funtsean mantentzeko erakusten duen joera da. Honi dagokionez, transformazio nagusiak 1986-1996 aldian gertatu ziren eta, batez ere, ondoko bi alderdi hauek eragin zituzten:

a) Bestelako gizarte-laguntzetatik (funtsean, Gizarte Laguntzako prestazioetatik) lortutako diru-sarrerei dagokien zatiaren igoera garrantzitsua familia behartsuenen artean. Izan ere, 1986an proportzioa %1ekoa zen eta 1996an berriz, %20 ingurukoa.

94

b) Ongizate-gabeziako arriskuan dauden taldeen artean Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreren proportzioak (guztizko diru-sarreren %30 ingurutik %50 ingurura bitartekoak) izan duen igoera garrantzitsua.

Egia da, edonola ere, bitarteko egoeran dauden taldeen artean Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreren proportzioak gora egiten jarraitzen duela (GGD baliokidetasunaren arabera, diru-sarrera guztien %45,6tik egungo %52,3ra igo da) baina funtsezko aldaketa aurreko aldian gertatutakoa da. Gainera, igoera diru-sarrera propioen pisuaren beherakada erlatiboari (1996ko %49,7tik egungo %45,1era) lotuta dago.

Antzeko zerbait gertatzen da behartsuenen artean gizarte-laguntzako diru-sarreren proportzioari dagokionez (guztizko diru-sarreren %18,8tik %16,4era jaisten da 1996tik egun arte). Kasu honetan, talde-mota honetan diru-sarrera propioen proportzioak izandako igoera da arrazoia (%21,9tik %27,5era hain zuzen ere). Talderik behartsuenek gainerakoekin konparatuta lortzen duten batez besteko hobekuntza erlatiboarekin batera agertzen den aldaketa hau, talderik desfaboratuenen artean soldata baxuak dituzten landunen kopuruaren igoerari lotuta dago.

Oro har, diru-sarreren 1996ko egiturak ia aldaketarik gabe jarraitzen duenez gero, azken urteotako bilakaerak joera-aldaketa garrantzitsu bat islatzen du 86-96ko aldiarekiko. Izan ere, aldi horretan Gizarte Laguntzatik eta Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreren pisu erlatiboak euskal familien per capita diru-sarreren batez besteko egituran gora egin zuen nabarmen. Horrela, Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarreren pisu erlatiboa 1996ko %24,9tik egungo %23ra jaitsi da. Zirkunstantzia hau gizarte-laguntzatik jasotako diru-sarreren kasuan ere gertatzen da (%0,9tik %0,6rako jaitsiera). Diru-sarrera propioen pisu erlatiboa berriz,diru-sarrera guztien %73,5etik %75,7ra igotzen da.

95

98. TAULAHainbat diru-sarrera motak euskal familien guztizko diru-sarreretan duten pisu

erlatiboaren 1996tik 2000ra bitarteko bilakaera pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren arabera (mantentze-pobrezia)

(Datuak ehunekotan)Oinarria: GGD baliokidetasuna

Diru-sarrera motak Pobrezia larria

Ez behartsuak-Ongizate-

gabezia

Ongizate-egoeran

GUZTIRA

Diru-sarrera propioak1.996 21,9 49,7 78,3 73,52.000 27,5 45,1 80,5 75,7GSko pentsio eta laguntz. diru-sarrerak1.996 55,3 45,6 21,0 24,92.000 52,6 52,3 18,7 23,0Bestelako gizarte-laguntz. diru-sarrerak1.996 18,8 2,6 0,3 0,92.000 16,5 1,3 0,2 0,6Gizartetik jasotako laguntzak1.996 4,0 2,0 0,4 0,72.000 3,4 1,3 0,6 0,7


Aurreko ikuspegia berriz ere agerian geratzen da diru-sarrera desberdinen azken urteotako bilakaera aztertzean. Zifra erlatiboetan, euskal biztanleriaren batez besteko diru-sarrerak, GGD baliokidetasunaren arabera neurtuak, %30,7 igo dira azken lau urteotan. Gizartearen berezko barne-mugimenduei dagozkien laguntzak –aldi horretan %39 igo zirenak– salbuetsita, igoerarik handiena, 1996-2000 aldian ez bezala, diru-sarrera propioetan gertatzen da. Horrela, diru-sarrera hauek %34,5eko igoera izan dute eta Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarrerek berriz, %20,6koa.

Diru-sarrera propioen barruan, igoerarik handiena familiarik behartsuenei dagokiena da (%62,4koa), 2000. Urtean landunen sektore txiki bat kategorian barne hartu delako hain zuzen ere. Igoera askoz txikiagoa da bitarteko taldeetan (%8,5ekoa besterik ez). Hala ere, talde honetan izan dute igoerarik handiena Gizarte Segurantzagatiko diru-sarrerek (%37,3koa), arrisku-egoeran dauden taldeen artean diru-sarrera hauen menpe bizi diren familien kopuru erlatiboa handiagoa delako zalantzarik gabe.

Gainerako diru-sarrera moten kasuan ez bezala, aldi horretan gizarte-laguntzatik jasotako laguntzengatiko batez besteko diru-sarrerek %9,1eko beherakada izan dute. Beherakada horren jatorria, bitarteko taldeen bilakaera da (izan ere, talde hauetan laguntza hauen batez besteko mailak behera egin du %40tik gorako proportzio batean). Talderik behartsuenen artean berriz, %13,8ko igoera bat antzematen da laguntza hauengatiko diru-sarreren batez besteko bolumenean.

96

Datu hauek ikusita, 1996-2000 aldiak 1996ko errealitatea finkatu duela esan dezakegu. Horrela, 1986-1996 aldian bereizgarriak izan ziren Gizarte Segurantzatik eta Gizarte Laguntzatik jasotako batez besteko diru-sarreren erabateko igoerak ez dira ikusten.

99. TAULAEuskal familien batez besteko diru-sarreren 1996tik 2000ra bitarteko bilakaera pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren eta diru-sarrera motaren

arabera (mantentze-pobrezia)(Datuak ehunekotan)

Oinarria: GGD baliokidetasunaDiru-sarrera mota Pobrezia

larriaEz

behartsuak-Ongizate-

gabezia

Ongizate-egoeran

GUZTIRA

Diru-sarrera propioak 162,4 108,5 133,3 134,5GSko prestazioengatiko diru-sarrerak 122,8 137,3 115,6 120,6Bestelako gizarte-laguntz. diru-sarrerak

113,8 58,2 100,6 90,1

Gizartetik jasotako laguntzak 109,5 77,5 199,4 139,0Diru-sarrerak, guztira 129,3 119,7 129,7 130,7


1996-2000 aldian batezbesteko diru-sarrerek izandako gehikuntza absolutuen jatorria aztertuta ikus daitekeenez, ongizate-egoeran dauden taldeen artean gehikuntza horien %87,7ren jatorria diru-sarrera propioen igoera da. Bitarteko taldeetan berriz (ongizate-gabeziako arrisku-egoera nagusi izanik), diru-sarreren gehikuntza Gizarte Segurantzatik jasotako diru-sarrerei lotuta dago (kasuen %80tan). Azkenik, pobreziako arrisku-egoeran dauden taldeen artean, gehikuntza %40 ingurukoa da diru-sarrera propioei eta Gizarte Segurantzatik jasotakoei dagokienez eta %8,8koa besterik ez gizarte-laguntzari dagokionez.

100. TAULA1996tik 2000ra bitartean euskal familietan per capita batez besteko diru-sarrerek

izandako igoera gordinaren jatorria pobreziako edo ongizate-gabeziako arrisku-mailaren eta diru-sarrera motaren arabera (mantentze-pobrezia)

(Datuak ehunekotan)

Diru-sarrera mota Pobrezia larria

Ez behartsuak-Ongizate-

gabezia

Ongizate-egoeran

GUZTIRA

Diru-sarrera propioak 46,7 20,0 87,7 82,4GSko prestazioengatiko diru-sarrerak 43,2 80,0 11,0 16,7Bestelako gizarte-laguntz. diru-sarrerak

8,8 0,0 0,0 0,0

Gizartetik jasotako laguntzak 1,3 0,0 1,2 0,8GUZTIRA 100 100 100 100

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkesta eta Eusko Jaurlaritzaren 1986ko azterlana

97

Oharra: portzentajeetan gehikuntza positiboa duten taldeak besterik ez daude barne hartuta.

Beraz, orain arte azaldutako datuek erakusten digutenez, mantentze-pobreziari buruzko adierazleek ez dute talde behartsuen egoeran hobekuntza garbirik islatzen azken lau urteotan. Hala ere, pobrezia larriko arriskuan dagoen taldea eta ongizate-arazoak dituena bereizi behar dira. Lehen kasuan, bilakaera orokorrarekiko bilakaera paralelo bat izan dela esan daiteke gutxienez, batez besteko diru-sarreren bilakaera hautemandako beharrena baino hobea izanik. Izan ere, kasu honetan murrizketa txiki bat ikusten da familia behartsuen diru-sarreren bolumen orokorraren artean dagoen aldean, bai pobrezia-atalasera iristeko beharrezkoa den bolumenari (%24,7koa 1996an eta %22,9ra 2000. urtean), bai ongizate-atalasera iristeko behar denari (%59,6koa 1996an eta %58,9koa 2000. urtean). Familia-kopuruak gora egiten badu, pobrezia-atalasearekiko aldeak behera egiten du zertxobait.

Bitarteko taldearen kasuan berriz, egoera ez da hain ona, azken lau urteotan ongizate-atalasearekiko aldeak gora egin baitu (%21,1etik %23,3ra 1996tik 2000ra bitartean). Fenomeno hau, talde honen batez besteko diru-sarrerek (hautemandako batez besteko beharrekiko paralelo bilakatzen direnek) izandako bilakaera okerragoari lotuta dago. Dena dela, ez da ahaztu behar talde honen pisu erlatiboak nabarmen egiten duela behera eta horrek ere fenomeno hori azaltzen lagun dezake (estuasun-egoeran dauden taldeen pisu erlatiboa handiagoa baita).

