Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

181
EUSKADIKO DEMOKRAZIARI ETA HERRITARREN PARTE-HARTZEARI BURUZKO LIBURU ZURIA - ERANSKINAK -

Transcript of Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Page 1: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

EUSKADIKO DEMOKRAZIARI ETA HERRITARREN

PARTE-HARTZEARI BURUZKO LIBURU ZURIA

- ERANSKINAK -

Page 2: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

I. ERANSKINA. Partaidetzaren erregulazioa. Euskal Herri Administrazioaren lege-proiektua. ................................................ 3

II. ERANSKINA. Euskal osasun sistema publikoan herritarren partaidetza sustatzea .......................................................................... 6

III. ERANSKINA. Herritarren parte-hartzeari lotutako nazioarteko eta tokiko jardunbide egokiak ...................................................................11

IV. ERANSKINA. Liburu zuriaren lantze-prozesua eta lortutako produktuak..........................................................................................36

V. ERANSKINA. Terminoen glosarioa. ..........................................163

VI. ERANSKINA. Partaidetzari buruzko bibliografia ..............................167

VII. ERANSKINA. Liburu Zuriaren lantze-prozesuan parte hartu duten erakundeak eta pertsonak ......................................................169

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 2 de 181

Page 3: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

I. ERANSKINA. Partaidetzaren erregulazioa. Euskal Herri Administrazioaren lege-proiektua.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 3 de 181

Page 4: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

I. ERANSKINA. Partaidetzaren erregulazioa. Euskal Herri Administrazioaren lege-proiektua. Eusko Jaurlaritzak 2014ko irailaren 16an onartutako Euskal Herri Administrazioaren lege-proiektuak herritarren partaidetza arloko erregulazio aurreratua txertatzen du V. tituluan. Horren helburua gai publikoei buruzko erabakiak herritarrekin eta interes-esparru desberdinetako ordezkaritza-taldeekin batera hartu ahal izatea da. Erregulazio horretan, programa eta politika publikoen zehaztapenean, politiken eta zerbitzu publikoen kalitatearen ebaluazioan, eta xedapen orokorren lanketan parte hartzeko eskubidea begiesten da. Era berean, jarduketa-proposamenak eta iradokizunak egin eta araudi-ekimenak sustatzeko eskubidea jasotzen da. Horretarako, herri-ekimen legegilean oinarritutako prozedura bat erabiltzen da, sinadurak edo elkartasuna jasoz, eta hura erregelamendu berri bat eginez amaitu daiteke ekimenaren azterketa zorrotz bat egin ostean.

Partaidetza-prozesuetan zein pertsonek eta erakundek parte hartu ahal izango duten zehaztu behar da aurretiaz, eta benetan nork parte hartu duen argitaratu behar da gardentasun osoz: pertsonek, irabazi-asmorik gabeko erakunde kolektiboek, erabaki publikoetan eragiteko xedearekin lan egiten duten interes-taldeek edo beren jarduera Euskadiko Autonomia Erkidegoan garatzen duten hausnarketa-talde akademiko nahiz ikerketa-taldeek. Horrez gain, partaidetza sustatzeko neurriak aurreikusten dira gizalegezko ekimenetan laguntzeko erremintak eta sentsibilizazio- nahiz prestakuntza-ekintzak erabiliz; izan ere, balio publikoaren sorkuntzan baterako sorkuntza, kogestioa eta berrikuntza sustatzea izango da ekimen horien eta herritarren arteko asoziazionismoa sustatuko duten ekimenen xedea. Partaidetza-prozesu bakoitzean dagozkion kanalak, gailuak eta baliabideak ezarri beharko dira, betiere planaren, programaren edo proiektuaren garrantzia edo konplexutasuna aintzat hartuta. Edonola ere, honako hauek bermatu beharko dira:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 4 de 181

Page 5: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Gauzatuko diren partaidetza-ekimenei buruzko aldez aurretiko informazioa, baita horien helburuei eta irismenari, parte hartzeko moduei eta benetako ekarpena ahalbidetuko duen balorazio-irizpen bat osatzeari buruzko informazio garrantzitsua ere.

x Administrazioak jarrera irekia eduki beharko du behaketen eta proposamenen aurrean, eta behar bezala zaindu beharko du parte hartzera xedaturiko momentuan beren eskura jarritako baliabideak eta proposamenak aintzat hartzen direla.

x Prozesuan parte hartu duten pertsonen nahiz erakundeen, horiek egindako ekarpen nagusien, eta adostu diren elementuen edo eztabaidatu eta hausnartu diren elementuen gardentasuna.

x Egindako ekarpenak kontuan hartzeko eta partaideei amaieran hartutako erabakiaren berri emateko konpromisoa.

Azkenik, legeak gobernu irekiko plataforma arautzen du administrazioaren eta herritarren arteko interakziorako etengabeko gune gisa. Hura ekintza publikoaren kudeaketa partaidekidetura xedaturik egongo da, eta informazio publiko garrantzitsua, herritarren ekarpenak, herri-administrazioko erabakiak hartzen dituzten pertsona arduradunen ikuspegiak eta denon ongizatean eragiten duten herritarren ekimenak erakutsiko dira, baita Interneteko beste sare eta ingurune batzuetan agertzen diren herritarren kezkak ere, horiek guztiak agenda publikora txertatzeko helburuarekin. Datuak eta erremintak partekatu eta herritarrek modu librean eta doan berrerabili ahal izateko formatuetan helaraziko dira.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 5 de 181

Page 6: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

II. ERANSKINA. Euskal osasun sistema publikoan herritarren partaidetza sustatzea

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 6 de 181

Page 7: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

II. ERANSKINA. Euskal osasun sistema publikoan herritarren partaidetza sustatzea

0. SARRERA

Herritarren partaidetzan eta prozesu parte-hartzaileetan aurrera egiteko Eusko Jaurlaritzaren helburu nagusiarekin bat etorriz, eta Euskadirako Demokraziari eta Herritarren Partaidetzari buruzko Liburu Zuriaren ikuspegi orokorra aintzat hartuta, Euskal Osasun Sistema Publikoak herritarren partaidetza sustatu nahi du. EAEko Antolamendu Sanitarioaren Legearen arabera, herritarren partaidetza Euskadiko osasun-sistemaren printzipio informatzaileetako bat da, unibertsitatearekin, elkartasunarekin, zuzentasunarekin, zerbitzuen kalitatearekin eta eraginkortasunarekin batera.

Horrela, 2013-2016 aldirako proposatutako ekintzen ardatz zentrala pertsonek osatzen dutela zehazten da Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren ildo estrategikoetan, eta partaidetza haren lehentasunen artean jasotzen da. Osakidetzaren 2013-2016 aldirako ildo estrategikoetan eta 2013-2020 Osasun Planean ere helburu eta ekintza zehatzak planteatzen dira herritarren partaidetza sustatzeko.

Nazioartean, pazienteen partaidetza gero eta presenteago dago gaur egungo osasun-sistemen orientazioan. Termino orokorretan, gero eta nabarmenagoa da pazienteen parte-hartzeak osasun-emaitza hobeak lortzea eragin dezakeela1,2, arretaren kalitatea eta pazienteen segurtasuna hobetzen lagun dezakeela3,4 eta arreta sanitarioa efizienteagoa izaten eta kostua zaintzen lagun dezakeela5. Dena den, oraindik zaila da gai horren inguruko ebidentzia garbi bat lortzea. Zailtasuna "osasun arloko partaidetza" kontzeptuaren izaera orokorrak eta proposatutako esku-hartzeen eta lortutako emaitzen arteko harreman zuzena ezartzeko behar den denborak eragiten du, hein handi batean.

1 Patient-centered care for the 21st century: physicians’ roles, health systems and patients’ preferences; R. Epstein, R. Street. 2008 2 What The Evidence Shows About Patient Activation: Better Health Outcomes And Care Experiences; Fewer Data On Costs; JH. Hibbard, J. Greene. 2013 3 Effectiveness of strategies for informing, educating, and involving patients; A. Coulter, J. Ellins. 2007 4 Patient Participation: current knowledge and applicability to Patient Safety; Y. Longtin et al. 2010 5 Building the business case for patient centered care. PA Charmel, SB Frampton. 2008

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 7 de 181

Page 8: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Gainera, zerbitzu-erakundeen gobernantzan eta osasun-politiken diseinuan nahiz garapenean partaidetza komunitarioa handitzeak, demokrazia parte-hartzailearen eta etika hiritarraren irizpideei erantzuteaz gain (bereziki garrantzitsua osasun-sistema publikoetan), herritarren premietara hobeto egokitutako osasun-zerbitzuak diseinatzea eta martxan jartzea eragingo luke. Horrenbestez, partaidetzak osasun-emaitzak hobetzea eta pertsonek paziente, herritar edo pertsona erabiltzaile gisa egin ditzaketen eskaerei hobeto erantzutea eragin dezake.

Edonola ere, denok ez dugu partaidetza modu berean interpretatzen, eta horregatik, haren irismena hobeto zehaztu behar da. Hori zehaztea oso zaila izan daiteke, partaidetza oso "aterki" termino zabala baita; gainera, hark hainbat kontzeptu hartzen ditu barne, eta askotan antzeko beste termino batzuekin nahasten da.

Herritarren partaidetzari dagokion kontzeptu hori argitzeko bidean, azken urteetan partaidetza zenbait mailatan egituratzea proposatzen duten eredu teorikoak garatu dira nazioartean. Oro har, honako hauek dira maila horiek: pazienteek osasun-sistemarekin duten harreman pertsonalean oinarritzen den partaidetza (erabaki partekatuak hartzea, norbere zaintzak, osasun arloko alfabetatzea eta abar), osasun-politiketako partaidetza komunitario edo sozialagoa, eta osasun-zerbitzuetako erakundeen antolakuntza-diseinuan eta gobernantzan gehiago esku hartzea eta zerbitzuak eskaintzen laguntzea. Partaidetzaren ikuspegi multidimentsional bat da, eta hura abian jartzeko maila desberdinetan lan egin behar da, plano teorikotik praktikora igarotzeko urratsak zehaztuz eta errealitatea planteatu denera hurbiltzeko jarduketak abiaraziz. Arestian adierazi den moduan, EAEn maila horietako partaidetza sustatzeko hainbat proposamen egin dira dagoeneko Osasun Sailaren eta Osakidetzaren aldetik (legeria, gomendioak6, dokumentu estrategikoak, osasun-planak eta abar).

Ikuspegi estrategiko horretatik egiten den proposamen kontzeptuala herritarren partaidetza parte-hartze jarraitu gisa ikustea da: lehendabizi informazioa, gero kontsulta eta ondoren parte-hartzea, herritarrak ahalduntzea lortu arte; izan ere, horrela, ikuspegi paternalista bertan behera utziko dugu, pazientearekiko informaziotzat hartzen baitu

6 Aholku Batzordearen gomendioak euskal osasun publikoren gobernu onaren inguruan. Osasun eta Kontsumo Saila. 2012 (hemen eskuragarri: http://www.osakidetza.euskadi.net/r85-gkgnrl00/es/contenidos/informacion/cbil_buengobierno/es_cbil/adjuntos/Buengobiernomarzo.pdf)

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 8 de 181

Page 9: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

herritarren parte-hartzea. Ahalegina egiten jarraitu behar da herritarrek beren osasunarekiko kontzientzia eta konpromiso handiagoa izan dezaten, eta horren ondorioz, eragile aktibo bilaka daitezen osasun-zerbitzuak zehazten, antolatzen eta hobetzen.

