EUROPAR BATASUNA ETA BIZKAIA – 2007

I. EUROPAKO INTEGRAZIOA

I. 1. ERATZE ITUNAK ERALDATZEKO ITUNA (LISBOAKO ITUNA).

I. 2. EUROPAR BATASUNAREN SEIGARREN ZABALKUNTZA: ERRUMANIA ETA BULGARIA. Komisario berriak, Europako Parlamenturako hauteskundeak eta Europar Batasuneko hizkuntza ofizial berriak

I. 3. EUROPAR BATASUNAREN ESTRATEGIA BERRIA ZABALKUNTZA BERRIEI BURUZ

I. 4. EUROPAKO MONETA BATASUNAREN ZABALKUNTZA: ESLOVENIA, MALTA ETA ZIPRE. EUROA NAZIOARTEKO MERKATUETAN

I. 5. SCHENGEN ESPAZIOA EKIALDERA ZABALTZEA

I. 6. 2007-2013 KOHESIO POLITIKA

II. EB-REN AKTUALITATE EKONOMIKOA – EKIMEN INTERESGARRIAK BIZKAIKO ENPRESENTZAT

II. 1. EUROPAKO MONETA BATASUNA: INTERES TASEN IGOERA BERRIAK

II.2. EUROPAKO MERKATU BAKARRA SORTZEKO EKIMEN INTERESGARRI BERRIAK II.2.1. TELEFONO MUGIKORRA ATZERRIAN ERABILTZEKO TARIFEI

BURUZKO ERREGELAMENDUA (ROAMING) II.2.2. ORDAINKETA ZERBITZUEN ZUZENTARAUA ETA EUROAREN

ORDAINKETA ZONA BAKARRA (SEPA) II.2.3. KONTSUMOKO KREDITUEI BURUZKO ZUZENTARAUA II.2.4. POSTA ZERBITZUEN LIBERALIZAZIOA II.2.5. TELEKOMUNIKAZIOEN MERKATUA: EUROPAKO

BATZORDEAREN ERALDAKETA PROPOSAMENA II.3. EUROPAKO ERKIDEGOKO POLITIKAK GARATZEKO EKIMEN AIPAGARRI

BERRIAK II.3.1. GALILEO PROIEKTUA: SATELITE BIDEZ KOKAPEN

GEOGRAFIKORAKO EUROPAKO SISTEMA II.3.2. NPB: ARDOAREN ANTOLAKETA ERKIDEAREN ERALDAKETA II.3.3. ARRANTZA POLITIKA: ANTXOAREN DEBEKUALDIA

MANTENTZEA BIZKAIKO ITSASOAN II.4. LEHIA: MERKATU BAKARREAN LEHIA ASKEAREN AURKAKO ENPRESA

AKORDIOAK II.4.1. OSAGAI ELEKTRIKOEN FABRIKATZAILEAK II.4.2. IGOGAILUEN ETA ESKAILERA MEKANIKOEN FABRIKATZAILEAK II.4.3. PETROLIO-ENPRESAK: ASFALTOAREN MERKATUA II.4.4. ERABILERA PROFESIONALERAKO BIDEO ZINTEN

FABRIKATZAILEAK II.4.5. ERAIKUNTZARAKO BEIRA LAUAREN FABRIKATZAILEAK

II.5. LEHIA: EUROPAKO MERKATUAN NAGUSITASUN KOKAPENAREN ABUSUAK II.5.1. TELEFONICA: BANDA ZABALAREN PREZIOAK II.5.2. MASTERCARD: GEHIEGIZKO KOMISIOAK

III. BIZKAIKO EKONOMIAREN ETA ENPRESEN AKTUALITATEA EUROPAR BATASUNEAN

III. 1. EB-KO JUSTIZIA AUZITEGIA: EPAIKETA AURREKO ARAZOA EUSKAL FISKALITATEAREN INGURUAN

III. 2. EB-KO JUSTIZIA AUZITEGIAK “OPOR FISKALAK” EZ BERRESKURATZEAGATIK KONDENATU EGITEN DU III.2.1. 1993-1994 OPOR FISKALAK: AUZITEGIAREN KONDENA 2007KO

IRAILEAN III.2.2. 1996-1999KO ZERGA-PIZGARRIAK: JUSTIZIA AUZITEGIAREN

KONDENA 2006KO ABENDUAN.

IV. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN AKTUALITATEA EUROPAR BATASUNARI LOTUTA

IV.1. AKTUALITATE OROKORRA ETA INSTITUZIONALA IV.1.1. BIZKAIA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ NAZIOARTEKO

ERREFERENTE MODUAN AITORTZEA IV.1.2. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAK IQ-NET ESKUALDE SAREAREN IV.

FASEAN PARTE HARTZEA IV.1.3. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAK EUROPAR BATASUNEKO

TERMINOLOGIA GUZTIA EUSKARARA ITZULI DU IV. 1.4. BIZKAIAN EUROPAKO EGUNA OSPATZEA

IV.2. SEKTOREEN AKTUALITATEA IV. 2. 1. NEKAZARITZA: EUSKAL HERRIKO LANDA GARAPENERAKO

PROGRAMA 2007-2013 IV. 2. 2. INGURUMENA: INGURUMEN ARLOKO EUROPAKO

ERKIDEGOKO SEIGARREN EKINTZA PROGRAMAREN BITARTEKO BERRIKUSPENA

IV. 2. 3. INGURUMENA: LIFE+ PROGRAMA IV. 2. 4. INGURUMENA: BIZKAIAK EUROPAKO ZABORTEGIEN

ZUZENTARAUAN EZARRITAKO HELBURUAK GAINDITU ZITUEN IV. 2. 5. ENPLEGUA ETA PRESTAKUNTZA: MALGUSEGURTASUNA IV. 2. 6. BERRIKUNTZA ETA EKONOMIA SUSTAPENA:

NANOTEKNOLOGIA IV. 2. 7. GIZARTE EKINTZA: DAPHNE III PROGRAMA

IV.3. EUROPAKO ERKIDEGOKO PROGRAMAK ETA EKIMENAK BIZKAIAN IV. 3.1. EQUAL EKIMENA BIZKAIAN

IV. 3.2. BEKEN DEIALDIA EUROPAKO GAIETAN ESPEZIALIZATZEKO IKASKETAK EGITEKO

IV. 3.3. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN ETA LONDON SCHOOL OF ECONOMICS & POLITICAL SCIENCE-REN ARTEKO LANKIDETZA HITZARMENAREN SINADURA

I. EUROPAKO INTEGRAZIOA

I. 1. ERATZE ITUNAK ERALDATZEKO ITUNA (LISBOAKO ITUNA).

2007an, hogeita zazpiek eztabaida luzeak izan dituzte Itun bat onestea lortzeko, Frantziak eta Herbehereek 2005eko Konstituzio proiektuari ezetz esan ondoren Europar Batasuna “konstituzio-krisi” sakonean murgilduta zegoen eta.

Lehen seihilekoan presidentzia Alemaniaren esku egon zen, eta asmo horretan buru-belarri inplikatu zen. Modu horretan, testua definitu eta adosteko gobernu arteko konferentzia bat deitu zen. Azkenean, testua abenduko goi-bileran onetsi zuten estatuburuek eta gobernuburuek, eta “Lisboako Itun” esaten zaio.

Europar Batasunak Europar Batasuneko oinarrizko bi itunetan, hots, Europako Erkidegoa Eratzeko Itunean eta Europar Batasuneko Itunean, eraldaketa garrantzitsuak sartzen dituen Itun berria du.

Ituna adostasun politikoaren emaitza da. Horrela, aurreko krisietan bezala, kasu honetan, huts egin duen Konstituzioa gainditu ahal izan da. Hona hemen konstituzio-testuarekin alderatuta dituen aldaketa aipagarrienak:

► Lisboako Itunak aurreko itunak zuzentzen ditu horiek ordeztu gabe, Konstituzioan ezarritako moduan. Hori dela eta, ez da lortu Europar Batasuneko oinarrizko zuzenbidea sinplifikatzen zuen testu bakarra idazteko hasierako helburua. Europar Batasuneko Itunak bere izena mantenduko du, baina Europako Erkidegoko Eratze Ituna (Erromako Ituna) “Europar Batasunaren funtzionamendu Ituna” deituko da.

► Testuak terminologia politiko eta konstituzionala saihesten du eta, zehatz esanda, Konstituzioan biltzen ziren Europar Batasuneko ikurrak ezabatzen ditu (bandera, dibisa, ereserkia eta Europako eguna).

► “Oinarrizko Eskubideen Agiria”, Europako Erkidegoko herritarren oinarrizko eskubide eta askatasunak biltzen dituena, Itunaren testutik kanpo geratu da, baina izaera loteslea duela ezarri da. Modu horretan, Itunen antzeko balio juridikoa du.

Bestela, eta zenbait prebentzio gorabehera, Itunean Konstituzio-proiektuko xedapen asko mantentzen dira.

• Ministroen Kontseiluko gehiengo kualifikatuaren sistema berria, gehiengo bikoitzean oinarritua (estatuen %55 eta herritarren %65), 2014ko azaroaren 1ean jarriko da indarrean.

• 2014ko azaroaren 1aren eta 2017ko martxoaren 1aren artean akordio bat gehiengo kualifikatua erabiliz egin behar denean, edozein estatuk eska dezake akordio hori Nizako Itunean adostutako gaur egungo sistemaren arabera egin dadila (koefizienteen sistema: 255eko gutxiengoa eskatzen du 345eko osoaren barruan, Europar Batasuneko biztanleria osoaren %62ko ordezkaritza posiblearekin).

• Botazio-sistema hori, Europako Parlamentuarekin batera erabakitzeko modalitatean, esparru berrietan aplikatuko da, aho batez erabakitzearen ordez. Beraz, 40 arlo berritan beto-eskubidea ezabatzen da, hurrengo hauekin zerikusia duten arlo batzuk barnean hartuta: Justizia eta Barne Arazoak, immigrazioa eta lankidetza polizial eta judiziala, Energia eta Interes Orokorreko Zerbitzuak.

• “Kanpo Arazoetarako eta Segurtasun Politikarako Europar Batasuneko goi-ordezkariak” eskumenak indartuko ditu, Konstituzioan ezarrita zegoen moduan, hau da, EBko Kanpo Arazoetako Ministroen Kontseiluko presidentea izango da, eta gainera, Batzordeko presidenteordea.

• Kontseilu Europarreko presidentzian lanpostu egonkorra sortu da bi urte eta erdirako, eta behin luzatu daiteke,

• Europako Batzordeak kideen kopurua estatu kideen kopuruaren bi herenera murriztuko du 2014ko azaroaren 1etik aurrera (18 komisario hogeita zazpi estaturako), “Kanpo Arazoetarako eta Segurtasun Politikarako Europar Batasuneko goi-ordezkaria” barne hartuta.

Lisboan abenduaren 13an egindako ospakizun ofizialean, Europako Erkidegoko liderrek Itunean planteatutako aldaketa instituzionalak nabarmendu zituzten, hau da, “boterearen arkitektura berria” Europar Batasunean:

► Kontseilu Europarreko presidente egonkorraren irudi nabarmena,

► Kanpo Politikarako eta Segurtasunerako goi-ordezkariak Batzordeko presidenteorde moduan duen protagonismo handia,

► Gehiengo kualifikatuaren sistema berri eta orokorragoa, estatu kideetako biztanleriarekin proportzionalagoa den prozedura ezartzen duena.

Europako goi-bileretako ohiko erretorika gorabehera, adierazpen sutsu eta ospetsuak egiten baitira (“Lisboako Ituna EB modernoago, eraginkorrago eta demokratikoagoaren etorkizunerako oinarrizko dokumentua da”, adierazi zuen Portugaleko lehen ministroak, Jose Sócratesek), Europar Batasuneko lider nagusien jarrera orokorra lasaitasuna zen, krisi sakona gainditu zelako eta eraldaketa instituzionalaren eztabaida amaitu zelako, hamar urte baino gehiago irauten zituen-eta, 1997an Amsterdamgo Ituna onetsi zenetik.

Edonola ere, eta Ituna onestea arrakastatsua den arren, analista batzuek erne egoteko esan dute, planteamendu instituzional berri horrek Europako erakundeen artean gainjarpen funtzionalak eragin ditzakeelako. Eta erne egoteko esan dute baita ere Europar Batasunean “gobernu arteko noraeza” egon daitekeelako, estatu kideen protagonismo gero eta handiagoaren ondorioz, Kontseilu Europarrean eta Ministroen Kontseiluan ordezkatuta baitaude. Zehatz esanda, Europako Batzordeak independentzia galdu dezakeela adierazi dute, presidenteordeak Ministroen Kontseiluan “Europar Batasuneko Kanpo Politikaren goi-ordezkari” moduan ere jardun beharko duelako aldi berean.

Ituna 2009ko urtarrilaren 1ean jarri daiteke indarrean, estatu kideetan hogeita zazpi berrespen-prozedurak gainditzen baditu. Gehienak bide parlamentariotik egingo dira. Irlandak bakarrik (Konstituzioak hala behartzen duelako) erreferenduma deituko du Itun berria onesteko. Inguruabar horri ere zenbait kritika egin zaizkio. Izan ere, edukia ez da huts egin duen Konstituzioko testuaren oso desberdina, eta beraz, berrespena, nola edo hala, “iritzi publikoari lepoa emanda” egingo dela interpretatu daiteke.

I. 2. EUROPAR BATASUNAREN SEIGARREN ZABALKUNTZA: ERRUMANIA ETA BULGARIA. Komisario berriak, Europako Parlamenturako hauteskundeak eta Europar Batasuneko hizkuntza ofizial berriak.

Errumania eta Bulgaria 2007ko urtarrilaren 1ean sartu ziren Europar Batasunean, Europar Batasunaren seigarren zabalkuntzan. Modu horretan, “Hogeita zazpien Europa” sortu zen. Europako Erkidegoko biztanleria 500 milioi pertsonakoa da ia (22 milioi errumaniarrak dira eta 8 milioi bulgariarrak). Europar Batasunaren mugak Itsaso Beltzaren ertzeraino iristen dira.

EUROPAR BATASUNA -27 OINARRIZKO DATUAK (BIZTANLERIA ETA BPGd)

Per capita BPGd (EB-27=100) BIZTANLERIA 2007 (Milaka

pertsona)

BPGd 2006 (Milioika €) 2004 2005 2006 2007*

POLONIA 38.125,5 469.380,3 51 51 53 55HUNGARIA 10.066,2 153.715,3 64 65 65 65TXEKIAR ERREP. 10.287,2 189.970,3 76 77 79 82ESLOVAKIA 5.393,6 80.834,3 57 60 64 68ESLOVENIA 2.010,4 41.498,3 85 87 89 92ESTONIA 1.342,4 21.636,6 57 63 68 72LETONIA 2.281,3 29.147,0 45 50 56 61LITUANIA 3.384,9 44.855,9 51 54 58 62ZIPRE 778,7 16.713,3 92 94 94 94MALTA 407,8 7.349,0 75,9 75,9 75,5 75,8BULGARIA 7.679,3 66.185,8 34 35 37 39ERRUMANIA 21.565,1 197.344,1 34 34 38* 39EB-12 103.322,4 1.318.630,2 -- -- -- --EB-27 495.128,6 11.586.597,3 100 100 100 100ESPAINIA 44.474,6 1.088.606,7 101 103 102 103

* Aurreikuspenak BPGd EAEn (erosteko ahalmenaren estandarrak) IIturria: EUROSTAT

Jose Manuel Durao Barroso Europako Batzordeko presidentearen mezu optimistak gorabehera (“bi herrialdeetan izandako eraldaketa-prozesu harrigarria” azpimarratu zuen), analistek adierazi zuten elkartasun politikoa izan zela zabalkuntza berri honen oinarri nagusia, ekonomia, politika, gizarte eta ingurumen arloko eskakizunak eta estandarrak alde batera utzita.

Izatez, gabezia horien eraginez ezarri ziren Atxikipen Itunean kautela-neurri ugari eta egokitze-aldi iragankorrak. Bereziki aipagarria izan zen langileen zirkulazio askeari buruzko kapitulua, izan ere, aurreko hogeita bostetatik hamarrek bakarrik aitortu zieten errumaniarrei eta bulgariarrei euren lurraldean naziokoen baldintza berberetan lan egiteko eskubidea zabalkuntzaren unetik (Finlandia, Suedia, Polonia, Txekiar Errepublika, Eslovakia, Eslovenia, Estonia, Letonia, Lituania eta Zipre).

Bereziki esanguratsua izan zen Erresuma Batuko eta Irlandako gobernuen irizpide-aldaketa. Izan ere, 2004ko aurreko zabalkuntzan, Suediarekin batera, ez zioten mugarik jarri ekialdeko langileak sartzeari atxikipenaren unetik. Hala ere, Londresek eta Dublinek oraingo honetan bulgariarren eta errumaniarren immigrazioa murriztea erabaki zuten 2007ko urtarrilean, ekialdeko etorkin ugari iritsi zirelako (Erresuma Batura bi urtean 600.000 immigrante inguru iritsi dira, gehienak poloniarrak; hasierako aurreikuspenen arabera immigrazioa 30.000 pertsona ingurukoa izan behar zen).

Espainian ia 500.000 errumaniarrek eta 150.000 bulgariarrek baino gehiagok legez lan egiten dute eta gobernu zentralak bi urteko gehieneko aldi iragankorra ezarri zuen, eta horretan bi nazionalitateetako etorkinen sarrera mugatu ahal izango zen.

Gobernuaren hasierako asmoa moratoria hori “malgutasunez, aurreikusitako epearen aurretik liberalizazioa eginda” gauzatzea zen arren, egia esan, azkenean, gobernu zentralak aldi iragankor hori agortzea erabaki du 2008. urtearen amaierara arte.

Beste kautela-neurri garrantzitsu batzuek produktu askoren inportazioari ezarritako murrizketei aipamen egiten diete. Horiek justifikatuta daude herrialde horietan jakien arloko osasun- eta segurtasun-kontrolek eragindako prebentzioa dela bide. Era berean, egitura-funtsak eta nekazaritza arloko laguntzak gainbegiratzeko neurriak atondu dira, eta horiek eten egin daitezke iruzur- edo ustelkeria-ebidentziak egonez gero. Eta arlo

judizialean ere zenbait babes planteatu dira. Horiek direla bide, hogeita bostek epaien aplikazio automatikoa baztertzea eska dezakete kasu zibil eta penal batzuetan.

2004an bezala, Europako Erkidegoko herritarrek Ekialdeko herrialde horiek irrika handi barik onartu zituzten, nolabaiteko indiferentziaz. Europako Batzordeak, herritarren espiritu horrek eraginda agian, seigarren zabalkuntza zela esan beharrean, “bosgarren zabalkuntzaren amaiera” zela adierazi zuen. Bosgarren zabalkuntza 2004ko maiatzean egin zen, Europar Batasuna Hogeita bosten Europa bihurtu zenean. Izatez, zabalkuntza berri honetan arlo instituzionaleko zailtasunak ikusten dira. Hogeita zazpien EB gobernatzea konplexuagoa eta zailagoa da; izan ere, desberdintasun ekonomiko, kultural, sozial eta politiko handiagoak dituzten estatu kideak gehitzean, erabakiak hartzea eta politika arranditsuak abian jartzea askoz geldoagoa da.

Bi estatu kide berriak Europako Erkidegoko erakundeetan 2007ko urtarrilaren 1etik aurrera sartu ziren.

► Kontseilu Europarrean bi komisario berri izendatu zituzten: Leonard Orban, Errumania EBn sartzea prestatzeko ardura zuen estatu-idazkari ohia, Eleaniztasun arduradun moduan, eta Meglena Kuneva, zuzenbide ekologikoko doktorea eta Bulgariako Kanpo Arazoetarako aurreko ministrordea, Kontsumitzaileen Defentsarako arduradun moduan.

► Eta Europako Parlamentuan ere Bulgariako (18) eta Errumaniako (35) ordezkariak izendatu zituzten. Hasieran nazioko bi parlamentuek hautatu zituzten, baina urtebeteko epean (2007an) estatu horietako herriek hautatu behar zituzten zuzenean.

Bulgariak Europako Parlamenturako lehenengo hauteskundeak maiatzaren 20an egin zituen. Abstentzioa izan zen nagusi, %70ekoa izan zen. Horrek esan nahi du boto-eskubidea duten hiru pertsonatik bat ere ez zela joan botoa ematera. Analisten arabera, indiferentzia ageri hori herritarrek herrialdean nagusi diren ustelkeria eta txirotasunaren aurrean politikariek ezer egiten ez dutelako frustrazioa eta haserrea agertzeko da.

