Europako, Espainiako eta Euskadiko urak eta klimak

Gizarte - 2. gaia

Ander Lasarte Etxarri (Paules LH-6)

Gaiaren aurkibidea

1. Europako ibaiak

012. Europako klimak eta landaredia

023. Espainiako ibaiak. Kantaurialdeko isurialdea.

034. Isurialde mediterraneoa eta atlantikoa.

045. Espainiako klimak eta landaredia.

056. Euskadiko urak.

067. Euskadiko klimak eta landaredia.

07

1. Europako ibaiak

Europako ibaiak• Europako ibai gehienak luzeak eta emari erregularrekoak dira.

• 5 isurialde bereizten ditugu ibaiak sailkatzeko, zein ozeano/itsason itsasoratzen diren arabera:

Isurialde mediterraneoa

• Emari txikiko ibaiak.

• Emari irregularrak.

• Adibidez: Ebro

Itsaso Beltzaren isurialdea

• Ibai emaritsuak eta oso luzeak.

• Adibidez: Danubio.

Kaspiar itsasoaren isurialdea

• Ibai luzeak eta emaritsuak.

• Hemen dago Europako ibairik luzeena: Volga.

Isurialde atlantikoa

• Europako ibairik emaritsuenak hemen daude.

• Adibidez: Rhin.

Isurialde artikoa

• Ibai emaritsuak dira eta neguan izozten dira.

• Adibidez: Petxora.

2. Europako klimak eta landaredia

• Europa Lurreko bi zona klimatikoren artean dago: zona epelaren eta zona hotzaren artean.

• Horregatik, Europan bi klima talde daude:• Klima epelak.

• Klima hotzak.

• Europa herri gehienak Lurreko zona epelean daude, beraz, klima gehienak epelak dira.

Klima ozeanikoa

•Non: Ozeano Atlantikoaren ondoan dauden lurraldeetan + Erdialdeko Europan

•Tenperaturak: gozoak udan.

•Prezipitazioak: ugariak eta erregularrak.

Klima mediterraneoa

•Non: Mediterraneo itsasoaren kostaldean

•Tenperaturak: udan altuak eta neguan gozoak.

•Prezipitazioak: ez dira ugariak eta irregularrak

Klima kontinentala

•Non: Ekialdeko Europako lurraldeetan.

•Tenperaturak: altuak udan eta oso baxuak neguan.

•Prezipitazioak:gehienak udan izaten dira.

Klima hotzak

• Europako latitude altuena duten lurraldeek dauzkate klima hotzak.

Non: iparraldeko herrialdeetan + Errusian.

Tenperaturak: 0º-tik beherakoak hilabete gehienetan.

Prezipitazioak: urriak urte osoan

Klima polarra Non: Europako

mendi altuenetan.

Tenperaturak: oso baxuak neguan eta freskoak udan.

Prezipitazioak: ugariak urte osoan.

Goi-mendiko

klima

Europako landaredia

• Zona epeletako landaredia:• Klima ozeanikoko zonetan: belardiak +

pagadiak dira nagusi.

• Klima mediterraneoko zonetan: artadiak + artelatz-basoak dira nagusi.

• Klima kontinentaleko zonetan: taigak + estepak dira nagusi.

• Zona hotzetako landaredia:• Klima polarretako zonetan: ez dago ia

landarerik.

• Zona epelenetan: tundra

3. Espainiako ibaiak. Kantaurialdeko isurialdea

Bidasoa

Espainiako ibaiak

• Espainiako klimak oso ezberdinak direnez, era askotariko ibaiak daude.

• Hiru isurialde daude Espainian: • Iparraldean, Kantaurialdekoa.

• Ekialdean eta hegoaldean, mediterraneoa.

• Mendebaldean, atlantikoa.

Tajo

Kantaurialdeko isurialdea

• Iberiar penintsulako iparraldean dago.

• Ibaiak Kantauriar mendikateko mendietan jaiotzen dira.

• Ibaiak Kantauri itsasoan itsasoratzen dira.

• Espainiako isurialderik txikiena da, ibaiak Kantauri itsasotik hurbil jaiotzen direlako.

• Ibaiak laburrak baina oso emaritsuak eta erregularrak dira.

• Ibai nagusiak: Ibaizabal, Bidasoa, Saja, Nalón, Navia eta Eo.

Navia

4. Isurialde mediterraneoa eta atlantikoa

Ebro

Isurialde mediterraneoa

• Mediterraneoan itsasoratzen diren ibaiek osatzen dute isurialde hau.

• Espainiako lurraldearen heren bat okupatzen du.

• Ibai gehienak laburrak dira (Ebro izan ezik), emari txikikoak eta erregimen irregularrekoak.

• Ibai nagusiak: Ebro, Jucar, Segura, Turia, Ter eta Llobregat.

• Badaude ramblak eta, ekaitzak daudenean, batzuetan gainezka egiten dute Uholdeaksortze dira.

Júcar

Zer da rambla bat?

• Uraren indarrak sortu duen ibaibide bat, euri asko egiten duenean uraz betetzen dena.

Isurialde atlantikoa

• Iberiar penintsulako mendebaldeak + Kanaria uharteak osatzen dute isurialde hau.

• Ozeano Atlantikotik urrun dauden mendietan jaiotzen dira ibaiak.

• Ozeano Atlantikoan itsasoratzen dira isurialde honetako ibaiak.

• Erregimen irregularra dute ibaiek.

Guadiana

Isurialde atlantikoa

• Hiru multzotan sailkatzen ditugu isurialde honetako ibaiak:

• Galiziako ibaiak, iberiar goi-ordokiko ibaiak eta Andaluziako ibaiak.