101. TAULADiru-sarreren bolumenaren eta pobrezia larriko eta ongizate-gabeziako

atalaseetara iristeko behar denaren arteko aldea(Datuak ehunekotan)

Aldea Pobrezia larria Ez behartsuak-Ongizate-gabezia

1996Pobrezia-atalasea 24,7 --Ongizate-gabeziako atalasea 59,6 21,12000Pobrezia-atalasea 22,9 --Ongizate-gabeziako atalasea 58,9 23,3


102. TAULADiru-sarreren eta hautemandako ongizate-gutxienekoen bilakaera

(Datuak ehunekotan)Oinarria: GGD baliokidetasuna

Diru-sarrerak eta gutxienekoak Pobrezia larria Ez behartsuak-Ongizate-egoera

Batez besteko diru-sarrerak 129,3 119,7Ongizate-gutxienekoa 120,8 116,5Pobrezia-gutxienekoa 122,9 118,1


98

Era berean, metatze-pobreziari buruzko adierazle batzuen azterketak (etxebizitzaren instalazio edo ekipamenduei dagokienez oinarrizko gabeziak islatzen dituzten adierazleenak bereziki) islatzen duenez, pobreziaren igoerari lotutako alderdi negatiboek nolabaiteko kontrapuntu positiboa izan dezakete metatze-pobrezia jasaten duen barne-prekarizazio txikiago batean.

Azterketa talderik behartsuenetan zehazki oinarrituta eta 1986tik 1996ra bitarteko bilakaera mantentzen dela ikusita, familia hauetan oinarrizko instalazioei buruzko adierazleek (ur beroa, komuna, bainuontzia edo dutxa) nabarmenki hobera egiten dutela ikusten da berriz ere. Kasu hauetan, gabeziei buruzko adierazleen beherakada %50etik gorakoa da eta, gaur egun, gabezia horiek estuasun-egoeran dauden familien %12 baino gutxiagok dituzte. Salbuespen bakarra etxebizitzaren azalera erabilgarriari dagokion aldagaian gertatzen da. Izan ere, 86-96 aldian bezalaxe, aldagai honek okerrera egin du zertxobait 1996-2000 aldian. Horrela, proportzioa %60,6koa da 2000. urtean, %58,2koa 1996an eta %54koa 1986an).

Oro har, etxebizitzaren ekipamenduei buruzko adierazleek ere euskal familiarik desfaboratuenen bizi-baldintzak hobetzeko prozesua aurrera doala erakusten dute. Horrela, garbigailua edo koloretako telebista bezalako ekipamenduetarako eta orain arte espezializatuagoak izan diren ekipamenduetarako (hala nola bideoa edo musika-katea) eskuragarritasun-mailek hobera egiten jarraitzen dute. Azken kasu honetan, hala ere, familia behartsuen %50 inguruk halako ekipamendurik ez dutela diote. Hala eta guztiz ere, estuasun-maila handiago baten seinale batzuk ere antzeman dira talde jakin batzuetan. Adibidez, hozkailua edo sukaldea bezalako oinarrizko elementuetan gabeziak dituzten familien kopuruak gora egin du (hozkailuari dagokionez, metatze-pobrezian dauden familien %1,5etik %4,7ra 1996tik 2000ra bitartean eta, sukaldeari dagokionez berriz, %0,6tik %5,2ra).

103. TAULAInstalazio eta ekipamenduen gabeziari eta bestelako problematikei buruzko

hainbat adierazleren 1996tik 2000ra bitarteko bilakaera (Datuak ehunekotan)

Adierazleak Familiak, guztira Familia behartsuak (1)1996 2000 1996 2000

Etxebizitzan ondoko instalazioak ez dituzten familiakUr beroaren instalazioa 0,7 0,5 29,3 11,6Komuna 0,1 0,1 6,6 2,0Bainuontzia edo dutxa 0,7 0,6 18,5 9,4Pertsona bakoitzeko 20 m²-tik gorako azalera 22,7 19,0 58,2 60,6Etxebizitzan ondoko ekipamenduak ez dituzten familiakHozkailua 0,2 0,1 1,5 4,7Sukaldea 0,2 0,2 0,6 5,2Garbigailua 0,9 0,6 20,0 8,9Koloretako telebista 0,9 0,6 11,7 8,5Bideoa 38,1 28,5 76,9 45,0Musika-katea 38,2 34,4 68,2 48,9

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996 eta 2000ko inkestaOHARRA: Metatze-pobrezian dauden taldeak barne hartuta daude

99

Metatze-pobrezian daudenen artean, berriz ere aipatu beharra dago alokairu-egoerak finkatu egin direla eta alokairua etxebizitza edukitzeko modurik zabalduena dela, biztanleria orokorrean antzematen den alderantzizko joera hartuta hain zuzen ere (hauetan jabetza da finkatzen dena). Horrela, metatze-pobreziako egoeran dauden familien artean, alokairu egoeran daudenen proportzioa %43,6ra iristen da. Hala ere, proportzio hau 1986koaren antzekoa da baina 1996an emandakoa (%60,4koa) baino askoz txikiagoa. Alokairuan hartutako etxebizitzek gaur egun duten kostu handia kontuan hartuta, garbi ikusten da kostu hau talde honen eta, oro har, pobrezia-arazo larriak jasaten dituzten euskal familia guztien bizi-kalitatea baldintzatzen duten elementuetako bat izan daitekeela.

Bestalde, familia hauek etxebizitza jabetzan eskuratzeko dituzten zailtasunek, etxebizitza eskuratzeko gainerako moduen –lagapena eta doakotasuna funtsean– goranzko joerak bere horretan jarraitzearen arrazoia azaltzen dute. Horrela, modu horiek etxebizitza edukitzeko modu guztien %1,8ra iristen ziren 1986an, %14,5era 1996an eta %19,2ra gaur egun.

104. TAULAMetatze-pobreziako egoeran dauden familietan etxebizitza edukitzeko moduek

1986tik 2000ra bitartean izan duten bilakaera(Datuak ehunekotan)

Etxebizitza edukitzeko moduak 1.986 1.996 2.000Jabetza 58,9 25,1 37,2Alokairua 39,1 60,4 43,6Beste egoera bat 1,8 14,5 19,2

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko inkesta eta Eusko Jaurlaritzaren 1986ko azterlana

100

6.2. Adierazle subjektiboak

Beraz, pobreziaren adierazle objektiboen bilakaerak onerako joera-aldaketa adierazten du pobrezia-adierazleen bilakaeran; adierazle subjektiboek, berriz, joera konplexuagoak erakusten dituzte, baina, oro har, bat datoz adierazle objektiboekin.

Kontuan izan beharreko adierazle nagusiek erakusten dutenez, arazoek eragin handiagoa daukate maila honetan. Horrela, 1996an Euskal Autonomia Erkidegoan pobretzat edo oso pobretzat jotzen ziren familien ehunekoa %2,4 zen; gaur egun, berriz, ehunekoa %2,6 da. Joera berbera nabarmentzen da, halaber, oinarrizko premiak asetzeko beharrezkoak diren diru-sarrera minimoen azpitik dauden familien ehunekoan: denboraldi berean, %4,5etik %6,2ra igo da.

Ongizate-gabeziaren adierazle objektiboak denboraldi horretan erakusten duen beheranzko joerari jarraiki, hileko gastu guztiei aurre egiteko behar baino diru-sarrera urriagoak dituzten familien ehunekoak, hots, ongizatearekin erlazionatzen den faktoreak, beheranzko joera berbera du (1986an, %31,5 zen; 1996an, %19,9; eta gaur egun, %16,3). Ildo horretan, gaur egun euren burua pobretzat jotzen duten familiak kontuan izanez gero, kopuruak zertxobait behera egiten du, 1996an %8,7koa baitzen eta gaur egun %7,6koa baita. Horrek zera adieraziko luke: adierazle hori egokiagoa dela ongizatea neurtzeko pobrezia –bere zentzu hertsian– neurtzeko baino.

105. TAULAEuskal familietan pobrezia-maila hautemateko zenbait adierazleren bilakaera,

1986 eta 2000 artean(Datuak ehunekotan)

Adierazleak 1986 1996 2000Euren burua pobretzat edo oso pobretzat jotzen duten familiak 17,4 2,4 2,6

Oinarrizko premiak asetzeko kopuru minimora iristen ez diren diru-sarrerak dauzkaten familiak

5,1 4,5 6,2

Hileko gastu guztiei aurre egiteko kopuru minimora iristen ez diren diru-sarrerak dauzkaten familiak

31,5 19,9 16,3

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996ko eta 2000ko Inkestak

101

Aurreko taulan egiaztatu ahal denez, 1986an, 1996an eta 2000an, oinarrizko gastuei aurre egiteko oinarrizko beharren gainetik dauden diru-sarrerak ez izatearen adierazle subjektiboa eta mantentze-pobreziako egoera larrian egoteko arrisku-mailari dagokion adierazle objektibo orokorraren joerak oso antzeko joera daukate.

Alabaina, korrelazio hori gehiago da itxurazkoa erreala baino; izan ere, 2000. urtean oinarrizko premiak asetzeko beharrezkoak diren diru-sarrera minimoen azpitik daudela dioten familia gehienen benetako diru-sarrerak pobrezia-arriskuko egoeran ez egoteko adinakoak dira. Halaber, 2000. urtean pobrezia larriko lerro objektiboaren azpitik kokatutako familia guztiek ez dute adierazten benetan egoera horretan daudenik.

Biztanleria guztiarekin alderatuta, azaldutako egoerak euskal familien %2,4ri eragiten die, eta lehenago ikusi ahal izan dugunez, ehuneko hori adierazle egokia izan liteke gure Autonomia Erkidegoan mantentze-pobreziako egoera larri errealen benetako eragina zenbatekoa den jakiteko, arrisku-egoerak alde batera utzita. Gaur egungo adierazlea 1996an neurtu zen %1,9 baino handiagoa da, eta berriz ere argi nabarmentzen da pobrezia-mota desberdinen bilakaeraren noranzkoan adierazle objektiboek eta subjektiboek daukaten korrelazioa.