“Bulgariako Garapen Europarraren aldeko Herritarrak” alderdiak, GERB, Boyko Borisov Sofiako alkatea buru zela, hauteskundeak irabazi zituen, eta gutxieneko aldea atera zion agintean dagoen Bulgariako Alderdi Sozialistari (botoen %21,69 lehenengoak eta %21,41 bigarrenak). Gutxiengo turkiarraren Eskubide eta Askatasunen Mugimendua, MDL, boto gehien jaso zituen hirugarrena izan zen (botoen %20,2), eta “Ataka” alderdi ultranazionalistak botoen %14,22 jaso zituen. Azken talde horren helburuak Turkia EBri atxikitzearen aurka borrokatzea eta Balkanetako herrialdeak Europar Batasunak eskatuta itxi behar izan zituen zentral nuklearreko erreaktoreak berriz irekitzea dira.

Emaitza horrekin, GERBek eta Bulgariako Alderdi Sozialistak bost diputatu lortu zituen bakoitzak. Lehenengoak Europako Alderdi Popularrean sartu ziren eta bigarrenak, talde sozialistan. MLDk lau ordezkari lortu zituen, eta antzinako monarkaren eta lehen ministro ohiaren “Simeón II.a Mugimendu Nazionala” ordezkatzeko hautatutako diputatuarekin batera, “Demokraten eta Liberalen Aliantza Europaren alde” (ALDE) taldearen barruan geratu ziren. Gainerako hirurak, alderdi ultranazionalistaren ordezkariak, “Nortasuna, Tradizioa eta Subiranotasuna” (ITS) talde ultraeskuindarrean sartu ziren.

Bestalde, Errumanian Europako Parlamenturako hauteskundeak joan den azaroaren 25ean egin ziren. Herrialde horretan ere parte-hartzea oso txikia izan zen, %29,46 baino ez.

Alderdi Demokratak (PD) irabazi zuen, botoen %28,81 lortuta. Hori dela eta, 35 aulkietatik 13 lortu zituen. Alderdi Sozial Demokrata (PDS), botoen %23,11 lortuta, bigarren geratu zen, eta 10 eurodiputatu lortu zituen. Alderdi Liberalak 6 eskuratu zituen.

Alderdi Liberal Demokratak (PLD) 3 aulki lortu zituen eta Errumaniako Hungariarren Batasun Demokratak (UDMR), 2. Hautagai independente bat, Lazlo Tokes, eurodiputatu bihurtu zen. Errumaniako herritar hungariarren ordezkaria ere bada.

PD, PLD eta UDMRko europarlamentariak Europako Popularren taldean sartu ziren (18 aulki guztira), eta PDSko 10ak Talde Sozialistako eta Alderdi Nazional Liberaleko kideak dira, Demokrata eta Liberalen (ALDE) taldekoak.

2007ko urtarriletik, Europar Batasunean hogeita hiru hizkuntza ofizial daude, aurreko hogei hizkuntzei errumaniera, bulgariera eta gaelikoa gehitu zaizkie eta.

EBko hizkuntza ofizialak Hona hemen EBko 23 hizkuntza ofizialak eta horien laburdurak:

български (Bălgarski) – BG – bulgariera Čeština - CS – txekiera Dansk - DA – daniera Deutsch - DE – alemana Eesti - ET – estoniera Elinika - EL – greziera English - EN – ingelesa Español- ES – gaztelania Français - FR – frantsesa Gaeilge - GA – irlandera Italiano - IT – italiera Latviesu valoda - LV – letoniera Lietuviu kalba - LT – lituaniera Magyar - HU – hungariera Malti - MT – maltera Nederlands - NL – holandesa Polski - PL – poloniera Português - PT – portugesa Română - RO – errumaniera Slovenčina - SK – eslovakiera Slovenščina - SL – esloveniera Suomi - FI – finlandiera Svenska - SV – suediera

Euskara Europar Batasuneko Ministroen Kontseiluaren bilera batean erabili zuten lehenengoz 2007ko azaroaren 16an, Hogeita zazpien Hezkuntza, Kultura eta Gazteria arduradunen eztabaida-saio batean. Miren Azkarate Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuak erabili zuen euskara lehenengoz 1986tik Europako erakunde horretan.

I. 3. EUROPAR BATASUNAREN ESTRATEGIA BERRIA ZABALKUNTZA BERRIEI BURUZ

EBn estatu berriak sartzean bake, egonkortasun eta demokrazia espazioa zabaldu eta sendotu egiten da, hazkunde ekonomikoa bultzatzen da eta kontinenteak munduan duen eragina sustatzen da. Hala ere, Ekialdera zabaltzeko azken esperientziek nolabaiteko mesfidantza eragin dute herritarren sektore batzuetan, eta Europako Erkidegoko erakundeek ere “Mugarik gabeko zabalkuntza” bihur daitekeen horren sentipena dute.

Aspalditik horri lotuta termino berri bat erabili ohi dute, “Europar Batasunaren xurgatzeko gaitasuna”.

Adierazpen ofizialetan, Parlamentuak zein Kontseilu Europarrak esan dute Europar Batasunak herrialde hautagaiekin eta etorkizuneko atxikipenetan hautagai izan daitezkeenekin konpromisoei eutsi behar diela, baina “gaitasun” hori ere kontuan izan behar du. Bi erakundeen interpretazioen arabera, gaitasun hori premisa hauek betetzea izango litzateke:

► Modu egokian funtzionatzeko gai diren erakundeak, erabakiak modu eraginkor eta demokratikoan hartzen dituztenak kasuan kasuko prozeduren arabera;

► Kasuan kasuko jarduerak behar den moduan finantzatzeko gai diren Europar Batasunaren finantza-baliabideak;

► Bere politikak modu arrakastatsuan egiteko eta proiektu politikoa aurrera ateratzeko gai den Europar Batasuna.

EB-27-REN ZABALKUNTZA ESTRATEGIA ► Negoziazioak abian TURKIAREKIN eta KROAZIAREKIN (2005eko urrian hasi ziren) ► MAZEDONIA JUGOSLAVIAKO ERREPUBLIKA OHIA herrialde hautagai moduan

aitortzea (2005eko abendua) ► Mendebaldeko Balkanetako herrialdeak Europar Batasunean sartzea babestea

(Egonkortasun eta Atxikipen Akordioak): ALBANIA, MONTENEGRO, BOSNIA- HERZEGOVINA ETA SERBIA.

Europako Batzordeak azaroan aurkeztutako urteroko txostenean etorkizuneko zabalkuntzei buruzko egoera-balantzea aurkeztu zuen:

ATXIKIPEN NEGOZIAZIOAK TURKIAREKIN ETA KROAZIAREKIN

Turkiarekin eta Kroaziarekin dauden negoziazioak oso desberdinak dira. Bi herrialdeetan Europar Batasunak eskatutako eraldaketak abiatu diren arren, Turkian erritmo geldoagoan egiten ari dira.

Batzordearen arabera, Kroaziak ahaleginak egin behar ditu altxorrarekin harmonizatzeko, arlo judiziala eta administrazio publikoa eraldatzeko, ustelkeriaren aurka borrokatzeko eta ekonomia eraldatzeko. Era berean, gutxiengoen eskubideek eta errefuxiatuen itzulerak arreta berezia behar dute.

Bestalde, Turkiak ahalegin gehiago egin behar ditu adierazpen-askatasunari, kultu-askatasunari, emakumezkoen eskubideei, gutxiengoen eskubideei, sindikatu-eskubideei, botere militarraren aurrean kontrol demokratiko zibila indartzeari eta legeriaren eta eginera judizialen aplikazioa harmonizatzeari dagokienez. Era berean, ekonomia- eta gizarte-egoera hobetu behar dira hego-ekialdean, baita herritar kurduen eskubideak ere.

Horrez gain, Turkiak estatu kideekin dituen harremanak normalizatu egin behar dira Turkiaren eta Europar Batasunaren arteko Aduana Batasunaren akordioko protokolo gehigarria modu oso eta ez-bereizkeriazkoan aplikatuta (estatu kide berrietara egokitzea). Ankarak protokolo hori modu formalean onartu duen arren, Zipreri dagokionez aplikatzea baztertzen du, onarpen horrek uhartean subiranotasun greziar-zipretarra modu inplizituan aitortzea esan nahiko luke eta. Modu horretan, turkiar gobernuak debekatu egiten du Zipreko ontziak eta hegazkinak portu eta aireportuetan sartzea, protokoloan ezarritako betekizuna gorabehera.

Egoera horren aurrean, Europar Batasunak 2006ko abenduan negoziazioak etetea erabaki zuen. Ankarak merkataritza-ontzi eta –hegazkin greziar-zipretarrentzat atrakatze-portu bat eta aireportu bat soilik irekitzeko planteatutako alternatiba baztertu zuen. Turkiak horren ordez uhartearen iparraldean dagoen nazioarteko enbargoa kentzeko eskatzen zuen, modu horretan nazioarteko aire-terminal bat eta portu-

instalazio bat abian jarriko ziren eta. Turkiako herritarren sektore nazionalistenek proposamen hori baztertu zuten, eskuzabalegia zelako.

2007ko ekainaren 26ra arte itxaron behar izan zen Europar Batasunak negoziazioei berriro heltzeko. Bi alderdiek erabaki politiko bat balitz moduan interpretatu zuten. Horrelako jarrerak beharrezkoak dira elkar-ulertze giroa ez zapuzteko, horri esker islamiar herrialdean mendebaldeko estandarretara hurbiltzeko eskatzen diren eraldaketa politiko eta instituzionalak egiten ari dira eta.

Edonola ere, eta negoziazioak berriz abian jarri diren arren, EB Ankarari presioa egiten ari da, akordioak edo negoziazioaren kapituluak bermatuta ez daudela esanda, horiek guztiak modu positiboan amaitzen ez badira. Nola ez, horren barruan Turkiak Zipre aitortzea dago. Era berean, besteak beste, Frantzian, Alemanian, Austrian, Grezian eta Zipren negoziazio horiek pizten duten errezeloa eta oposizioa ere oztopo garrantzitsuak dira.

Turkey Population 74 m (2006)

Area 783562,0km²

Density 92 persons/km²

Distribution Urban 67%, Rural 33%.

Neighbours Armenia (268 km border), Azerbaijan (9), Bulgaria (240), Georgia (252) ,Greece (206), Iran (499), Iraq (331), Syria (882)

Religion Muslim: 99.8%; Christian, Jewish and others 0.2%

Life expectancy Average: 72.08, 68.9 (male), 73.8 (female)

Croatia Population 4,437 million (2001 Census)

Area 56,594 km²

Density 78 inhabitants per km²

Distribution 53.3% urban population, 46.7% rural population (2002)

Neighbours Bosnia and Herzegovina 932 km, Hungary 329 km, Serbia 241 km, Montenegro 25 km, Slovenia 670 km

Population profile Croat 89.6%, Serb 4.5%, Bosniac 0.47%, Italian 0.44%, Hungarian 0.37%, Albanian 0.34%, Slovene 0.3%, Roma 0.21% 1

Languages Croatian (official), Serbian and other minority languages

Religion Roman Catholic 87.8%, Orthodox 4.4%, Muslim 1.3%, Protestant 0.3%, others and unknown 6.2% 1

Life expectancy Average: 74 years, 70 years (male), 78 years (female) (2001 Census)

MENDEBALDEKO BALKANAK

Europar Batasunak Mendebaldeko Balkanetan apurka-apurka hurbiltzea lortu nahi duen prozesua abiatu du. Hurbilketa horri esker, herrialde horiek Europako Erkidegoko Merkatu Bakarrera askatasunez sartu dira esportazio gehienen kasuan, eta Europako Erkidegotik aparteko finantzaketa lortu dute herrialdeetako ekonomien berreraikuntza bultzatzeko. Prozesu horren ardatz nagusia “Egonkortze eta Elkartze Akordio” izenekoak amaitzea da, EBren eta inguru horretako herrialde bakoitzaren arteko kontratu bidezko lotura irudikatzen dute eta.

Prozesu horretan aurrerapen nagusia Mazedonia Jugoslaviako Errepublika Ohiarekin lortu da. EBk herrialde horri 2005eko abenduan “herrialde hautagaiaren” estatutua eman zion. Erabaki hori Europar Batasunak herrialde horretan egindako eraldatze-ahalegin handia modu esplizituan aitortzearen emaitza izan zen. Hala ere, Europar Batasunak oraindik ez du finkatu negoziazioak hasteko datarik. Era berean, Atxikipenaren ikuspegian aurrera egiteko pizgarria bihurtu zen, egiteko dauden eraldaketak indartuz, batez ere arlo polizial eta judizialean, ustelkeriaren aurkako borrokan eta Egonkortze eta Elkartze Akordioaren aplikazio osoan.

EBren ustez, Albania, Montenegro, Bosnia - Herzegovina eta Serbia ere herrialde hautagaiak dira. Horiek guztiak EBko kide bihur daitezke prest daudela egiaztatzen denean.

EBk Albaniarekin Egonkortze eta Elkartze Akordio bat sinatu zuen 2006ko ekainaren 12an. Hala ere, eta Akordioa indarrean sartzeko Europar Batasuneko estatu kide guztietan akordioa berrestea beharrezkoa denez (bi eta hiru urte behar dira horretarako), 2006ko abenduaren 1etik behin-behineko akordio bat aplikatzen da 2011n merkantzia-trukeen gainean arantzel-eskubideak apurka-apurka ezabatu ahal izateko.

Bestalde, EBk eta Montenegrok 2007ko urriaren 15ean izaera bereko Akordioa sinatu zuten. Kontseiluko txandako presidenteak, Luis Amado Portugaleko ministroak, Montenegron 2005ean akordio honen negoziazioa hasi zenetik egindako aurrerapenak goraipatu zituen, independentzia lortzeko egindako trantsizio ordenatu eta baketsua

barne hartuta. Era berean, “benetako lana” Akordioko xedapenak aplikatuz eta eraldaketak jarraituz hasten zela azpimarratu zuen.

EBrekiko harremanak estutzearen ondorio garrantzitsu bat da 2008ko urtarrilaren 1etik Montenegroko herritarrek Europara bidaiatzeko bisatuak lortzea erraztuko dien araubide berria dutela.

Bosnia-Herzegovinari dagokionez, elkarrizketa teknikoen emaitza moduan, 2007ko abenduaren 4an Egonkortze eta Elkartze aurreakordioa sinatu zen.

Tokiko eta nazioarteko agintariek Europar Batasunarekin sinatutako aurreakordioa goraipatu zuten, eta herrialdearen historian orrialde berria dela interpretatu zuten. Modu horretan, ezegonkortasun politikoa hautsi eta hazkunde ekonomiko handiagoko ikuspegi berrietara ireki beharko litzateke. Zehatz esanda, Olli Tehn Europar Batasuneko Zabalkuntza komisarioak tokiko gobernariak zoriondu zituen adiskidetze-espiritua zutelako, eta horri esker EBren betekizunak betetzen dituen azken orduko akordioa lortu zutelako. EBk frogak behar ditu bi eskualde autonomo eta lehiakideek, federazio kroaziar-musulmanak eta serbiar errepublikak, 1992-95eko gerra gainditu dutela eta “estatu bideragarri” moduan lan egin dezaketela jakiteko. Hori dela eta, behin betiko akordioa sinatzea aurreikusitako eraldaketen bilakaera onaren araberakoa izango da.

Hain zuzen ere, eraldaketa nagusietako batek polizia-kidegoak bateratzeari aipamen egiten dio. Gaia oso polemikoa da eta Egonkortze Akordioa urtebetez blokeatu zuen, abenduaren hasieran bat-batean konpondu zen arte.

Serbiari dagokionez, Egonkortze eta Elkartze Akordioaren negoziazioak 2007ko azaroaren 7an amaitu ziren. Hala ere, kasu honetan, Akordioaren behin-betiko akordioa apur bat atzeratu daiteke, Europar Batasunak Belgradi ohartarazi baitio sinadura ofiziala egingo dela soil-soilik Serbiako gobernua Jugoslavia ohirako Nazioarteko Zigor Auzitegiarekin “bete-betean” lankidetzan aritzen denean.

Elkarrizketak 2006ko maiatzean gelditu ziren, EBk horiek etetea erabaki zuenean Serbiako agintariak Nazioarteko Auzitegi horrekin lankidetzan aritzen ez zirelako gerrako kriminal ezagunak atxilotu eta lekualdatzeari zegokionez. Europako Batzordeak negoziazioak berriro ere abian jarri zirela iragarri zuen ekainaren 7an, Bruselak

maiatzaren 15ean eratutako Belgradeko gobernu berriak Nazioarteko Zigor Auzitegiarekiko lankidetzan irizpide-aldaketa izan zuela egiaztatu zuenean.

The former Yugoslav Republic of Macedonia Population 2.022.547 (2002 census)

Area 25.713 km²

Density 78.7 inhabitants per km²

Neighbours Albania (151 km border), Serbia (221 km), Bulgaria (148 km), Greece (246 km)

Population profile

Macedonian (64.2 %), Albanian (25.2 %), Turkish (3.8 %), Roma (2.7%), Serb (1.8 %), Bosniacs (0.8 %), Vlachs (0.5 %), other (1 %). (2002 census)

Languages Macedonian, Albanian, others

Religion Orthodox (70 %), Muslim (29 %), other (1%) (2002 census)

Life expectancy Average: 73 years, male :71 years, female: 76 years (Source: State Statistical Office)

Albania Capital Tirana

Population 3.2 million

Area 28,748 km²

Density 109 inhabitants per km²

Distribution 44% urban population, 56% in rural areas

Neighbours Greece (282 km border), The former Yugoslav Republic of Macedonia (151 km border), Montenegro (172 km border), Serbia (115 km border).

Population profile

Albanian 95%, Greek 3%, other 2% (Vlach, Roma, Serb, Macedonian, Bulgarian, etc) (1989 est.) note: in 1989, other estimates of the Greek population ranged from 1% (official Albanian statistics) to 12% (Greek organization) (The World Fact Book, CIA country reports, Albania)

Languages Albanian, Greek, Vlach, Romani, Slavic languages

Religion

Muslim 70%, Albanian Orthodox 20%, Roman Catholic 10% note: percentages are estimates; no current statistics are available on religious affiliation; all mosques and churches were closed in 1967 and religious observance prohibited; in November 1990, Albania began allowing private religious practice. (The World Fact Book, CIA country reports, Albania)

Life expectancyAverage: 77.06 years, 74.37 years (male), 80.02 years (female) (2004 est.)

Montenegro - Political profile Capital City Podgorica

Population 620,145

Area 13,812 km²

Density 44.9 inhabitants per km²

Distribution 60 % urban population, 40 % rural population

Neighbours Albania (172 km), Croatia (14 km), Bosnia and Herzegovina (225 km), Serbia (203 km).

Population profile Montenegrins (43.2%), Serbs (32%), Bosnians (7.8%), Albanians (5 %), Muslims (4%), Croats (1.1%), Undeclared (4.3%), etc.

Language(s) Montenegrin, Serbian, Albanian, Bosnian, Croatian etc.

Religion Orthodox, Muslim, Catholic

Life expectancy Women: 74 years, Men: 71 years

Bosnia and Herzegovina Population 4,0 - 4,5 million (estimate) Area 51 066.3 km² Density 71 inhabitants per km² (estimate) Distribution 43% urban population, 57% rural population (estimate)

Neighbours Croatia (932 km border), Montenegro (215 km border) and Serbia (312 km border).

Population profile Bosniak 44%, Serb 31 %, Croat 17%, other 8% (estimate) Language(s) Bosnian, Serbian, Croatian

Religion Muslim 40%, Orthodox 31%, Catholic 15%, Protestant 4%, Other 10% (estimate)

Life expectancy Average: 72 years

Serbia Population 7,498,001 (without Kosovo under UNSCR 1244)

Area 88,361 km²

Density 84 inhabitants per km²

Neighbours

Bulgaria (318 km), Romania (476 km), Hungary (151 km), Croatia (266 km), Bosnia and Herzegovina (302 km), Albania (115 km) and the former Yugoslav Republic of Macedonia (221 km), Montenegro (203 km)

Population profile

Serb, Albanian, Hungarian, Bosniak, Romanian, Croatian, Roma, Bulgarian, Slovak, Vlach etc.

Language(s) Serbian, Hungarian, Bosnian etc.

Religion Orthodox, Muslim, Catholic, Protestant, etc.