Herritarren partaidetza sustatzeko hasierako fase honen lehenengo urratsetako bat herritarren partaidetza gisa identifika daitezkeen Euskal Osasun Sistema Publikoaren mekanismoak txertatzea izan da, horiek "mapa" batean islatuz (ikus 1. Osasun arloko herritarren partaidetza-mekanismoen mapa). Partaidetza bideratzeko ekimen eta mekanismo horiek osasun arloko profesionalen eta horien zerbitzu-elkarteen, pazienteen eta horien elkarteen nahiz herri-administrazioaren beraren aldetik sortu dira. Mapa horrek ardatz gisa hartzen ditu partaidetza-maila (partaidetzaren jarraitutasunaren ideia hartzen du barne: informazioa, erabakiak modu bateratuan hartzea eta interesa duten kolektiboen arteko lankidetza) eta partaidetzaren garrantzia (maila indibidualagoan, hori bereziki garrantzitsua baita pazientearen eta profesionalaren/osasun-erakundearen arteko harremanean, maila kolektiboagoan edo osasun-politiken makro batean, edo osasun-erakundeen zerbitzuak diseinatzen eta hobetzen laguntzeko). Ekimen horietako askok ibilbide luzea eta nolabaiteko heldutasuna dute dagoeneko, eta beste batzuk, ordea, duela gutxi abiarazi dira eta garatzeko potentzial handia dute oraindik; badira izaera berritzaile nabarmena duten eta oraindik abian jartzea planteatu ez diren beste batzuk ere. Zentzu horretan, mapa itxi gabe dago oraindik, eta beraz, ekimen eta erreminta berriak txerta daitezke, tokiko izaera dutenak batez ere. Horiek Euskal Osasun Sistema Publikoan garatzen ari dira eta/edo partaidetza-prozesuetan sor daitezke. Proposamen horretatik abiatuta, Osasun Sailaren eta Osakidetzaren aldetik osasun arloko partaidetza-prozesuen dinamika bat sustatu nahi da 2015-2016 aldirako, betiere modu egituratuan, gardenean eta legitimatuan. Bertan, interesa duten kolektibo guztien iritziak jasoko dira (pazienteak, familiak eta pertsona zaintzaileak, hiritarrak oro har, paziente-elkarteak, osasun-langileak, zerbitzu-erakundeen arduradunak, kudeaketa politikoaren eta/edo legegilearen arduradunak, beste hornitzaile batzuk eta abar). Horrela, osotasuna eman nahi zaio ikaskuntzan eta aldaketa kulturalean oinarrituriko prozesu esperimental honi, ibilbide luzeko prozesua izan arren.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 9 de 181

Page 10: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

HERRITARREK OSASUNAREN ESPARRUAN PARTE HARTZEKO MEKANISMOEN MAPA (OSATZEKO)

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 10 de 181

Page 11: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

III. ERANSKINA. Herritarren parte-hartzeari lotutako nazioarteko eta tokiko jardunbide egokiak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 11 de 181

Page 12: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

III. Eranskina herritarren parte hartzeari lotutako nazioarteko eta tokiko jardunbide egokiak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 12 de 181

Page 13: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 13 de 181

Page 14: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 14 de 181

Page 15: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 15 de 181

Page 16: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 16 de 181

Page 17: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 17 de 181

Page 18: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 18 de 181

Page 19: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 19 de 181

Page 20: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 20 de 181

Page 21: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 21 de 181

Page 22: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 22 de 181

Page 23: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 23 de 181

Page 24: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 24 de 181

Page 25: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 25 de 181

Page 26: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 26 de 181

Page 27: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 27 de 181

Page 28: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 28 de 181

Page 29: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 29 de 181

Page 30: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 30 de 181

Page 31: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 31 de 181

Page 32: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 32 de 181

Page 33: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Buenas prácticas locales en participación ciudadana

(en proceso de elaboración colaborativa)

Maixa

2

• http://maixa.kzcomunidades.net/es/html/• En esta web está la historia, filosofía y logros de Maixa.

Además del material pedagógico de este movimientociudadano

Comentarios y más información

• Publicar la web de Maixa• Comunicaciones a la base de datos• Comunicaciones a través de los medios de comunicación• Reuniones con el ayuntamiento

Metodología

• Concienciar ayuntamiento para reanudar las reuniones debarrio

• Resolver problemas concretos de movilidad y accesibilidad• Promover el Hospital de subagudos

Resultados/ impactos

• Que el ayuntamiento desarrolle la participación ciudadana• Que los ciudadanos participen• Solucionar los problemas, carencias o deseos ciudadanos

Objetivo

SíColaboración

PARTICIPACIÓN

COLABORATIVA

Participación ciudadanaÁmbito

ContinúaEstado

Totalmente nuevo e innovador y fruto dela iniciativa ciudadana y sin participaciónen su creación de las institucionespúblicas

Grado de innovación

Todas las localidades deberían de teneruna mesa de participación ciudadanasimilar a la nuestra

Transferibilidad

• Si, en su vertiente de responsabilidad ciudadanaProceso de aprendizaje

Personas a titulo personal representandoa organizaciones de mayores

Diversidad

Ninguna

En el caso de que sea unainiciativa de la sociedad civil,¿qué papel ha tenido laadministración pública?

desde el 2009 con alcance localAlcance

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 33 de 181

Page 34: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

BIKOnsulting S Coop

3• http://www.bikonsulting.com/es/consultora-por-el-bien-

comun-1-1.html

Comentarios y más información

• La implantación de la Economía del Bien Común a través desu herramienta el BBC - Balance del Bien Común.

Metodología

• Mejorar y poner en equilibrio el balance económico de lasorganizaciones implicadas con el balance social ymedioambiental que propone la EBC a través de su BBC -Balance del Bien Común.

Resultados/ impactos

• Conseguir que gracias a la implantación del BBC - Balancedel Bien Común las organizaciones puedan situarse y crearsu hoja de ruta hacia la recuperación de valores como lajusticia social, igualdad, la sostenibilidad medioambiental, lajusticia social, la transparencia y la participación democrática.

Objetivo

La herramienta está en constante rediseño,incluso permite autodiseñarse una propiasegún las características de la organización.

Colaboración

PARTICIPACIÓN

COLABORATIVA

Organizaciones de todo tipo que crean en que una nuevamanera de hacer economía por el Bien Común es posible.

Ámbito

Continúa

Estado

Es tal el grado de innovación de lapropuesta que según observamos hastaen esta encuesta no está contemplada, yaque seleccionaríamos las tres opciones de"dimensión".

Grado de innovación

En cuatro años de vida, ya estátrabajándose en casi 20 países.

Transferibilidad

• Claro, todas las herramientas y manuales están en códigoabierto a través de una web internacional.

• Nosotros trabajamos consultando con quien nos lo pide yayudando a las organizaciones a su comprensión eimplantación.

Proceso de aprendizaje

Empresas, ayuntamientos, partidos políticos,ONG´s...

Diversidad

Ninguna

En el caso de que sea una iniciativa de lasociedad civil, ¿qué papel ha tenido laadministración pública?

GlobalAlcance

4

• http://aulablog.wikispaces.com/file/view/Mentxu_taller_web10.pdf/30115753/Mentxu_taller_web10.pdf

• http://mentxu.wikispaces.com/TallerWeb1.0

Comentarios y más información

Parte online: se recabaron ideas y sugerencias de mejora por partede personas internautas haciendo sesiones de trabajo con colectivos.Parte presencial: durante días, personas más o menos expertasanalizaron las sugerencias recibidas y elaboraron informes de mejoray un decálogo de recomendaciones para la presencia en Internet delas instituciones públicas

Metodología

• Congregar en este proyecto impulsado desde la sociedad civil ainstituciones públicas que vieron el interés por tener feedback porparte de la ciudadanía para trabajar de manera colaborativa.

• Animar a la participación a personas que pudieron aportar ideas ysugerencias

• Extender la filosofía "veni, vidi, wiki”.

Resultados/ impactos

• Mejorar la presencia de las instituciones públicas en Internet: lainformación de las páginas, su nivel de accesibilidad y usabilidad...

• Demostrar que es posible contar con las aportaciones de miradasy voces diversas para lograr que la presencia en Internet y losservicios públicos en Internet respondan mejora a las expectativasy necesidades de las personas usuarias.

Objetivo

SíColaboración

PARTICIPACIÓN

COLABORATIVA

Servicios Públicos en InternetÁmbito

FinalizadoEstado

-Empoderamiento ciudadano-Generación de inteligencia colectiva-Evitar despilfarro y atender necesidades

reales de la ciudadanía

Grado de innovación

Desarrollo de estas iniciativas encualquier política, servicio público, engeneral; presencia en Internet y serviciostelemáticos

Transferibilidad

Proceso de aprendizaje

Instituciones públicas- internautas en general- Colectivos específicos:

Diversidad

Fuente de financiación,Sujeto/Objeto de análisis

En el caso de que sea una iniciativa dela sociedad civil, ¿qué papel ha tenidola administración pública?

Local/RegionalAlcance

TallerWeb1.0

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 34 de 181

Page 35: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

5 • http://www.irekia.euskadi.net/uploads/attachments/5075/anexo_1_metodologia_y_resultados_pma_2020.pdf?1406707139

Comentarios y más información

Proceso colaborativo desarrollado integrando principios y técnicas deinnovación social: uso de múltiples metodologías y técnicas novedosas,orientación a resultados, búsqueda de estrategias y objetivos colectivos,gobernanza y transparencia e impulso de la colaboración públicoprivada.

Metodología

Entre los datos más destacados señalar que este proceso ha permitidoinformar de manera directa a más de 8.000 personas, reunir de formapresencial a 110 agentes del ámbito de la empresa, el conocimiento ylos movimientos sociales, aportando sus reflexiones para la construccióndel PMA, y recoger aportaciones de más de 800 personas y/o entidades.

Resultados/ impactos

Desde las administraciones: participar directamente en la construccióndel programa marco Ambiental 2020 y comprometerse ycorresponsabilizarse en la ejecución compartida del mismo.Desde los grupos de interés y la ciudadanía: aprovechar este espaciocolaborativo para conseguir activar la respuesta de la sociedad, informarsobre el nuevo Programa Marco, y comprometer así todos y todas en lasensibilización y divulgación del valor del medio ambiente.

Objetivo

SíColaboración

PARTICIPACIÓN

COLABORATIVA

Ciudadanía en general y agentes socio-economicos y Administracion enparticular

Ámbito

FinalizadoEstado

Construcción del documentoplanificador de forma bidireccional: dearriba abajo y de abajo a arriba.

Grado de innovación

En toda la planificación estratégica y sectorial del Gobierno Vasco

Transferibilidad

capacitar y entender mejor a todas las personas que han participadoy construido colaborativamente el Programa marco ambiental 2020

Proceso de aprendizaje

AmpliaDiversidad

Fuente de ideas, Socios de cooperación, Fuente de financiación, Lideres del proceso

En el caso de que sea una iniciativa dela sociedad civil, ¿qué papel ha tenidola administración pública?

EuskadiAlcance

EcoEuskadi 2020

Pacto Social por la inmigración

7

Mediante jornadas abiertas, con el acompañamientode un comité experto

Metodología

• 1. No quedaron claras las expectativas en elproceso: para qué se convocaba a la gente. Se hablóde un proceso participativo para elaborar un informecuando el informe ya estaba escrito

• 2. Se tomaron decisiones por el equipo que liderabael proceso que contravenían la opinión mayoritariade las personas que participaron. Por ejemplo, sedecidió poner el foco en la inmigración cuando losparticipantes apostaban por hablar de diversidad oconvivencia

• 3. Iniciar un proceso participativo sin saber quépuede sumar ese proceso, qué valor añadido aporta.

• 4. Falta de despliegue político-técnico a nivelinterinstitucional

• 5. Es un tema candente, y el proceso participativodejó claro que en este momento se exige de laAdministración algo más que buenas intenciones: sepiden acciones, concreción y sobre todo coherencia.Es decir, este tipo de procesos tienen que tener unafase de despliegue interno (en otros departamentos,por ejemplo)

¿Cuál ha sido en tu opinión lo que hafallado? ¿Por qué no hemos conseguido loque buscábamos?

Elaborar un marco compartido y consensuado entorno a la inmigración en Euskadi

Objetivo

Comentarios

PARTICIPACIÓN

POLÍTICA

Inmigración

Ámbito

No haría un proceso participativo. Redactaría elinforme con expertos y haría una presentaciónpública del mismo.

Si pudieses volver atrás, ¿qué harías deuna forma diferente? ¿qué no harías?¿qué harías?