Halaber, aipatu beharra daukagu mantentze- eta metatze-pobreziaren eragin bateratu errealari dagokion adierazle zuzendua, kendu egin baita familia batzuetan, hain zuzen ere, hauetan: mantentze-pobrezia jasateko arrisku-egoeran egonagatik, oinarrizko premiak asetzen dituztela esaten duten familietan. Hemen ere aipatu beharra dago problematiken eragina areagotu egin dela: 1996an %3,3koa zen eta gaur egun %4,1koa.

Laburbilduz, egiaztatu ahal denez, eskura ditugun adierazle subjektiboek ere ongizate-mailetan onerako joera baieztatzen dute familietan, pobrezia-egoera desberdinen areagotze arinarekin batera.

102

7. GAUR EGUN MENPEAN BIZI DIREN PERTSONEK EDO FAMILIA TALDEEK DAUZKATEN INDEPENDIZATZE-ARAZOAK

Eusko Jaurlaritzak 1986an pobreziari buruz egin zuen azterketa aitzindariaren alderdi berrietako bat estalitako pobreziaren formak izenekoen azterketak sartzea izan zen. Aipatutako azterketan honela definitzen ziren problematika horiek: independente izan daitezkeen familia-unitateei dagozkien egoerak, non familia independente gisa eratuz gero pobrezian bizitzea eragingo luketen.

Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 1996ko Inkestaren garapenean atzera problematika horiei heltzea eta aztertzea erabaki zen, eta hasieran, behintzat, familia independentea eratu nahi bai, baina batez ere behar besteko baliabide ekonomikoak ez izateagatik independizatu ezinarekin erlazionatzen zen.

Gai horri ekiteko, eta 1996ko inkestan bezala, PGEI 2000n iragazki-galdera bat sartu zen galdera-sorta orokorrean, egoera horiek hautemateko. Behin egoera hori jasaten dutenak zein diren hautemandakoan, berariazko galdera-sorta ezarri zitzaien euren ezaugarriak eta euren problematikaren eduki zehatza aztertzeko. Alabaina, 1996an ez bezala, aurtengo inkestan hurbilketa osatzeko, inkesta osagarri bat egin zaie pertsona batzuei, hain zuzen ere, 18-35 urte bitartekoak, landunak eta inkesta orokorrean euren senideek independizatu ahal izateko moduan definitzen ez zituzten lagun multzo bati.

Itxura batera, emaitzek adierazten dutenez, Euskal Autonomia Erkidegoan 156.608 lagunek eratu nahi dute familia berri independentea, hau da, 18-44 urte bitarteko biztanleria guztiaren %17,7k (kontuan izan adin-tarte horretan biltzen dela aztertutako kolektiboa). Lagun horietatik, 132.609k (erreferentzia-biztanleriaren %15ek) adierazten dute familia independentea ez eratzeko arrazoi nagusia baliabide ekonomikorik eza dela (1). Behar adinako baliabide ekonomikoak izango balituzte, 31.576 lagunek (hau da, 18-44 urte bitarteko lagun guztien %3,6k) diote ziurtasun osoz aurten bertan independizatuko liratekeela.

(1) Eragina jasaten duten lagunen benetako kopurua 139.876 izango litzateke guztira. Izan ere, batzuetan, erreferentzia-pertsonek familia-talderen bat daukate euren ardurapean. Horietatik, epe laburrean erabateko ziurtasunez independizatu nahiko luketenak benetan 34.995 lagun izango lirateke. Alabaina, egitura-azterketarako batik bat pertsona nagusiak hartu ditugu, horiek baitira galdera-sortan informazio pertsonalizatua ematen dutenak.

103

106. TAULA Familia independentea eratu nahiko lukeen independizatu gabeko biztanleria

Adierazle orokorrak(Datu absolutuak eta eragin-mailak ehunekotan)

Familia independentea eratu nahiko luketen pertsonak

Abs. Abs.Familia-taldea

barne dela

Eragina18-44 urte bitarteko

biztanlerian(%tan)

Behar adinako diru-sarrerekin 23.999 24.721 2,7Behar adinako diru-sarrerarik gabe 132.609 139.876 15,0 Epe ertainean indep. nahia (urtebete >) 52.990 54.412 6,0 Epe laburrean indep. nahia (urtebete <) 31.576 34.995 3,6 Indep. nahia, denboran zehaztu gabe 48.042 50.469 5,4

GUZTIRA 156.608 164.596 17,7Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta

Ez da erraza aurreko datuak 1996koekin alderatzea; izan ere, orduan ez baitzen kontuan hartu pertsona landunen taldea (PGEI 2000n kontrol-talde gisa erabili da, baina independiza daitezkeen batzuk ere badaude tartean). Horrez gain, 1996ko azterketa esperimentala izan zen neurri handi batean eta, horregatik, ez zen hain zehatza izan datu-bilketan.

Alabaina, badago alderatzea kolektibo bat bi inkestetan, behar besteko fidagarritasunez gainera, hain zuzen ere, ondorengo bi ezaugarriak betetzen dituen taldea:

a) Behar adinako baliabideak izanik, inkesta orokorrean independizatzeko prest dagoen pertsona gisa definitu izana (beraz, talde honetatik kanpo geratuko lirateke laginean 18-35 urte bitarteko landun gisa hartu eta, hasiera batean behintzat, independizatzeko premiarik ez dutenak).

b) Asko jota urtebete baino lehen familia eratzeko asmoa adierazi izana.

Horrela, aipatutako egoeretan daudenen kopuruek gora egin dute: 1996an 24.207 lagun zeuden; 2000n, berriz, 28.593. Termino erlatiboetan, 18-44 urte bitarteko biztanleria guztiari dagokionez, eragina areagotu egin da: 1996an %2,7koa zen; gaur egungoa, berriz, %3,2koa. Beraz, arazo ekonomikoek eragotzi dituzten independizatze-arazoek ere gora egin dute azken lau urteotan, mantentze-pobrezian eta metatze-pobrezian gertatzen zen bezala.

104

Ondorengo lerrootan familia independentea eratu nahi bai, baina arazo ekonomikoak direla medio independizatu ezin diren pertsonen ezaugarri demografiko nagusiak aztertuko ditugu, bakoitzaren egoera epe laburrera independizatzeko edo ez independizatzeko gogoaren arabera ikusiz. Horrela, hiru talde bereiziko ditugu: epe laburrean –urtebete baino lehen– independizatu nahi dutenak, epe ertainean edo luzean –urtebete baino gehiago– independizatu nahi dutenak eta zalantzan daudenak.

Kolektibo honen ezaugarri soziodemografiko nagusia gaztetasuna da, independizatzeko arazoak dituzten lagunen %93 18-34 urte bitartekoak baitira. Alabaina, arazoa are nabarmenagoa da 25-34 urte bitartean: arazo hori duten adin horretako lagunak %60,4 dira; 25 urtetik beherakoak, berriz, %32,6.

Independizatzeko aukera zenbat eta garbiagoa, 25 urtetik gorako pertsonen ehunekoak ere gora egiten du. Horrela, datorren urtean independizatu nahiko luketenen %72,7k 25 urtetik gora ditu eta %10,5ek 35 urtetik gora. Zalantzan dauden pertsonei dagokienez, berriz, ehuneko horiek jaitsi egiten dira, hurrenez hurren %66,6ra eta %7,1ra; azkenik, independizatzea epe ertaineko edo luzeko helburutzat daukatenena %65 eta %5,1 dira ehunekotan, hurrenez hurren.

Arazoaren eraginari dagokionez, gure Autonomia Erkidegoan bizi direnen 25-34 urte bitarteko pertsonen %23,7k independizatze-arazoak ditu; 25 urtetik beherakoei dagokien ehunekoa oso handia da (%17,8), baina ehunekoa izugarri jaisten da 35-44 urte bitartekoen adin-tartean (%2,6) eta 45 urtetik gorakoei dagokien ehunekoa oso-oso txikia da (ia baliorik gabea). Hainbesteko aldeak ez badaude ere, antzeko aldeak aurki genitzake epe laburrean independizatu nahiko luketen lagunen artean: 25-34 urte bitarteko lagunak %5,8 dira, 25 urtetik beherakoak %3,6, 35-44 urte bitartekoak %0,8 eta 45-54 urte bitartekoak %0,3.

Sexu aldagaian, berriz, nolabaiteko oreka ikusten da; hala ere, independizatze-problematikek eragin handiagoa daukate gizonengan (gizonak: %16,7; emakumeak: % 13,1) eta, beraz, gizonek gehiago jasaten dute problematika (gizonak: %58,2; emakumeak: %41,8). Aldeak are garbiagoak dira epe laburrean independizatzeko asmoa dutenen kolektiboak kontuan izanez gero, gizonengan duen eragina emakumeengan duenaren ia halako bi baita (gizonak: %4,6; emakumeak: %2,5), eta hor biltzen dira kontuan izandako independizatze-problematiken %66,7.

Aztertutako kolektiboaren bigarren ezaugarri nabarmenena zera da: independizatze-arazo gehienek nolabaiteko prestakuntza eskatzen duten ikasketak egin dituzten pertsonei eragiten dietela. Izan ere, hautemandako egoera guztiak harturik, bigarren edo hirugarren mailako ikasketak zituzten pertsonei zegozkienak %76,5 ziren. Egia esan, gehienak prestakuntza espezializaturen bat (LH II edo hirugarren mailako ikasketak) egindako lagunak ziren (hain zuzen ere, %56). Epe laburrean independizatu nahi zutenen artean ere ehunekoak aipatutakoen oso antzekoak ziren (%74,5 eta %55,7, hurrenez hurren).