• Kanarietan ez daude ibairik, barrancoak baizik.

Galiziako ibaiak

• Laburrak.

• Emaritsuak.

• Erregimen erregularrekoak

• Luzeena Miño.

Iberiar goi-ordokiko ibaiak

• Luzeak dira.

• Emaritsuak.

• Erregimen oso irregularra.

• Luzeenak Duero, Tajo eta Guadiana.

Andaluziako ibaiak

• Laburrak dira (Guadalquivir izan ezik).

• Erregimen irregularrekoak.

• Luzeenak Odiel, Tinto eta Guadalete.

5. Espainiako klimak eta landaredia

Klima ozeanikoa• Iberiar penintsulako

iparraldeko berezko klima da.

• Ezaugarriak:• Tenperaturak: gozoak urte

osoan (itsasoa hurbil dagoelako). Udak freskoak eta neguak epelak izaten dira.

• Prezipitazioak: ugariak eta erregularrak urte osoan zehar.

• Landaredia: ugaria eta mota askotarikoa da.

Goi-mendiko klima

• 1.500 metro baino altuagoak diren mendietako klima da.

• Ezaugarriak:

• Tenperaturak: oso baxuak neguan (0ºC-tik beherakoak) eta freskoak udan (15ºC ingurukoak).

• Prezipitazioak: ugariak eta neguan elurra botatzen du.

• Landaredia: eskasa da.

Klima subtropikala

• Kanaria uharteetako klima da.

• Ezaugarriak:

• Tenperaturak: gozoak urte osoan eta gutxi aldatzen dira urtaro batetik bestera.

• Prezipitazioak: ugariak uharteetako iparraldean, baina hegoaldean ia ez du euririk egiten.

• Landaredia: oso aberatsa espezie endemikoetan. (Espezie endemikoa = beste edozein lekutan hazten EZ den espeziea).

Klima mediterraneoa• Iberiar penintsularen zati handi bateko + Ceuta eta Melillako + Balear

uharteetako klima da.

• Landaredia mota askotarikoa da, baina eskasa.

• Hiru aldaera bereizten ditugu:

Klima mediterraneo tipikoa

• Mediterraneo itsasotik hurbil dauden lurraldeetan.

• Tenperaturak: gozoak neguak eta altuak udan.

• Prezipitazioak: urriak eta oso irregularrak.

Barnealdeko klima mediterraneoa

• Iberiar penintsularen barnealdean.

• Tenperaturak: muturrekoak (altuak udan eta baxuak neguan).

• Prezipitazioak: urriak baina neguan elurra botatzen du batzuetan.

Klima mediterraneo lehorra

• Iberiar-penintsulako hego-ekialdean.

• Tenperaturak: gozoak kostaldean eta muturrekoak barnealdean.

• Prezipitazioak: oso urriak urte osoan.

6. Euskadiko urak

Oka

Eu

skadik

o u

rak

• Euskadiko lurraldean, ibaiak, urtegiak eta itsasadarrak daude.

• Euskadiko urtegiek edukiera handia dute.

• Euskadiko ibaiek sare handia osatzen dute, bi multzotan banatutakoa: Kantaurialdeko isurialdeko ibaiak eta isurialde mediterraneokoak.

Kantaurialdeko isurialdeko ibaiak

• Ibai hauek isurialdeen banalerroa eratzen duten mendien iparraldean jaiotzen dira eta kostalderaino iristen dira.

• Ibai nagusiak: Bidasoa, Oria, Urumea, Lea, Artibai, Oka, Deba eta Ibaizabal-Nerbioi.

Deba

Isurialde mediterraneoko ibaiak

• Ibai hauek isurialdeen banalerroaren hegoaldean jaiotzen dira.

• Kantaurialdeko isurialdeko ibaiak baino luzeagoak eta emaritsuagoak dira.

• Ibai hauek Ebro ibaiaren adarrak dira.

• Ibai nagusiak: Ebro eta haren adarrak.

7. Euskadiko klimak eta landaredia

Klima ozeanikoa

• Bizkaia eta Gipuzkoa osoko + Arabako iparraldeko klima da.

• Epela eta hezea da, eta ez dago urtaro lehorrik.

• Tenperaturak: gozoak dira urte osoan zehar, itsasoa hurbil dagoelako. Udak freskoak dira eta neguak epelak.

• Prezipitazioak: ugariak eta erregularrak urte osoan zehar.

• Arabaren zati handi bateko klima da.

• Klima ozeanikoaren eta klima mediterraneoaren arteko trantsizio-klima da.

• Tenperaturak: Udak lehorrak eta beroak dira, baina neguak hotzak eta luzeak.

• Prezipitazioak: urriak dira, baina isurialde mediterraneoan baino gehiago.

Barnealdeko klima mediterraneoa

• Euskadiko hegoaldeko berezko klima da (Araba Errioxakoa).

• Tenperaturak: udak lehorrak eta beroak dira, eta neguak hotzak (askotan, izotza eta lainoa dago).

• Prezipitazioak: urriak dira udan eta beste urtaroetan eskasak dira ere bai.

Landaredia• Euskadi handia ez den arren, landaredi aberatsa du, klima-

aniztasunagatik.

Landaredi ozeaniko edo atlantikoa

• Ingurune hezea denez, oso berdea da.

• Hosto erorkorreko zuhaitzak.

Trantsizioko landaredia

• Landaredia mailaka hazten da.

Landaredi mediterraneoa

• Basoak soilagoak dira eremu atlantikokoa baino.

• Landaredia urriagoa da eremu atlantikokoa baino.

Ander Lasarte Etxarri (Paules LH-6)