Regional

Alcance

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 35 de 181

Page 36: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

IV. ERANSKINA. Liburu zuriaren lantze-prozesua eta lortutako produktuak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 36 de 181

Page 37: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

IV. ERANSKINA. Liburu Zuriaren lantze-prozesua eta lortutako produktuak.

Eranskin honetan honako eduki hauek jasota daude:

a) I Prozesu orokorreko txostenak

x Lehenengo jardunaldiko ekarpenak

x Bigarren jardunaldiko ekarpenak

x Hirugarren jardunaldiko ekarpenak

b) Taldekako prozesuko txostenak

x Belaunaldien arteko Lego saioa

x Partaidetzaren inguruko beste begirada batzuk – Lego saioa

x Gazteekin Lego saioa. El Regato Ikastetxea

x Teknikari eta kargu politikoekin saioa. HAEE

x Unibertsitateko ikasleekin saioa. Mondragon Unibertsitatea

x Etorkinekin saioa. Harresiak apurtuz

x Unibertsitateko ikasleekin saioa. Deustuko Unibertsitatea

x Adimen Urrritasuna duten pertsonekin saioa. Entzun gure nahia

x Auzokide elkarteekin saioa. Basurtuko Auzokide Elkartea

x Langabetuekin saioa. Behargintza Leioa

c) Irekian jasotako ekarpenak

d) Kontraste prozesuaren txostena

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 37 de 181

Page 38: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 38 de 181

Page 39: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

a) Prozesu orokorreko txostenak

x Lehenengo jardunaldiko ekarpenak

EUSKADIRAKO DEMOKRAZIAREN ETA HERRITARREN PARTE-HARTZERAREN

LIBURU ZURI BATERANTZ

PROZESUARI HASIERA EMATEKO JARDUNALDIAREN ONDORIOAK 2013KO ABENDUAREN 18A

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 39 de 181

Page 40: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Sarrera 2012-2016 aldirako Eusko Jaurlaritzaren programak, Herri Administrazio eta Ogasunaren atalean, proposatzen ditu lerro estrategiko batzuk Administrazio eraginkorra eta gardena, eta, aldi berean, Administrazio irekia lortzera bideratutakoak. Helburuen artean, proposatzen du gardentasuna, herritarrei entzutea eta kontsulta sustatzeko mekanismoak martxan jartzea, eta, besteak beste, jasotzen du "Euskadirako Demokraziaren eta Herritarren Parte-hartzearen Liburu Zuri" bat lantzeko ekimen bat martxan jartzea, euskal gizartearekin lankidetzan, nazioartean jada badauden –Europar Batasunean batez ere– demokraziako eta parte-hartzeko praktika ezberdinak jasotzen dituena, Euskadiko Herri Administrazioetan eta haientzat egokitu daitezkeenak. Baina, zer da Liburu Zuri bat? Liburu Zuri bat agiri bat da, politika espezifiko bati eta gizartearentzako oro har interes handiko bati buruzko proposamen ofizial bat biltzen duena (ekintza zehatzak eta konpromisoak), herritarren parte-hartzea, esaterako, eta politika horren inguruko baterako ekintza eta ekintza espezifikoko proposamenak barne hartzen dituena. Txostenok erabiltzen dira, batetik, arazo bat konpontzeko edo erabaki bat hartzeko erreferentzia-txosten gisa , eta, bestetik, gobernuen lehentasunak aurkezteko tresna gisa, legea sartu baino lehen; hala, Liburu Zuri bat argitaratzeak balio du iritzi publikoak gai politiko batekiko duen giroa probatzeko, eta, gisa horretan, gobernuak haren eragin gertagarria neur dezake. Zer lortu nahi da Euskadirako Demokraziaren eta Herritarren Parte-hartzearen Liburu Zuriaren lanketarekin? Administrazio moderno batek ezin ditu bere jarduna eta gaitasuna zerbitzuak arautzera eta era eraginkorrean ematera soilik mugatu; aitzitik, herritarren galdeei erantzuna emateaz eta bere kudeaketa moduaz eta lortzen dituen emaitzez kontuak emateaz ere arduratu behar du. Eskubideak dituzten herritarrek konpromisoak hartzen dituen Administrazioa behar dute, eta, beraz, Jaurlaritzatik interakzio-prozesu bat martxan jarri da, inplikatutako aktoreekin eta adostasunaren gainean eraikitzeko oinarrizko premisarekin. Prozesu horretan, alderdiek konpromisoa hartzen dute elkarrekin zerbait eraiki eta ikasteko, izan ere, taldearen lana lankidetzan eta komunikazioa eta negoziazioa prozesuko faktore-giltzarri gisa aintzat hartuz egiten bada soilik lor baitaiteke eraiki eta ikasi beharrekoa. Euskadirako Demokraziaren eta Herritarren Parte-hartzearen Liburu Zuri honen lanketarekin, Eusko Jaurlaritzak bi helburu ditu: lehenik, herritarrengan sinesgarritasuna sortzea abiarazi duen moduko prozesu bat martxan jarriz, erakusten duena Jaurlaritzari egiazki interesatzen zaiona herritarrek gaietan eta erabaki publikoetan parte hartzea dela, eta, bigarrenik, haren eraginkortasunean konfiantza handiagoa sortzea, Euskadiko herritarrekin konfiantza- eta tolerantzia-giroa sortuz eta sustatuz.

Bestalde, Jaurlaritzak espero du euskal herritarrek erantzukizunez jokatuko dutela parte-hartzeko eskabideetan, haien eskubideez baliatuz eta haien betebeharrak haien gain hartuz, eta, era berean, errespetu- eta hurbiltasun-egoerak eta Administrazioarekiko herritarren konpromisoa ere sortuz.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 40 de 181

Page 41: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Abiarazi den proiektuak nahi du aktore sozial ezberdinekiko harremanak birpentsatzea (herritarrak eta elkarte-sareak, politikariak, teknikariak, interes-taldeak), horiek lidergo partekatu bat sortzera orientatuz. Dena den, horrek ez du esan nahi politikarien, teknikarien eta herritarren rolak, erantzukizunak eta eskubideak nahasi behar direnik. Proposatzen den prozesuaren formulazioan eta aplikazioan, ahalik eta pertsona eta erakunde gehien txertatu nahi dira. Horren ondorioz, gardentasun handiagoa eta parte-hartzaile guztien erantzukizun-hartze handiagoa izango da. Baina, gainera, lortu nahi dena da jardueren eta konpromisoen agiri bat, gure errealitate instituzionalera, sozialera, kulturalera eta linguistikora, gure esparru juridikora eta parte-hartze sozialean eta komunitarioan dugun ibilbidera egokitua. Agiri teoriko eta kontzeptual bat da, baina Liburu Zurian aurreikusten den ekimen bakoitzerako neurri eta jarduera zehatzak ere badituena, eta "jarduerara bideratua eta jarduera zehatzekin".

Azkenik, eta abiarazi dugun prozesuarekin hauek ere lortu nahi ditugu: sustatzea eragile-giltzarriak eta oro har herritarrak parte-hartzearen bidez ahalduntzea, parte-hartzea herritarren ikasprozesu gisa ulertuta, eta herritarrekin; konplizitateak eta sinergiak sortzea erantzukizun partekatuko balore publikoa sortzeko ikuspegitik lanean ari diren eragileen artean, eta adieraziak partekatzea eta ikuspegi eta hurbilketa dibergenteak erakustea, baina emaitza hobeak lor daitezela ahalbidetzeko gutxieneko izendatzaile komun batekin. Liburu Zuriaren eraikuntzarako ekarpen eta eztabaida guztiak Eusko Jaurlaritzaren IREKIA plataforman eskuragarri izango dira eta era berean, prozesuan zehar martxan jarriko diren internet bidezko eztabaidetan parte hartzeko aukera izango da ere hurrengo estekan: http://www.irekia.euskadi.net/eu/debates/946-euskadiko-demokraziari-eta-herritarren-parte-hartzeari-buruzko-liburu-zuria

Prozesuaren hasiera Joan den abenduaren 18an abiarazi zen Euskadirako Demokraziaren eta Herritarren Parte-hartzearen Liburu Zuria lantzeko prozesua. Eusko Jaurlaritzako Herri Administrazio eta Justiziako sailburu den Josu Erkorekak Liburu Zuri hau prestatzeko erronka jaurti zien herritarrei, 130 bat lagun eta herritarrengandik eratorritako hainbat erakunde bildu ziren jardunaldi parte-hartzaile batean, herritarren eta herri-erakundeen parte-hartzean adituak denak ere. Irekiera hitzaldian, arduradun politikoen konpromiso argia jarri zuen abiapuntu gisa sailburuak, eta, ildo horretan, Eusko Jaurlaritzak demokrazian eta herritarren parte-hartzean sakontzeko duen konpromiso irmoa adierazi zuen, erregenerazio-politikoko prozesu baten lider izanez eta elkarrizketa- eta gardentasun-printzipioa biziberrituz. Herritarrekiko elkarrizketa-prozesua arazoei heltzeko, entzuteko eta irtenbideak partekatzeko, eta baita gardentasun-prozesua ere, herritarrek uneoro politika publikoei buruzko informazioa izan dezaten, autokritikatik eta umiltasunetik, etengabe hobetzeko espirituarekin. Era berean, Joaquim Brugué partaidetzan adituak prozesuari hasiera emateko hitzaldi bat eman zuen “Herri partaidetza: hain zaila, hain beharrezkoa” izenburupean eta han esandakoak 5 ardatz nagusitan banatu zituen: zergatik gobernatu behar den era parte-hartzailean, zer da partaidetza,

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 41 de 181

Page 42: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

eredu aldaketaren beharra eta edozein prozesu parte-hartzailetik eratortzen diren emaitza eta etsipenak. Jardunaldiaren baitan eta hasierako eztabaida kokatzeko, “Parte-hartzearen korapiloak” izenburua duen argitalpen elektronikoaren berri eman zen. Innobasque-Euskal Berrikuntzaren Agentziak bere Gobernabide i-Taldearen bidez sustatutako lan honetan parte-hartze prozesuak martxan jartzerako orduan gainditu beharreko korapilo edo arazo ohikoenak zeintzuk diren zehazten dira. Txostena parte-hartze egoera errelak aintzat hartuz egina dago eta uharrak saihesteko bidelagun izateaz gain, besteen esperientziatik, gaur egungo edo etorkizuneko norberaren egoeraren inguruan hausnartzeko tresna ere izan nahi du. Argitalpena eskuratzeko: http://www.innobasque.com/partaidetzakorapiloak/index.html Egin asmo den bezalako Liburu Zuria lantzeak Euskadiren eraikuntza demokratikoan aurrera egitea dakar, ezen, herritarren parte-hartzea kudeaketa publikoan txertatzeak gobernuak indartzen baititu, politika publikoak legitimatzen, aniztasun soziala sartzen, interes sozialak agenda publikoan sartzea laguntzen, herritarrak bizitza publikoa ordenatzeko prozesuetan nahasten eta gizarte zibilaren funtzioa indartzen. Gizarteek ez dute etengabeko gogoeta kolektiboa egitea eta euren ahalmena erabiltzea beste aukerarik, horrela, ikuspegi partekatu baten bidez, herritarren komunitatea giza garapen jasangarri baten alde elkartzeko. Eta gogoetako eta eraikuntza kolektiboko prozesu honen esparruan, prozesua bultzatzeko lehen jardunaldi hartan, herritarren parte-hartzea terminoaren inguruko "esanahiak partekatzen" saiatu ziren. Jardunaldi hartan, bertaratutako guztiek helburu den prozesua hasteko garrantzitsuak direla iritzitako 3 gai landu zituzten. Hauek dira, zehazki:

x Zer da eta zer ez da herritarren parte-hartzea? x Zer da parte-hartzea Administrazioarentzat? Eta herritarrentzat? x Zer barne hartu behar du Liburu Zuriak praktikotasuna izateko? Azken agirirako aurkibide

baten proposamena. Ondoren, galdera bakoitzarentzat eta bertaratutakoen arteko lankidetzaren bidez, jardunaldian lortu ziren ondorioak eta ekarpenak aurkezten ditugu.

1. GALDERA Zer da eta zer ez da herritarren parte-hartzea?

ZER DA herritarren parte-hartzea, bada, kontzeptu honi buruzko ekarpenak hiru atal nagusitan bildu daitezke, eta hauei egiten diete aipamena:

x parte hartzeko beharrezko jarrerei, x bere prozesuko dimentsioari, x parte-hartzeari lotutako eskubide-betebehar dikotomiari.

Parte-hartzeak JARRERAREKIN oso hertsiki uztarturik dauden elementuak ditu. Parte-hartzeak berekin dakartza autonomia, askatasuna eta, orobat, erantzukizuna. Parte-hartzea izatea

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 42 de 181

Page 43: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

da, beraz, nahitaezkoa da parte hartzeko / esku hartzeko / eta parte izateko beharrezko baldintzak ahalbidetzea.