105

Independizatze-arazoen eragin erlatiboak gainditu egiten du kontuan hartu diren hiru ikasketa-moten batez bestekoa. Horrela, LH II egindako lagunengan daukan eragina %15,3koa da, hirugarren mailako ikasketa ertainak egindakoen artean %16,8koa eta hirugarren mailako goi ikasketak dituztenen artean %19,8koa. Halaber, epe laburrean independizatzeko asmoa dutenei dagokienez, batez ere bigarren mailako ikasketa profesionalak eta hirugarren mailako ikasketak dituztenengan eragiten du.

Azkenik, aipatu beharra dago aztertutakoetatik %96,6 ezkongabeak direla. Autonomia Erkidegoko 18-44 urte bitarteko biztanle ezkongabeen %23,4k ase gabeko independizatze-arazoren bat adierazten du; egoera zibilaren arabera zehaztutako beste edozein taldetakoa baino askoz ere handiagoa da.

Jarduera-aldagaia kontuan izanik, arrazoi ekonomikoak direla kausa independizatze-arazoak adierazten dituztenen taldea harturik, benetan harrigarria da lan-egoerak zenbateko garrantzia daukan. Izan ere, landunak aztertutako kolektiboaren %65,1 baitira, langabetuak %23,6 eta ez-aktiboak %11,3. Termino erlatibotan, aztertutako arazoek langabetuengan gehiago eragiten badute ere (problematikak %27,5engan eragiten du), lana dutenen artean ere eragina batez besteko maila baino handiagoa da (%15,2).

Epe laburrean independizatzeko asmoa dutenei dagokienez, antzeko joerak dira nagusi. Horrela, landunak %67,4 dira eta arazoen eragin-tasa berriz ere batez besteko orokorraren gainetik dago (%3,7), baina, hala ere, langabeziari lotutako problematikaren azpitik (%7,3).

Independizatze arazoak dituzten landunen kolektiboaren barne egituraketari helduz, kontratazio-era ezegonkorrak nabarmendu behar dira. Horrela, lan egiten dutenetatik %59,3k aldi baterako kontratuekin edo batere kontraturik gabe aritzen dira, soldatapean jarduten dutenetatik %29,2k kontratu mugagabea daukate, %8,3 autonomoak dira eta %3,3 beste egoeraren batean dago.

Arazoak dauzkaten pertsona guztiekiko, soldatapeko ezegonkorrak –hau da, aldi baterako kontratuak dauzkatenak edo kontraturik gabeak– kolektiboaren %38,6 dira eta gainerako %26,5 landun egonkorrei –hau da, soldatapean ez daudenei eta soldatapeko mugagabeei– dagokie. Beraz, independente izan daitekeen baina arazo ekonomikoak dituzten biztanleak hartuta, bai soldatapeko ezegonkorrek eta bai landun egonkorrek garrantzi eta kopuru handiagoa dute langabetuek eta ez-aktiboek baino.

106

107. TAULAFamilia independentea eratu nahi bai, baina behar adinako baliabide

ekonomikorik ez izateagatik independizatu ezin den biztanleriaren banaketa, sexuaren, adinaren, egoera zibilaren eta ikasketa-mailaren arabera,

independizatzeko asmoa epe laburrekoa edo ertainekoa izanik(Datuak ehunekotan)

Sexua Epe ertainean urtebete >

Zalantzan Epe laburrean urtebete <

Guztira

Gizona 54,3 56,8 66,7 58,2Emakumea 45,7 43,2 33,3 41,8Adina25 urtetik behera 35,0 33,4 27,3 32,625-34 urte bitartean 59,9 59,6 62,2 60,435-44 urte bitartean 4,4 6,8 7,9 6,145-54 urte bitartean 0,7 0,3 2,6 1,0Egoera zibilaEzkongabea 97,3 98,5 92,7 96,6Ezkondua 1,5 1,5 4,5 2,2Alarguna 1,4 0,3Dibortziatua-banandua 1,2 1,3 0,8Ikasketa mailaLehen mailakoak 24,4 21,1 25,5 23,5Bigarren mailakoak 15,6 15,3 10,7 14,3LH I 4,0 7,6 8,1 6,3LH II 16,7 18,6 23,8 19,1Hirugarren mailako ertainak 15,6 9,2 10,1 12,0Hirugarren mailako goikoak 23,8 28,2 21,8 24,9Jardueraren araberako egoeraLanduna 54,7 75,1 67,4 65,1Langabetua 29,7 15,0 26,3 23,6Ez-aktiboa 15,6 9,9 6,3 11,3GUZTIRA 100

(52.990)100

(48.042)100

(31.576)100

(132.609)Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta

107

108. TAULAFamilia independentea eratu nahi bai, baina behar adinako baliabide

ekonomikorik ez izateagatik ezin independizatu den biztanleriaren eragina, sexuaren, adinaren, egoera zibilaren eta ikasketa-mailaren arabera,

independizatzeko asmoa epe laburrekoa edo ertainekoa izanik

(Datuak ehunekotan, 18-44 urte bitarteko erreferentzia-biztanleriarekiko)

Sexua Epe ertainean urtebete >

Zalantzan Epe laburrean urtebete <

Guztira

Gizona 6,2 5,9 4,6 16,7Emakumea 5,7 4,9 2,5 13,1Adina25 urtetik behera 7,6 6,6 3,6 17,825-34 urte bitartean 9,4 8,5 5,8 23,735-44 urte bitartean 0,8 1,1 0,8 2,645-54 urte bitartean 0,1 0,0 0,3 0,5Egoera zibilaEzkongabea 9,4 8,6 5,3 23,4Ezkondua 0,3 0,2 0,5 0,9Alarguna 12,7 12,7Dibortziatua-banandua 3,2 2,1 5,3Ikasketa-mailaLehen mailakoak 5,3 4,1 3,3 12,7Bigarren mailakoak 5,7 5,1 2,3 13,2LH I 3,1 5,3 3,8 12,2LH II 5,4 5,4 4,6 15,3Hirugarren mailako ertainak 8,7 4,7 3,4 16,8Hirugarren mailako goikoak 7,5 8,1 4,1 19,8Jardueraren araberako egoeraLanduna 5,1 6,3 3,7 15,2Langabetua 13,8 6,3 7,3 27,5Ez-aktiboa 4,1 2,4 1,0 7,5GUZTIRA 6,0 5,4 3,6 15,0

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko InkestaOharra: 45-54 urte bitarteko taldearen datua bere adin-taldeko biztanleriari ezartzen zaio

Independizatzerakoan azaltzen diren arazo ekonomikoen jatorria ikusterakoan, aztertutako lagunen gaur egungo egoera erreala jardueraren eta epe laburrean edo ertainean independizatzeko asmoaren arabera landuko ditugu. Horri dagokionez, ondorengo alderdiak nabarmenduko ditugu:

1. Gaur egun lanean ari ez direnei –hots, langabetuei eta ez-aktiboei– dagokienez, garbi dago ez independizatzeko arazo nagusia lanik eza dela. Egoera horretan dauden lagunen %65ek, berdin epe laburrean edo epe ertainean independizatzeko asmoa dutenek, zuzen-zuzenean problematika hori aipatzen familia independente berria eratzeko oztopo nagusi gisa.

108

Oro har, kolektibo honen ezaugarri nabarmenetakoa estuasun handia da eta ia lagun guztiengan nabarmen eragiten dute pobrezia- eta estuasun-arrisku objektibo nagusiek. Ildo horretan, epe laburrean independizatu ahal diren pertsonei dagokienez, zera aipatuko dugu:

- Independizatuz gero, gaur egungo baliabide berberekin jarraituz gero, kolektiboaren %62,4 mantentze-pobreziako egoera larrian egongo litzateke eta %90,5 ongizate-gabeziako arriskuan.

- %86,5ek ez daukate etxebizitzarik, eta ezta etxebizitza erosketarako metatutako inbertsiorik ere.

- %83,5ek ez daukate inolako aurrezkirik.

2. Landun ezegonkorrei dagokienez –batez ere aldi baterako kontratua dutenak edo kontraturik gabeak–, ez independizatzearen problematika nagusia lan ezegonkortasunarekin edo lan egokia ez izatearekin dago erlazionatuta. Hain zuzen ere, horixe aipatzen dute oztopo nagusi gisa aztertutako lagunetatik %51,9k (epe ertainean edo luzean independizatzeko asmoa dutenetatik %36k) eta aipatu egiten dute, arazo nagusi gisa ez bada ere, %80 inguruk.

Kolektibo honen baitan, beste problematika nagusietako bat etxebizitzarik eza da; hain zuzen ere, horixe aipatzen dute oztopo nagusi gisa epe laburrean independizatzeko asmoa daukaten lagunen %21,4k eta %91,6k arazo gisa aipatzen dute. Halaber, zera egiaztatzen da: epe laburrean independizatzeko asmoa daukaten edo izan lezaketen lagunetatik %91,6k ez daukatela inolako inbertsiorik etxebizitza propioa erosteko. Alabaina, aipatu beharra dago kolektiboaren gehiengoak (%65) badaukala aurrezkiren bat.

Epe laburrean independizatzeko asmoa duten lagunen artean, pertsona landun ezegonkorrek, independizatuz gero, ez daukate hainbesteko arriskurik pobrezia larriko arriskua jasateko, baina aztertutako lagunen ehuneko handi batengan eragiten du (%36,2). Horrez gain, familia independentea eratuz gero, lagun horien %83,6 ongizate-gabezia egoeran gera litezke.

109

3. Azkenik, independizatzeko arazo ekonomikoak dituztela adierazten duten landun egonkorrei dagokienez, etxebizitzarik eza da familia independentea eratzeko oztoporik nabarmenena. Hain zuzen ere, problematika hori azaltzen da kasu guztien %90etan, berdin independizatzeko asmoa epe laburrean edo ertainean daukatenengan. Horixe da problematika nagusia kasu guztien %35-40etan.

Talde honetan, bigarren eragile garrantzitsuena independizatuz gero etor litekeen ongizate-gabezia da, izan ere, epe laburrean independizatu ahal diren lagunen %65,5i eragiten baitie. Lagun horien %73,1ek esaten dutenez, independizatzea oztopatzen duen arrazoietako bat zera da: gaur egungo diru-sarrerekin ezin diela aurre egin gutxieneko ongizateak dakartzan beharrezko gastuei.