Life expectancy Average: 72.39 years, male: 69.31 years, female: 75.72 years (2000)

I. 4. EUROPAKO MONETA BATASUNAREN ZABALKUNTZA: ESLOVENIA, MALTA ETA ZIPRE. EUROA NAZIOARTEKO MERKATUETAN.

Eslovenia Europako Moneta Batasuneko hamahirugarren estatua bihurtu zen 2007ko urtarrilaren 1ean, Jugoslavia ohiko errepublika hori 2004ko maiatzaren 1ean Europar Batasunean sartu zenetik bi urte eta erdi igaro ondoren.

Esloveniako tolarrak euroarekin batera iraun zuen urtarrilaren 14ra arte. Data horretan legezko moneta izateari utzi zion behin betiko, hamabost urte soilik igaro eta gero. Aldaketa-tipoa finkoa eta errebokaezina zen: 293,64 tolar euro bakoitzeko.

Euroa zabaltzeko prozesu horrek aurrera egin du Malta eta Zipre 2008ko urtarrilean eurogunean sartu zirenean. Modu horretan, Europako Erkidegoko hamabost estatutan eta 320 biztanlek erabiltzen dute moneta bakarra.

Zipreko librak, 1,71 eurorekin trukatzen da ofizialki (0,585274 libra/ euro), eta Maltako lirak, 2,33 eurorekin trukatzen da ofizialki (0,429300 lira/ euro), 2008ko urtarrilaren 1ean euroarekin bizikidetza abiatu zuten, eta prozesua urtarrilaren 31n amaitu behar da.

Egitura-eraldaketen eta egonkortasunera bideratutako politiken programa arrakastatsu bati esker, bi herrialdeek lau konbergentzia-irizpideak betetzea lortu zuten: prezioen egonkortasuna (inflazioa ez da inflazio txikiena duten hiru estatuetakoa baino 1,5 puntu handiagoa), interes-tasak epe luzera (tasa nominalak inflazio txikiena duten hiru estatuetakoak baino 2 puntu handiagoak gehienez), finantza publiko iraunkorrak (defizit publikoa BPGdren %3 baino txikiagoa eta zor publikoa %60 gutxi gorabehera) eta kanbio-egonkortasuna (bi urtez Europako Moneta Sistemako kide izatea).

Ikuspuntu makroekonomikotik bi herrialde horien atxikipenak ez luke inpaktu esanguratsua izango Moneta Batasunean, dimentsio ekonomiko txikia dutelako, baina egiatan, mugarri geografikoa da, Europako dibisa Ziprera iristen delako, hau da, Mediterraneo itsasoaren ekialdeko muturrera.

Orain arte Lituaniari soilik ukatu zaio atxikipen-eskaera, inflazioa eusteko irizpidea ez betetzeagatik. Eslovakiak konbergentzia-irizpideak hobeto betetzen dituenez, Moneta Batasunean sartzen den hurrengo estatua izan daiteke, 2009ko urtarrilean.

EUROGUNEA 2008-1-1

EURO TXANPON BERRIAK MALTAN ETA ZIPREN

The eight-pointed Maltese cross, on a background of vertical stripes. The letters of ‘MALTA’ appear between the six upper points of the cross, and the year mark between the two lower points.

The inner circle of the coin depicts a cross-shaped idol dating back to the chalcolithic period (3000 B.C.), from the village of Pomos which is a characteristic example of Cypriot prehistoric art. The name of the island in Greek and Turkish ‘ΚΥΠΡΟΣ KIBRIS’ is engraved in an interrupted semicircle on each upper side of the idol. The year mark appears on the bottom right hand side

Bederatzi urte bete dira 1999an euroa sortu zenetik, eta txikizkako prezioak biribiltzeak eragindako inflazio-tentsioak alde batera utzita, Europako dibisa ezartzearen balantzea positiboa dela dirudi. Nazioarteko merkatuek moneta bakarrari babes handia eman diote, eta 2006an euroa mundu osoko banku zentralen moneta-paper erreserben laugarren zatia baino gehiago zen (munduko erreserba guztien %25,4, dolarraren erreserben %65aren aurrez aurre) eta nazioarteko finantzaketa osoaren heren bat ia.

Dolarra eragiketa handien eta mundu irismeneko kontratuen erreferentziako txanpona den arren, lehengaien eta petrolioaren fakturak barne hartuta, aldaketa esanguratsuak ikusten dira; besteak beste, Iranek, petrolioaren laugarren ekoizleak munduan, euroa erabiliko du merkataritza-trukeetan 2007ko martxotik aurrera.

I. 5. SCHENGEN ESPAZIOA EKIALDERA ZABALTZEA.

Abenduaren 21ean “Mugarik gabeko Europa” zabaldu zen, bederatzi estatu Schengen Espazioan sartu ziren eta: Polonia, Hungaria, Txekiar Errepublika, Eslovakia, Eslovenia, Estonia, Letonia, Lituania eta Malta. Beraz, hitzarmena Europar Batasunean 2004an sartu ziren herrialde guztietan aplikatzen da, Zipren izan ezik, estatu horrek moratoria eskatu du eta.

Zabalkuntza horrekin, pertsonen mugimenduen gaineko mugako kontrolak desagertzen dira 3,6 milioi kilometro koadroko esparruan, Portugaletik Estonia edo Poloniaraino, eta Greziatik Finlandiaraino.

Espazio horretako herrialdeetan bizi diren herritarrak herrialde batetik bestera joan daitezke mugetan poliziaren kontrolak jasan gabe, Europako Erkidegoko zein Europaz kanpoko naziotasuna izan arren. Modu horretan, EBko bazkide zahar askoren eta 2004an EBn sartu ziren bederatzi estaturen artean pertsonen joan-etorria kontrolatzen zuten muga ugariak desagertu dira. Herrialde horietako herritarrek ez dute pasaportea edo nortasun-agiria erakutsi behar nazioz gaindiko joan-etorrietan; hala ere, Hitzarmenak ez ditu ukitzen estatu bakoitzean atzerritarrak geratzeari buruz dauden legeriak eta arlo horretan poliziak dituen ahalmenak.

Edonola ere, eta Schengen Akordioaren zabalkuntza horrek Erdialdeko Europako eta Ekialdeko Europako herrialdeak ukitu dituenez, Sobietar Batasun ohia osatu zuten Baltikoko errepublikak barne hartuta, esangura sinbolikoa berezia izan da. Zalantzarik gabe, Akordioa aplikatzen denean, Bigarren Mundu Gerra amaitu zenetik kontinenteko bi bloke zaharretan bereizita bizi izan diren familiek bat egingo dute, besteak beste, Polonian eta Alemanian, edo Austrian eta Hungarian.

Alemania eta Austria ez dira Schengen Espazioaren ekialdeko mugak, eta paradoxa dirudien arren, Txekiar Errepublikak eta Eslovakiak euren arteko mugak berriro ezabatuko dituzte, duela hamarkada bat inguru bi herrialdeak bakar bat zirela kontuan hartuta.

Orain zabaldu den Hitzarmena Schengen Luxenburgoko herrian sinatu zen 1985ean. Hitzarmen horren bidez, batetik, barruko mugetan pertsonen kontrolak ezabatu nahi

dira, baina era berean, kanpoko mugak harmonizatu eta indartu nahi dira “konpentsazio-neurri” batzuen bidez. Neurri horiek, besteak beste, hauek dira: lankidetza poliziala eta judiziala, mugaz gaindiko behaketa eta jazarpen eskubideak polizia-indarrentzat, lankidetza bisatuen arloan eta informazio-trukea Schengen Informazio Sistemaren (SIS) bidez. Datu-base horren bidez, agintariek bilatu nahi diren edo desagertuta dauden pertsonei eta ostutako ondasunei buruzko informazioa elkarbanatu dezakete.

Espazioa handitzean, estatu berriek segurtasuna indartu behar izan dute kanpoko mugetan eta SIS datu polizialen aipatu fitxategi informatikoaren bertsio hobetua ezarri behar izan dute (datu biometrikoak ere gehitzen ditu).

2008an hogeita lau estatuk osatzen dute Schengen Espazioa: batetik, EBko hogeita bi estatu (Hogeita zapiak, hurrengo hauek kenduta: Erresuma Batua eta Irlanda –ez dute hitzarmena sinatu nahi izan-, eta Zipre, Bulgaria eta Errumania izan ezik, oraindik ez baitute beharrezko prestakuntza teknikoa) eta, bestetik, Norvegia eta Islandia. Espazio berrian 350 milioi pertsona baino gehiago bizi dira, eta mugak Errusia, Bielorrusia eta Ukrainaraino mugitu dira.

Suitza ere laster atxikiko zaio Hitzarmenari. Ziurrenik 2008an izango da, SIS herrialdean operatibo dagoenean (Suitza Schengen Akordioari 2005eko ekainaren 5ean atxiki zitzaion, herri-erreferendum batean onartu eta gero, botoen %56,4 aldekoak izan ziren eta).

Edonola ere, Schengen Espazioa Ekialdera hedatzea bi fasetan egin behar da: lehenengo honek lehorreko eta itsasoko mugak ukitu ditu, eta bigarrenean aireportuetako kontrolak desegingo dira 2008ko martxoaren 30ean.

I. 6. 2007-2013 KOHESIO POLITIKA.

2007ko maiatzean, Europako Batzordeak Espainiako gobernuak 2007 eta 2013 bitartean eskualde-funtsak banatzeko aurkeztu zuen “esparru estrategikoa” onetsi zuen.

Bruselak berretsitako dokumentuan Egitura Funtsetatik (Eskualde Garapenerako Europako Funtsa –EGEF- eta Europako Gizarte Funtsa –EGIF-) eta Kohesio Funtsetatik datozen 35.217 milioi euroak erabiltzeko estrategia orokorra zehaztu da. “Konbergentzia” eta “eskualde-lehiakortasuna eta enplegua” funtsezko helburuen barruan aplikatuko dira.

2000-2006 aldiarekin konparatuta Europako Erkidegoko laguntza %40 baino gehiago murriztu den arren, esparru-plan berri honek Lisboako Estrategiari emandako laguntza handitzen du, batez ere ikerketari, berrikuntzari eta informazioaren gizarteari dagokienez, arlo horietarako esleitutako funtsak bikoiztu egin baitira, ia 9.000 milioi eurokoak dira eta. Era berean, 8.000 milioi baino gehiago daude Giza Kapitalaren garapenerako, hau da, zuzenean hamalau milioi pertsonari baino gehiagori onurak eman ahal dizkieten jardueretarako.

Esparru Estrategikoa abenduan Madrilen Danuta Hübner Eskualde Politikarako komisarioak, Ogasuneko estatu-idazkariak eta autonomia-erkidegoetako ordezkariek sinatutako 45 programa operatiboren bidez gauzatu beharko da.

23 programa Eskualde Garapenerako Europako Funtsaren kargura finantzatuko dira (horietako bat Kohesio Funtsarekin batera), eta 26.500 milioi euroko zuzkidura orokorra izango dute. Espainiak funts horien %30 I+Gra bideratzea espero du. Aipatzekoa da “Teknologia Funts” baten sorrera, enpresentzako ikerketara eta berrikuntzara bideratua.

Gainerako 22 programei dagokienez, (3 nazio esparrukoak eta 19 eskualde izaerakoak), Europako Gizarte Funtsaren kargura finantzatuko dira. Nazioko finantzaketa eta Europako Erkidegoak emandako 8.060 milioi euroko finantzaketa kontuan hartuta, programa horiek 11.400 milioi euroko zuzkidura izango dute guztira. Aipatu den moduan, plangintzarekin zerikusia duten iturrien arabera, hamalau milioi pertsonak baino gehiagok onurak jasoko dituzte programa hauetatik. Era berean, lau milioi langilek etengabeko prestakuntza jarduerak garatuko dituzte, bi milioi pertsonak lana aurkitu

ahal izango dute EBk finantzatutako prestakuntza jaso ondoren, eta 250.000 enpresa berri inguru sortuko dira.

2007-2013 KOHESIO POLITIKA:

FINANTZA ZUZKIDURA ADIERAZKORRAK

Helburua: KONBERGENTZIA:

Hazkundeari mesede egiten dioten baldintzak eta faktoreak sustatzea, gutxien garatutako

estatuen eta eskualdeen benetako KONBERGENTZIA

lortzeko

Helburua: ESKUALDE LEHIAKORTASUNA ETA ENPLEGUA

Eskualdeen lehiakortasuna, erakargarritasuna eta enplegua

handitzea, hurrengo hauen bidez: Berrikuntza, ezagutzaren gizartea, enpresa-

espiritua eta ingurumenaren babesa Inbertsioa giza baliabideetan

Helburua: EUROPAKO LURRALDE LANKIDETZA

Mugaz gaindiko lankidetza handitzea, baita nazioz gaindikoa ere, eta eskualdeen artean esperientziak

trukatzea 282.855 milioi euro

(%81,6) 54.965 milioi euro

(%15,9%) 8.723 milioi euro

(%2,5)

EGEF EGIF

KOHESIO F.

EGEF EGIF

EGEF

EUROPAR BATASUNEKO ESKUALDE BEHARTUENAK

Europako 100 eskualde

GAINERAKO ESKUALDEAK (Konbergentzia Helburuan sartzen ez

direnak)

Europako 168 eskualde

Mugako ESKUALDEAK, Nazioz Gaindiko eta Eskualdeen arteko Lankidetza Zonatan

kokatuak

84 eskualde (154 milioi biz.) (17 estatutan)

pc BPGd < 75% pc BPGd EB-27

ANDALUZIA, GAZTELA-MANTXA, EXTREMADURA ETA GALIZIA

16 eskualde, 16,5 milioi bizt. (“esklusio gradualeko”

eskualdeak): pc BPGd apur bat handiagoa (efektu estatistikoarengatik)

ASTURIAS, MURTZIA, CEUTA-MELILLA

168 eskualde, (314 milioi bizt.) (19 estatutan)

EUSKAL HERRIA

MADRIL, NAFARROA, KATALUNIA, KANTABRIA, ERRIOXA, ARAGOI,

BALEARRAK

13 eskualde (19 milioi bizt.), “inklusio gradualeko” zonak dira (batez besteko pc BPGd %75 gainditzen dute, baina finantza-esleipen bereziak jasotzen dituzte aurretik (00-06) “1. helburuko” eskualde moduan sailkatuta zeuden eta (lehen: pc BPGd <

batez bestekoaren %75) KANARIAK, GAZTELA ETA LEON ETA

VALENTZIAKO ERKIDEGOA

(181,7 milioi bizt.)

II. EB-REN AKTUALITATE EKONOMIKOA – EKIMEN INTERESGARRIAK BIZKAIKO ENPRESENTZAT

II. 1. EUROPAKO MONETA BATASUNA: INTERES-TASEN IGOERA BERRIAK.

Urtearen lehenengo seihilekoan, Europako Banku Zentralak Eurogunean ezarritako interes-tasen igoera-tasa aurrera eraman zuen, hain zuzen ere, %4koa. Azken sei urteetan izandako interes-tasarik altuenak izan dira, eta hori bi epealditan lortu zen, 2007ko martxoan eta ekainean. Bi kasu horietan, EBko moneta-erakundeak puntu laurdena igotzeko erabakia hartu zuen. Hori dela eta, lehenbizi, diruaren prezioa %3,75ekoa izan zen, eta, hiru hilabete igaro ondoren, %4koa izan zen. Azken hori interes-tasen ondoz ondoko zortzigarren gorakada izan zen, eta 2005eko amaieran, EBZak diruaren prezioa bi urteetan izandako %2ko tasarekin ahalbidetutako erosotasun politikoari amaiera eman zion.

Inflazioaren urtetik urterako tasa ezarritako %2ko xedea gainditu arren (Banku Zentralaren urtarrileko lehenengo balioespenak eurogunean %3,1ekoak izan dira), EBZak interes-tasak berriro igotzeko aukerari uko egin zion, urtearen bigarren seihilekoan.

Bankuaren Jean Claude Trichet presidente jaunak, zenbait kasutan inflazioaren aurrerapenaren inguruan eta petrolioak, nekazaritzako produktuek eta lehengaiek beste prezio eta soldatetara aldian-aldian igarotzearen inguruan kezka nabarmena erakutsi zuen. Hala ere, interes-tasak ez areagotzeko erabakia agerian utzi zuen, aurreko beste kasu batzuetan erabaki zuen bezala.

Frantziarrak ondorioztatutako arrazoiak, alde batetik, ondasun higiezinen “Europako kutsapena”ren eta Estatu Batuetako kredituen beldurra, eta, beste alde batetik, euroaren sendotasun nabaria izan dira. Izan ere, historian lortu diren kotizazio-zenbateko handienak izan dira dolarrari dagokionez, 2007ko bigarren seihilekoan (1,50 $/€-ko hesi psikologikotik hurbil kokatutako kotizazioa.

Faktore horiek direla medio, Trichet frantziarrak zuzendutako erakundearen mugimendu-eza justifikatu da, eurogunea inflazio-tentsio garrantzitsua zeharkartu arren. Bankuak 2008rako euroguneari begira egindako hazkunde-aurreikuspenaren jaitsiera esanguratsuaren (BPGren hazkundearen %2) bidez, munduko, eta, bereziki, Europako ekonomian etengabeko dezelerazioa gertatzeko izua islatzen da.

Egia da interes-tasen gehikuntzak inflazio-tentsioa jaitsiaraziko lukeela, baina eurogunearen gaur egungo dezelerazioa ere modu nabarian areagotuko luke, euroaren birbalorazio berrien gain izandako eragina barnean hartuta.

Beraz, interes-tasei eusteko erabakiaren ariora, badirudi Europako Banku Zentralak inflazio-arriskua jaitsi eta gaur egungo ekonomiaren hoztearen ondore negatiboak ez txartzeko konfiantza duela.

II.2. EUROPAKO MERKATU BAKARRA SORTZEKO EKIMEN INTERESGARRI BERRIAK.

II.2.1. TELEFONO MUGIKORRA ATZERRIAN ERABILTZEKO TARIFEI BURUZKO ERREGELAMENDUA (ROAMING)

EBko Telekomunikazio Saileko ministroek, ekainaren 7an, telefono mugikorrak atzerrian erabiltzeko prezioen jaitsiera gogorra bultzatuko duen erregelamendua onetsi zuten.

Arau berri horren arabera, uztailaren 1ean indarrean jarri zena, norbere herrialdea ez den beste batetik telefono mugikorrarekin egindako telefono-dei baten gehieneko prezioa minutu bakoitzeko ezin da izan 49 zentimo baino handiagoa, BEZa gehituta (garai hartan tarifak 1 eta 1,25 euroren artean kokatzen ziren, herrialdeak aintzat hartuta). Gehieneko hori 2008an 46 zentimoetara, eta 2009an 43 zentimoetara jaitsi beharko da.

Bestalde, eta denborazko sekuentzia berberarekin, mugikorrean jasotako deien tarifa, gehienez ere, 24 zentimokoa da 2007. urtetik, eta tarifa hori 22 zentimoetara jaitsiko da 2008ko udan, eta 19 zentimoetara 2009an, BEZa barnean hartu gabe.

EUROTARIFAK (ESTATU KIDEEN ARTEKO MUGIKORREN DEIAK – “roaming”)

GEHIENEKO TARIFAK (euroak/ minutuan) Egindako deiak Jasotako deiak

2007 0,49 0,242008 0,46 0,222009 0,43 0,19

Erregelamenduan hilabeteko epea ezarri da uztailaren 1etik zenbatuta sektoreko enpresek erabiltzaileei tarifei buruzko informazioa eman ahal izateko. Ordutik, kontsumitzaileek tarifa horien eta bestelako eskaintzen tarifen artean aukeratu dezakete. Halaber, urriaren 1etik aurrera, beranduenik jota, operadore guztiek Erregelamenduan ezarritako gehienekoak aplikatuta egon beharko dira.

Arau berri horren bidez, gehiegizko prezioei amaiera eman nahi zaio. Informazioaren Gizarte Saileko Viviane Reding komisario arduradunak azaldu zuenez, “zoritxarrez, merkatuak ez du konpondu dei horien garestitasuna, guk alertak bidali arren”.

Bere ustez, neurri horrek ez du ekarriko operadoreen nazioko komunikazioen garestitzea “roaming” izeneko deien ondoriozko diru-sarreren jaitsiera konpentsatzeko. Bestalde, arauketa hori enpresek, euren borondatez, eskaintzaren beste alderdi batzuk, hala nola, atzerrian egindako sms mezuen bidalketa edo interneterako sarbidea berrikustera bultzatuko dituen zirikagarri gisa erabili daitekeela uste du.