Berarekin dakar, orobat, on kolektiboaren bilaketaren aurreko jarrera irekia, borondatezkoa eta eskuzabala, eta komunikazio handia, elkarrizketa eta entzute aktiboa, informazioa eta gardentasuna eskatzen ditu.Entzutea berez da balio bat norbanakoarentzat, baina herritarren heldutasunaren seinale ere bada, eta parte-hartzea bultzatzen du, enpatiatik egiten bada, betiere (parte hartzeko lehenengoetariko pausu gisa ulertuz norberaren iritzia adierazteko eta besteenak entzuteko gaitasuna).

Konpromiso eta inplikazio-maila handia ere eskatzen du herritar-zentzua berreskuratzeko “bezero/erabiltzaile” ikuspegiaren parean. Parte-hartzearen bi noranzkotasuna (edo noranzkotasun anitza) konpromiso kolektibotik soilik gauza daiteke, jardun publikoa eta politikoa garatzeko motor gisa berau sustatzen duten erakunde batzuetatik eta errealitate hurbilenean partaide aktibo izateaz kezkatzen eta arduratzen diren herritar batzuengandik.

Horregatik, partaidetza eta hurbiltasun sentimenduak komunitatearekiko, komunitatekoa denarekiko eraikitze partekatu bat eskatzen du lehenik, ondoren antolaketa kolektiboari ekiteko, non pertsona guztiek euren irrikak erakuts baititzakete eta euren iritziek, ideiek eta ekintzek garrantzia dutela sentitzen baitute.

Errealitate hurbilenarekiko, haren arazo eta proiektuekiko ezagupidea konfiantza-printzipiotik eta jarrera aktibo eta eraikitzailetik abiatzen da, oztopoei eta arazoei heltzeko. Finean, gatazka aukera gisa ikustean, ezberdintasuna azpimarratzean, hazkunde pertsonal eta kolektiboaren oinarriak finkatzen dira: parte-hartzea bizi-filosofia bilakatzen da, aginte-eredu baino gehiago.

Baina komunitate baten parte aktibo izateko, berau osatzen duten pertsonak prestatu behar dira, izan ere, parte-hartzeak eskatzen baitu zertarako galdetzea: ez dago parte-hartze baliotsurik eraiki nahi den horri buruzko edukirik ez bada, zeren parte hartzea etorkizuna diseinatzea baita, iritziekin eta, batzuetan, erantzun atipikoekin.

Norbere mugak eta denarentzat erantzunik ez dugula onartzeko, umiltasuna behar da. Edonoren gaitasuna aitortzeko, bere "kargu" edo "posiziotik" haratago balore publikoa emateko eta parte-hartzeko adierazpide guztiak onartzeko. Honela, parte-hartzearekin hertsiki loturik, laguntasun zibikoa terminoarekin egiten dugu topo, berreskuratu beharrekoa den terminoa. Aristotelesek zioenez, gizarteek aurrera egiteko, "lege eta erakunde justuak, agintari zuhurrak eta epaile zintzoak behar dituzte, baina baita beste osagai bat ere, zeina gabe bizitza publikoak ezin baitu funtzionatu: laguntasun zibikoa".Laguntasun zibikoa estatu bateko partaide izate hutsagatik helburu komunak lortu behar dituzten herritarren aitortza da. Elkartzen dituen eta helburu horiek lortzen saiatzera eramaten dituen lotura bat eragiten du horrek, ezberdintasun legitimoak errespetatuz eta neurri bakarrarekin neurtu gabe, betiere. Herritartasun kontzeptu unibertsal batetik abiatzen da, beraz, zeinetan herritarrak baitira parte-hartzearen oinarri. Parte-hartzea da pertsona zaurgarriak "herritar" horren parte gisa aintzat hartzea; pertsona horiek ez dira zerbitzuen jasotzaile edo onuradun soilik, gizartearen aktore ere badira. Interes berdintsuak dituzten pertsonak dira (ez interes komunak, izan ere, komunek parte-hartzea urruntzen baitute), elkarrekin erabakitzeko konpromisoa partekatzen dutenak, inor baztertu gabe. Baina, gainera, parte-hartzeaPROZESU bat ere bada. Lehen aipatu bezala, prozesu batek inklusiboa izan behar du, espazioa eta ahotsa emanez pertsona guztiei, egon daitezen eta Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 43 de 181

Page 44: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

eraginkorrak izan daitezen, aniztasun-balioa (soziala, politika, adina, generoa...), eta, orobat, erresistentzia posibleak txertatuz, ikuspegi partekatuetara ailegatzen saiatzeko. Jardunaldiko ekarpenetan nabarmentzen da prozesu jarraitua eta transbertsala izateko beharra, eta proiektu eta politikak aldatzeko gai diren jarduera iraunkorrak sortuko dituena, esparru publikoan funtsezko presentzia izango dutenak, "une jakinetako" dinamika gaindituz eta haren eskalagarritasuna sustatuz (prototipoekin, esperientziekin hasiko dena eredu bat eraikitzen joateko). Dena den, eta eredu-ideia honi dagokionean, zalantza batzuk sortzen dira denboran eusteko duen gaitasunari buruz. Parte-hartzea, beraz, harremanak, erantzunak, pertsonak... eraldatzea bilatzen duen prozesu bat da, ez bakarrik formari dagozkion aldaketak sustatuz, baita hondoan ere, eta jarduera politikoa indartzea laguntzen duen prozesu bat ere bada. Parte-hartzeak elkarrekin eraikitzea dakar, iritzia ematetik haratago, eta horregatik eskatzen du pentsamolde irekia eta prozesuaren beraren eta emaitzaren arteko koherentzia handia. Eskatzen du beharrizanak antzematea eta konplexutasuna eta ziurgabetasuna kudeatzeko gaitasun handia. “Statu quo” aldatzeko eta erronka konplexuei aurre egiteko gaitasun horrek beharrezko egiten du parte-hartzeak berarekin ekartzea uztardura- edo erabaki-dimentsio bat (moldagarria izan daitekeena, egindako ekarpen askoren iritziz). Erabakitzeko gaitasun hori gabe, txeragabetasun eta frustrazio handiagoa sortzen da, eta erabilera publikoaren zentzua desagertzen. Beraz, parte-hartzeko prozesuak, eraldaketa-prozesu gisa ulertuak, ezin dira kontsulta egitekoak soilik izan, eta parte hartzen duten guztiei eskaini behar diete aukera eta bermea eragiten dieten erabakiak hartzerakoan gisa batera edo bestera alderdi aktibo izateko. Ikuspegi horretatik, parte-hartzeak ahalduntzea ere bilatzen du, eta pertsona herritar bilakatzen

den une gisa ulertua izan daiteke.Partekatu, erabaki... , finean, erabaki ahal izateko espazioetan egotea, zoritxarrez, ez baita aski praktikatzen. Besteengandik ikasteko modua da, iritzi-aldaketak ahalbidetzen ditu, eta, era berean, mekanismo sinplea eta eraginkorra da ezagutza partekatzeko, oreka berrien bilaketan inteligentzia kolektiboa azpimarratzeko. Baina, bertaratuen ustez, eraikuntza-prozesu hau erantzukizun partekatuaren eta kooperazioaren bidez soilik gauzatu daiteke. Balio publikoa sortzeko, herritarrek erantzukizun partekatuaren bidez ekiten diote parte-hartzeari, botere tradizionalaren logika hausten da, non adituari egiten baitzitzaion kontsulta. Eraldatzea bilatu nahi da fokua gizartea osatzen duten pertsonengan ipiniz, herritar-zentzua, inguruaren eta ondasun komunaren kide izatearen eta horiekiko konpromisoaren zentzua sustatuz. Berrikuntza publikoko prozesuek herritarrak txertatu behar dituzte, ez soilik azken erabiltzaile gisa, diseinatzaile eta ezartzaile gisa baizik, arazoa jasaten dutenen edo beharrizanak eta/edo irtenbideak ikusten dituztenen ikuspegi anitzetik.Parte-hartzea botere-banaketa da, ez alde bakarreko erabakiak. Halaber, kooperazio-prozesu bat da, ez top down, ez bottom up, egiazko topaketa bat eduki nabariekin eta egiazko konpromisoarekin, eta banatua eta bi noranzkokoa behar lukeena. Elkarrekikotasun harreman berriak eta kooperazio eredu berriak sortzea ahalbidetuko dute jauzia ematea "mikrotik", egun gertatzen den bezala, "makrora", hantxe baitago erronka. Interes kolektiboak interes pertsonalari aurre egingo dion konfiantza-giroan balio publikoko sorkuntza partekatua gerta dadin, garrantzitsua da informazio partekatua eta gardentasuna egotea eta baita ikuspegi kolektibo bat egotea ere (baina ez horregatik homogeneoa), ikuspegirik kritikoenak barne hartuko dituena sormen eta kudeaketa partekatuaren prozesuan.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 44 de 181

Page 45: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Dena den, parte-hartzea gertatzeko, beharrezkoa da parte hartzen jakitea, nahi izatea eta ahal izatea, baina, baita ere, prozesu guztietan bezala, planifikatzea eta erantzutea zeri (tema), nori (rolak), nola (metodoa), zer baliabiderekin (IKT, aurrekontua…), noiz (denborak), zergatik (arrazoiak), zertarako (helburuak), joko-arauak eta konpromisoak argiki definituz prozesuan zehar, eta bukaeran ere bai. Gardentasunak jasotako ideien edo proposamenen itzulketa edo erantzuna ere barne hartu behar du. Azkenik, eta herritarren parte-hartzearen definizioaren bilaketa honetan, parte-hartzea ESKUBIDE gisa planteatzen da, baina baita BETEBEHAR bezala ere. Parte-hartzea berezkoa du pertsonak, bere izaera humanoaren parte da, eta bizitzaren esparru guztietan ematen da. "Desiratua" izan behar du, eta "eskubide" bat den heinean, posible izan behar da pertsona ororentzat arautzea. Beraz, eskubidea jarduera eta erabaki publikoetan parte aktibo izateko aukeraren, eta herritarren funtsezko presentzia bermatzearen azpian dago. Baina, hain justu ere, horregatik sortzen dira parte-hartzea borondatezkoa izan behar den ala ez zalantzak. Ezin ukatua da, interes anitza, diziplina eta iritzia, etengabeko ikaskuntza eta erakundeen inplikazioa eskatzen dituela. Eta hori gabe, onartu beharko litzateke baten batek parte hartu nahi ez izatea. Parte sentitzen denak parte hartzen du, eta parte hartzea ez parte hartzeko modu bat ere bilaka daiteke. Hau esanik, eta jasotako ekarpenen ondorio gisa, parte-hartzea inoiz baino beharrezkoagotzat jotzen da une hauetan, eta, gainera, egungo segiziozaletasuna espazio publikoaren utzikeriaren eta ondasun komunen ukazioaren sorburu izan daitekeela uste da. Parte-hartzea jarduera publikoaren aurreko beharrezko baldintzatzat hartzen da.Administrazioak bide bat ireki behar dut herritarrekiko, klase politikoaren eta erakundeen egungo aldentzea eta deslegitimazio-prozesua ikusirik. Parte-hartzeak bere zentzua aurkituko duen espazio publikoa definitu behar du, eta, jardun politikoaren esentzia berreskuratzeko, babestu egin behar du herritarren desio eta borondateak gobernuaren jardunari gehitzean, baina pareen arteko harreman-ikuspegia duen parte-hartzearen agenda baldintzatu gabe.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 45 de 181