Laburbilduz, aztertutako biztanleriaren independizatzeko antzematen diren oztopo nagusiak bi dira: alde batetik, etxebizitzarekin zerikusia duten arazoak; eta, bestetik, independizatze-prozesua sendotuz gero, etor litezkeen pobrezia-arriskua edo ongizate-gabezia.

Etxebizitzari dagokionez, eta epe laburrean independizatu ahal den kolektibo guztia kontuan izanik, 79.619 laguneko talde honetatik %91k diote ez dutela euren jabetzako etxebizitzarik, eta ezta metatutako inolako inbertsiorik ere etorkizunean etxebizitza lortu ahal izateko. Kontsultatutakoen %90,8k diotenez, familia berria eratzeko oztopo erreal nagusia etxebizitzarik eza da eta kasuen %21,7tan horixe da independizatzeko oztopo nagusia. Horrez gain, %77,2k diotenez, etxebizitza lortuz gero, ez lukete izango diru-sarrerarik etxebizitza behar bezala hornitzeko, eta %66,2k diote, gaur egungo egoera nolakoa den ikusirik, ongi asko dakitela ezingo luketela lortu eurek nahi bezalako etxebizitzarik.

Are erabakigarriagoa da independizatzeak ekarriko lukeen pobrezia-arriskuaren edo ongizate-gabeziaren eragina. Independizatuz gero, aztertutako lagunen %38,5 pobrezia-egoera larrian egon litezke eta horietatik %80,6 gure gizartean ezarritako gutxieneko ongizate-mailak lortzeko beharrezkoak diren atalaseetatik behera egongo lirateke. Gaur egun dagoeneko eratuta dauden familien adierazleekin alderatuz gero, maila horiek askoz ere handiagoak dira, lehen adierazi dugunez, hurrenez hurren, %5,5 eta %28,8 izango bailirateke.

1996ko inkestari hartu eta antzeko arazoak zituzten kolektiboak begiratuz gero, arazoak nabarmen larritu direla antzematen da, bai etxebizitza erosteko inbertsiorik gabeko pertsonen ehunekoari dagokionez (%75, 1996an), bai pobrezia larriaren arriskuak eta ongizate-gabeziak izan lezaketen eraginari dagokionez (garai hartan ehunekoak %34,6 eta %64,8 ziren, hurrenez hurren).

110

Pobrezia larria jasateko arriskuari eta, batez ere, ongizate-gabeziari dagokienez, aipagarria da problematika hau lanik ezeko edo lan ezegonkortasuneko egoeretan ez ezik, lan egonkor jakin batzuetan (bai soldatapekoekin, bai autonomoekin) ere agertzen dela. Horrek zera adierazten du: langabeziak behera egin badu ere, egoera ez dela gehiegi hobetu gazteen belaunaldi berrientzat, ez behintzat arazo ekonomikoak konpontzeko adina, eta gazteak ekoizpen-sisteman eta oro har sistema sozioekonomikoan sartzeko problematika orokorra hori baino konplexuagoa dela.

Alabaina, gazteen lan-egoerak hobera egin du eta horren alderdi positiboa ere ikusi beharra dago. Hain zuzen ere, lana eskuragarriagoa izateari esker, aztertutako kolektiboak aurrezki-maila hobetu ahal izan du; horrela, 1996 eta 2000 artean, inolako aurrezkirik ez zuten pertsonen ehunekoak behera egin zuen (nahiz eta oraindik ere egoera horretan daudenak %51,2 diren).

Halaber, garrantzitsua iruditzen zaigu azpimarratzea, independizatzea gauzatzerakoan, arazo ekonomiko objektiboek garrantzi handiagoa dutela beste kontu batzuek baino (hain zuzen ere, gaur egungo egoeran eroso sentitzearekin zerikusia dutenak). Horrela, epe laburrean independizatzeko asmoa duten lagunen %36,7 baino ez daude gustura gaur egungo euren egoeran, eta %3,4 baino ez dira arrazoi hori independizatzeko oztopo erreal gisa aipatzen dutenak. Aitzitik, arazo ekonomikoak dituzten eta independizatzea epe luzeagoan aurreikusten duten lagunei dagokienez, arrazoi hori funtsezkoa eta erabakigarria da, lagun guztien %65,6 gustura baitago gaur egungo egoeran. Azken horien artean ere, ordea, apenas dira %21,1 ez independizatzeko arrazoi nagusi gisa arrazoi hori aipatzen dutenak.

Halaber, pentsa liteke independizatzeak aisialdiko jardueretan mugak ezar litzakeela eta hori gertatzeko beldurrak atzera eginarazi lezakeela; horren inguruan, egiaztatu ahal izan denez, ez da hain erabakigarria independizatzeko, ez da behintzat funtsezko elementua, eta oztopo nagusi gisa erabat bazterrekoa da. Alabaina, aztertutako lagunen %30-40k independizatu ala ez azken erabakia hartzerakoan eragiten duen arrazoi gisa aipatzen dute.

Laburbilduz, zera esan dezakegu: oro har, epe laburrean familia independentea eratzeko arazo ekonomikoak dituzten pertsonen %76,3k harreman objektiboa nabarmentzen dutela egoera horren eta etxebizitzarik ezarekin eta etxebizitzetan inbertitzeko inolako dirurik ez izatearen artean, eta, baita ere, independizatze-prozesua hasiz gero, egoera horren eta gizarteak ezarritako gutxieneko ongizate-mailaren azpian jartzearen eta pobrezia larriko arriskua jasatearen artean. Gure Autonomia Erkidegoan 60.762 lagun daude azaldutako egoeran, hau da, 18-44 urte bitarteko biztanleria guztiaren %6,8.

111

109.a TAULAIndependizatzeko arazoen jatorria eta independizatzeko arrisku objektiboak,

jardueraren arabera(Eragindako lagunen ehunekoa)

Epe laburrean independizatzeko aukera (erreala edo posiblea) duten lagunakLandun

egonkorrak

Landun ezegonkorra

k

LangabeakGUZTIRA

Ez independizatzeko emandako arrazoiakGaur egungo egoeran gustura 31,5 40,7 35,6 36,7Lanik eza, diru-sarrerarik ez 3,5 9,4 84,8 28,8Lan ezegonk., diru-sarrera irregularrak 33,6 77,7 44,9 56,5Oin. premiak asetzeko diru-sar. ez 73,1 78,7 83,3 78,4Nahi bezala bizitzeko diru-sar. ez 52,8 62,2 69,8 61,8Aisialdiko jard. mugatzeko beldurra 38,0 33,9 45,5 38,3Etxebizitzarik ez izatea 93,1 91,6 87,0 90,8Etxebiz. hornitzeko diru-sarrerarik ez 78,6 82,8 67,0 77,2Nahi bezalako etxebizitza ezin lortzea 62,1 73,8 58,1 66,2Bikotekiderik ez izatea 1,5 1,1 4,5 2,2Gaur egungo familia-ardurak 3,6 3,3 5,7 4,0Beste batzuk 6,2 1,8 2,0 3,1Ez independizatzeko emandako arrazoi nagusiaGaur egungo egoeran gustura 2,8 2,5 5,3 3,4Lanik eza, diru-sarrerarik ez 1,5 2,3 64,8 19,5Lan ezegonk., diru-sarrera irregularrak 19,4 51,9 9,8 31,2Oin. premiak asetzeko diru-sar. ez 29,5 16,6 7,8 17,7Nahi bezala bizitzeko diru-sar. ez 5,7 3,0 2,1 3,5Aisialdiko jard. mugatzeko beldurraEtxebizitzarik ez izatea 35,9 21,4 8,3 21,7Etxebiz. hornitzeko diru-sarrerarik ez 1,5 0,4Nahi bezalako etxebizitza ezin lortzeaBikotekiderik ez izatea 2,0 0,6Gaur egungo familia-ardurak 1,2 0,5Beste batzuk 3,7 1,0 1,5Hautemandako arrisku objektiboak

Pobrezia larriko arriskua 17,8 36,2 62,4 38,5Ongizate-gabeziako arriskua 65,5 83,6 90,5 80,6Etxebizitzarako inbertsiorik ez 94,8 91,6 86,5 91,0Aurrezkirik ez 44,6 35,0 83,5 51,2Eragindako pertsonak guztira 21.855 35.519 22.245 79.619


112

109. b TAULAIndependizatzeko arazoen jatorria eta independizatzeko arrisku objektiboak,

jardueraren arabera(Eragindako lagunen ehunekoa)

Epe ertainean independizatzeko aukera duten lagunakLandun

egonkorrak

Landun ezegonkorra

k

LangabeakGUZTIRA

Ez independizatzeko emandako arrazoiakGaur egungo egoeran gustura 64,7 65,0 66,6 65,6Lanik eza, diru-sarrerarik ez 3,4 8,4 96,8 47,2Lan ezegonk., diru-sarrera irregularrak 9,7 79,2 53,5 50,1Oin. premiak asetzeko diru-sar. ez 44,9 82,0 84,9 74,0Nahi bezala bizitzeko diru-sar. ez 40,2 66,3 73,2 62,9Aisialdiko jard. mugatzeko beldurra 27,3 47,1 24,7 32,0Etxebizitzarik ez izatea 89,6 93,1 91,2 91,4Etxebiz. hornitzeko diru-sarrerarik ez 69,9 70,8 78,9 74,2Nahi bezalako etxebizitza ezin lortzea 47,7 65,0 68,0 62,0Bikotekiderik ez izatea 15,8 24,8 28,8 24,3Gaur egungo familia-ardurak 15,6 0,0 4,3 5,9Beste batzuk 0,0 1,2 5,9 3,0Ez independizatzeko emandako arrazoi nagusiaGaur egungo egoeran gustura 16,2 25,0 21,3 21,1Lanik eza, diru-sarrerarik ez 3,4 2,7 64,5 31,0Lan ezegonk., diru-sarrera irregularrak 3,8 36,0 5,8 14,1Oin. premiak asetzeko diru-sar. ez 23,5 18,7 0,5 11,6Nahi bezala bizitzeko diru-sar. ez 2,0 2,0 1,1Aisialdiko jard. mugatzeko beldurra 1,4 0,4Etxebizitzarik ez izatea 38,8 13,0 2,9 14,9Etxebiz. hornitzeko diru-sarrerarik ez Nahi bezalako etxebizitza ezin lortzea 5,1 1,3Bikotekiderik ez izateaGaur egungo familia-ardurak 2,7 2,0 1,6Beste batzuk 4,6 1,2 3,0 2,9Hautemandako arrisku objektiboak 13.334 15.659 23.997 52.990


Bereziki nabarmendu beharra dago aztertutako problematikak gehienetan kronikoak direla. Ildo horretan, ahal izanez gero epe laburrean independizatuko liratekeen pertsonen egoera aztertuz gero, egoera horretan pasatzen duten batez besteko denbora bi urte eta erdikoa dela egiaztatu ahal izango dugu eta ez dira alde handirik hautematen jarduera-egoeraren arabera.