Izatez, zerbitzuok Erregelamendutik kanpo geratu arren, eta, ondorenez, gehieneko tarifen arauketarik ezarri gabe, komisarioak sektoreko enpresei ohartarazpena egin zien, hain zuzen ere, hurrengo urte eta erdian, erkidegoko exekutiboak prestazio horien prezioa Batasunaren estatu kide guztietan zehatz-mehatz aztertuko zituela jakinaraziz, eta prezio horiek kontrolatzeko eskaera egin zien, batik bat, deietarako onetsi den antzeko arauketaren aplikazioa saihestu nahi badute.

II.2.2. ORDAINKETA ZERBITZUEN ZUZENTARAUA ETA EUROAREN ORDAINKETA ZONA BAKARRA (SEPA)

2007ko azaroan, Hogeita zazpien Finantza Ministroek eta Europako Parlamentuak Barne Merkatuaren Ordainketa Zerbitzuari buruzko Zuzentaraua onetsi zuten. Horren bidez, EBren barruan nazioko eta nazioarteko ordainketen artean dauden ezberdintasunak ezabatu nahi dira.

Arauaren xedea, hain zuzen, Europar Batasuneko Estatu kideen artean egindako ordainketak erraztu, merkatu eta areagotzea da, horien mota kontuan hartu gabe (adib. transferentziak, transferentzia elektronikoak, konturako diru-sarrerak, kreditu- edo zordunketa-txartelak) eta, azken batean, EBn egindako ordainketak Estatu Kideen barruko nazioko ordainketak egiteko erraztasun, eraginkortasun eta segurtasun berdinarekin egitea bermatzea da. Era berean, zuzentarau berrian informazio-betebehar harmonizatuak ezarri dira bankuko eta bankukoak ez diren hornitzaile guztiei begira.

Zuzentaraua Hogeita Zazpien Antolamendu Juridikoetan jasotzeko epea 2009ko azaroaren 1ean amaitzen da.

Ordainketa Zerbitzuei buruzko zuzentarau hori, orobat, “Euroarentzako Ordainketen Zona Bakarra” (SEPA, ingeleseko “Single European Payment Area” kontzeptuaren laburdurak kontuan izanda) abian jartzeko funtsezko oinarritzat joko da.

Egitasmo hori 2008ko urtarrilaren 28an aplikatzen hasiko da, eta, aurreikusitakoaren ariora, 2011n amaituko da. Hasierako data horretatik aurrera, bezeroek jadanik ondoko bi kode oinarri dituen kontuak identifikatzeko sistema harmonizatu berria erabili ahal izango dute: banku-erakundeak eskainitakoa (BIC izenekoa) eta banku-kontuaren kodea (BAN izenekoa). Eredu hori gaur egungo hogei digitu erabiltzen dituen Kontu Korrontearen Kodearen (KKK) ordez ezarri behar da. Halaber, 2009an sistema banku-helbideratzeetan erabiltzen hasiko da, eta 2010ean, zordunketa- nahiz kreditu-txarteletan ere erabili ahal izango da.

Europako Banku Zentralak eta Batzordeak bultzatu eta babestu arren, eurogunean ordainketak egiteko sistema bateratua sortzeko ekimen hori bankuaren sektore pribatuak garatu du. Izan ere, ordainketen kostuak merkatu nahi ditu, batez ere,

transferentziak eta banku-helbideratzeak egiteko, azpiegitura berriak oinarri hartuta, eta txartelen sistemetan estandar berriak aplikatuta.

Bi ekimen horiekin, hots, Zuzentaraua eta SEPA, Europako Batzordeak urtero gutxi gorabehera 28.000 milioi euroko aurrezkia gertatuko dela uste du.

SEPA herritarrak, enpresak eta bestelako eragile ekonomikoek ordainketak euroetan jasotzeko gunea da, betiere Europaren barruan, oinarrizko baldintzekin, eskubideekin eta betebeharrekin, hori guztia horien kokapena eta ordainketa horiek egiteko beharrezkoak izan diren edo beharrezkoak izan ez diren mugaz gaindiko prozesuei kalterik egin gabe.

Euroetan egindako eragiketak estandar, erregela eta baldintza multzo irmo baten mende geratuko dira, eta ondorenez, horiek nazioko merkatuetan gaur egun erabilitako erraztasun, azkartasun eta segurtasun berberarekin kudeatu ahal izango dira.

ITURRIA: www.sepa.eu “SEPA-REN EUROPAKO ATARIA”

II.2.3. KONTSUMO KREDITUEI BURUZKO ZUZENTARAUA

Pasa den maiatzaren 21ean, Europar Batasuneko Hogeita zazpi herrialdeak kontsumorako kredituen alderdi mailegu-hartzaileen eskubideak hobetzeko Zuzentarau berria sortzeko ados jarri ziren. Araua, Europako Parlamentuak onetsi beharko duena, orain dela hiru urte baino gehiagotik geldiarazita zegoen, eta hori berriro ere aktibatu zen, neurri handi batean, Kontsumitzaileak Babesteko Meglena bulgariar komisaria berriaren lan sakonari esker. Hain zuzen ere, “arauen harmonizazioa eta eremu horretan izan beharreko isla handiagoa direla medio, prezioetan hobekuntzak gertatuko dira kredituen eskatzaileei dagokienez” gogorarazi zuen.

Nolanahi ere, hori benetan eta modu eraginkorrean aplikatzeko 2009. urte arte itxaron behar izango dugunez, arau berriak, 1987ko beste baten ordez ezarriko dena, banku sektorearen lehiakortasuna areagotu nahi du. Horretarako, kontsumorako kredituen eskaintzen informazioan gardetasun handiagoa eskainiko du. Horrez gain, arauan bankuko bezeroek kredituari epe laburrean, hots, 14 egunean, uko egiteko aukera aurreikusi da, justifikatzeko beharrizanik eta gasturik eragin gabe (eskubide hori zenbait Estatu kideetan bakarrik dago, hala nola, Alemania). Gisa bertsuan, testu berrian kreditua aurretiaz itzultzeko eskubideak aurretiaz ezerezteagatik %1eko komisioa baino handiagoa ez jasatea ezarri da. Hain zuzen ere, xedapen hori, bereziki, Espainiako kontsumitzaileen mesederako izango da. Izan ere, gaur egun gehienez %3ko komisioa jasan dezakete interes-tasa finkoetako kredituen amortizazio aurreratuetan, edo %1,5ekoa interes-tasa aldakorrak dituzten kredituetan. Gainera, kontsumorako maileguen zenbatekoa 10.000 euroren azpitik kokatzen direnean, ezinezkoa izango da horrek inolako komisiorik jasatea aurretiaz ezerezten bada.

Europako Banku Zentralak egindako balioespenen ariora, kontsumorako kredituen erdi mailako interes-tasak eurogunean %6 (Finlandia) eta %12ko ehunekoen (Portugal) artean kokatzen dira (Espainian gutxi gorabehera %7,1ekoak), mailegu-emailerik lehiakorrentzat hazkundearen potentziala areagotzeko aukerarekin. Era berean, merkatuaren dimentsioa 800.000 milioi eurokoa dela aurreikusi du, eta urteko hazkundea, %8koa dela azpimarratu du. EBZren arabera, data arte, mugaz gaindiko eragiketek edo kredituek guztizkoaren %1 bakarrik osatzen dute.

II.2.4. POSTA-ZERBITZUEN LIBERALIZAZIOA

Europar Batasuneko herrialdeek urriaren 1ean Europan posta-zerbitzuak 2011tik aurrera erabat liberalizatzeko adostasun politikoa hartu zuten, hamaika Estatu bi urteko egokitzapen-epearen salbuespenarekin (Hamar estatutik zortzi 2004an gehitutakoak - Polonia, Hungaria, Txekiar Errepublika, Eslovakia, Letonia, Lituania, Malta eta Zipre - Errumania, Luxenburgo eta Greziarekin batera).

Akordio horrek, Garraio, Telekomunikazio eta Energia Saileko Ministroen Kontseiluak Luxenburgon eskuratutakoak, elkarrekin erabakitzeko prozeduraren lege-prozesua abian jarri zuen. Horretarako, Europako Parlamentuak hori berretsi behar du, eta horren amaiera 2008ko erdialde arte atzeratu daiteke.

Merkatuaren irekierak 50 gramo baino gutxiagoko bidalketetan dauden azken monopolioei amaiera emango die, posta-zerbitzuaren irabazirik handiena ateratzen duen jardueraren alderdia dena, hain zuzen, eta aurreko liberalizazio-prozesuetatik kanpo geratu da, batik bat, zerbitzu unibertsala emateko prestazioaren bermearen ondoriozko kontrapartida gisa.

Europako posta-zerbitzu horien egoera oso bestelakoa da. Izatez, jadanik erabateko liberalizazioa duten herrialdeen artean Suedia eta Erresuma Batua nabarmendu ditzakegu, eta, alderantziz, Espainian, CORREOS enpresak oraindik 50 gramo baino gutxiagoko probintzien arteko eta nazioz gaindiko bidalketak kontrolatzen ditu (bestelako zerbitzuak, tokiko posta bezala, jadanik erabat liberalizatuta daude).

Erabakian, berebat, Estatuek konpentsazio-funtsa sortzeko aukera ere jasotzen da, liberalizazio-prozesu horretan operadore historikoari laguntza emateko xedearekin.

Testuan ez da aipamenik egin express posta-zerbitzuaren inguruan. Izan ere, Estatu kideek ez dute ezer adostu posta-zerbitzuaren alderdi izateari buruz. Halakorik erabakiz gero, ezinbestez Estatu bakoitzean, hala denean, ezarritako konpentsazio-funtsera ekarpena egin beharko izango dute.

II.2.5. TELEKOMUNIKAZIOEN MERKATUA: EUROPAKO BATZORDEAREN ERALDAKETA PROPOSAMENA

Europako Batzordeak azaroaren 13an telekomunikazioen merkatua eraldatzeko proposamena aurkeztu zuen (telefonia mugikorra, banda zabaleko Internet konexioa eta kable bidezko telebista). Hain zuzen ere, erkidegoko herritarrei eskainitako zerbitzu horien eskaintza hobetu eta merkeagoa izatea nahi da.

Viviane Reding komisarioaren hitzetan, aldaketa “arazoaren harira doa, hots, Europan telekomunikazioen zatiketa, Europako kontsumitzaileak eremu horretako mugaz gaindiko abantailez gabetuta”.

Hona hemen Batzordearen proposamenean jasotako oinarrizko puntuak:

• Kontsumitzaileentzako eskubide handiagoen antolaketa

• Operadoreen arteko lehia areagotzea, bezeroak/erabiltzaileak zerbitzuak hautatzeko aukerak handituz

• Inbertsioen sustapena komunikazio-azpiegitura berrietan, banda zabaleko hari gabeko zerbitzuen erradiofrekuentzien liberalizazioa barnean hartuta, eta komunikazio-sareen fidagarritasunaren nahiz segurtasunaren hobekuntza (bereziki, birusen eta bestelako eraso zibernetikoen aurrean)

• Telekomunikazioak zaintzeko nazioko erakundeen independentzia sendotzea, dela operadore nagusiei begira dela gobernuei begira.

Horrez gain, eta proposamenaren arabera, nazioko erakunde arautzaileen ahaleginekin batera, Telekomunikazioen Merkatuaren Europako Agintaritza berria ageri da. Bada, erakunde horrek Hogeita Zazpien Merkatuan lehia-baldintza ekitatiboak izatea bermatu behar du, hots, sareen arteko segurtasun-arazoak aztertuko ditu.

Edozein kasutan ere, telekomunikazioen Europako merkatuaren aldaketa garrantzitsu hori Europako Parlamentuak eta Ministroen Kontseiluak onetsi beharko du. Batzordearen aurreikuspenak betetzen badira, 2010eko amaieran nazioko legerian jaso ahal izango da.

Izatez, azaroaren amaieran Europar Batasuneko Telekomunikazioetako ministroek Batzordeak planteatutako eztabaida abian jarri dute. Hala, horiek guztiak sektoreko aldaketaren xedeekin ados agertu arren, hau da, lehia sustatu eta erabiltzaileen babesa sendotzea, ia aho batez ekarpen nagusi bat ezetsi zuten, hain zuzen ere, Merkatuaren Europako Agintaritzaren sorrera, beharrezkoa ez den erakundea izateagatik, burokrazia gehiago ekarriz, eta nazioko arautzaileen agintariak ahularaziz.

Bestalde, ministroek Bruselak espektro erradioelektrikoaren kudeaketan malgutasun handiagoa sartu eta neutraltasun teknologikoaren printzipioa nahiz zerbitzuen printzipioa finkatzeko aurkeztutako proposamenaren alde egin zuten. Hala ere, espektro horren inguruan azken hitza nazioko agintariek izango dute.

Ministerioko lehenengo eztabaida Reding komisarioak itxi zuen. Kasu horretan, ministroek aldaketak erdietsi beharreko xedeei begira erakutsitako “ahobatekotasuna” nabarmendu zuen, eta “oso baikor” agertu zen horren izapidetzari dagokionez. Gisa berean, arazorik korapilatsuenen inguruko eztabaidan sakontzea onartu zuen, “arazoak konpontzeko irtenbide tekniko hobeak aurkitu” ahal izateko.

II.3. EUROPAKO ERKIDEGOKO POLITIKAK GARATZEKO EKIMEN AIPAGARRI BERRIAK.

II.3.1. GALILEO PROIEKTUA: SATELITE BIDEZ KOKAPEN GEOGRAFIKORAKO EUROPAKO SISTEMA

Sektore pribatuak egitasmoan esku hartzeko hasieran zalantzak agerian utzi ostean, eta behin 2.400 milioi euroko erkidegoko funts biltzen dituen finantza-plana onetsita, Garraioko Hogeita Zazpi Ministroek nabigazio-sistema GALILEO satelitearen bidez abian jartzeko oinarriak ezarri zituzten. Izan ere, Europak Estatu Batuetako GPStik independizatu nahi du.

Europako nabigazio-sistema osoak orbitan hogeita hamar satelite berri jarrita jardungo du (ziurrenik ere 2011n), eta nabigazio- eta kokapen-zerbitzuak eskainiko ditu sektore ezberdinetan, beste batzuen artean, garraioa, Internet bidez egindako finantza-ekintza edo krisi eta larrialdi egoeren kudeaketa.

Ministroek lanen antolakuntza hitzartu zuten, egitasmoa sei faseetan bultzatzeko: sateliteak, jaurtitzaileak, informatikako programak, lurreko estazioak, kontrol-zentroak eta eragiketa-sistemak.

Europarentzako funtsezko egitasmoa da, ez bakarrik horrek teknologia altua aurkezteagatik, ezpada hori abian jartzeak Ameriketako sistemari begira autonomia izatea ahalbidetuko du, eta gutxi gorabehera 150.000 lanpostu sortu ahal izango dira.

II.3.2. NPB: ARDOAREN ANTOLAKETA ERKIDEAREN ERALDAKETA

Hogeita Zazpien Nekazaritza ministroak abenduan adostasuna lortu zuten ardoaren sektorea aldatzeko, kalitatezko ardoaren ekoizpenari lehenespena emateko helburuarekin.

Aldaketa hori 2009ko udan indarrean jarriko da, eta lau urteko epealdi iragankorra aurreikusi da nekazariek gaur egungo laguntzak jasotzen jarraitzeko, destilazioekin edo muztioaren primekin zerikusia dutenak. Gainera, epealdi horretan, ardoa likore edo

brandy industrietara bidaltzen dituzten ekoizleentzako laguntzak ere ematen jarraituko dira (“ahoz erabiltzeko alkoholaren destilazioa”).

Lau urte horiek igaro ondoren, laguntzak zuzenean azaleraren edo ustiapenaren arabera ordainduko dira, ekoizpenetik erabat bereizita, eta bestelako sektoreetan jadanik ezarritako ereduak erreproduzituta, hala nola, fruituak, barazkiak edo zerealak.

Horrez gain, mahastien laborantzaren liberalizazioa ere atzeratu egin da. Landaketa aurrera eramateko eskubideen sistemaren ezabaketa (jabetzapean ez dituzten mahastien landaketarekin zerikusia dutenak), 2015ean egin behar da, baina herrialde batzuek eskubide horiei 2018. urte arte eutsi ahal izango diete.

Era berean, aldaketak 175.000 mahasti-hektarea borondatez sustatzeko plana planteatu du, batik bat, lehiakortasun gutxien dagoen guneetan, hiru urteko epealdian. Diru-laguntza 2009an izandako laguntza baino %20 handiagoa izango da, %10ekoa 2010ean eta berdina 2011n. Nolanahi ere, guneen eta errendimenduen mende egongo da. Landaketak bertan behera uzteko akordio hori diru-laguntzekin sustatuko da, Bruselaren balioespenen arabera, gutxi gorabehera 5.000 euro hektarea bakoitzeko. Horrez gain, aurreikuspenean ezarri denez, bertan behera uzte horrek neurri handi batean Espainiaren gain eragin argia izango du, mahasti-azalera handiena duen erkidegoko estatua baita, ardoaren ekoizpenean hirugarren postuan agertu arren.

Oro har, Europako Batzordeak hasieran egindako proposamenak funtsean jaitsi eta atzeratzen dituen aldaketa da. Ildo beretik, eragin handiena jasan zuten gobernuen balorazioak asebetetze mailari buruzkoak izan dira. Elena Espinosa Espainiako Nekazaritza ministroak, arauz onetsitako esparrua “Espainiako ardoak mahastiaren hedapenarengatik nahiz ekoizpenaren eta merkaturatzearen balioarengatik EBn lehenengo postua lortzeko plataforma” gisa kalifikatu du. Horrez gain, Espainia, Batasuneko ardoaren hirugarren ekoizlea, erkidegoko funts gehien jasotzen dituen estatua izaten jarraituko du, urtean gutxi gorabehera 420 milioi eurorekin.

Zernahi gisaz, kritikak ere entzun ziren erabaki horri begira, bereziki, sektoreko talde profesional zehatzen aldetik. Eragozpenen funtsa euren errebindikazio nagusiak ez jasotzea izan zen, horien artean, landaketak liberalizatzeko jatorrizko deituren

kanporaketa, etiketak egiteko irizpide irmoen ezarpena edo ardoaren EB barruan sustatzeko diru-laguntzak.

II.3.3. ARRANTZA POLITIKA: ANTXOAREN DEBEKUALDIA MANTENTZEA BIZKAIKO ITSASOAN

Halaber, Nekazaritza eta Arrantza Saileko ministroen Kontseiluak abenduan 2008rako arrantza-kuotak onetsi zituen.

Hogeita Zazpiek erdietsitako adostasunaren barnean Bizkaiko Golkoan antxoa arrantzatzeko debekualdiak 2008ko uztaila arte irautea jaso da. Orduan bakarrik, eta zientzialariek udaberrian erreserben egoerari buruz eskainiko duten azterketa oinarri hartuta, urtean zehar arrantza berriro aldian-aldian irekitzeko erabaki berria hartu ahal izango da.

Modu horretan, Ministroek Europako Batzordearen tesiaren alde egin zuten. Izan ere, “Bizkaiko Golkoan antxoaren ikuspegia txiroa izaten jarraitzen duela” nabarmendu dute, eta Bizkaiko eta Frantziako kofradiek batera, arrantza urtean 8.000 tonako harrapaketa-kopuruarekin (TAC) irekitzeko egindako eskaera baztertu egin zuten.

Espainiako eta Frantziako arrantzaleen artean adostutako hitzarmen horrek Brusela eta Espainiako ministerioaren negoziatzaileak harrituta utzi zituen. Hain zuzen ere, aurreko kanpainetan bi sektore horien artean kontraesan gogorrak sortu izan dira, Frantziako arrantzaleek arrantza defendatzen zutenean, Espainiako arrantzaleek, horren debekua eskatzen zuten. Ministerioak, aldiz, Batzordeak Bizkaiko Golkoan antxoa arrantzatzeko debekualdia (TAC zero) proposatzeko oinarri gisa erabilitako “txosten zientifikoen errespetua” azpimarratu du.

II.4. LEHIA: MERKATU BAKARREAN LEHIA ASKEAREN AURKAKO ENPRESA AKORDIOAK

Lehiaren Zuzendaritza Nagusiak 2007. urtean zehar enpresa-kartel ezberdinak ikertu ditu, eta, zenbait kasutan, ikertutako enpresek lehiakortasun askearen aurkako praktikak garatu dituztela egiaztatu du, salmenta-prezioei buruzko itunen bidez eta/edo erkidegoko merkatuaren zati garrantzitsu baten banaketaren bidez.