Page 46: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 46 de 181

Page 47: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

2. GALDERA: Zer da parte-hartzea Administrazioarentzat?

Eta herritarrentzat? ADMINISTRAZIOARENTZAT Jardunaldian bildutako ekarpenak balioetan, jarreretan, Administrazioaren IZATEAN bertan dakartzan eraldaketen inguruan dabiltza, eta baita parte-hartzeak Administrazioaren EGITEKOETAN dituen eraginetan ere. Jaurlaritzaren jardunaren EMAITZETAN ere laburki nabarmentzen da parte-hartzearen eragina. Parte-hartzea balio aldaketa bat da Administrazioarentzat. Konpromisoan eta erantzukizunean sakontzea dakar jardun publikoaren transzendentziatik abiaturik, enpatiatik (parte-hartzea norbera bezala pentsatzen ez duten pertsonei entzutea baita) eta umiltasunetik(erantzun guziak ez ditugula jakinik), elkarrizketaren eta lankidetzaren euskarri diren eskumen emozional berriak landuz. Bildutako ekarpen gehienen arabera, parte-hartzeak gardentasun handiagoa dakar Administrazioarentzat. Informazioa irekitzea, eskura jartzea era ulergarrian eta hainbat mailatan, finean, informazio egiazkoa, nahikoa eta argia ematea denbora errealean, ez edukiei buruzkoa soilik, baita baldintzei eta inguruari buruzkoa ere, faktore garrantzitsutzat jotzen da. Soilik gardentasunaren-printzipiotik, informazioa eta mugen eta eskumenen definiziotik eraiki daiteke Administrazio hurbila eta konfiantzazkoa, erantzukizun partekatua sustatzen duena. Halaber, parte-hartzeak berarekin dakar aniztasuna, eta aukeren berdintasuna sustatzen du. Dena den, parte-hartzeak bere beldurrak, ziurgabetasuna eta arriskua hobeto kudeatzera ere behartzen du Administrazioa. Behartzen du gauzak egiteko moduak aldatzera eta lan- eskemak birpentsatzera, autokritika garatzera, proiektu bakoitzaren ezberdintasuna eta berezko deriba onartuz (tango batean bezala, non kontrolik eza dagoen itxura batean). Parte-hartzea, horrenbestez, erabaki hobeak hartzeko eta gauzak beste era batera egiteko aukera bat da Administrazioarentzat. Parte-hartzeak politika proaktiboago bat sortzen duela uste da, zeinetan berreskuratzen baitu herritarrekiko zerbitzuaren esentzia, eta lortzen baitu, finean, herritarren kexei, beharrizanei, eta abarrei buruzko informazio handiagoa eta hobea. Egindako zenbait ekarpenen arabera, dena ez da parte-hartzearen bidez garatzekoa, baina onartzen dute arazo konplexuei heltzeko aukera ematen duela parte-hartzeak. Horretarako, nahitaezkoa da Administrazioa iragazkorragoa izatea, herritarrekiko etengabeko elkarrizketa eta lankidetza sustatuko dituena. Egungo administrazio-eredua krisian dagoela antzematen da, eta indar handia egin beharra du entzuteko, aztertzeko, erantzuteko eta parte-hartzeko prozesuetatik ondorioak ateratzeko, horiek informazio gehiago ematen baitigute erabakiak hartzeko. "Herritarrentzako herritarrik gabe" ari da lanean, eta egoera hau ez da jasangarria.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 47 de 181

Page 48: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Espazio publikoa birdefinitu nahi da, oinarri harturik espazio publikoa ez dela Administrazioarena soilik, herritarrena ere badela. Beharrezkoa da pertsonen eta kolektiboen ahalduntze-prozesuak aktibatzea, eta, "antolatu-agindu-kudeatu" norabide bakarreko eredutik, eredu irekiago eta parte-hartzaileago batera pasatzea, zeinetan, sarritan, bideratzaile papera jokatzen baita (auzoeraketa,

auzolana) gidari-papera baino gehiago. Honek, alditan, ekar lezake Administrazioak boterea galdu edo lagatzea, izan ere, botere partekatu bilakatzen baita berdinen arteko harremanean oinarriturik eraikitzen dena eta erabakien zilegitasuna indartzen duena. Erronka esperientziak "proposatu-eskaintzeko" erantzukizuna hartzean eta "gertakari parte-hartzaileak" onartu/hartzean datza. Nahitaezkoa da espazioak sortzen sakontzea ekarpen berriak lortzeko, erabaki-hartze partekatuaren onerako izango diren duten ideia eta perspektiba berriak (horretarako tresnak eskainiz), baina, era berean, jada badauden parte-hartzeko prozesuak aintzat hartzea ere eskatzen du, eta horiek administrazioaren berezko prozesuetan sartzea. Herritarrengana hurbiltzeak (ikuspegian zein hizkuntzan, herritarrekiko etengabeko komunikazio-kanalak garatuz) argitasuna eskatzen du: bai landu beharreko gaietan eta prozesuaren helburuetan, itxaropen faltsuak ez sortzeko, eta bai joko-arau eta emaitzetan eta prozesuen ondorengo ebaluazioan. Horretarako, beharrezkoa da erakundeen barne-egitura eta -antolaketa eraldatzea, izan ere, sarritan oztopo handia baitira parte-hartzea eraginkorra izan dadin, eta zeharkakotasuna (kutxa estankoen ikuspegi teknokratatik askoz ere orokorrago batera pasatzea, non sailek euren artean baitihardute, denbora eta baliabideak behar diren lekuan ezarriz) eta malgutasuna ematea. Malgutasun hori ez du egitura ez hain zurrunak hartzeak soilik ekarriko, antolaketa-kultura aldaketa bat ere beharko da, sormena eta parte-hartzeko prestakuntza ahalbidetuko (eta akuilatuko) dituena, non parte-hartzea gure administrazioen barne-errealitate bat ere izango baita. Parte-hartzeak erakundeen arteko koordinazioa hobetzeko eta akordio eta konpromiso politikoak bilatzeko premia agerian uzten du, epe laburrera baino haratago. Epe luzerako prozesuak planteatzea da, osoki eta estrukturalki; beraz, legegintzaldi bat baino gehiagotara helduko den planifikazio estrategikoari ekin behar zaio. Parte-hartzearen erabilgarritasunaren aitortza nahitaezkoa da aldaketa horiek sortzeko, eta, beraz, beharrezkoa da horrek emaitzetan duen eragina azpimarratzea. Parte-hartzeak berarekin dakartza erabaki hobeak (aberatsagoak, justuagoak, anitzagoak, partekatuagoak, sortzaileagoak...), eta Administrazioaren eraginkortasuna hobetzen du. Ondo eginez gero, gainera, bozak ere erakartzen ditu. HERRITARRENTZAT Herritarren kasuan, parte-hartzeak hau dakarrela uste da:

- Garapen pertsonaleko esperientzia bat Prozesu parte-hartzaileek kezkak eta arazoak beste pertsona batzuekin partekatzea ahalbidetzen dute, eta, beraz, aberasgarriak dira. Era kooperatiboan lan egiteak aitzakiak bistaratzen ditu, eta, hari esker, "ergel" izateari uzten diogu (Quim Burgue jardunaldiko hizlariak azpimarratu zuen bezala). Abilezia pertsonalak eta sozialak garatzen laguntzen digu, entzuteko gaitasuna, enpatia edo komunikazio-gaitasuna esaterako, eta ezagutza berriak erdiesten, eta aldarrikapenetatik haratago eramaten gaitu, geure errealitatean erasateko borondatea zirriborratuz. Dena den, nabarmentzen dena da ez zaigula parte hartzen irakatsi, eta, horregatik, prestatu egin behar garela eta nola egiten den ikasi: zuk defendatzen duzuna gertatzeko zain egon gabe, eta jakinik zeure parte-hartzeak beste emaitza batera ailegatzeko balio izan duela. Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 48 de 181

Page 49: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

- Geure inguruan paper aktiboagoa jokatzea ahalbidetzen digu Lehenago aipatu dugun bezala, parte-hartzeak politiken subjektu pasibo izatetik subjektu aktibo izatera pasarazten gaitu (jarrera-aldaketa ahalbidetzen du). Entzunak izate hutsak, arazoen ebazpenean herritarren ahotsa eta papera aitortze hutsaren ondorioz, herritarrak gehiago inplikatzen dira eraikuntza kolektiboko proiektuetan, eta politikarekiko eta horretan diharduten pertsonenganako konfiantza berreskuratzen dute. Sinplifikatzen laguntzen duen "izaki sozialaren berreskurapeneko" prozesu horretan, publikoa denak paper erabakigarria du kultura-aldaketan. Jardunaldian parte hartu dutenek adierazten duten bezala, paradigma oso indibidualean gaude, eta beharrezkoa da kolektibismora itzultzea. Parte hartzeko motibazioa eta interesak dakar "hau ez dagokit niri" ideia aldatzea, eta "parte hartu nahi eza" nondik datorren ulertzea ere bai. Parte hartzeko, egiten duguna onuragarria dela sentitu beharra daukagu, zertaz den jakin, informazioa eta inguru argia izan. Parte-hartzea, beraz, hormak eraisteko aukera bat da, baina baita egungo lokartze-egoeratik ateratzeko aukera bat ere.

- Publikoa/kolektiboa denarekiko konpromisoa dakar berekin

Parte-hartzea indibidualismotik ateratzeko eta taldean pentsatzeko konpromiso, ahalegin gisa ulertzen badugu, parte-hartzeak erantzukizuna eta konpromisoa dakartza. Eskuordetze/segiziozaletasun-dinamika eten behar dugu, eta, hein batean, herriaren gobernagarritasuna geure gain hartu espazio publikoan jardutean. Espazio publikoa berreskuratzeak denbora, esfortzua eta dedikazioa ekarriko du, "lan estra", finean, baina baita galdutako balioak eta geure komunitatearen partaide izatearen sentimendua berreskuratzea ere.

ETA BAI ADMINISTRAZIOARENTZAT ETA BAI HERRITARRENTZAT, PARTE-HARTZEA DA

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 49 de 181

Page 50: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

3. GALDERA: Zer barne hartu behar du Liburu Zuriak praktikotasuna izateko?

Galdera honen xedea da Liburu Zuria prestatzean aintzat hartu beharreko edukien aurkibide bat lortzea, burutuko diren parte-hartzeko prozesuko hurrengo jardunaldietan ekiteko gaien gida bat ere izango dena, orobat. Edukiei dagokienez, jasotako ekarpenetatik hainbat puntu kritiko behin eta berriz ondorioztatzen dira, eta, beraz, Liburu Zurirako aurkibide zirriborro gisa plantea daitekeela uste da. Dena den, eta talde gehientzako aldamio komun hauetatik abiatuz, jasotako ezberdintasun zenbait ere azpimarratuko da. Zenbait ekarpenek azpimarratzen dute liburu hau praktiko egin dezaketen nolakotasunak definitzeko garrantzia, bai eduki horiek jasotzeko moduan (prozesuaren azken emaitzak aplikagarria eta ulergarria izan behar duela uste izanik); beste batzuek, aldiz, nabarmentzen dute Liburu Zuriaren parte-hartze prozesua bera izan behar den praktikoa eta ulergarria. Ze eduki izan behar du Liburu Zuri honek?

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 50 de 181

Page 51: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Jarraian, jardunaldian jasotako ekarpenei jarraikiz, Liburu Zurian jaso beharreko edukien eskema aurkezten da:

1. Liburu Zuriaren helburuen azalpena

2. Marko kontzeptuala: oinarri komun bat

3. Analisia eta prospektiba: hasi baino lehen, non gauden eta nora heldu nahi dugun.

4. Parte-hartzea: nork eta zertarako?

5. Zertan parte hartu: parte-hartzearen eremuak eta dimentsioak

6. Nola parte hartu: kanalak, espazioak, mekanismoak eta metodologiak.

7. Parte-hartzearen eraginak eta ondorioak eta aldaketa-prozesuak

8. Egiazki hasiera diren ondorioak: eta nik zer egin dezaket? Hainbat ekarpen bildu ziren puntu horietako bakoitzerako, puntu bakoitzean landu beharreko aspektu kritikoak agertzen zituztenak (definitzea, mugatzea, eraikitzea, ñabartzea...). Ekarpen horietan, eraikuntza partekatuko prozesu hauetan gertatu ohi diren bet-egiteak zein desadostasunak ageri dira.

1. Liburu Zuriaren helburuen azalpena

Atal honen xedea Demokrazia eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuri honen zergatia definitzea litzateke, zer lortu nahi den bere lanketa parte-hartzailearen bidez eta zein den haren planteamenduan dagoen apustu eta borondate politikoa: Euskadirako gobernatzeko eredu berri bat zirriborratzeko eta ezartzeko beharra, etorkizunik onenera bideratzen lagunduko diguna herritarren partea-hartzearen esentziaren bidez.

Europako testuinguruan eta parte-hartzearen esparruan, Europako hainbat erakundek (Batzordea, Komitea...) burututako lanean kokatu beharko litzateke, europar izaerako beste ekimen batzuekin lerrokatuz. Azpimarratu behar da haren praktikotasuna eta egoera eta espazio ezberdinetan moldatzeko eta aplikatzeko duen gaitasuna. Aplikatzekoa, erabiltzekoa eta jardun publikokoa izan behar du, eta ez da Administrazioarentzat soilik balio duen eta gidari den erreferentzia gisa planteatu behar. Halere, Administrazioak, arau gisa, Liburu Zurian jasotzen dena bere gain hartzeko konpromiso etikoa (eta baita legezkoa ere) hartu behar luke, edukiari eta formari dagokionean.