Menpekotasun-egoeran pasatzen den urte kopurua, ordea, handiagoa da gaur egungo familiatik epe laburrean irteteko asmo garbia duten pertsonen artean (garbi daukatenak: 3,1 urte; zalantzak dauzkatenak: 2,3 urte). Nolanahi ere, paradoxa badirudi ere, menpekotasun-egoeran pasatzen den urte kopurua areagotu egiten da lan-egoera hobetzearekin batera.

113

110. TAULAFamilia independentea eratu nahi bai, baina baliabide ekonomikorik ez

izateagatik ezin independizatu den independizatu gabeko biztanleriak batez beste menpekotasun-egoeran pasatzen dituen urteen kopurua

Epe laburrean independizatzeko aukera (erreala edo posiblea) duen biztanleria

Independizatzeko aukera Landun egonkorrak

Landun ezegonkorra

k

LangabeakGUZTIRA

Zalantzan 2,2 2,1 2,8 2,3Epe laburrean, urtebete baino lehen 3,5 3,2 2,6 3,1Guztira 2,7 2,5 2,7 2,5


Interesgarria da bi kolektibo elkarrekin erlazionatzea: independizatuz gero pobrezia larriko arrisku-egoeran jar litekeen kolektiboa eta gaur egun arrisku-egoera horren eraginpeko familietan bizi diren pertsonak.

Eskura dauzkagun datuen arabera, arrisku-egoera horren eraginpean dauden lagunak 74.364 dira Euskadin. Epe laburrean familia independentea eratzeko asmoa duten lagunek euren nahiak gauzatuz gero, diru-sarreren egoera aztertuta, independizatze-prozesuren ondorioz pobrezia larriko arrisku-egoerak nabarmen areagotuko lirateke: 106.225 laguni eragingo lieke.

Errealitate horrek pobrezia larriko arrisku-egoeren eragin erlatiboa %3,6tik %5,2ra areagotuko luke, banakakotan neurtuta, eta mantentze-pobrezia larriko egoeran egon litezkeen pertsonen kopurua %43,4ra igoko litzateke.

Ongizate-gabeziako arrisku-egoeren gaineko eragina zertxobait txikiagoa izango litzateke. Alabaina, eragindako biztanleria %13,6 areagotuko litzateke: lehengo 433.115 lagunak 494.948 izango lirateke. Eraginei dagokienez, ongizate-gabeziako arrisku-tasa, banakakotan neurtuta, %20,9tik %23,9ra igoko litzateke.

Baina 18-34 urte bitarteko pertsonen menpean dauden familietan bizi den biztanleria hartuz gero, independizatze-prozesua gertatuz gero, askoz ere eragin handiagoa izango luke. Horrela, gaur egun pobrezia larriko arrisku-egoeran dauden pertsonak 12.848 badira, independizatze prozesuaren ondoren 42.309 lagun izango lirateke, hau da, eragindako pertsona kopurua %229,3 handituko litzateke eta eragin-mailetan (banakakotan neurtuta) areagotze nabarmena izango litzateke. Beraz, pobrezia larriaren tasa asko handituko litzateke: gaur egungo %10etik %19,2ra.

114

Ongizate-gabezia gertatzeko arriskuari dagokionez, gaur egun eragindako 28.670 lagunak 62.258 izango lirateke, hau da, eragin-terminotan adierazita, pertsona nagusien menpe dauden familietan bizi diren 18-24 urte bitarteko pertsonak gaur egungo %32,4tik %47,5era pasatzea.

Aurreko datuak kontuan izanik, ondorengo baieztapena egin dezakegu: 18-34 urte bitarteko pertsonen familietan, ongizate-gabeziako arrisku-egoeran egon daitezkeen egoeren %60,6 eta pobrezia larriko egoeren %70,3 estalitako pobreziak ezkutatuta geratzen direla, independizatzeko prozesuari ekiteko erabakia atzeratzearen ondorioz.

Beraz, Euskadiko belaunaldi gazteen bizi-errealitatearen ezaugarri nagusiak, oraindik ere, ondorengo hauek dira: zailtasun ekonomikoak, estalitako pobrezia eta gizarte-ugalketako prozesuen blokeoa.

Izan ere, independizatzeko behar adinako baliabiderik ez duten eta epe laburrean independizatzea pentsatzen dutenen planteamendua aztertuz gero, argi egiaztatu ahal izango dugu etor litezkeen pobreziak edo ongizate-gabeziak zenbateraino mugatzen duten independentzia pertsonalerako benetako aukera. Horrela, aipatutako lagunetatik, %7k baino ez dute pentsatzen gaur egun independizatzeko aukera alternatiba egingarria dela; epe laburrean independizatu nahi dutenen kasuan, berriz, ehunekoa zertxobait baino ez da igotzen, %16ra. Egia esan, gehienek (%59,2) datorren urtean independizatzea pentsatuko lukete euren arazoak konponduko balira eta %33,9k inplizituki badakite epe ertainean independizatuko direla, onartu egiten baitute inola ere ezingo dituztela eskuratu epe laburrean independizatu ahal izateko behar adinako baliabideak.

111. TAULANola edo hala datorren urtean independizatzeko prest dauden lagunen

ehunekoaEpe laburrean independizatzeko aukera (erreala edo posiblea) duen biztanleria

Independizatzeko aukeraGUZTIRA

Zalantzan 1,0Epe laburrean, Urtebete baino lehen 16,0Guztira 7,0


Egoera egokia izanez gero independizatuko liratekeenen artean, argi dago zein behar sendotu beharko liratekeen: enplegu egonkorra lortzea (kasu guztien %55,6), behar adinako soldata izatea (%59,7) eta, batez ere, etxebizitza eskuratu ahal izatea (%67,8). Egiaztatu ahal denez, lana eskuratzea beharrezko baldintza da, baina ez da nahikoa. Horrela, %25,1ek baino ez dute nabarmentzen baldintza hori.

115

Etxebizitzaren gaiari dagokionez, nabarmendu beharra dago etxebizitzaren jabetza eskuratzearen garrantzia. Horrela, nola edo hala independizatzea pentsatzen dutenetatik, %71,9k euren jabetzako etxebizitzara joango direla diote. Beraz, independizatzerakoan bakoitzak bere etxebizitza izatea, oraindik ere, erreferentzia-eremu eta gauzatu ahal izateko baldintza nagusia da.

112. TAULAIndependizatzeko aipatu ziren baldintzak

Epe laburrean independizatzeko aukera (erreala edo posiblea) duen biztanleria, baldintza jakin batzuk gertatuz gero

(Baldintza bakoitza zenbat lagunek aipatzen duten, ehunekotan)Independizatzeko baldintzak

GUZTIRAEtxebizitzaren arazoa konpontzea 67,8Lana aurkitzea 25,1Lan egonkorra lortzea edo sendotzea 55,6Behar adinako soldata izatea 59,7Beste batzuk 4,1


Azkenik, interesgarria da balioestea eragindako pertsonak nolako kostu pertsonalak eta sozialak onartzeko edo ez onartzeko prest egongo liratekeen independizatzerakoan. Horri dagokionez, hona hemen PGEI 2000k ematen dizkigun datu garrantzitsuenak:

a) Aztertutako lagun gehienek ez lukete nahiko egon kanpoko laguntzen menpe, ez familienen menpe (%69,1), ezta Administrazioarenen menpe ere (%65,7). Alderdi garrantzitsua da hau, erabat independizatzeko borondatea adierazten baitu, hau da, inoren menpe egon nahiz ez izatea (ez familiaren menpe, ezta laguntza publikoen menpe ere).

Aipatu beharra dago planteamendu hori lotuta dagoela aurreko erreferentzia-familiako maila ekonomikoari eutsi nahi izatearekin; hala ere, kontsultatutako lagun gehienak, hain zuzen %55, prest leudeke erreferentzia-familietako baldintzak baino baldintza okerragoetan bizitzeko, independizatu ahal izateko.

b) Halaber, independizatzerakoan ia gehienek baztertuko lukete behar adinako baliabideak lortzeko Euskaditik (edo inguruetako probintzietatik) kanpora irten beharra; hala ere, kontsultatutako lagunen %47 prest leudeke hori egiteko. Gehienak, ordea, hain zuzen %68,1, prest leudeke gaur egun bizitoki duten hiritik edo probintziatik kanpora irteteko.

116

c) Garrantzi handiko beste alderdi mugatzaile bat etxebizitza jabetzan ez lortzea litzateke; izan ere, independizatzerakoan, %47k uko egingo liokete eurena ez den etxebizitza batean bizitzeari.

d) Lanari dagokionez, berriz, kontsultatutako gehienek onartuko lukete hezkuntza-esperientziaz lortutako prestakuntza mailaren azpitik legokeen enpleguan aritzea (%67,7).