Holandako Neelie Kroes komisarioak ez du zalantzarik izan praktika horiek kontsumitzaileentzat eta industria-bezeroentzat engainu eta iruzur hutsa direla adierazteko. Izatez, horiei prezio hobeagoez, eta, horrenbestez, Merkatu Bakarraren etekinez gabetuko zaie. Zuzendaritza Nagusiak ere praktika horien ondoriozko zuzeneko kalteak jasan dituztenak Nazioko Auzitegietara jotzeko gomendioa egin du, batez ere, konpentsazio ekonomikoa jaso ahal izateko, Batzordearen ikerketak froga gisa erabilita.

II.4.1. OSAGAI ELEKTRIKOEN FABRIKATZAILEAK

Europako Batzordearen Lehiaren Zuzendaritza Nagusiak urtarrilean 750 milioi euroko isuna ezarri zien Europako eta Japoniako hamaika enpresei, azpiestazio elektrikoetan erabilitako gasa isolatzeko konmutadoreen merkatuan kartel gisa jarduteagatik, prezioak adostu eta merkatuan banatuz, 16 urteetan zehar.

Bruselako zehapenak, kartel bakarrari ordu arte ezarritako bigarren altuena izan zena, sektorearen ondoko fabrikatzaile nagusien gain eragin garbia izan zuen: ABB, ALSTOM, AREVA, FUJI, HITACHI JAPAN, AE POWER SYSTEMS, MITSUBISHI ELECTRIC CORP., SCHNEIDER, SIEMENS, TOSHIBA eta VA TECH.

Batzordeak hartutakoaren erabakiaren aburuz, SIEMENSek gidatutako enpresek eskaintzak maneiatu zituzten, prezioak adostu zituzten, proiektuak banatu zituzten, isilpeko merkataritza-informazioa eskualdatu eta merkatuak banatu zituzten, ageriko maulazko portaerarekin. Japoniako enpresen kasuan, Europako merkatuan horiek desagertzeak, izatez, lehiakortasunaren mugapena ekarri zuen.

SIEMENS enpresari 396,5 milioi euroko isuna ezarri zitzaion. Horren ostean, MITSUBISHI ELECTRIC CORP. taldea kokatu zen, 118,5 milioi eurorekin, eta TOSHIBA, 90,9 milioi eurorekin. ABB bigarren isunik garrantzitsuena jasoko zuen enpresa izango litzateke, 215 milioi euroko zenbatekoarekin, baina Bruselak isuna barkatu zion, horrek prozeduran izandako lankidetzarengatik. Bada, hori kartela desmuntatzeko ezinbestekoa izan zen.

II.4.2. IGOGAILUEN ETA ESKAILERA MEKANIKOEN FABRIKATZAILEAK

Otsailean, Batzordeak legez kanpoko enpresa-kontzertazio bati bigarren zehapena ezarri zio, gutxi gorabehera mila miloi euroko zenbatekoarekin. Hori dela bide, errekor berria lortu zen, ordu arteko zerga guztiak gainditu baitziren. Bruselak lau igogailu-enpresa nagusiak ikertu ditu, hots, THYSSEN KRUPP, OTIS, SHINDLER eta KONE, Europako lehiaketa publiko askotan produktuak oso prezio altuetan eskaintzeagatik errealitatearekin erkatuta.

Bruselak, hain zuzen, enpresa horiek lizitazio publikoetan aurkeztutako eskaintzak koordinatzen zituztela egiaztatu zuen. Kasuan-kasuan erabakitako lehiaketaren enpresa irabazleak kostu gutxiagoko eskaintza aurkezten zuen, baina hala eta guztiz ere, salmenta-prezio altuagoarekin, errealitatearekin alderatuta. Izan ere, aurretiaz bazekien bere proposamena onena zela.

Erkidegoko exekutiboak azaldutakoaren arabera, isuna jasan zuten enpresek prezioak adostu zituzten, kontratuen esleipena banatu zuten, eta isilpeko informazioa partekatu zuten 1995 eta 2004. urteen bitartean. Halaber, salatutako korporazioen arduradunek modu erregularrean bilerak egiten zituzten, toki diskretuan eta aurreordainketa-txartela duten mugikorrak erabiltzen zituzten, elkarrizketen arrastorik ez uzteko helburuarekin. Hala, “klandestinitate” hori, Bruselaren iritziz, enpresak eurek egindako jarduketaren legez-kontrakotasunaz jabetuta zeudela agerian uzten zuen froga argia da.

“Iskanbilatsua da eraikin publikoen eraikuntzaren eta mantentze-zerbitzuaren kostua, ospitaleak barnean hartuta, kartelaren bidez modu artifizialean puztutzea” adierazi du lehiako Neelie Kroes komisarioak. “Kalteak urte asko iraungo du, salmenta-prezioaren gain eta igogailuen eta eskailera mekanikoen mantentze-zerbitzuaren gain ere eragina du eta”, gehitu zuen.

Hori dela eta, erkidegoko bozeramaile batek, legez kanpoko kartelaren ondoreak, hain zuzen, 20 eta 50 urte bitartean luzatu ahal daitezkeela, eta, nolanahi ere, kaltetutako erosleek isuna jasan duten enpresekin mantentze-kontratuak berriro negoziatu ahal izango dituztela adierazi du, Estatu kide bakoitzean indarrean dagoen kontratazio-legeria aintzat hartuta. Horrez gain, auzitegietara jo eta jasandako kalteen froga gisa erkidegoko isuna aurkeztu ahal izango dute.

II.4.3. PETROLIO-ENPRESAK: ASFALTOAREN MERKATUA

Europako Batzordeak urrian CEPSA eta REPSOL enpresei 84 eta 80 milioi euroko isuna ezarri zien, hurrenez hurren, Espainiako asfaltoaren merkatua banatu eta 12 urtetan (1991 eta 2002. urteen bitartean) prezioak finkatzeagatik, BP enpresa britaniarrarekin, NYNÄS suediarrarekin eta GALP portugaldarrarekin batera.

Salatutako bost enpresa horiek urtero modu klandestinoan biltzen ziren obrak eta kontratuak euren artean banatzeko. Zernahi gisaz, 2002ko hitzordua pikutara joan zen, BP enpresak Batzordeak, praktika-mota horretan esku hartu arren, erkidegoko exekutiboak aurrera eramandako ikerketetan lankidetzan jarduten duten enpresei eskainitako immunitate-programaren mende geratzeko erabakia hartu baitzuen. Hain zuzen ere, enpresa britaniar horren lankidetzari esker, Bruselak jadanik 2006. urtean 266 milioi euroko isuna ezarri zien 14 enpresei, 1994 eta 2002. urteen bitartean Holandako brearen merkatua euren artean banatzeagatik.

Guztira, kartelari ezarritako isuna 183 milioi eurokoa izan da (NYNÄS eta GALP enpresei ere 11 milioi euro eta 9 milioi euroko isunak ezarri zitzaien, hurrenez hurren). Halaber, BP zehapenetik aske geratu zen (kasu horretan, 66 milioi euroko isuna zegokion).

Lehiaren Kroes komisaria holandarrak gogorarazi zuenez, bost petrolio-enpresek egindako Espainiako brearen merkatuaren banaketa azpiegituretan, eta errepideen eraikuntzan edo berriztatzean egindako inbertsio publikoan izandako jarduera ikusgarriaren garaian gertatu zen. Hori dela bide, kalteak jasan zituzten enpresak eta bezeroak Auzitegietan kalte-ordainak erreklamatzera bultzatu zituen, Zuzendaritza Nagusiak aurkitutako frogak oinarri hartuta, bai eta Espainiako agintari publikoei eta zergadunei egindako iruzurraren aurrean defendatzera ere.

II.4.4. ERABILERA PROFESIONALERAKO BIDEO-ZINTEN FABRIKATZAILEAK

Azaroan, Batzordeak 74,7 milioi euroko isuna ezarri zien Japoniako SONY, FUJI eta MAXELL enpresei, batik bat, 1999 eta 2002. urteen bitartean, erabilera profesionalera zuzendu, eta funtsean, telebista-kateei nahiz ekoizpen-etxeei saldutako bideo-zinten prezioen igoera ituntzeko kartelean parte hartzeagatik.

Bruselak ikerketa bere ekimenez abian jarri zuen, hiru enpresa filialen Europako lokaletan ezusteko ikuskapenak egitearen bidez 2002ko maiatzean. Gainera, legearen aurkako erabakiaren inguruko hainbat froga aurkitu zituen. Ikuskapenean jasotako datuen ariora, hiru horiek prezioen hiru gorakada arrakastarekin itundu zituzten, eta “horiek egonkortzeko ahaleginak egin zituzten horiek gehitzea ezinezkoa zenean”.

SONYk zehapenik altuena jasan du (47,1 milioi euro). Izan ere, hori areagotu egin zen ikuskapenari eragozpenak jartzeagatik (enplegatu batek Batzordeak ahoz egindako galderak erantzuteko ezetza eman zuen, eta beste batek agiriak birrintzen ezustean harrapatu zen). Bestalde, FUJI eta MAXELL enpresek jaitsiera nabariak lortu zituzten, ikerketan izandako lankidetzarengatik (azken isuna 13,2 eta 14,4 milioi eurokoa, hurrenez hurren).

II.4.5. ERAIKUNTZARAKO BEIRA LAUAREN FABRIKATZAILEAK

Azaroan, berebat, Batzordeak 486,9 milioi euroko isuna ezarri zien eraikuntzaren sektorean, bereziki, leihoak, ispiluak eta beirazko ateak egiteko erabiltzen den beira lauaren lau fabrikatzaileei.

Estatu Batuetako GUARDIAN enpresak isunik altuena ordaindu behar du, 148 milioi eurokoa, hain zuzen, eta PILKINGTON britaniarrak, aldiz, 140 milioi euro ordainduko ditu, SAINT-GOBAIN frantziarrak 133,9 milioi ASAHI japoniarrak, 65 milioi euro.

Europako Batzordearen aburuz, lau enpresa horiek, Europako merkatuaren %80 kontrolatu zuenak, prezioen gorakada itundu zuten, gutxieneko prezioak eta bestelako merkataritza-baldintzak zehaztu zituzten, 2004 eta 2005. urteen bitartean.

Gainera, kasu horretan, ikerketa erkidegoko exekutiboaren ekimena izan zen, eta esku hartu zuten enpresen Europako egoitzetan ezusteko bisitak egin ziren. Japoniarrak orduan “errukia” programaren mende jartzeko erabakia hartu zuen eta kartelari buruzko informazio gehigarria ekarri zuen. Ondorenez, isuna modu nabarian jaistea erdietsi zuen.

II.5. LEHIA: EUROPAKO MERKATUAN NAGUSITASUN KOKAPENAREN ABUSUAK.

Lehiaren Zuzendaritza Nagusiak ere enpresen legearen aurkako jokabideak aztertzen ditu, lehiakortasun askearen aurkakoak direnak, erkidegoaren merkatuaren funtsezko alderdian nagusitasun kokapenaren abusuaren bidez egikaritzen direnak, bederen.

Erabakiekin gertatzen den bezala, Kroes komisarioak ikuspegi malgua eta irmoa erakutsi du praktika-mota horien aurrean. Izatez, horrek Merkatu Bakarrean lehiakortasun askearen ondoriozko eskubideen eta betebeharren urratze garrantzitsua dakar.

II.5.1. TELEFONICA: BANDA ZABALAREN PREZIOAK

Uztailean, Batzordeak TELEFONICA enpresari 151,875 milioi euroko isuna ezarri zion, bere boterea Banda Zabaleko Espainiako merkatuan izandako boterea maila “abusu oso larria” gisa kalifikatzeagatik.

Bruselaren arabera, telekomunikazioen Espainiakoa merkatuan operadore menderatzaileak lehiakideen sarrera Banda Zabaleko merkatuan oztopatzen zuen, 2001eko irailaren eta 2006ko abenduaren artean, handizkako prezioen eta kontsumorako prezioen egitura erabilita: lehiakideei prezio oso altuak ezartzen zizkien sarea erabiltzaileagatik, eta, alderantziz, bezeroei ohikoak ez ziren prezio oso baxuak eskaintzen zizkien.

Horrela, TELEFONICAk lehiakideei marjinak gogor estutzera derrigortu zituen. Banda Zabaleko zerbitzuen operadore askok azpiegitura propiorik ez dutenez, eta operadore menderatzaileari alokatu behar dizkiotenez, alokairu horren zifra altuak ordaindu behar izaten zituzten, baina ezin zuten lehian aritu TELEFONICAk bezeroei ezarritako txikizkako prezio baxuen aurka.

Hortaz, Batzordeak erabakitakoa kontuan izanda, “praktika horrekin, Telefonicak lehiakideak ahuldu zituen eta horien parte-hartzea nahiz hazkundea eragotzi zituen”, eta

“horren larritasuna eta iraupena direla eta, TELEFONICAren abusuak zehapen handia merezi du” gehitu zuen.

Operadore menderatzailearen nagusitasun kokapenaren abusuaren ondorioz lehiakortasuna ezabatzeko emaitza, erkidegoko iturrien ariora, erabiltzaile espainiarrak azkenean Hamabosten Europako batezbestekoa baino %20 gehiago ordaintzen zutela izan zen, baita Banda Zabalaren sarbidea %20 baxuagoa zela ere.

Abusua 2006ko abenduan bukatu zen, Telekomunikazioen Merkatu Batzordeak (TMB), Espainiako merkatua arautzen duen organoak, handizkako prezioetan murriztapenak ezarri zituenean.

II.5.2. MASTERCARD: GEHIEGIZKO KOMISIOAK

2007ko abenduan, Batzordeak Mastercard txartelaren erabileraren ondorioz nazioarteko ordainketetan aplikatutako banku-komisio altuak salatu zituen. Kasu horretan, horiek sei hilabeteko epean murrizteko agindua eman zion, egunean negozio bolumenaren %3,5eko zehapena ezartzeko mehatxuarekin, gutxi gorabehera egunean 254.000 euro.

Lau urteko ikerketak egin ostean, erkidegoko exekutiboak ondorioztatu zuenez, bankuek (dendetan ezarritako terminalen jabeak) eragiketa bakoitza egiteagatik Mastercard eta Maestro txartelen erakunde igortzaileei ordaindutako “eskualdaketa-komisioa”k horiekin eragiketak egiteko kostua justifikatu gabe areagotzen ditu.

Bruselaren ariora, komisio hori Europan egiten diren mugaz gaindiko ia ordainketa guztietan aplikatzen da, bai eta tokiko ordainketetan ere, hala nola, Belgikan, Irlandan, Italian, Txekiar Errepublikan, Letonian, Luxenburgon, Maltan eta Grezian.

Kroes komisarioak adierazitakoaren aburuz, sistemak eragiketen kostua “puztu” egiten du, eta horrek txartelen erabiltzaileek zerbitzu bera aukeratzeagatik bi aldiz ordaintzeko arriskua dakar: alde batetik, bankuek txartelari aplikatutako urteko komisioa ordainduz, eta, beste aldetik, eskuratutako produktuen nahiz zerbitzuen azken prezioen gehikuntza ordainduz, hori guztia eskualdaketa-komisioaren (bankutik dendara eta dendatik azken

bezeroari) kateko ondoreak aintzat hartuta. Gehiegizko prezio horrek Batzordearen iturriak alertan jarri zituen, esku-dirutan ordaintzen duten bezeroek ere hori jasaten baitute. Holandarraren arabera, aplikatutako komisioa “kontsumoari ezarritako zerga”ren antzekoa da.

III. BIZKAIKO EKONOMIAREN ETA ENPRESEN AKTUALITATEA EUROPAR BATASUNEAN

III. 1. EB-KO JUSTICIA AUZITEGIA: EPAIKETA AURREKO ARAZOA EUSKAL FISKALITATEAREN INGURUAN

2006ko irailaren 6an, Luxenburgoko Justizia Auzitegiak Azores Irlen zerga-araubidearekin zerikusia duen epaia jendaurrean plazaratu zuen. Izan ere, eremu ezberdinen ikuspuntuetatik, euskal zerga-ahalmenari emandako laguntza gisa interpretatu zen, lurralde erkidegokoei zerga-tasa ezberdinak ezarri ahal izateko.

Kasu horretan, Europako Gorteak Portugaleko enpresei aplikatutako zerga-murriztapenak Estatuak emandako diru-laguntza gisa kalifikatu zituen, eta, ondorioz, legearen aurkakotzat jo zituen. Hain zuzen ere, zergak ordaintzeko betebeharra kentzeko estrategia horrek ez ditu betetzen Merkatu Bakarrean bateragarritzat jotzeko beharrezkoak diren funtsezko hiru betekizun:

► Erakundeen autonomia: zerga-murriztapena konstituzioaren arabera gobernu zentralaz besteko estatutu politiko eta administratiboa duen eskualde edo tokiko agintaritzak erabaki behar du.

► Arauketaren autonomia: Estatuko exekutiboak ezin du esku hartu eskualdeko zerga-erabakietan.

► Ekonomiaren autonomia: zerga-bilketaren murrizketa lurraldeak bere ardurapean hartu behar du, Estatuak inolako konpentsaziorik eman gabe.

Erkidegoko auzitegia lehen aldiz mintzatu da konstituzioaren arabera aitortutako zerga-ahalmena duten eskualdeetan ezarritako zerga-tasen legezkotasunaren edo legearen aurkakotasunaren baldintzei buruz. Eta zerga-arloko aditu gehienen iritziz, epaian jasotako oinarriek eta arrazoiek Euskal Herriak eta Nafarroak Estatuaren gainerako alderdietan ezarritako zerga-tasez bestelakoak ezartzeko aukera argi eta garbi bermatzen dute, betiere Europako lehiakortasun askeari kalterik egin gabe. Gainera, Estatuari ordaindu beharreko Kupoa ez dagoela zerga-sarreren mende nabarmendu zen, ekonomiaren autonomia eztabaidatu ez delako.

Epaiaren aurrean agertutako poza aho batekoa izan zen Euskal Herriko erakundeen eta enpresaburuen elkarteen artean. Hiru aldundiek, zerga-gaiaren inguruan eskuduna

dutenak, epaitza hori “Europako Auzitegi batek euskal autogobernuari buruz adierazitako garrantzitsuena” izan dela azpimarratu dute.

Hala ere, epaiak, zerga-ahalmena duen eskualdearen barruan, pizgarriak aukerakoak izan daitezkeela ohartarazi zuen, eta, horrenbestez, legearen aurkakoak, baldin eta enpresa-kolektibo baten gain bakarrik eragina badute eta Batzordeak, hala denean, halakoak baimendu ez baditu. Hori, hain zuzen, aldian-aldian “euskal opor fiskalak” bezala ezagututako kasua izan daiteke. Hain justu ere, horren susperraldia Bruselak sarritan eskatu du.

Gehiengoaren interpretazioaren arabera, “Azores irlen epaia”k, orokorrean ezagutzen den bezala, badirudi Auzitegi Gorenak 2005eko urtarrilean Euskal Herriko enpresa-etekinen fiskalizazioa arautzen duen arauketa legez kanpo uzteko bildu zituen zioak zapuztu egiten zituela. Aldundiek Auzitegiaren epaitza hori Espainiako Konstituzioan aurkeztutako errekurtsoaren oinarri gisa erabiltzeko planteamendua egin zuten, aldi berean, Auzitegi Gorenaren erabakia ondorerik gabe uzteko xedearekin.

Euskal fiskalizazioaren inguruan garatutako nahasmendu judizialaren aldi baterako ebazpenak behin betiko aurrerapausoa eman zuen, batez ere, 2006ko irailean Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak (EAJN) azken batean erkidegoko Auzitegiari epaiketa aurreko arazoa planteatzeko erabakia hartu zuenean.

Erabaki hori dela medio, Aldundien eta euskal erakundeen laguntzarekin batera, EAJNk foru-zergen etorkizuna erkidegoko justiziaren esku uzteko erabakia hartu zuen. Luxenburgoko Gorteari igorritako idazkian, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegiak euskal erakundeen autonomia berretsi zuen, baina zalantza ezberdinak ere agerian utzi zituen prozeduraren autonomiari begira (Euskal Ekonomia Itunean zehaztutako harmonizazio-muga orokorrak kontuan izanda), bai eta ekonomiaren autonomiari begira ere (Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziak Estatuaren osotasunean merkatuaren baterakuntza defendatzen du).

2007an epaiketa aurreko arazoaren inguruko ikuspegi desberdinak jendaurrean aurkeztu dira.