2. Marko kontzeptuala: oinarri komun bat

Atal honetan, beharrezkotzat jotzen da hurrengo kapituluen oinarriak ezarriko dituen marko kontzeptual bat zirriborratzea, oinarrizko kontzeptuak eta horien irismena definituz. Parte-

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 51 de 181

Page 52: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

hartzea zer den eta zer ez definitu behar da ahalik eta soilen, eta ahalik eta argien utziz zertaz

dihardugun eta zertaz ez. Atal honetan, interesgarritzat jo da dauden parte-hartzeko eredu ezberdinak zein diren jakin eta azaltzea, haren alde on eta txarrak (hainbat eragilerentzako inplikazioak, administrazioarentzat eta herritarrentzat, batez ere), eta parte-hartzetik sortzen diren balioak erakustea (etika, gardentasuna, konpromisoa, sormena...), berrikuntza sozialaren berezko balioak direnak. Parte-hartzeko ereduei dagokienean, adierazten da landu nahi den Liburu Zurian planteatzen den parte-hartzeko kontzeptuak zuzeneankanpo utz dezala erabakiak hartzea, kudeaketa partekatua. Gobernu parte-hartzaile baterantz jotzeko unea dela uste da (gobernu irekien prozesuetatik). Azkenik, azpimarratzen da, prozesu honetan zehar, gehiengo batzuetara iriste hutsak gutxieneko

akordioetan uzten gaituela batzuetan, eta positiboa dela kontsentsuaren edo izendatzaile komunaren bila jardutea, hori ez da aitzakia izan behar parte-hartzearen inguruan ikuspegi ausartenak biltzearen alde egiteko. Honela, marko teoriko partekatu argi batetik abiatzea aholkatzen da, ez soilik gehiengoak sentitutakoa biltzen duena, orobat bilatzen duena gutxiengoak, aniztasuna, parte-hartzeari buruzko teoria berriak barne hartzea, eta, era berean. aholkatzen da beharrezko baldintzei heltzea atal honetan parte-hartzea gerta dadin (borondatea, denbora, baliabideak, espazioak, kanalak, informazioa, eta abar).

1. Analisia eta prospektiba

Beharrezkoa da Liburu Zurian abiaburuko egoeraren analisia edo diagnosia sartzea (hasi baino

lehen, non gauden), Euskadin parte-hartzeak duen egungo argazkia biltzen duena: esperientzia berriak, Euskadin parte-hartzeak duen tradizioa (auzolana aipatzen da, esate baterako). Horretarako, AMIA bat egitea planteatzen da, parte-hartzearen indarrak eta ahuleziak biltzeaz gain, berau garatu ahal izateko mehatxuak eta aukerak ere aztertuko dituena, nora heldu nahi

dugun beti presente izanez. Interesgarritzat jotzen da diagnosi hori erreferentziazko praktiken analisi batekin osatzea (funtsezkoan, ez formari dagokionean soilik) toki-mailan zein nazioartean, arlo honetako artearen egoera hobeto ezagutzeko. Arrakasta izan duten esperientziak zein "porrotak" aztertzeko aukera ere planteatzen da.

2. Parte-hartzea: nork eta zertarako?

Atal honen izenburuak adierazten duen bezala, beharrezkoa da parte-hartzearen zergatia eta prozesu-mota hauetan pertsona bakoitzak hartzen duen inplikazioa definitzea. Bi parte-hartze mota nabarmentzen dira: Administrazioek bultzatutakoa eta herritarrek bultzatutakoa (autogestionatua). Biak artikulatu behar dira, batari edo besteari betoa jarri edo bata bestea baino gehiago baloratu gabe. Ideia honi loturik dago konpromisoak (errealak) hartzea eta parte-hartzeko prozesuei lotutako edo lotu gabeko erabakitzeko gaitasuna, partziala edo osoa. Parte-hartzeko prozesuen mugak eta mugaketak (zein diren, baldin badaude) eta parte-hartzeko parametroak eta joko-arauak definitzeko beharra ezein parte-hartzeko dinamika edo prozesu abiarazi baino lehen (are gehiago, parte-hartzea "egituratzea" bilatzen bada).

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 52 de 181

Page 53: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Parte-hartzeak, publikoa denaren ekarpen gisa ulertua, harekin dakartza bermatu eta bete beharreko eskubideak eta betebeharrak, eta eginkizunak, konpromisoak eta balioak hartzea. Marko horretan, beharrezkoa da parte-hartzearen eragileak identifikatzea, erakartzea, aktibatzea, artikulatzea... Parte-hartzearen bi jatorri horiek (Administrazioak sustatutakoa eta herritarrek sustatutakoa) parte-hartzeko bide ezberdinetara garamatzate, zeinetan eragileek (administrazioek, erakundeek, herritarrek) sustatzailearen zein parte-hartzailearen rola har baitezakete berdin-berdin, eta parte-hartzearen subjektu eta objektu izan daitezke aldi berean (parte-hartzeak eragile publikoak eta pribatuak bildu behar dituela ahantzi gabe, betiere). Jasotako ekarpen batzuek dikotomia horrek parte-hartzearen perbertsioren bat ekar dezakeela diote (eraikuntza partekatuaren eredu gisa ulertua), eta, honela, parte-hartzearen esparruan intereseko taldeak edo berariazko eragileak egoteari buruzko eztabaida irekitzen da (kasu zehatz bakoitzerako). Edonola ere, akordio zabala dago, batetik, aniztasunen (generoa, ezintasuna, sexua, immigrazioa...) presentzia bermatzeko beharraren inguruan, izan maila indibidualean zein kolektiboan (interes indibidualen eta/edo kolektiboen adierazgarri, ondasun komuna) eta parte-hartzeko prozesu osoan eta, bestetik, helburu argiak, betegarriak eta maila guztietan (diseinuaren fasea funtsezkoa da) emaitza neurgarriak izateko beharraren inguruan.

1. Zertan parte hartu Parte-hartzearen esparruei dagokienean, ez dago bertaratuen arteko adostasun argirik prozesu parte-hartzailearen edukia (edo objektua) zenbait esparrutara soilik mugatu behar izateari buruz (denari ekin dakioke parte-hartzetik?) Zenbait esparrutara mugatze posible hori argudiatua dago, zenbait kasutan, erreferentziatzat prozesuari edo erabaki-motari lotutako erabaki-maila hartuta, eta, besteetan, berarekin dakartzan jardueren izaeraren arabera ("estrategikoaren" eremuko parte-hartzearen derrigortasuna planteatuz, ez kudeaketaren eta burutzapen operatiboaren dimentsioan). Parte-hartzeak zein erabaki publikotan duen zentzua eta zeinetan ez erabakitzea litzateke, finean. Talde batzuetan esparruen zerrenda bat ere planteatzen da, interes orokorreko eta ondasun publikotzat hartuak, nahitaez partaidetuak behar luketenak (hirigintza, hiri-plangintza, berdintasuna eta osasuna, gaztaroa eta zahartzea, bizi osoko ikasketa, lana, ingurumena...) Dena den, parte-hartzearen inguruabarrei buruzko (haren irismena, helburua -kontsulta egitekoa, erabakitzekoa...-) argitasunaren garrantzia nabarmentzen da oro har, itxaropenak ez zapuzteko.

2. Nola parte hartu: Nola parte hartu galderari ekitea zer galderari ekitea bezain garrantzitsua da, eta horrelaxe islatzen dute parte-hartzaileen ekarpenek. Prozesu parte-hartzaileen kanal eta espazioen, mekanismo eta metodologien inguruan eztabaidatzea planteatzen da, egoera bakoitzaren abantailak eta desabantailak aztertuz. Azpimarratzen da toki-mailan zein lurralde-mailan garatzen diren prozesuei bideek erantzuna ematearen garrantzia, prozesuen eskalari lotutako berezitasunei erantzunez. Halaber, eta kanalei dagokienean, kanal presentzialak eta ez-presentzialak konbinatzeko beharra zirriborratzen da,

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 53 de 181

Page 54: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

gisa horretan parte-hartzaileak hautatzea ahalbidetuz. Irekiera horri eusteari dagokionean, aniztasunaren formatu egokiak planteatzea proposatzen da, denek eskuratu eta ulertzeko modukoak eta euren diseinuan aniztasuna barne hartzen dutenak (generoa, adina, soziala...) eta prozesuetan egitura arin batekin sustatzen direnak , burokraziarik sortzen ez duten administrazio-eskakizunik gabe. Metodologiei ekiterakoan, nola egin nabarmentzea proposatzen da, malgutasun eta hurbiltasunetik betiere, eta jada badauden kanal eta espazioak optimizatuz, metodologiaren garrantzia azpimarratuz, baina definitu gabe, galderei erantzutera iritsi gabe. Kontua ez da jarraibide zehatzak ematea, horiek sortzea baizik, egindakoa nabarmentzea eta prozesuak "kopiatzea" saihestea. Informazio-fluxuaren kudeaketa dinamikoa eta bi noranzkokoa (hizkuntza, terminologia komuna, plangintza, irisgarritasuna), era berean, bertaratuentzat, parte-hartzeko prozesuei sinesgarritasuna emateko giltzarrietako bat da.

1. Parte-hartzearen eraginak eta ondorioak eta aldaketa-prozesuak

Parte-hartzea prozesu gisa ulertzen badugu, haren eraginak eta ondorioak aintzat hartu behar ditugu, eta, beraz, komunikazioa, ebaluazioa, aitortza eta ikaskuntza giltzarri dira haren eragina baloratzeko. Komunikazio-esparruari dagokionean, egindako ekarpenetatik ohartzen gara parte-hartzearen garrantzia eta aitortza soziala nabarmendu beharraz, giltzarri gisa. Gai izan behar dugu lan kolektiboaren alderdi positiboak ikusteko, gure inguruko pertsonak eta eragileak informatzeko eta motibatzeko. Liburu Zuriak parte-hartzea herritarrengana helarazteko eta ilusioa pizteko mekanismoak bildu beharko ditu. Legezko zenbait alderdi sartzeak (babesa, segurtasuna...) eta Administrazioaren eta herritarren betebeharrak eta eskubideak zehazteak publikoa denaren balioa handitzen lagun dezakete. Nahitaezkotzat jotzen da parte-hartzeak sortzen ditueneraginen ebaluazioa eta neurketa lantzea. Horretarako, prozesua bere osotasunean neurtzeko adierazleak hartu eta/edo landu beharko dira (ez prozesuaren amaieran bakarrik), partaidetzako jarraipen-mekanismoak eta kontuak emateko mekanismoak ezarriz (egiazko gardentasuna). Epaitegi etikoaren edo sindikoaren figurak tresna baliagarriak izan daitezke horretarako, auto-eskakizunerako eta auto-ebaluaziorako neurriak hartzeko beharraz haratago.

Jardunaldiko ekarpenetan ikus daitekeen akordio nagusienetako bat parte-hartzea baloratzeko beharrarekin lotuta dago, ez haren emaitzengatik soilik, baita ikasprozesu gisa egiten duen ekarpenarengatik ere, zeinetan gure balioetatik gure jarrerak garatzen baititugu (ikasketaren esparru pertsonala), esparru komuneraino eramaten gaituztenak. Parte-hartzeak eragiten dituen aldaketa-prozesuak esparru pertsonalean, antolaketari buruzkoan eta sozialean gertatzen dira.Ikasketak "eseri eta entzun" egoeratik "nik erronka planteatzen dizut", "hemen gaude, banaiz, parte hartzen dut, ikasten dut" egoerara eramaten gaitu. Horretarako, funtsezkotzat jotzen da hezkuntza-eragileak (eskola, familia...) barne hartzea jakin dezaten eta ikaskuntza-prozesu honetan lagun gaitzaten (haurtzaroan zein helduaroan, erakunde- edo administrazio-mailan zein informalean eta komunitarioan). Parte hartzeko heztea (barne-antolaketa eta belaunaldi-arteko maila ezberdinetan) gaitzen eta ahalduntzen gaituzten entrenamenduko abilezia- eta prozesu-garapenean laguntzea da.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 54 de 181

Page 55: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Parte-hartzearen balioa ikaskuntza pertsonaleko eta irakaskuntza kolektiboko prozesu gisa, haren ordain emozionalak –bertaratu ziren batzuek aipatzen duten bezala– "herritar" bilakatzen gaitu "ergel" izateari uzteko. Parte-hartzea kultura demokratikoko funtsezko ardatzetako bat da. Baina parte-hartzaileen iritziz, aldaketa horiek egitura berriak behar dituzte, administratiboak bereziki, parte-hartzeari egokituak. "Parte-hartzea burokratizatzeko" beharraz ere jarduten da, herritar ororentzat ulergarri eta eskuragarri bilakatuz, sail-arteko, erakunde-arteko kooperazio-printzipioetan eta jarduera publikoa herritarren beharrizanetarako berrorientatzean finkatuz. Horretarako, barne-kudeaketako prozedurak eta jarraibideak aldatu bakarrik ez, administrazioaren barne-harremanetako parte-hartzea inokulatu ere egin beharko da, zilegitasuna eta erabakiak hartzeko ardura duten pertsonen konplizitatea bilatuz, informatzearen kulturatik kontuak ematera eramango gaituena, gutxienez.