Aurreko datuek nolabaiteko malgutasuna adierazten badute ere, hobeto aztertuz gero malgutasun hori nahikoa mugatua dela ikusiko dugu. Horrela, adibidez, aztertutako lagun guztien %29,9 baino ez legoke prest ongizate-mailak galtzeko, lortutako prestakuntzaren azpitik legokeen enplegu batean lanean hasteko eta euren jabetzakoa ez den etxebizitzan bizitzeko. Eragile geografikoa sartuz gero, mugikortasun mugatua (hau da, alboko hiri edo probintzia batera tokialdatzea) kontuan hartuta, aipatutako ehunekoak are beherago egiten du, hain zuzen ere, %24,8ra.

113. TAULAFamilia independentea eratu nahi bai, baina baliabide ekonomikorik ez

izateagatik independizatu ezin den independizatu gabeko biztanleriak zein kostu pertsonal eta sozial onartuko lituzkeen

Epe laburrean independizatzeko aukera (erreala edo posiblea) duen biztanleria (Baldintza bakoitza zenbat lagunek aipatzen duten ehunekotan)

BaldintzaGUZTIRA

Familiaren laguntzen menpe egotea 30,9Laguntza publikoen menpe egotea (IMI, AES) 34,3Alboko hiri edo probintziaren batera joatea 68,1EAEtik irtetea 47,0Lortutako prestakuntzaren azpitik legokeen enplegu batean aritzea

67,7

Gaur egungo familian baino okerrago bizitzea 55,0Bere jabetzakoa ez den etxebizitza batean bizitzea

53,0


Beraz, agerikoa dirudi ongizate-mailak nabarmen hobetu ezean, gizarte-ugalketako prozesuak blokeatuta jarraituko duela datozen urteotan. Blokeo hori, ordea, funtzionala da eragindako pertsona gehienentzat; izan ere, gaur egungo familietan lortutako estatus sozioekonomikoan eta geografikoan galera nabarmenak ez izateko mekanismo prebentiboa baita. Horri dagokionez, oso deigarria da arazo nagusiak bi hauek izatea: lortutako ongizate-mailari eustea eta jabetzako etxebizitza-sistemaren erakargarritasuna; eta, aldiz, aztertutako biztanleek errazago onartzea tokialdatze geografiko txikiak eta prestakuntzaren inguruko galera erlatiboak.

117

ERANSKIN METODOLOGIKOA

1. Kontzeptu orokorrak

Gure asmoa ez da gai hauetan gehiegi sakontzea, baina uste dugu komenigarria dela txostenean erabiltzen diren kontzeptu batzuen esanahia argitzea. Hona hemen azalduko ditugun oinarrizko kontzeptuak:

Metatze-pobrezia

Familia batek epe luzean behar bezalako bizi-maila minimoari eusteko beharrezkoak dituen kontsumo iraunkorrerako ondasunak lortzeko ezintasunari deitzen zaio. Egoera hori ez da berariazkoa, orokorra baizik, eta eskura dauden mota horretako ondasunen eta ondare-baliabideen mailan estuasun bereizgarriko egoera dakar; horrela, bizi-baldintzak ez dira izaten duin bizitzeko adinakoak.

Mantentze-pobrezia larria

Epe laburrean oinarrizko beharrak (batik bat elikadura, etxebizitza, arropa eta oinetakoekin zerikusia dutenak) asetzeko gastuei aurre egiteko behar adinako baliabide ekonomikorik ez izatea da.

Pobrezia larriko arriskuan egoteko, familiek, erreferentzia-aldi jakin batean, mantentze-pobreziari aurre egiteko adierazitako atalaseak baino diru-sarrera urriagoak izan beharko dituzte.

Ongizate-gabezia

Ongizate-gabeziaren egoerak estuasun-egoeren azterketarekin ere zerikusia dauka (hain zuzen ere, mantentze-pobreziarekin). Zera esan nahi du: gizarte jakin batean, gizarte horretako bizimoduan, ohituretan eta jarduera arruntenetan parte hartzeko beharrezkotzat jotzen diren gastuei aurre egiteko behar adinako baliabide ekonomikorik ez izatea epe laburrean.

118

Ongizate-gabeziako arriskuan egoteko, familiek, erreferentzia-aldi jakin batean, gizarte batean gutxieneko ongizate-mailetara iristen ez diren atalaseen azpiko diru-sarrerak izango dituzte.

2. Nola kalkulatu pobrezia-atalaseak

Mantentze-pobrezia

Bai mantentze-pobrezia, bai ongizate-gabezia era askotara neur daitezke, eta metodologia bat baino gehiago dago, hau da, ez dago aho batez ezarritako edo nagusi den metodorik. Aurrerapen honetan ematen diren datuak kalkulatzeko, batez ere Eusko Jaurlaritzak 1986an erabili zuen metodologiaz baliatu gara, gure ustez hori baita metodorik eraginkorrena biztanleria jakin batengan eragin dezaketen pobrezia-egoerak edo ongizate-gabeziako egoera desberdinak aztertzeko. Hala ere, mantentze-pobreziaren azterketara hurbiltzeko beste metodo batzuen bidez lortutako informazioa ere ematen dugu, bereziki Europako Batasunaren eta Eurostaten eta Leyden-go eskolaren metodoen bidez lortutakoa.

Metodologia desberdinen edukiak zehatz-mehatz jakiteko, oso egokia da Eusko Jaurlaritzak 1986an egindako txostena, metodo bakoitza oso ongi azalduta baitago. Hala ere, oinarrizko ideia batzuk emango ditugu, pobrezia-lerro bakoitza nola kalkulatu behar den jakiteko.

Ideia orokor horiek adierazi aurretik, ordea, komenigarria da aipatzea azterketa honetan estuasun-egoera desberdinak kalkulatzeko hileroko diru-sarrerak eta gastuak hartu direla kontuan, baina edozein diru-sarrera eta gastu sartuz. Hor sartzen da, halaber, hilerokoak ez diren edo urtekoak diren diru-sarrerei eta gastuei (aparteko ordainsariak, etxebizitzaren amortizazio-gastuak eta interesak, bidaia-gastuak, etab) dagozkien zati hainbanatua. Bestalde, diru-sarreren datuak sarrera garbiei dagozkie, hau da, zerga eta kotizazioak deskontatuta lortutako kopuruari.

119

Mantentze-pobrezia: metodo estatistiko europarra

Pobreziaren azterketarako hurbilketa ezagunena Europako Batasunean erabiltzen dena da. Bere garaian, Europako pobreziaren konparazio-azterketa egiteko erreferentziatzat hau ezarri zuen: pertsona heldu baliokide bakoitzeko batez besteko diru-sarrera nazional garbien %50. Horrela, hurbilketa honen arabera, pobretzat hartzen dira kontsumo-unitate baliokide bakoitzeko batez besteko diru-sarreren %50etik beherako diru-sarrerak dituzten familiak.

Hurbilketa honetan erabiltzen den baliokidetasun-eskala klasikoa O’Higgins-en azterketan ezarri zen (1987an), eta baliokidetasun-balioak honakoak dira:

Lehen heldua: 1.0 Pertsona heldu gehigarri bakoitzeko: 0.7 14 urtetik beherako seme-alaba bakoitzeko: 0.5

Familia bakoitzerako, pertsona heldu baliokide bakoitzeko diru-sarrerak hauek dira: familien diru-sarrerak zati familia horrentzat egokia den baliokidetasun-faktorea. Ildo horretan, bi pertsona edo gehiagoz osatutako familietako pobrezia-lerroak kalkulatzeko, pertsona bakarraren pobrezia-atalasea pertsona horri dagokion familiaren tamainaren baliokidetasun-faktorearekin biderkatu behar da.

Metodo honen ondorioz zehazten diren pobrezia-atalaseak, Espainian Caritasek egin duen bertsioan, ondorengo hauek dira:

Mantentze-pobreziaren atalaseak, metodo estatistiko europarraren arabera(Datuak pezetatan)

Familiaren tamaina Pobrezia larria

Pobrezia orokorra

Pertsona 1 33.439 66.8782 pertsona 56.846 113.6933 pertsona 73.566 147.1324 pertsona 90.285 180.5715 pertsona 107.005 214.010

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko Inkesta Bigarren pertsonarentzako eskala 0,7 da eta gainerakoentzat 0,5.

120

Eurostatek diru-sarrera urriak kalkulatzeko sortu berri duen metodoa ere nahikoa antzekoa da, baina ondorengo aldaketa hauekin:

a) Batez bestekoaren ordez mediana erabiltzea.

b) Medianaren mailaren %60 ezartzea.

c) Ondorengo eskala zuzendua ezartzea:

Lehen heldua: 1.0 Pertsona heldu gehigarri bakoitzeko: 0.5 14 urtetik beherako seme-alaba bakoitzeko: 0.3

Horrela, metodo honen arabera, ondorengo atalaseak zehazten dira:

Soldata txikien atalaseak, Eurostat metodoaren arabera(Datuak pezetatan)

Familiaren tamaina Diru-sarrera urriakPertsona 1 89.0332 pertsona 133.5503 pertsona 160.2594 pertsona 186.9695 pertsona 213.679

Iturria: Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko 2000ko InkestaBigarren pertsonarentzako eskala 0,5 da eta gainerakoentzat 0,3.

Ikerketarako, eta estatistika-metodo tradizionalaren paralelismoarengatik, egoera larritzat aurreko taulan zehaztutako atalaseen %50etik behera daudenak jotzen dira.

121

Ongizate-gabezia eta mantentze-pobrezia: Leyden edo SPL metodoa

Ezarritako azterketak argi utzi ditu agerian Europako metodo estatistikoaren kontraesanak, eta, halaber, batez ere metodo hori gizarte jakin batean diru-sarreren banaketan dauden desberdintasunak nabarmentzeko adierazlea dela erakutsi du. Metodo horri egiten zaion beste kritika bat zera da: pobrezia-atalasea zehaztea erabat arbitrarioa dela, bai ehunekoa ezartzerakoan, baita baliokidetasun-sistema ezartzea ere, eta erabat ikertzailearen irizpidearen menpe baitago.