► 2007ko maiatzean, Espainiako gobernuak euskal fiskalizazioaren defentsa jendaurrean agerrarazi zuen, Erkidegoko Auzitegiari txosten bat aurkeztuz. Hain zuzen ere, txosten horretan, Ekonomia Itunean oinarrituta, Euskal Herriko Autonomia Erkidegoak herrialdearen gainerako alderdietan indarrean dauden zergez bestelakoak aplika ditzake, betiere legeriaren arabera ezarritako mugen barruan eta Europar Batasunaren arauketari kalterik egin gabe.

Exekutibo zentralak adierazi duenez, Euskadik Europako Auzitegiak 2006ko irailean erdietsitako Azores Irlak bezala ezagututako epaian ezarritako hiru betekizunak betetzen ditu, eskualde batek zerga ezberdinak aplikatu ahal izateko: erakundeen autonomia (euskal zerga-politikak konstituziora egokitzen da Ekonomia Itunari esker), arauketaren eta prozeduraren autonomia (exekutibo zentralak ez du esku hartzen euskal zerga-erabakiak hartzeko prozesuan) eta ekonomiaren autonomia (zerga-jaitsieren ondorio ekonomikoak Autonomia Erkidegoak modu esklusiboak bere gain hartzen ditu, beste eskualdeen edo gobernu zentralaren konpentsaziorik gabe, eta Estatuari ordaindu beharreko Kupoa oinarri hartuta, euskal zerga-sarreren mende ez dagoena, alegia).

► Hala eta guztiz ere, ekainaren hasieran, Europako Batzordeak Espainiako gobernuak mahai gainean jarritako tesiaren aurkako balorazioa jendaurrean aurkeztu zuen. Luxenburgoko Gorteari igorritako txostenean, Bruselak Euskal Herriko erakunde-bilbearen, Ekonomia Itunaren eta Administrazio zentralarekin izan beharreko finantza-harremanen azterketa zehatza egin zuen, euskal enpresek Estatuko gainerako enpresa guztiek duten fiskalizazioa baino “bigunagoa” izateko behar besteko justifikaziorik ez dagoela ondorioztatzeko.

Batzordeak zerga-gaiaren inguruan euskal aldundiek duten arauketa-ahalmenari dagokionez baimena kentzeko arrazoiaren oinarri izango diren zio batzuk identifikatu zituen, bereziki, Administrazio Zentralarekin finantza-konpentsaziorako mekanismoak izateari begira (behar besteko ekonomiaren autonomia gabezia).

Paradoxikoki, Bruselak “mendekotasun ekonomikoa” agerian uzten zuten zenbait mekanismo zeudela ere nabarmendu zuen, batik bat, Aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren artean. Ekarpenen Legean, Autonomia Erkidegoko Lurralde

Historikoen finantza-harremanak arautzen dituena, “solidaritate-funtsa” ezarri da. Kasu horretan, Aldundi batek egindako zerga-bilketaren kopurua zerga-bilketa “normal”aren azpitik kokatzen bada, orduan beste bi aldundiek konpentsatuko dute. Arrazoi hori erabiltzen du Batzordeak, hain zuzen, Euskal Herriak Azores Irlak epaian ekonomiaren autonomiari (eskualde baten zerga-jaitsierak ezin dute izan ondore ekonomikoak beste batzuei zuzenduta) buruz ezarritako hirugarren betekizuna ez duela betetzen justifikatzeko.

Erkidegoko exekutiboaren txosten irmoa “itxaropenak zapuztuta” bezala hartu zen euskal erakundeen igurikimenei dagokienez, Bruselaren jarrera hori aurreko ibilbidearekin bat datorren egintza izan arren. Batzordeak beti zerga-aniztasunaren aurka agertu da, eta harmonizazio-aldaketa bilatzeko ahaleginak egin ditu. Hamarkada bat baino lehenagotik, edozein motatako zerga-ezberdintasunak murrizteko beharrezkoak izan diren baliabide guztiak zabaldu ditu.

► Beste bi estatu kide, Erresuma Batua eta Italia, polemikara gehitu dira, Euskal Herriko zerga-berezitasunaren aldeko tesiak onartuta. Bi gobernu horiek euren ahal erabili dute Luxenburgoko Auzitegian alegazioak aurkeztu ahal izateko, eta Euskal Herriko erakunde-, finantza- eta arauketa-bilbearen ezaugarri guztiak oso-osorik ulertzen ez badituzte ere, Autonomia Erkidegoak Espainiako gobernuak onetsitako zerga-arauketa ez den bestelako izateko inguruabarrak biltzen dituela ziurtatu zuten. Euskadik, beraz, erkidegoko gortearen doktrinaren arabera galdatutako betekizun guztiak betetzen ditu.

Londreseko eta Erromako iritziek ez ziren izan harritzekoak gai horren inguruko adituen ustez. Izan ere, bi herrialdeotan zerga-autonomia gorde nahi duten eskualde-esparru propioak daude, hots, Gibraltar eta Eskozia, hala denean, eta Sizilia, beste alderdian.

ESPAINIAKO GOBERNUA

Espainiako gobernuak Luxenburgoko Auzitegian euskal fiskalizazioari buruzko txostena aurkeztu du. Txosten horren bidez, Ekonomia Itunari esker, Euskal Herrian nazioko lurraldean indarrean dauden zergez bestelakoak aplika daitezke, legeriaren arabera ezarritakoa mugen barruan eta Europar Batasunaren arauketari kalterik egin gabe. Testu hori zenbait estamentuk aipatu auzitegian Euskal Herriak Espainiako gainerako alderdietan ezarritako Sozietateen gaineko Zerga baino baxuagoa izan dezakeen edo izan ez dezakeen jakiteko egin den gogoeta-prozesura egindako ekarpenen zati da. Espainiako gobernuak, bere txostenean, Euskal Herriak EBk arestian - Azores Irlen kasuan - eskualde batek zerga ezberdinak ezartzeko hiru baldintzak betetzen dituela ziurtatu du: arauketaren autonomia konstituziora egokitzea, Ekonomia Itunarekin gertatzen den bezalaxe: arauak autonomiarekin eta Administrazio Zentralari inolako baimenik eskatu gabe onestea, eta, beharbada garrantzitsuena, modu hipotetikoan zerga-presioa jaisteagatik sortutako ondorio ekonomikoak eskualdeko Administrazioak bakarrik bere gain hartzea, Kupoaren mekanismoarekin egin den bezala.

EUROPAKO BATZORDEA

Azores Irlen kasuan emandako epaia erkidegoko erakunde batek Ekonomia Itunari emandako laguntza argia bezala ikusten bada, Batzordearen jarrera kontrapuntua izan zen. Izan ere, bere txostenaren ariora, aldundiek ez dute ahalmenik Espainian indarrean dauden zergak baino baxuagoak onesteko. Erkidegoko organo horren ustez, Euskal Herriak EBri baimena eskatu behar diola Estatuan ezarritako zerga-tasak baino baxuagoak ezarri nahi izanez gero. Izatez, horrek adierazitakoaren ariora, Euskadik ez ditu bere gain hartzen modu solidarioan zerga-xedapenen ondorio ekonomikoak. Ekonomia Itunak egituratutako finantza-eskemaren oinarria ez da Autonomia Erkidegoko ekonomiaren autonomia osoa, Administrazio zentralarekin komunikazio-bideak daude baizik. Europar Batasunak egindako txostenaren amaieran ezarritakoa aintzat hartuta, Euskadik ez ditu biltzen Espainiako Estatuaren gainerako alderdietan ezarritako zergez bestelakoak onesteko galdatzen diren baldintzak. Eusko Jaurlaritzaren nahiz enpresa-elkarteen kritika gogorrak jaso zituen eta, garai hartan Arabako funtzioko Ramón Rabanera diputatu nagusiak horri garrantzia kendu zion, EBko Justizia Auzitegiak erabaki beharreko “alegazio” soila izateagatik.

Azken erabakia Erkidegoko Auzitegiari dagokio. Europako epaileak Espainiako gobernuak, aldundiek, euskal enpresa-elkarteak eta Bilboko Merkataritza Ganberak aurkeztutako aldeko alegazioak baloratu beharko dituzte. Horrez gain, Errioxako UGTk, eskualde horretako eta Gaztela eta Leoneko gobernuek aurkeztutako kontrako arrazoiak ere kontuan hartu beharko ditu, bai eta Europako Batzordeak aurkeztutako txostena ere.

Zalantzarik gabe, Euskal Herriarentzat garrantzi handiko erabakia izango da. Izatez, autonomiaren funtsezko zutabea ukituko du, Ekonomia Ituna, hain zuzen.

Europako Auzitegian egin beharreko bista 2008ko otsailaren 28an hasiko da. Amaitzeko, “Azores doktrina”ri buruzko irizpena eman beharko du Euskal Herriko kasuari dagokionez, hots, Euskal Herrian erakunde-, arauketa- eta ekonomia-autonomiaren hiru betekizunak betetzen diren jakiteko gaiari buruzkoa.

EUSKAL EKONOMIA ITUNA BABESTEKO EUROPAKO LOBBYA

2007ko irailean, Eusko Jaurlaritzak eta Foru Aldundiek euskal araubidearen berezitasunak azaldu eta Estatuetan ezarritako zerga-tasez bestelakoak ezartzeko eskumenak dituzten eskualdeak defendatzeko Europako “lobby”a sortzeko lehenengo aurrerapausoak eman dituzte.

"Itunari buruz dagoen ezjakintasunaz jabetu gara. Horregatik, gure zereginen artean, zerga-errealitate horien izatea igortzea da. Epai negatiboak izatea saihesteko”, Gipuzkoako Ogasun Saileko Pello González diputatuak ohartarazi zuen. Horrek, Euroganberan euskal zerga-araubideari buruzko berezitasunak azaltzeko entzunaldia antolatu zuen.

Gonzálezek aurreratu zuenez, talde berriak Euskal Herriaren antzeko eskumenak dituzten bestelako eskualdeen laguntza izango du, hala nola, Eskozia, Gales, Flandes eta Aland Irlak, polemika-mota horri aurre egin baitie. “Hasierako planteamenduari emandako arreta oso baikorra izan da”. Asmoa lobbya abian jartzea da Europako bost errealitateen inguruan, beste batzuei begira ireki ahal izateko”, azaldu zuen.

Modu horretan, eztabaidaren xedea Europa mailako indarrak batu eta antzeko beste errealitateekin “lan kolektiboa” egitea izango litzateke.

"Eskualdeen eta antzeko herrialdeen errealitatea batzeko zereginean lanean jardun behar dugu, inguru erkidea bilatu ahal izateko, ideia uniformatzaile horretatik defendatzeko. Gure ustez, EBn fiskalizazio-ildo propioak egon behar dira, baina sor daitezkeen berezitasunetara egokitu behar dira, eta horietako bat euskal fiskalizazioa da”, Pello Gonzálezek adierazi zuen.

EUSKAL ADMINISTRAZIOAREN DEFENDATZAILE ADITUEN TALDEKO KIDEAK AUZITEGIAREN

AURREAN ARIBIDEAN DAUDEN ZERGA-AUZI EZBERDINETAN

Euskal Herria “Europar Batasunak, garai hartan, Estatuaren diru-laguntzak behar bezala ez defendatzeagatik sortutako ondorioak ordaintzen ari da”.

Europako eskualde zehatz batzuetan ezarritako etekinei aplikatutako zerga “biguna” Estatuaren Diru-laguntza baztertzailetzat jotzen bada beste eskualdeko enpresei begira, Europar Batasunaren baimena behar du.

Bestalde, sozietateen gain ezarritako zerga izaera orokorreko neurri gisa hartzen bada, ez da beharrezkoa inolako baimenik. Izan ere, hori ez da jasoko Estatuaren Diru-laguntzen atalean. Estatu kide ezberdinetan dagoen zerga-ereduarekin berdinetsi daitekeen eskualde-eredua da, zerga-tasa ezberdinen aplikazioarekin.

III. 2. EB-KO JUSTIZIA AUZITEGIAK “OPOR FISKALAK” EZ BERRESKURATZEAGATIK KONDENATU EGITEN DU.

Laurogeita hamargarren hamarkadan, industria-eraldaketa traumatikoen ondorioak herrestan eramaten zituen abagune ekonomiko zailaren barruan, euskal agintariek ekonomia-jarduera eta inbertsioa bultzatu nahi zuten enpresei zerga-etekinen araubidea ezarri zien, baina erkidegoko erakundeek behin eta berriro horiek ezbaian jarri dituzte.

► “Opor fiskalak” 1993-1994: Sozietateen Zerga hamar urteetan ordaintzeko betebeharra

kentzea sormen berriko enpresei (1993 eta 1994. urteen bitartean sortutakoak), betiere 480.000 euro baino gehiago inbertitu eta, gutxienez, 10 lanpostu sortzen badituzte.

► “Miniopor fiskalak' 1996-1999: Sozietateen gaineko Zergaren Zerga Oinarria modu mailakatuan jaistea sormen berriko enpresei (%99, %75, %50 eta %25, hurrenez hurren, ondoz ondoko lau zerga-ekitaldietan.

► “Zerga-kreditua” 1996-1999: zerga-pizgarriak aktibo finkoetan egindako inbertsioen gaineko kenkari gisa, 15 milioi euro gainditzen dituzten inbertsioan %45 arte.

Jadanik 2001. urtean, zergak ordaintzeko betebeharra kentzeko aukera horiek Europar Batasunak salatu egin zuen, Lehiari buruzko erkidegoko arauak hausteagatik. Urteak igaro ondoren, Bruselak Espainiako gobernua EBko Justizia Auzitegian salatzeko erabakia hartu zuen, Espainiako eta Euskal agintariek salatutako zerga-pizgarriak berreskuratzeko behar besteko ahaleginak egin ez zituztela usteagatik.

Lehiari buruzko Neelie Kroes komisarioak, azken urteetan laurogeita hamargarren hamarkadako euskal zergaren aurka jadanik orain dela zazpi urte abian jarritako gatazkak aurrera egin du. “Estatuaren Diru-laguntzen inguruan Batzordeak emandako erabakiak betearazten ez dituzten Estatuekin oso zorrotza izatekoa asmoa dut”, esan du sarritan. Bere hitzen aburuz, “zorroztasun hori ezinbestekoa da eremu horretan egindako politika-sinesgarritasuna bermatzeko”.

Oraingoan ere berriro adierazi duenez, legearen aurkako diru-laguntzek Europako lehiakortasuna eta merkatu bakarraren funtzionamendu egokia urratzen ditu, eta, ildo beretik, “Estatu kideek neurri guztiak jakinaraztea bermatu eta berreskuratze-akordioak azkar betearaztea bermatu behar dute”.

Nolanahi ere, laurogeita hamargarren hamarkadako euskal zerga-pizgarrien inguruan garatutako “labirinto juridikoa” oraindik ez da amaitu. 2008ko urtarrilaren 15ean prozesu berria abian jarri zen, oraingo honetan, EBko Lehen Auzialdiko Auzitegian, Auzitegi horrek zerga-pizgarriei buruz Batzordearen akusazio-irizpide ezberdinen aurkako euskal erakundeek eta enpresa-elkarteek aurkeztutako errekurtso ezberdinei buruzko erabakia har dezan.

Epaiketaren ahozko bistaren hiru egunetan, alderdi demandatzaileek – Foru Aldundiak, Eusko Jaurlaritza, Confebask eta Merkataritza Ganberak – “konfiantza legitimoa”ren printzipioa azpimarratu zuten. Hain zuzen ere, euskal enpresek legezkontrakotasunik egin ez dutela alegatu dute, indarreko zerga-legea ezartzeko konfiantzarekin jardun dute eta. Gisa berean, tratu-berdintasuna eta diru-laguntzak berreskuratzeko eskatutako desproportzioa galdatu ziren.

Batzordeak, bere aldetik, bere defentsaren oinarri gisa Confebaskek prozesuan alderdi gisa parte hartzeko legitimitatearen eztabaida ezarri zuen. Auzitegiak hala eskatuta, euskal enpresa-elkarteak laurogeita hamargarren hamarkadan pizgarri horien onuradunak izan ziren enpresa afiliatuen zerrenda igorri zuen. Akreditazio horrekin batera, Confebaskek erkidegoko exekutiboak hori prozesutik baztertzeko zuen asmoa zapuztu nahi izan zuen, enpresa-elkarte horrek, berebat, pizgarrien itzulketa saihesteaz gain, bere erabateko legitimitatea defendatzen du.

Lehen Auzialdiko Auzitegiaren epaien aurka, horiek igortzeko hilabeteak igorri arren, Auzitegi nagusian kasazio-errekurtsoa aurkeztu ahal izango da.

Bi auzitegi horien azken erabakia euskal interesen aldekoa bada, edo ez bada, enpresa eta erakunde ezberdinek adierazitakoaren arabera, diru-laguntzak itzuli ondoren, enpresek justiziaren aurrean errekurtso berriak aurkezteko aukera izango dute, “konfiantza legitimoa”ren printzipioa oinarri hartuta.

III.2.1. 1993-1994 OPOR FISKALAK: AUZITEGIAREN KONDENA 2007KO IRAILEAN

Oro har, 1993 eta 1994. urteen bitarteko “Opor fiskalak” jazoeraren aurkako prozedura judizialak 2007ko irailean aurrerapauso esanguratsua eman du, erkidegoko gortearen epaitza berriarekin, Espainiak luzatutakoaren aurka.

Europako auzitegiak 1993 eta 1994. urteen bitartean sormen berriko enpresen alde aplikatutako zerga-pizgarriak berreskuratzeko betebeharra berretsi zuen, pizgarri horiek legearen aurkakoak direla aurretik adierazi duen bezala baieztatuta. Epaiaren ariora, Espainiako gobernuak ez ditu bete 2001. urtean Batzordeak hartutako erabakia betetzeko beharrezkoak diren neurriak, enpresa onuradunak eta diru-laguntzen zenbatekoa zehaztera zuzendutakoak.

Edozein kasutan ere, aurreikuspenak kontuan izanda, “opor fiskalak” jazoerari buruzko ebazpenak ez du izango hainbeste garrantzirik 1996. urtetik (“miniopor fiskalak” eta “zerga-kreditua”) aurrera aplikatutako salbuespenen ondoriozkoekin erkatuta, ukitutako sinadura-kopurua baxuagoa izan baita.

“Opor fiskalak” jazoeraren xedea Euskadin inbertsio handiak erakartzea zen, gutxieneko inbertsio eta enplegu maila eskatuta.

ITURRIA: 2007.11.10eko EBAO C 269

III.2.2. 1996-1999ko ZERGA-PIZGARRIAK: JUSTIZIA AUZITEGIAREN KONDENA 2006KO ABENDUAN.

Auzitegiak Batzordearen aldeko ebazpen bat aurkeztu zuen 2006ko abenduaren 14an. Testuan, Gortearen ustez, exekutiboak zerga-salbuespenak itzultzeko aurkeztutako errekurtsoak “oinarrituta” zeuden, eta Espainiako gobernuak legearen aurkako diru-laguntzak berreskuratzeko mekanismoen gabeziari eta zuzeneko diru-laguntzak izan beharrean zerga-salbuespenak direla adierazten duen balorazioari buruz aurkeztutako arrazoiei gaitziritzia eman eman die.

Auzitegiaren iritziz, Espainiak ez du egin Europar Batasunak 2001ko uztailean hartutako erabakia betetzeko behar bestekoa. Hain zuzen ere, 1996. urtetik aurrera indarrean egon diren euskal zerga-pizgarriak kondenatu ditu, hots, aktibo finkoetan egin beharreko inbertsioen %45 arteko zerga-kredituak, edo sozietateen gaineko zergaren tarifan egindako ondoz ondoko jaitsierak.

Era berean, Erkidegoko exekutiboaren ustez, ez zen ageri diru-laguntza horiek ez zirela berreskuratu adierazten zuen inolako zantzurik, ezta Batzordeari enpresa onuradunen zerrenda eman dela adierazten duenik ere.

Batzordeak bigarren errekurtsoa aurkezteko mehatxuaren aurrean, aldiro, Auzitegiaren epaitza ez betetzeagatik isun altua eskatzeko eskabidearekin batera, 2007ko irailean euskal ogasunek “ibilbide-orria” marraztu zuten Europako erakundeen eskakizunak bete ahal izateko.