3. Egiazki hasiera diren ondorioak: eta nik zer egin dezaket? Liburua ixteko, proposatzen du hurrengo urratsen zerrenda bat lantzea, berau lantzen parte hartu duten pertsonak eta erakundeak konprometituko dituena eta abiarazitako prozesuari jarduera zehatzen bidez jarraitutasuna emango dietena. Landu litezkeen zenbait jarduera planteatzen dira, berau betetzeko epeak (epe laburrera eta ertainera) eta nahikoa baliabide ezarriz:

- Herritarren lantaldeak eta/edo herritarren ekimenak bultzatzea kritikotzat jotzen diren esparruetan hedadura duten 4-5 proiektu-pilotu martxan jarriz (gazteak, droga-mendekotasuna, lokalak, komunikabideak...) eta horien lanketan lagunduz.

- Dekalogo bat lantzea: zer da, zertarako da, eta, batez ere, zertara konprometitzen gaitu berariaz.

- Euskal Herrian parte-hartzearen inguruko kulturari eta jakituriari buruzko ikerketa aplikatuko azterketa bat martxan jartzea (zein jardunbide egoki dugun eta zertan hobe dezakegun).

- Liburu Zuriaren edukiei buruzko barne-prestakuntzako prozesu bat Herri Administrazioko langileen artean (teknikariak eta politikariak), bertan jasotakoa errealitate bihurtuko duen kultura-aldaketa bat ahalbidetzen duena.

- Euskal herritarren parte-hartzea sustatzeko komunikazio-estrategiak eta biltze/aktibazio-estrategiak.

- Euskadirako parte-hartzearen ibilbide-orri bat lantzea, Legebiltzarrean aurkeztuko dena eta denboran iraungo duen akordio politiko eta instituzional baten sorburu izango diren adostasun politikoak bilduko dituena (parte-hartzea "gotortzea" eta alderdikeriazko borrokatik ateratzea).

- Parte-hartzea erraztuko duten baliabideak identifikatzea eta publikoaren eskura jartzea. - Parte-hartzea arautzea parte-hartzeari buruzko araudia onartuz. - Hezkuntzaren esparrurako proposamen didaktikoak (eskolatik hasi beharra dugu) eta

kurrikulumean sartzea. - Kontsulta izaerako organoen ordenazioa eta funtzionamendua berrikustea berau

birmoldatzeko.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 55 de 181

Page 56: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Nola landu behar dugu Liburu Zuri honen prestaketa praktiko gerta dadin? Atal honetan, eta azken emaitzari aipamen eginez, Liburu Zuriaren idazketan sar daitezkeen elementuak iradokitzen dira izaera praktikoagoa izan dezan, eta Liburuaren alderdi teorikoenean lantzen denarekin koherentzian baloratu beharko da berau sartzea. Azpimarratzekoak:

x Termino-giltzarrien glosario bat, hizkuntza komun eta zuzenekoa. x Erreminta-kutxa bat, ez jarraitu beharreko eredu bat emateko, baizik eta ikusten

laguntzeko eta hauek barne hartzeko balio duena: o Ikaskuntzak o Prozesu bat kalitatezkoa izateko orientazio-irizpideak: prozesu

ezberdinetarako, denbora egokiak, eman beharreko informazioa, beharrezko masa kritikoa...

o Jardun onei lotutako metodologiak x Bibliografia-erreferentziak, testu nagusiaren trinkotzea saihestuz x Adierazle bisualak euskarri publiko batean x Liburua aldakorra izan daiteke? Birpasa dadila, alda dadila... ez dadila itxia izan. x Esperientziak edo parte-hartzeko forma berriak sartu

Prozesuari dagokionez (nola egingo dugu praktiko, ulergarri eta eskuragarri?), jarduketa hauek iradokitzen dira:

- "Besteak" sartzea: eragileen eta ikuspegien aniztasuna, eztabaida herritarrei eta parte hartu ohi ez duten pertsonei irekitzea. Partea-hartzeak plurala izan behar du.

- Prozesuan egon behar duten eragileak identifikatzea. Egon behar duten eragile guztiak daude? Aniztasun eta konplexutasun soziala ordezkatua egon dadila.

- Prozesuaren kronograma eta haren mugarri nagusiak ekartzea eta komunikazioa trinkotzea prozesuan zehar.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 56 de 181

Page 57: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Bigarren jardunaldiko ekarpenak

DEMOKRAZIARI ETA HERRITARREN PARTE-HARTZEARI BURUZKO

EUSKADIKO LIBURU ZURIRANTZ

PROZESUAREN 2. JARDUNALDIKO ONDORIOAK

VITORIA-GASTEIZ, 2014KO MARTXOAK 21

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 57 de 181

Page 58: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Sarrera 2014ko martxoaren 21ean izan genuen demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko Euskadiko Liburu Zuria eraikitzeko herritarrekin batera lantzen ari garen parte-hartze prozesuko bigarren jardunaldia, joan zen abenduaren 18an Bilbon hasitako Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuria eraikitzeko prozesu partekatuan aurrera egiteko xedearekin. Bigarren jardunaldi hau Gasteizen izan zen, Udalarekin elkarlanean, eta 80 eragile baino gehiagok hartu zuten parte: pertsonak, herritarren erakundeetatik zetozenak, herritarren parte-hartzean adituak eta erakunde publikoak. Baina, oraingoan, Gasteiz hiriko elkarte-sarearen presentzia handia nabarmendu nahi dugu, izan ere, bai saio nagusian eta bai parte-hartzearen inguruan sortu ziren hainbat eztabaidatan hartu baitzuten parte. Lehenik, jardunaldiari hasiera emateko, sarrera labur bat eskaini zen Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuri hau egitearekin lortu nahi diren helburuak gai hartuta, izan ere, 2013ko abenduan prozesuaren sustapen saioa egin zenean adierazi zen bezala (ikus 1. jardunaldiko ondorioen dokumentua), Euskadiren eraikitze demokratikoan aurrera egitea ekarriko du horrek, herritarren parte-hartzea kudeaketa publikoan txertatzea ahalbidetuko baitu hainbat helbururekin: gobernuak sendotzea, politika publikoak zilegitzea, gizarte pluraltasuna sustatzea, gizarte interesak agenda publikora gehitzen laguntzea, bizitza publikoa antolatzeko prozesuetan herritarrak inplikaraztea, eta gizarte zibilaren eginkizuna indartzea. Gizarteek ez dute, gaur egun, gogoeta kolektiboa eta beren potentzialaren erabilera etengabe praktikatzea beste aukerarik, ikuspegi partekatu baten bitartez, herritarren komunitatea giza aurrerabide iraungarri baten alde elkartzeko. Ondoren, prozesua deskribatu zen, zeina kanpoko eragileekin batera ari baita garatzen berariazko saio hauen bitartez; hala, joan zen abenduko lehen jardunaldian plazaratutako gai espezifikoak ari dira jorratzen, beharrezkoa ikusten baita esandako gaien gainean eztabaidatzea. Gainera, iruzkinak egin ziren hainbat mailatan eta paraleloki garatzen ari diren beste prozesu batzuez, non euskal gizarteko hainbat kolektibo ari baitira parte hartzen. Kolektibo horien ekarpenak oso garrantzizkoak jotzen dira prozesu honetan zehar lortzen ari garen emaitzak finkatzeko (kolektiboen ondorioen dokumentua). Ildo horretan, topaketak egin dira –edo egingo dira– gazteekin, adineko pertsonekin, ahalmen-urritasuna dutenekin, etorkinekin, eta beste hainbat kolektiborekin. Hortik lortzen diren emaitzak ere eraiki nahi dugun Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zurian jasoko dira.

Administrazioaren konpromisoak

Lehen saioan, Josu Erkoreka sailburuak aipatu zuen arduradun politikoek, abiapuntuko baldintza gisa, konpromiso argia dutela prozesu honekin, eta, zentzu horretan, Eusko

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 58 de 181

Page 59: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Jaurlaritzak konpromiso zalantza gabea duela adierazi zuen demokrazian eta herritarren parte-hartzean sakontzeko, eraberritze politikoa xede duen prozesu bat aurrera eramanez eta elkarrizketa eta gardentasun printzipioak biziberrituz. Herritarrekiko elkarrizketa prozesu hori beharrezkoa da arazoei ekiteko, entzuteko, eta soluzioak partekatzeko; gardentasuna ere premiazkoa izango da herritarrek, uneoro, politika publikoei buruzko informazioa izan dezaten, autokritikatik eta apaltasunetik abiatuta, etengabe hobetzeko espirituarekin. Azken batean, prozesu honen bidez, erreferentzia-esparru bat sortu nahi da Euskadirako gobernantza-eredu berri bat bultzatzeko, mobilizatzeko eta garatzeko.

Lehen jardunaldiko ondorioen dokumentuan Eusko Jaurlaritzari behin eta berriro eskatu zitzaionez azal zitzala garbi zein diren bere gain hartzen dituen konpromisoak Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuri hau prestatzean, bai hasitako prozesuari dagokionez eta bai berorretatik lortzen diren emaitzen erabilgarritasunari buruz, instituzioen aldetik, Eusko Jaurlaritzak prozesu honetan bere egiten dituen konpromisoak aurkeztu ziren, hau da, hainbat maila eta esparrutan garatzen ari den ekimen honekiko duen inplikazioa. Hona zein diren konpromiso horiek:

Konpromiso-esparru partekatu batetik

Prozesu parte-hartzaile inklusibo bat gauzatzea, hainbat interesetako pertsona eta taldeen proposamenei harrera egiteko dinamikak eta kanalak aurreikusiko dituena

Gardena, gaiari buruzko adostasunak eta desadostasunak leialki islatuko dituena, baita lortzeko behar diren baliabideak ere

Eskuragarria, ondorioztatzen den informazioa herritarrek ulertzeko moduan hurbilduko duena

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 59 de 181

Page 60: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Gainera, ondorengo joko-arauak erabaki dira prozesuan zehar aplika daitezen:

Eragileen arteko lankidetza bultzatuko duena; helburu bera duten artekariez baliaturik, kanalak eta bitartekoak erabiliko ditu ahalik eta kolektibo gehienetara heltzeko, ahalegin eta bitarteko bikoiztasunak ekidinez eta funtsezkoak ez diren aurrekontu-baliabideen kontsumoa saihestuz

Berritzailea, metodologia eta bide berriak erabiliko dituena kolektibo desberdinen sentsibilitateak, iritziak eta ikuspegiak jasotzea errazteko

Jaurlaritzaren lidergo politikoarekin , Liburu Zuria gizartearen aurrean aurkeztea konpromisoaren erakusgarri ez ezik, eztabaidarako akuilu izan dadin, eta erakunde guztiek aintzat har dezaten.

Konprometitua, adostasun zabala lortzen duten eta beren garapena bermatzeko tresna arautuak behar dituzten gaiak arau-proposamen bihurtzeko. Bereziki, Euskal Administrazio Publikoaren Lege Aurreproiektuaren prestakuntzarekin bat etorririk, hainbat konpromiso hartuko dira aurreproiektu horretan, herritarren parte-hartze eskubideen aitortza, sustapen-neurriak, eta parte-hartze prozesuen eraginkortasuna bermatuko duten oinarrizko hainbat tresna aintzat hartuko dituztenak.