Arazo horiek saihesteko, metodologia berri batzuk sartu dira. Metodo horiek, oro har, gauza bat dute komunean: pobrezia-atalasearen kalkulua gizarteak berak oinarrizko premiatzat jotzen dituenekin lotzeko ahalegina. Horri dagokionez, metodologietatik koherenteenetako bat hasieran Leyden-en Unibertsitatean garatutakoa da. Nazioartean, metodo honen arabera kalkulatutako lerroari SPL lerroa deitzen zaio.

Arestian aipatu dugunez, SPL metodoa Leyden-en pobrezia-ildoetan oinarrituta dago, eta baita Kapteyn-en lehentasunen osaketaren teorian ere. Ikertzaile horixe da, hain zuzen ere, SPL lerroa kalkulatzeko eredu erraztua formulatu zuena, eta hurbilketa hori erabili ohi da gehienetan metodologia hau ezartzen duten azterketetan.

Metodoa honetan datza: ikerketan aztertutako familiek pobrezia neurtzeko erabiltzen diren galdera batzuei (batik bat hilaren bukaerara iristeko gutxieneko diru-sarreren eta oinarrizko premiak asetzeko beharrezko diru-sarreren inguruko galdera-sortari) emandako erantzunen eta kontuan hartutako familien gaur egungo diru-sarrera errealen arteko harremanen azterketan.

SPL metodologiaren arabera, banakakoek gutxieneko diru-sarreratzat jotzen duten kopurua diru-sarrerekin batera gora doan funtzioa baldin bada, 0 eta 1 bitarteko elastikotasunarekin, orduan, gaur egungo diru-sarrerak zenbat eta handiagoak izan, orduan eta handiagoak izango dira gutxieneko diru-sarreratzat hartzen direnak. Gizabanako bakoitzaren gutxieneko diru-sarrerak gaur egungo diru-sarreren berdinak diren kasuan 45º-ko lerroan grafikoki aztertuz gero, “erantzun naturala” eman ahal zaio agregazio-arazoari: lerroaren elkargunea y=y* da.

y*-ren eskuinaldean, familietako gaur egungo diru-sarrerak gutxienekotzat jotzen direnak baino handiagoak dira; y*-ren ezkerraldean, berriz, familietako diru-sarrerak gutxienekotzat jotzen direnak baino txikiagoak dira. Beraz, elkarguneak bi familia motak bereizten ditu: batetik, hilaren bukaerara iristeko edo oinarrizko premiak asetzeko behar adinako baliabideak dituztenak; bestetik, behar adinako baliabideak ez dituztenak, bakoitzak bere irizpidearen arabera ezarriak. Horrela, y* da pobreak eta ez pobreak bereizten dituen lerroa.

SPL lerroa kalkulatzeko metodo erraztua hiru aldagairen araberakoa da:

122

Ymin: beharrezkoak diren gutxieneko diru-sarrerak. Y: familian dauden diru-sarrera efektiboak fs: familiaren tamaina

Ymin eta Y arteko erlazio positiboaren bidez Y*min balioa zehaztu ahal da, hain zuzen ere, atalasea: hortik beherako diru-sarrera efektiboak Ymin baino txikiagoak dira eta hortik gorakoak Ymin baino handiagoak. (Kapteyn)

Atalase hori kalkulatzeko, ondorengo ekuazioa erabiltzen da, hasieran, behintzat, zifra logaritmikoen bidez:

Ymin= âo + â1f0 + â2y

Hortik, Ymin= y balioarentzat (hau da, oreka-puntua, non gutxieneko diru-sarrera teorikoak eta diru-sarrera errealak bat datozen, pobrezia-atalasea, alegia) ondorengo ekuazioa ondorioztatzen da :

âo + â1fs Ymin= ---------------

1-â2

Ekuazio hori berdin ezarri ahal zaio hilaren bukaerara iristeko beharrezkoa den gutxieneko adierazle erlatiboari edo oinarrizko premiak asetzeko beharrezkoa den gutxieneko erlatiboari (lehenengoak ongizate-gabeziarekin dauka zerikusia; bigarrenak, berriz, pobrezia larriarekin), eta ondorengo atalaseak eragiten dira:

Mantentze-pobrezia larriaren eta ongizate-gabeziaren atalaseak, SPL metodoaren arabera

(Datuak pezetatan)

Familiaren tamaina Pobrezia Ongizate- -gabezia

Pertsona 1 69.049 107.5642 pertsona 84.522 130.1423 pertsona 95.135 145.4874 pertsona 103.463 157.4595 pertsona 110.422 167.421


123

Europako estatistika-metodo tradizionaletik ondorioztatzen diren atalaseekin alderatuta, alde batetik azpimarratu beharra dago bakarrik bizi diren pertsonen atalaseetan gorakada handia hautematen dela, eta, bestetik, baliokidetasun-eskalak askoz ere lauagoak direla, familietako kideen kopurua handitu ahala, areagotzea ere askoz ere mugatuagoa izanik.

Ongizate-gabezia eta mantentze-pobrezia: Eusko Jaurlaritzaren metodoa

1986ko ikerketak Eusko Jaurlaritzak erabilitako metodoaren funtsean oinarrizko hiru egiaztapen daude, hain zuzen SPL metodoaren bidez lortutako datuen azterketa enpirikotik ateratakoak:

a) Lehenik eta behin, zera egiaztatzen da: minimoei dagozkien adierazleak gastuen aldagaiekin korrelazio handiagoa dutela diru-sarreren aldagaiekin baino.

b) Bigarrenik, alde handiak nabarmentzen dira minimoak oinarrizko zenbait aldagai soziologikoren arabera zehazterakoan, aldagai horien artean adina erabakigarria izanik.

c) Azkenik, diru-sarreren talde desberdinetako bakoitzaren garrantzi erlatiboek izugarri baldintzatzen dituzte ekuazioaren balioak. Ongizate-egoeran dagoen kolektiboa jendetsuena den neurrian, Y* eskuinaldera mugitzen da artifizialki.

Ondorio horietatik abiatuta, Eusko Jaurlaritzaren metodoa, funtsean, honetan datza: SPL ekuazioa adin-talde jakin batzuei (45 urtetik beherakoak, 45-64 urte bitartekoak eta 65 urtetik gorakoak) ezartzean, horretarako diru-sarreren aldagaia erabili beharrean gastuena erabiliz.

Horrez gain, pobrezia-atalasearen eta ongizate-gabeziaren kalkulua egiteko bi etapa ezartzen dira. Lehenengo etaparen ondoren, mota honetako egoeretatik urrun dauden kolektiboak baztertuta geratzen dira. Horrela, errenten eskalan goren daudenak kanpoan geratzen dira, eta azterketa osagarria batez ere SPL-gastuak pobrezia-lerroan beheko lekuetan dauden errenten %50eko ertainari ezartzen zaio. Bigarren etapa honetan, halaber, kanpoan geratzen dira zehaztutako gastu errealen eta minimoen arteko muturreko taldeak.

Metodoa ezarriz gero, ondorengo atalaseak ondorioztatzen dira:

124

Mantentze-pobrezia larriaren eta ongizate-gabeziaren atalaseak, Eusko Jaurlaritzak 1986an erabilitako metodoaren arabera

(Datuak pezetatan)

45 urtetik behera

45-64 urte bitartean

65 urtetik gora

Familiaren tamaina

Pobrezia Ongizate- -gabezia



Pertsona 1 95.025 184.775 80.634 130.193 64.810 131.6872 pertsona 109.192 201.755 92.354 164.617 82.124 165.1393 pertsona 118.438 212.402 99.985 188.832 94.324 188.5204 pertsona 125.470 220.296 105.778 208.143 104.064 207.0915 pertsona 131.210 226.620 110.502 224.472 112.307 222.745


Metatze-pobrezia

Metatze-pobreziako egoerak aztertzeko, familietan bizi-kalitatea erakusten duten zenbait adierazle erlatibo begiratu dira ikerketa hau egiteko, batez ere etxebizitzetako instalazio eta hornidurak eta ondare-baliabideak (etxebizitza, beste ondare-ondasun batzuk, metatutako aurrezkiak eta hamar urte baino gutxiagoko ibilgailuak).

1986ko inkesta izandako esperientzia kontuan izanik, 1996an adierazle objektibo bat zehaztu zen, zeinaren arabera metatze-pobrezia jasateko familiek ondorengo egoeretako batean edo batzuetan egon behar zuten:

a) Ibilgailuak kenduta, ondarea Autonomia Erkidegoko familien ondare ertaina baino %25 txikiagoa izatea, berdin hamar urte baino gutxiagoko ibilgailua izan ala ez izan.

b) Hamar urte baino gutxiagoko ibilgailurik ez izateko arrazoiak ekonomikoak baldin badira, ondarea Autonomia Erkidegoko ondare ertaina baino %50 txikiagoa izatea.

c) Etxebizitzaren barruan muturreko egoera batzuk izatea, adibidez, ur berorik edo elektrizitaterik ez izatea, edo oro har etxebizitza horretan behar adinako maila eta erosotasunik ez izatea.

125

d) Etxebizitzaren instalazioetan edo horniduran behar bezalako beste egoera batzuk ez izatea, adibidez:

* Komunik eta bainuontzirik edo dutxarik ez izatea.

* Instalazioetan gabeziak metatzea, eta horren ondorioz etxebizitzaren maila eta erosotasunak behar adinakoak ez izatea.

* Arrazoi ekonomikoak direla medio, oinarrizko horniduretan gabeziak nabarmen pilatzea, adibidez, hozkailua, sukaldea, garbigailua, labea faltatzea; edo arrazoi ekonomikoak direla medio, behar-beharrezkoak ez diren baina oso erabiliak diren beste hornidura batzuk ez izatea (adibidez, koloretako telebista).

126

ESTADÍSTICA DE POBREZA · Web viewHain zuzen ere, portzentaje baxu honek azaltzen du talde honek,...

Documents

Transcript of ESTADÍSTICA DE POBREZA · Web viewHain zuzen ere, portzentaje baxu honek azaltzen du talde honek,...