Plan horren arabera, aldundiek EBri enpresa guztien espedienteak igortzeko konpromisoa hartu dute, batik bat, Batasunaren zerbitzuek azkenean, kasu bakoitza aintzat hartuta, legetik kanpo dagoela baieztatu daitekeen diru-laguntzen zenbatekoa adierazi dezan. «Ukitutako enpresek EBk baimendu gabeko kenkariak aplikatu zituzten, hala nola, aktibo berrietan egin beharreko inbertsioen %45ekoa. Hala ere, horren truke, baxuagoak izan arren, legearen aurkakotzat jotzen ez diren bestelakoak aplikatzeari utzi diote », adierazi du foru-arduradun batek.

Abenduan, Aldundiek enpresei 1996ko zerga-pizgarriak itzultzen hasteko eskaera egin zien. Hasierako balioespenen arabera, gutxi gorabehera hirurehun enpresek (horien artean euskal enpresa garrantzitsuenak) 1.800 milioi euro itzuli beharko dituzte.

Halaber, hirurehun enpresa horiek bidalitako komunikazioan, izatez, 90. hamarkadaren bigarren zatian egindako kenkariak, garai hartan indarrean zegoen legeriaren babespean, berrikuspen globalaren eta Europar Batzordearen zerbitzuek kasu bakoitzerako egindako ebaluazio zehatzaren mende jarri behar dira.

IV. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN AKTUALITATEA EUROPAR BATASUNARI LOTUTA

IV.1. AKTUALITATE OROKORRA ETA INSTITUZIONALA

IV.1.1. BIZKAIA IRAUNKORTASUNARI DAGOKIONEZ NAZIOARTEKO ERREFERENTE MODUAN AITORTZEA

Europar Batasunaren Garapen Iraunkorraren Estrategiaren bidez, Kontseilu Europarrak 2006ko ekainean erabakitakoa, udalerriak, hiriak eta herriak Aalborg Konpromisoak sinatu eta ezartzera bultzatu ziren, eta lan-sareak ere, maila guztietan, jarduera horiei laguntza ematera sustatu ziren.

Garapen Iraunkorraren eremu horretan, Bizkaia Europako salbuespeneko eredu erreferente bihurtu da. Izan ere, 2004ko ekainaren 10ean Aalborg Konpromisoan sinatu ostean, Bizkaiko Foru Aldundiak Lurralde Historikoan Garapen Iraunkorrerako Foru Estrategia propioa definitu eta onetsi zuen, orokorrean, Bizkaia 21 Programa bezala ezagutzen dena.

Ildo beretik, Tokiko Agenda 21 ezberdinak ezartzeko xedearekin, 2005. urtean, Ingurumeneko Foru Sailak Udalerri Iraunkorrak eraikitzeko Diru-laguntzen Programa gaitu zuen. Hori onetsi denetik, Programa horren bidez, ingurumena eta iraunkortasuna hobetzeko ehundaka proiektu baino gehiagori laguntza eman zaie.

Garapen Iraunkorraren esanahiarekin -herritarren bizi-kalitatearen hobekuntza ahalbidetzen duen aurrerakuntza, gizarte-kohesioa, hazkunde ekonomikoa eta ingurumen-babesa bermatuz, bai eta kulturaren nortasuna ere- bat etorriz, Bizkaia 21ek gizartean sortzen diren arazoei modu arduratsuan, zilegian, orekatuan eta iraunkortasun-bermearekin aurrera egiteko kudeaketa publikoaren alde egin du. Foru Estrategia horren hamar konpromisoak ondokoak dira:

1. GOBERNU-MODUAK: erabakiak hartzeko prozedurak bultzatzea demokrazia parte-hartzaile handiagoaren bitartez.

2. IRAUNKORTASUNERA BIDERATUTAKO UDAL-KUDEAKETA: kudeaketa-programa eraginkorrak egitea (Tokiko Agenda 21), diseinutik ebaluaziora, ezarpen-prozesua barnean hartuta.

3. NATURAREN ARABERAKO ONDASUN ERKIDEAK: naturaren araberako ondasun erkideen eskuraketa ekitatiboa babestu, gorde eta bermatzeko erantzukizuna hartzea.

4. KONTSUMO ETA BIZIMODU ARDURATSUAK: baliabideen erabilera arretatsua eta eragingarria erraztea, eta kontsumo nahiz ekoizpen iraunkorrak sustatzea.

5. HIRIGINTZA-PLANGINTZA ETA -DISEINUA: garrantzi estrategikoa nabarmentzea hiri-diseinuan eta -plangintzan, eta ingurumenari, gizarteari, ekonomiari, osasunari eta kulturari buruzko gaiak guztion onurarako gidatzea.

6. MUGIKORTASUN HOBEA ETA TRAFIKOAREN GUTXITZEA: garraioaren, osasunaren eta ingurumenaren arteko mendekotasuna aintzat hartzea, eta mugikortasun-eredu iraunkorrak irmo sustatzeko konpromisoa hartzea.

7. OSASUNERAKO TOKI-EKINTZA: herritarren osasuna eta ongizatea sustatu eta babestea.

8. TOKI EKONOMIA BIZIA ETA IRAUNKORRA: ingurumenari kalterik egin gabe enplegua sustatzen duen toki-ekonomia bizia sortu eta ziurtatzea.

9. GIZARTE-BERDINTASUNA ETA -JUSTIZIA: erkidego integratzaileak eta solidarioak ziurtatzea.

10. TOKI-ARLOTIK GLOBALERA: bakearen, justiziaren, berdintasunaren, iraunkortasun-garapenaren eta klima-babesaren gaineko erantzukizun globala hartzea.

2007ko martxoan Sevillan ospatutako Hiri eta Herri Iraunkorrei buruzko Europako V. Konferentzia “Llevando los compromisos a la calle” (Konpromisoak kalera eramanez), Bizkaiak duen erreferentziaren garrantzia kontuan hartzeko baliagarria izan zen. Halaber, bertan bildutako Hiri eta Herri Iraunkorren Sarearen xedea Europako tokiko gobernuei Aalborg Gutuna eta Konpromisoak ezartzeko ahaleginetan laguntza ematea da, tokiko garapen iraunkorrean emaitza ukigarriak erdiesteko helburuarekin.

IV.1.2. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAK IQ-NET ESKUALDE SAREAREN IV. PASEAN PARTE HARTZEA

IQ-NET Europako eskualdeen sarea da, Europako programen kudeaketarekin zerikusia duten alderdietan esperientziak modu aktiboan eskualdatzeko. IQ-NET 1996. urtean sortu zen.

Ostean, bigarren fasea garatu zen 1999. urtetik 2002. urtera, eta hirugarren fasea 2006ko ekainaren 30ean bukatu zena. Gaur egun, sarea laugarren fasean aurkitzen da eta 2010. urtean amaituko da.

IQ_NET sarea Europako Politiken Ikerketarako Zentroak (“European Policies Research Centre”, EPRC) kudeatu eta koordinatzen du. Hain zuzen ere, irabazi-asmorik gabeko erakunde publikoa da eta Glasgow-ko Strathclyde Unibertsiteari dagokio.

Bizkaiko Foru Aldundiak bertan 1999. urtetik kide gisa parte hartzen du. 2007. urtean, foru-erakundeak hitzarmen bat sinatu zuen, eta horren bitartez sarean lanetan murgilduta parte hartu nahi du, IV. fasea bukatu arte.

Hori dela medio, EPRCk aldundiari izaera ezberdineko zerbitzuak eskainiko dizkio, horien artean, sareko kideek aurretik aukeratutako gaiei buruzko alderatze-txostenak, bilerak sei hilerik behin aukeratutako gaiei buruzko esperientziak eskualdatzeko, Buletinak eta askotariko Zerbitzu Elektronikoak.

IV.1. 3. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAK EUROPAR BATASUNEKO TERMINOLOGIA GUZTIA EUSKARARA ITZULI DU

Bizkaiko Foru Aldundiak 2007. urtean EUROVOC euskaraz izenekoa argitaratu zuen, hots, EBn euskaraz erabilitako terminologia guztia biltzen duen tesaurus eleaniztuna.

Urteetan zehar lan gogorra egin ondoren, Aldundiak EBko terminologia osoa euskarara itzuli du. Beraz, gure hizkuntza erkidegoko gainerako hizkuntza ofizialen maila berean ezarri da, tresna aitzindaria izanez Estatu mailan, galizieraren eta katalanaren aurretik kokatuta. Bizkaiko Foru Aldundiak Interneten argitaratu zuen (www.bizkaia.net). Izan ere, bere asmoa Eurovoc euskaraz EBko webgunean eskuragarri izateko kudeaketak abian jartzea da.

“Zalantzarik gabe -Kultura Sailak adierazi duenez- aurrerapauso garrantzitsua izango da bai ospeari begira bai gure hizkuntzaren estandarizazioari begira, eta sailkapen-sistema indartsu horri esker, hainbat hizkuntzatan idatzitako agiriak euskaraz bilatu eta aurkitu ditzakegu, Europako beste hizkuntza batzuetan hori egitea oraindik ezinezkoa dena”.

Erabiltzaileei dagokienez, tresna funtsean tokiko administrazioek, foru administrazioek eta administrazio autonomikoek, aholkulari-taldeek, unibertsitateek, erabiltzaile pribatuek eta Ikerketa Institutuek erabiliko dute. Horrez gain, kazetarien kolektiboek,

ikertzaileek, ikasleek, profesionalek, dokumentalistek eta liburuzainek kontsultatuko dute (agentziek, korrespontsalak).

Euskarazko Eurovoc tresnaren bidez, agiriak gaiaren arabera sailkatu ahal izango dira, eta, bereziki, Europar Batasunaren agirien datu-basea antolatu edo sailkatu ahal izango da, kontsulta errazteko helburuarekin. Eurovoc hori tesaurus eleaniztuna den neurrian -EBko hizkuntza ofizial guztietan eskaintzen da- erabiltzaile batek agiri zehatza bilatu nahi badu, bilaketa bere hizkuntzan egiteko aukera izango du, agiria beste hizkuntza batean idatzita badago ere.

Beste aldetik, eta hizkuntza ezberdinen arteko baliokidetasunak egonkorrak eta ziurrak direnez gero, Eurovoc hiztegi eleaniztuna da, itzulpenak egin eta terminologia normalizatzeko tresna lagungarria.

Tresna horretan, 6.645 deskribatzaile (hitza edo adierazpenak) eta 21 gai-eremu daude, hau da, Europako erakundeen jarduera-eremu guztiak: Bizitza politikoa, Nazioarteko harremanak, Europar Erkidegokoak, Zuzenbidea, Bizitza Ekonomikoa, Ekonomia eta Merkataritza Eskualdaketak, Finantza-gaiak, Gizarte-gaiak, Hezkuntza eta Komunikazioa, Zientzia, Enpresa eta Lehia, Lana eta Enplegua, Garraioak, Ingurumena, Nekazaritza, Basogintza eta Arrantza, Nekazaritza-elikagaien sektorea, Ekoizpena, Teknologia eta Ikerketa, Energia, Industria, Geografia eta Nazioarteko Erakundeak.

IV. 1.4. BIZKAIAN EUROPAKO EGUNA OSPATZEA

Aurten ere, Bizkaiko Foru Aldundiak, EBrekin lotutako Gaien Zuzendaritza Nagusiaren eskutik, Europako Egunean modu aktiboan parte hartu zuen.

Bihar Europako Egunaren ospakizunarekin, eta Eusko Jaurlaritzaren, Bilboko udalaren eta “9 de mayo” kultura elkartearen lankidetzarekin batera, Aldundiak Europa herritarrengana hurbildu nahi du, eta Europako herritarren kontzeptua sustatu nahi du, baita Europar Batasunaren alderdi ezberdinei informazioa eman nahi ere, hala nola, erakundeak, estatu kideak eta euskal erakundeek Europako integrazio-prozesuan izandako garrantzia.

Edizio honetan, maiatzak 9ko egunari buruzko informazio-kanpainari dagokionez, Bilboko erdigune zehatz batzuetan informazio-totem batzuk kokatu ziren. Modulu moderno horiek Batasunaren erakundeekin zerikusia duten gaietan murgiltzeko aukera aparta eskaini zizkiguten, hala nola, Batasuneko kide diren estatuak zehaztea, edo euskal erakundeek Europako integrazioan izandako garrantzia, beste gai batzuen artean. Europako Egunaren ospakizunean berrikuntza gisa “Infotren” izenekoa jaso zen. Hain zuzen ere, Bilboko kale nagusienak zeharkatu zituen, informazioa eta material oroigarriak banatuz. Musika ere protagonista izan zen, eta Bilboko Udal Bandak kontzertua eskaini zuen Arenaleko Musika Kioskoan.

IV.2. SEKTOREEN AKTUALITATEA

IV. 2. 1. NEKAZARITZA: EUSKAL HERRIKO LANDA GARAPENEREKO PROGRAMA 2007-2013

Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Sailak (DAPA), Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako hiru aldundien koordinazioarekin batera, bai eta euskal landaguneko eragile nagusiekin ere, “EAEko Landaren Garapenerako Eskualde Programa 2007-2013” programa egin zuen”.

Programa hori Nekazaritza Politika Erkidearen Landa Garapenerako Politikaren eremuan jasotzen da. Hain zuzen ere, 1698/05 Erregelamendua (EB) oinarri hartuta, 2007-2013 epealdirako gida-lerro estrategikoak, lau jarduketa-ardatzei lotutako helburu programatikoak, ardatz bakoitzerako neurriak/laguntzak, eta finantza-esparru lagungarria ezarri dira.

Programak guztira 28 jarduketa edo neurri aukeratzen ditu, eta 280 milioi euroko gastu publikoa jaso da epealdi guztirako (%14ko hazkundea, aurreko programarekin alderatuta), Europako funtsezko ekarpena %35 gutxitu arren (122 milioi eurotik 78 milioi eurora).

Programa ondoko lau jarduketa-ardatzetan egituratzen da: I. ardatza. Nekazaritza eta baso sektoreen lehiakortasunaren gehikuntza: FEADER

Programaren (Leader %0,3 barne).gastuaren %60 (Landa Garatzeko Europako Nekazaritza Funtsa)

II. ardatza. Ingurumenaren eta landagunearen hobekuntza: Programaren FEADER gastuaren %25. III. ardatza. Bizi-kalitatea landaguneetan eta landaguneko ekonomikoaren

dibertsifikazioa: Programaren FEADER gastuaren %14,3 (Leader %9,05 barne). IV. ardatza. LEADER ikuspegia: Programaren FEADER gastuaren %10,0 (%0,65

ardatzaren neurri propioak; %9,35 I eta III. Ardatzetan aplikatutako neurrien barnean hartuta).

Laguntza teknikoa: Programaren FEADER gastuaren %0,05

Laburbilduz, jasotzaile-moten araberako funtsez banaketa, diseinatutako estrategia osoarekin bat etorriz, hurrengoa da::

• Nekazaritza eta abeltzantzaren azpisektorea: %52,5 (Aurreko programa: %43,9) • Basoaren azpisektorea: %13,5 (Aurreko programa: %16,5) • Azpisektore transformatzailea: %20 (Aurreko programa: %27,1) • Landagunea: %14,0 (Aurreko programa %12,5)

IV. 2. 2. INGURUMENA: INGURUMEN ARLOKO EUROPAKO ERKIDEGOKO SEIGARREN EKINTZA PROGRAMAREN BITARTEKO BERRIKUSPENA

Europako Batzordeak 2007. urtean Erkidegoko Ekintzaren Seigarren Programari buruzko bitarteko berrikuspena egin zuen Ingurumenari dagokionez, izenburu honekin: «Ingurumena 2010: etorkizuna gure esku dago», 2001eko uztailaren 22 eta 2012ko uztailaren 21 bitarteko epealdia barnean hartzen du.

Erkidegoko exekutiboak data arte eskuratutako aurrerapenak modu positiboan ebaluatu zituen, eta eremu ezberdinetan modu nabarmenean aurrera egin dela azpimarratu zuen, hala nola, berotegi-efektuko gas-igorpenen gutxitzea, hezeguneen artapena, basogintzari buruzko praktika iraunkorrak eta hondakinen kudeaketa.

Zernahi gisaz, eta aurrerapenak egin arren, Batzordeak ingurumenaren inguruko arazo ugarien hazkundeaz ohartarazi zuen, bai eta ingurumen-garapen iraunkorra erdiesteko ahalegin gogorrak egiteko beharrizanaz ere.

Batzordeak Ekintza Programaren lehenespeneko lau eremuen ebaluazioa egiten jarraitu zuen:

• Klima-aldaketa: hona hemen ondorioak: - Kyotoko Protokoloan ezarritako helburuak lortzeko beharrizana:

berotegi-efektuko gasen igorpena %8 gutxitzea 2008-2012 epealdirako, 1990. urteko mailekin erkatuta, eta 2020. urterako igorpen horiek %20 eta %40 murriztea, nazioarteko akordio eraginkorraren bitartez.

- Kyotoko Protokoloaren helburuen mende ez dauden edo prozesu horretan atzera egiten duten herrialdeei modu zilegian eta eragingarrian konprometitzeko konponbideak aurkitzea

- Klima-aldaketaren ezinbesteko ondorioei egokitzeko prestatzea.

• Natura eta bioaniztasuna: Batzordeak bereziki babestutako esparruen “Natura 2000” sarearen ezarpen-prozesua amaitzeko garrantzia azpimarratu du. Hain zuzen ere, zientzia-ezagutzen bidez natura babesteko bideratutako eredua eskaintzen du, bai eta hori hedatzeko

aukera ere, deforestazioari amaiera jartzea, batez ere, zuren legaren kontrako merkataritzaren aurka borroka eginez, eta itsas ekosistemak babestea hondoko sareen ondoreen aurka. Xede nagusia natura-sistemen egitura eta funtzionamendua berriztatzea da, Europar Batasuneko eta munduko bioaniztasunaren txirotasunari amaiera emanda.

• Ingurumena eta osasuna: Batzordeak erkidegoko ekimenak modu eraginkorrean aplikatzea nahi du, horien artean, 2000. urtean erabakitako uren politikari buruzko esparru-zuzentaraua, 2006ko REACH erregelamendua (gai eta prestatu kimikoen erregistroari, ebaluazioari, baimenari eta murriztapenari buruzkoa; horren xedea giza osasunaren eta ingurumenaren babes maila altua ziurtatzea da), atmosferaren kutsadurari buruzko estrategia eta pestizidei buruzko proposamena. Horien guztien helburua osasun publikorako mesedegarria den ingurumena eskuratzea da.

Natura-baliabideak eta hondakinak: Batzordeak hondakinen prebentzioari eta birziklapenari buruzko estrategia tematikoa eta hondakinei buruzko esparru-zuzentaraua azpimarratu ditu. Kasu horretan, baliabide berritzaileek eta ez-berritzaileei ingurumenak jasan dezakeen abagunea ez gainditzean, baliabideen erabilera hobetzean eta hondakinen azken kopurua 2010erako %20 eta 2050erako %50 murriztean datza.

Horrez gain, ingurumen-politikari buruzko hobekuntza estrategikoen zerrenda aurkeztu da, eta ondoko puntuak jaso dira

• Nazioarteko lankidetza hobetzea: garapen iraunkorra sustatzea mundu osoan, «ingurumen-diplomazia» ezartzea, teknologiaren transferentzia sustatzea, etab.,

• «legeak modu egokian ematea» printzipioak ingurumen politikan aplikatzea (merkatua, administrazio-zamaren sinplifikazioa eta gutxitzea, interesdunekin lankidetzan jardutea eta antzeko puntuak oinarri hartuta),

• ingurumenari buruzko adierazpenen integrazioa gainerako politiketan sustatzea (beste batzuen artean, nekazaritza, ikerketa, arrantza eta garraioa)

• eta, azkenik, legeriaren aplikazioa eta betepena hobetzea.

EBko ingurumen-politika Batasunaren arrakastetako bat izan da, herritarrei eskainitako onura ukigarriei dagokionez. Halaber, ingurumenari buruzko nazioko legeriaren %80 gutxi gorabehera EBren legerian oinarritzen da. Horren ondorioz, hain zuzen, airearen eta uraren kalitatean egindako funtsezko hobekuntzak eta kutsagarrien ezabaketa garatu dira, hala nola, gasolioaren beruna.

IV. 2. 3. INGURUMENA: LIFE+ PROGRAMA

LIFE+ Programa Europar Batasunaren finantza-tresna da, modu esklusiboan, ingurumena landuko duena 2007-2013 epealdian. Horren xedea ingurumenari buruzko erkidegoko politika eta legeria aplikatu, eguneratu eta garatzea da, gainerako politiketan egin beharreko ingurumenaren integrazioa barnean hartuta.

Bereziki, LIFE+ programak Ingurumenari buruzko Seigarren Programaren aplikazioaren alde egingo du, lau estrategia tematikoak barne.

LIFE+ Programan hiru eremu tematiko jasotzen dira:

• LIFE+ Natura eta Bioaniztasuna,

• LIFE+ Ingurumen Politika eta Gobernantza

• LIFE+ Informazioa eta Komunikazioa.

LIFE+ tresna Europar Batasunaren Ingurumeneko Zuzendaritza Nagusiaren LIFE Unitateak kudeatu du, eta Espainiako Estatuaren Nazioko Agintaritza Ingurumen Ministerioa da, Aurrekontua Programatu eta Kontrolatzeko Azpizuzendaritza Nagusiaren bitartez. Hain zuzen ere, hori LIFE+ Programa egituratzen den hiru eremu tematikoen kudeaketaren gaineko arduraduna da.

IV. 2. 4. INGURUMENA: BIZKAIAK EUROPAKO ZABORTEGIEN ZUZENTARAUAN EZARRITAKO HELBURUAK GAINDITU ZITUEN

Bizkaiko hiri-hondakinak kudeatzeko balantzearen aurkezpenean, 2006. urteari buruzkoan, Ingurumen Saileko diputatuak adierazitakoaren ariora, Bizkaian urte horretan zabortegian bildutako gai biodegradagarriaren zenbatekoa, 1995. urtean

sortutakoari dagokionez, %44,12koa izan zen. Bada, %66ko gutxitze hori dela bide, EBk zehaztutako helburuak hobetu dira, ez bakarrik 2006ko uztailari begira –gutxienez zati horren %25 gutxitzea eskatzen duena-, ezpada 2009ko uztailari begira ezarritakoak, jaitsiera gutxienez %50ekoa izan behar den urtea, bederen-.

Bizkaian 2006. urtean 672.569 Hiri Hondakin tona sortu ziren, eta horietatik 469.373 tona etxeko hondakinak izan ziren, eta beste 203.196 tona industria-, merkataritza- eta hiri-hondakinekin berdinetsi daitezkeen erakunde-hondakinak izan ziren.

Aurkeztutako emaitza horiek direla eta, hiri-hondakinen sorreran gertatutako jaitsierak aurrerakuntza izan duela baiezta daiteke, migrazio-fluxuen ondorioz Bizkaian biztanleriaren hazkundea gertatu arren.

Herritarren ereduzko portaerak, aurreko ekitaldian jasotako zabor-kopuruaren antzekoa eragin duenak, gaikako zabor-bilketa eta birziklapena areagotzen den heinean, 2006. urtean hondakinak jaistea eta masan bildutako zaborraren gutxitzea ere ahalbidetu du.

Bizkaiko etxeetan bildutako hondakinen kopurua (zaborrak masan biltzea, zabortegira edo erraustegira bidalitakoak, gehi birziklatzera zuzendutako gaikako zabor-bilketa) 469.373 tonakoa izan zen, 1.261 tona gehiago 2005. urtearekin alderatuta. Hortaz, horrek %0,27ko gehikuntza ekarri zuen. Biztanle bakoitzak etxean 90,65 kilogramo bereizi zituen birziklatu ahal izateko, ia 4 kilogramo gehiago 2005. urtearekin erkatuta. Papera eta kartoia, beira eta enbaseekin batera, emaitzarik onenak jaso zituzten multzoa da.

Bestalde, Bizkaian 2006. urtean sortutako industria-, merkataritza- eta hiri-hondakinekin berdinetsi daitezkeen hondakinen kopurua 203.196 tonakoa izan zen, eta, ondorenez, %2,64 areagotu zen. Gaikako zabor-bilketak eta birziklapenak sortutako hondakin asimilagarrien erdia baino gehiago xurgatu zuten. 2006. urtean sortutako 203.196 tonatik, %59,30 birziklatu egin zen. Eremu horretan, orobat, aprobetxatu eta tratatzen diren hondakinen proportzioa gero eta handiagoa da, eta gero eta baxuagoa zabortegira eramaten den ehunekoa.

IV. 2. 5. ENPLEGUA ETA PRESTAKUNTZA: MALGUSEGURTASUNA

2007ko ekainaren 27an, Europar Batzordeak Komunikazio bat argitaratu zuen, “MALGUSEGURTASUNA”ri buruzko printzipio erkideak ezartzeko xedearekin. Kontzeptu horretan, lehiakortasuna, enplegua eta laneko asebetetze maila hobetzeko Batasunaren estrategia jasotze da, eta aldi berean, lan-merkatuaren malgutasuna eta segurtasuna.

Kontseilu Europarrak Batzordeari gogoeta egiteko gonbita egin zion, betiere Estatu kideekin eta gizarte-solaskideekin batera, “malgusegurtasunari buruzko printzipio erkideen multzoa eratzeko”. Izan ere, horiek lan-merkatu ireki eta erreaktiboagoa abian jartzeko testuinguruan erreferentzia-esparru oso baliagarri gisa erabili daitezke, lantoki produktiboagoetan.

Globalizazioa positiboa da hazkundea eta enplegua erdiesteko, baina horrek ekartzen dituen aldaketak direla eta, enpresak eta langileak azkar egokitu behar dira. Enplegu-tasetan bilakaera positiboa egon dela egia izan bada ere, EBn 17 milioi langabetu daude, eta Europako ekonomien berregituraketa oraindik amaitzeko dago. Globalizaziora egokitu ahal izateko, beharrezkoa da lan-merkatu malguagoa eskuratzea, enpresen eta langileen beharrizan berriei aurre egiteko segurtasun mailekin batera. Europan enplegu gehiago sortu behar dira, eta horiek kalitate hobea izan behar dute, gizarte-aldaketa eta -arrisku berriei aurre egin ahal izateko.

Malgusegurtasunaren politikak lau osagai politikoren bidez abian jarri ahal izango dira:

- Malgutasuna eta segurtasuna kontratu-xedapenetan, lan-zuzenbidearen esparruan, hitzarmen kolektiboetan eta lanaren antolakuntza modernoa.

- Ikaskuntza-estrategia osoak bizitzan zehar, langileak, bereziki, zaurkorgarrienak enplegura egokitzeko almena garatu ahal izateko.

- Lan-merkatuaren politika aktibo eragingarriak (PAMT), gizakiari aldaketa azkarrei aurre egin ahal izatea ahalbidetuz.

- Gizarte Segurtasun Sistema modernoak, laguntza egokia eskaini, enplegua sustatu eta lan-merkatuan mugikortasuna errazten dituztenak.

IV. 2. 6. BERRIKUNTZA ETA EKONOMIA SUSTAPENA: NANOTEKNOLOGIA

Europar Batzordeak 2007ko irailean “Nanozientziak eta nanoteknologiak: Europarako ekintza plana 2005-2009” izeneko ekintza-plana aplikatzeko lehenengo txostena aurkeztu zuen.

Aplikazio-txosten horretan adierazitakoaren aburuz, materialak, gailuak eta teknologia berriak sortzeko atomoen edo molekulen manipulazioarekin zerikusia duten bi jarduketa-eremuak oso garrantzitsuak dira, batik bat, Europako bizi-kalitatea eta industria-lehiakortasuna hobetu ahal izateko.

Era berean, sektore guztietan aurrerakuntzak gertatu direla baieztatu du, hala nola, finantzaketan, azpiegituran, prestakuntzan, gizarte-hedapenean, segurtasunean, nazioarteko lankidetzan eta Europako estrategia koherentearen eraketan. Hain zuzen ere, estandarren hobekuntza, metrologia eta patenteekin lotutako eremua nabarmendu ditu, diziplina horri buruzko ikerketara zuzenduta.

Horrez gain, EBk nanoteknologiaren eta nanozientzietan egindako finantzaketaren hazkundea nabarmendu du. Europako Batzordea nanoteknologiaren munduko inbertitzaile publiko handiena bihurtu da, finantzaketa publikoaren herena sektore horretan egin dela aintzat hartuta. Hala ere, finantzaketa pribatuari dagokionez, Europa desabantailazko egoera argian aurkitzen da EEBB eta Japoniari begira. Ikerketaren Zazpigarren Esparru Programaren (VIIPM) aplikazio-eremuan egindako finantzaketaren hazkundea aurreikusi da.

Planean nazio eta Europa mailan erabaki beharreko neurriak jaso dira, nanoteknologien sektorean ikerketa sendotzeko eta produktu nahiz zerbitzu erabilgarriak sortzeko, ondoko helburu orokorrekin:

• Finantza-esfortzuak nanoteknologien mesederako sendotzea zazpigarren esparru programan;

• Munduko lehiakortasunari aurre egin ahal dion ikerketa-azpiegitura sortzea eta bikaintasun-ardatzak eratzea;

• Printzipio etikoen errespetu sistematikoa bermatzea eta herritarren kezkak kontuan izatea;

• Osasun publikoari, segurtasunari eta ingurumenari begira sortutako arriskuak jorratzea;

• Ikertzaileen eta ingeniarien diziplina anitzeko irakaskuntza eta prestakuntza sustatzea;

• Interes orokorreko gaiei buruzko nazioarteko elkarrizketa sendotzea.

IV. 2. 7. GIZARTE EKINTZA: DAPHNE III PROGRAMA

Daphne III Programaren xedea, 2007-2013 epealdian garatutakoa, haurren, gazteen eta emakumeen gain eragindako indarkeriaren aurka prebenitu eta borrokatzea da, bai eta arriskuan dauden biktimak eta taldeak ere, «Oinarrizko Eskubideak eta Justizia Programa Orokorra»ren zati gisa.

Horren helburua indarkeriaren aurka babes maila altua ezartzea da, osasun fisikoaren eta mentalaren babesa hobetu dadin.

Hona hemen programaren oinarri diren ekintzak:

a) Gobernuz kanpoko erakundeei (GKE) eta eremu horretan lan egiten duten bestelako erakundeei zuzendutako diru-laguntzak;

b) Entzule zehatzei zuzendutako sentsibilizazio-kanpainak egin eta betearaztea, horien artean, lanbide zehatzak, agintari eskudunak, biztanleriaren sektore jakin batzuk eta arrisku-taldeak, alde batik, indarkeriaren fenomenoari buruzko ezagutza hobetu eta indarkeriaren aurrean zero tolerantzia sustatzeko eta, bestetik, biktimei emandako laguntza eta agintari eskudunen aurrean egin beharreko indarkeria-kasuen salaketa sustatzea;

c) Daphne eta Daphne II programen babespean eskuratutako emaitzen hedapena, bereziki, horien egokitzapena, transferentzia eta bestelako erabiltzaileek edo bestelako zona geografikoetan egindako erabilera direla medio;

d) Indarkeria jasaten duten pertsonei begira jarrera positiboak eragiten duten ekintzen zehaztapena eta hobekuntza, bereziki, horien errespetu-jarrera bultzatu eta ongizatea nahiz errealizazio pertsonala sustatzen duen planteamenduaren bitartez;

e) Diziplina anitzeko sareak sortzea eta sare horiei laguntza ematea, GKEen eta eremu berean lan egiten duten bestelako erakundeen arteko lankidetza indartzeko helburuarekin;

f) Informazioaren pilaketa eta ezagutza-basearen hedapena, informazioaren eta praktika onen eskualdaketa eta hedapena bermatzen duten ekintzak, eginkizun ezberdinen bidez, hala nola, ikerketa, prestakuntza, ikasketa-bisitak eta langileen eskualdaketa;

g) Hezkuntza- eta sentsibilizazio-materialak egin eta horiekin saiakuntzak egitea, haurren, gazteen eta emakumeen aurkako indarkeriaren prebentzioari dagokionez, eta jadanik eskuragarri dagoen materialaren osaketa eta egokitzapena, bestelako zona geografikoetan edo bestelako jasotzaile-taldeekin erabili ahal izateko;

h) Indarkeriarekin zerikusia duten fenomenoen eta ondoreen azterketa, dela biktimetan dela gizartean orokorrean, osasun-, ekonomia- eta gizarte-gastuak barnean hartuta, indarkeriaren arrazoi sakonak gizartearen maila guztietan saihesteko;

i) Biktimei eta indarkeria jasaten duten pertsonei laguntza emateko programak eta erasotzaileei zuzendutako esku-hartze programak egin eta betearaztea, aldi berean, biktimen segurtasuna bermatuta.

IV.3. EUROPAKO ERKIDEGOKO PROGRAMAK ETA EKIMENAK BIZKAIAN

IV. 3. 1. EQUAL EKIMENA BIZKAIAN

Equal ekimenak, %50 Europako Gizarte Funtsak sustatu eta finantzatu duena, lan-merkatuari begira sortzen diren bazterkeria- eta desberdintasun-modu guztiak saihesteko aukera berriak sustatzen ditu.

Bizkaiko Foru Aldundiaren Enplegu eta Prestakuntza Sailak Equal ekimenaren bigarren edizioko zortzi proiektutan parte hartu eta horiek finantzatu ditu (2005-2007 urteak).

EQUAL PROIEKTUAK XEDEAK

Mikrogunea: http://www.mikrogunea.org/

Euskal Autonomi Erkidegoan mikroenpresen eta autonomoen egoera lehiakorrago egitea, beraien beharrei arreta handiagoa jarriz eta, bereziki, ondorengo alor hauetara sartzeko erraztasunak emanez: informaziora, gestio eta berrikuntza hobetzeko prozesuetara, teknologia berrietara moldatzera eta enpresen lehiakortasunaren elementu nagusi diren lankidetza eta elkarteak bultzatzera.

Onuradunak

Euskal Herriko eremu batzuetako mikroenpresa eta autonomoak (Garapen Taldeetan dauden agentzien jarduera eremuetan)

Enpleguaren bidetik: http://www.enpleguarenbidetik.

net

Enpleguaren kalitatea eta kopurua hobetzea du helburu.

Nazioz haraindiko elkarkidetzaren eta Berdintasun eta Generoko zeharkako ikuspegitik emakumeen eta gizonen enplegagarritasuna hobetzeko eta Ibai-ezkerraldean eta Meategi Eremuan enpresa berregituraketa prozesuak direla eta, gertatutako lan galerei aurre egiteko metodo berriak garatu nahi dira.

Lamegi: http://www.lamegi.org

Enplegurako gizarte-merkatuak ezarriko dituen gizarte-egitura bat eta klausulak sortzea, lan-munduan eta gizartean txertatzea errazteko tresna gisa. Hori guztia honako alderdi hauek sustatuta:

• jendeak prozesuan parte hartzeko aukera. • emakumeen eta gizonen arteko aukera-berdintasuna. • proiektuaren nazioz gaindiko dimentsioa. • jende guztiarentzako diseinua. • IKTBen aplikazioa. • ebaluazioa etengabeko hobekuntzarako tresna gisa.

Lanerako bideak: http://www.lanerakobideak.net

Bilbo Zaharra, San Frantzisko eta Zabalako auzoetan bizi diren pertsonen lanbide-aukerak eta –trebakuntzak hobetzea du helburu.

Enpresen langile-eskaerari erantzutea.

PROIEKTUA: ENPLEGURAKO BIDEAK

Kulturartekoa eta emakumeen eta gizonen arteko aukera-berdintasuna sustatzea.

Hazilan : http://www.ehlabe.org/hazilan/i

ndex.php?id=1,2,0,0,1,0

“Guztiontzat irekita ageri behar den lan-merkatuan sartzeko edo berriro sartzeko zailtasunak dituzten pertsonei lan-merkatu horretan sartu edo berriro sartzeko erraztasunak ematea”

Ariadna: http://www.equal-ariadna.net/index.asp

Egoera ahuleko gizarte-kolektiboen deslokalizazio zaileko ekintzailetza kooperatiboa sustatzea

Kideitu: http://www.kideitu.euskadi.net

EAEko enplegu- eta prestakuntza-zerbitzuetan genero-ikuspegia sartzeko estrategia parte-hartzaile eta oso bat diseinatzea eta ezartzea, eta mainstreaminga lortzeko tresnak, ezagutzak, esperientzia eta sareak sortzea, batez ere, sistema horiek osatzen dituzten eragileen gain eragina izanez.

Aurreratu: http://www.aurreratu.org

ETEetan, mikro-ETEetan eta gizarte-ekonomiako enpresetan garapen profesionalaren eta pertsonalaren aldeko ingurunea bultzatzea

Adiskidetze-tresnak diseinatu eta kudeatzeko metodologiak garatzea

Lanari buruzko formula malguak ETEetan sartzeko laguntzak ematea

Esperientziak eta informazioa eskualdatzeko topaketak antolatzea.

IV. 3. 2. BEKEN DEIALDIA EUROPAKO GAIETAN ESPEZIALIZATZEKO IKASKETAK EGITEKO

Aurreko urteetan egin den bezala, Bizkaiko Foru Aldundiak beka batzuk emateko deialdia egin zuen, Europako Gaietan espezializatzeko ikasketak egiteko. Ekimen horren bidez, Europako gaien inguruan espezialista profesionalak prestatu nahi dira, bai erakundeei buruz bai erkidegoko ekonomiari buruz.

Bekadun ikasketak Brujaseko (Belgika) Europa Ikastetxean eta Europako gaietan ospe handia duten bestelako Europako unibertsitateetan egiten dira, Sail edo Europako Institutu baten bitartez.

Beka horiek oinarri-oinarrian Ekonomia, Enpresa Administrazioa eta Zuzendaritza, Zuzenbidea, Politika eta Administrazio Zientziak edo Soziologiako goi mailako titulua duten pertsonei zuzenduta daude. Hori dela medio, bekadunek bidaia-, ostatu- edo egonaldi-gastuei nahiz ikasketa-tasak, izena emateko tasak eta matrikula-tasak ordaindu ahal izango dituzte. Brujaseko Europa Ikastetxearen kasuan, bi bekaren erreserba zehatza dago.

Interesdunek, funtsean, betekizun hauek bete behar dituzte: Bizkaian erroldatzea 2002tik egiaztatzea edo ikasketak oso-osorik Lurralde Historikoan kokatutako Unibertsitate edo Fakultateetatik edozeinetan eginda izatea; lizentziatura-ikasketak amaituta izatea; erkidegoko hizkuntzen erdi edo goi mailako ezagutza izatea; eta aurreinskripzio egokiaren aurkezpena, eta, hala den neurrian, zentroaren onarpena egiaztatzea.

IV.3.3. BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN ETA LONDON SCHOOL OF ECONOMICS AND POLITICAL SCIENCE-REN ARTEKO LANKIDETZA HITZARMENAREN SINADURA

2007ko amaieran, Ogasun eta Finantza Saileko foru diputatuak eta London School of Economics and Political Science (LSE) eskolako arduradun nagusiak Lankidetza Hitzarmen bat sinatu zuten. Lankidetza Hitzarmen horren arabera, Bizkaiko bost lizentziatu gaztek unibertsitate britaniarrean eskainiko den Europako Finantza eta Ekonomia Politikoari buruzko prestakuntza-programan parte hartuko dute. Hain zuzen ere, hori 2008ko urtarrilaren eta martxoaren artean LSEren instalazioetan ospatzen ari da.

Bizkaiko Foru Aldundiak programan izena emateko gastuak eta prestakuntza-epealdian sortutako ostatu-gastuak ordainduko ditu. Hitzarmen hori hurrengo urteetan errepikatzea aurreikusita dago.

LSEk antolatutako programa bederatzi modulutan bereizten da, ondoko gaiak barnean hartuta: EBko Gizarte eta Ekonomiarako Kohesio Politikak, Politikak egitea Europan, Integrazio Ekonomikoaren ereduak Europan, Europako Ekonomia Politikoa, Europako Gizarte Politika eta Ongizate Estatuaren Eraldaketa, Aurrekontu publikoa eta finantza-kudeaketa, EB munduan, gai espezializatuei buruzko mintegiak, eta, osagarri gisa, konferentzia eta bisita ezberdinak.

Programan parte hartu nahi duten interesdunek ikasketa-espediente ona, esperientzia sektore publikoan edo pribatuan eta ingelesaren menderatze bikaina egiaztatu behar ditu. Eskabideak aztertu eta hautagaiekin elkarrizketak egiteko Aukeraketa Batzordea sortu zen. Batzorde hori Programaren zuzendariak eta Ikasketa zuzendariak osatzen dute, bi-biok LSEkoak.

Ikastaroaren parte-hartzaileek azken proba eta lan ezberdinak egin behar dituzte, hala nola, 1.500 hitzeko saio idatzia norberak aukeratutako gaiari buruz, eta kideen eta irakasleen aurrean ere aurkezpen erregularrak egin beharko dituzte. Proba horiek gainditzen dituztenek “Certificate of Achievement”, edo, hala denean, bertaratze-ziurtagiria jasoko dute.