Eredugarria, parte-hartze prozesuaren jardunbide egoki gisa balioko duena, bere eraginkortasunagatik eta herritarrekiko sortze prozesu baten oinarrizko printzipioei erakusten dien errespetuagatik

Esperimentala, esperientzia berritzaileak abian jarriko dituena, gure kultura demokratikoan berriak izan daitezkeen eta parte-hartzea errazteko beste formula batzuk esperimentatzea ahalbidetuko duten bizpahiru proiektu piloturen bitartez

Jarraitasun bokazioa duena, Administrazioan gai publikoak kudeatzeko modu

berri bat –herritarrekiko lankidetza– txertatzen saiatzeko

Denboran iraungo duena, eta enplegatu eta zuzendari publikoak ere inplikatuko dituena, haien ikuspegia jaso eta aldaketarako motor lana egin dezan, gaur egun prozeduran gehiegi zentratuta dagoen Administrazioa herritarrengana orienta dadin.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 60 de 181

Page 61: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Jardunaldian jorratzeko gaiak eta metodologia

Bigarren jardunaldi honetan, lehen jardunaldian jasota zeuden baina gehiago sakontzeko premia zuten zenbait alderdi jorratu ziren, hala nola:

x Parte-hartzearen eta erabakiaren arteko lotura maila. Zenbateraino dago parte-hartzea erabakiarekin lotuta?

x Kalitateko parte-hartze prozesuak garatzeko kanalak eta metodologiak. Zeintzuk bai? Zeintzuk ez? Norentzat, eta noiz?

Coach and Play enpresak jardunaldirako berariaz diseinatutako metodologia baten bitartez (BEGITHINK), jorratu beharreko gai bakoitzaren inguruko zenbait baieztapen bitarteko gisa erabilita, esparru bakoitzera hurbiltzeko balio zezaketen argudioak eta posturak kolektiboki aztertzen eta sortzen saiatu ziren; zehaztapenetara heltzeko elkarrizketak lotzeko ahaleginak ere egin ziren, gai bakoitzaren formulazioa begirada eta sentsibilitate desberdinen ikuspegitik egiten saiatuz. Ondorengo eskeman ikus daitezke saioan jorratu ziren esparru bakoitzerako egindako baieztapenak eta haietako bakoitzerako aurreikusi ziren begirada desberdinak:

JOKO-ESPARRUA

Ekarpen guztiak onartuko dira eta bide emango zaie

(adibidez, demokrazia parte-hartzailetik harago

doazen ekarpenak)

Baina prozesuaren helburua (Liburu Zuria) gobernu-ekintzarako

konpromisoak hartzea da

Eusko Jaurlaritzak sustatutako Liburu Zuria da, baina Euskadirako

Liburu Zuria izan nahi du (gutxienekoak jasoko dituena, ereduetatik

harago)

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 61 de 181

Page 62: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

1. Parte-hartzearen eta erabakiaren arteko lotura maila Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuriaren 2. jardunaldian eztabaidatutako lehenengo eduki-ardatza izan zen zenbateraino dagoen edo egon behar duen parte-hartzeak hura motibatu duten arazoei buruz erabakitzeko ahalmenari lotuta. Horretarako, ondorengo baieztapenen inguruan lan egin zen: ¾ Sustatzailearentzat loteslea ez den parte-hartze prozesu edo momentu oro iruzur bat

da

¾ Herritarren parte-hartze arduratsurako gaitasun pertsonalik ez izateak zaildu egiten

du prozesuak lotesleak izatea

¾ Parte-hartze momentuak edo prozesuak jorratzen duen arazoaren izaeraren arabera,

parte-hartzea loteslea izan daiteke edo ez

Paragrafo honetan jasotako ekarpenak ondorengo hauek dira: Parte-hartzeak loteslea izan behar al du? Adostasun zabal bat dago dioena herritarren parte-hartzeak, loteslea izan baino gehiago, eragina izan behar duela gobernu-ekintzan. Alegia, motibatu duen xederako erabilgarri izan behar du. Prozesuaren sustatzailearen papera nabarmendu da, berak erabaki eta komunikatu behar baitu parte-hartze prozesuaren hasieran, zer irismen eta eragin izango

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 62 de 181

Page 63: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

duen azkeneko erabakian. Hau da, kontsultaren xedea erabaki bat hartzea baldin bada, parte-hartzeak loteslea izan beharko du, baina beti ez da beharrezkoa baldintza hori parte-hartzeak balioa izan dezan eta herritarren iritzia kontuan hartua izan dadin. Zentzu horretan, ezinbestekoa jotzen da beharrezko informazioa prozesuaren eskura jartzea, arrakastarako lehen urrats gisa. Hasieratik esperantzak doitzea eta behar bezainbeste informazio izatea elementu giltzarriak dira herritarrek beren gain har dezaten parte-hartzeari estu lotuta doan erantzukizuna. Erantzukizun partekatuaren ideia horretatik, nabarmendu nahi izan da, orobat, parte-hartzeak bere mugak izan ditzakeela, pertsona guztiak ez baitira gai sentitzen (edo ez daude prestaturik) zenbait gairi buruz erabakiak hartzeko (edo iritzia emateko). Kasu horretan, parte-hartzearen kalitateak eta kantitateak zuzeneko eragina izan dezake berorren kalitatean, eta hortaz, kontuan hartu beharko da. Baina, zer da «herritarren iritzia kontuan hartzea»? Onarturik erabateko lotura ez dela ezinbesteko baldintza parte-hartze prozesu batean, nahitaezkoa jotzen da, aldiz, parte-hartze prozesu orotan sustatzaileak minimoen konpromiso bat hartzea parte hartzera deitzen dituen pertsonekin. Konpromiso hori, lehenik, soluzio partekatuak sortzeko herritarren parte-hartzeak duen balioa aitortzean oinarrituko da, inor kanpoan utzi gabe ezagutza espezifikoak ez dituelako edo desiragarriak liratekeen gaitasunak falta zaizkiolako. Entzuteko gaitasuna ere, egiaz entzuteko jarrera gisa ulertuta, ezinbesteko aldez aurreko urratsa da. Behin prozesua hasita denean, beharrezkoa da aitortzea bertan jasotako ekarpenen balioa eta ekarpen horiek parte-hartzearen xedearen inguruko lan-lerroak markatzeko balio behar dute. Gainera, premiazkoa izango da prozesuaren emaitzak berriro herritarrei jakinaraztea, eta adierazi beharko da zer gaik izango duten zuzeneko eragina azken erabakian (eta zergatik) eta zein izan diren atzera bota direnak (eta zergatik). Botere publikoek egiten duten parte-hartze prozesuen erabilera txarrari buruzko pertzepzioa –egiazkoa izan edo ez– eta parte-hartzea aintzat hartu izan ez den hainbat prozesuren inguruan sortutako konfiantza eza eta frustrazioa direla eta (esperantzak egoki kudeatu ez zirelako, gaizki jakinarazi zirelako edota erabilera txarraren eraginez), guztiz premiazkoa da, ezinbestean, konpromisoa hartzea eta hasieratik zehaztea zer nolako eragina izango duen parte-hartze prozesuak erabakiak hartzeko orduan. Prestatuta al gaude parte hartzeko? Prestatuta al gaude gure erabakiek espazio publikoan benetako eragina izan dezaten? Nahi dugu, badezakegu, badakigu?

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 63 de 181

Page 64: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Erabakiak hartzeko espazioak eraldatzeko xedez parte-hartzea palanka gisa erabiltzeko ahalmenei, gaitasunei eta desioei buruz jasotako ekarpenek herritarrei ez ezik, Administrazioari ere egiten diote erreferentzia.

1. Pertsonak / Herritarrak Lehenik azpimarratu da pertsona guztiek dutela nahikoa «zentzu komun» eta ez dela titulurik edo prestakuntza teknikorik behar parte hartu ahal izateko: hortaz, mundu guztiak du «parte hartzeko gaitasuna», izan ere, neurri batean, pertsona batek prozesu batekiko duen interesak markatzen baitu gaitasun hori. Alegia, informatu den eta prozesuan parte hartzen duen pertsona orok (trebezia handiagoarekin edo eskasagoarekin) adierazten du iritzia eman nahi duela, informazioa nahi duela eta, erantzukizunetik, erantzun kolektibo baten parte izan nahi duela. Borondateak, kasu hauetan, garrantzi handiagoa du gaitasunak baino. Onartu badaiteke ere badirela zenbait gai aldez aurreko ezagutza espezializatua eska dezaketenak, parte hartu duten pertsonek irizten diote berariazko ezagutza hori duten pertsonei galdetuta prozesu batean lor genitzakeen «erantzun onetatik» harago, azken emaitza askotarikoagoa eta konpondu nahi den arazora hobeto egokitua izango litzatekeela parte-hartzea orokorra baldin bada eta ikuspegiak zabalagotzen badira. Nahiz eta jendea ados dagoen «parte hartzen ikasi» beharra dagoela eta onartzen den herritarrei mota honetako prozesuetan esperientzia falta zaiela (eta, batzuetan, mendekotasunak dituztela), azpimarratu da, kasu askotan, herritarren gaitasun eta ahalmen eskasia banderatzat erabili izan dela erabaki publikoak hartzerakoan herritarren ikuspegia gehitzea ez sustatzeko. Beste batzuetan, herritarrak eurak izan dira, nolabait, beren buruari parte hartzeko langak jarri dizkiotenak, uste izan dutelako ez dituztela horretarako beharrezkoak jotzen dituzten ezagutzak, edota ez daudela behar bezala gaituta erabakiak hartzeko; horregatik erakundeen eta intereseko taldeen esku utzi dituzte haiengan eragina duten hainbat erabaki. Hori dela eta herritarren pasibotasun sentsazio bat zabaldu da eta pertsona askok iskin egiten diote espazio komunaren eraldaketan dagokien rolari eta, gehienez ere, beren ahotsa edo iritzia entzuna izatea besterik ez dute bilatzen. Baina herritarrak oso kapaz dira eragin handiko aktore politiko izateko, guztiok baikara «bizikidetzan aditu»: nahiz eta, behin baino gehiagotan, ez den erraza izaten posturak bateratzea eta interesak elkartzea; arazoak guregan eragina badu, gaitasunez erantzungo dugu guztiok.

1. Sustatzaile papera: administrazioak Parte-hartze prozesu bati ekin aurretik, garrantzitsua da Administrazioek horretan sinestea. Hau da, parte-hartzeak diseinua eta politika publikoaren talka hobetu ditzakeela sinestea. Gainera, prozesua sustatzen duten pertsonek zehaztu behar dute zer

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 64 de 181

Page 65: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

konpromiso hartzen duten prozesua sustatzean, haien borondatea faktore erabakigarria izango baita hura ondo atera dadin. Ez dago ukatzerik herritarren parte-hartzeak beldurrak eta zalantzak eragiten dituela Administrazioan. Parte-hartzearen aurkako erresistentzia natural bat dago, konplexuago egiten baititu plangintzak eta erabakiak hartzeko prozesuak. Askotan ulertzen da parte-hartzeak berarekin dakarrela botere politikoa herritarren esku uztea, baina, oinarrian, botereen batuketa baizik ez da gertatzen. Bestalde, parte-hartze prozesu batek lidergoa eskatzen du. Ardura nagusia prozesua sustatzen duenarena da, eta ez parte hartzera deituarena, beraz, beharrezkoa ikusten da ideia sendoak dituzten liderrak izatea, parte hartzera motibatzen dutenak onartze borondatetik abiatuta eta gaitasun kritikoarekin. Horretarako, ezinbestekoa da politikariek prozesuetan gehiago parte hartzea, lehen eskutik ezagutu ditzaten herritarren iritziak eta ikuspegiak eta, entzuteaz gainera, haien garapenerako oztoporik jar ez dezaten. Administrazioak nahi baldin badu herritarrek parte-hartzea mezu hori helarazi beharra dauka (eta, askotan, esaten dena egiteak erakusten du ematen zaion garrantzia). Parte hartu duten pertsonei prozesuari buruz ematen zaien itzulerako informazioa eta haien parte-hartzeak prozesuaren azken emaitzan izan duen eragina ere erabakigarriak dira. Administrazioak ezin du ametitu herritarrek ikustea politika mailan «interesatzen ez denean», prozesutik ateratzen dena «moztu» egiten dela, kasu horretan argi geratuko baita ez dela inoiz gauzak eraldatzeko egiazko borondaterik egon. Azkenik, nabarmendu da askotan hitz egiten dela herritarren gaitasun faltaz eta aitzakia gisa erabiltzen dela parte-hartze prozesuak ez artikulatzeko. Baina, zer esan politikarien gaitasunaz? Ezinbestekoa da erantzukizun publikoa duten pertsonak ongi prestatuta egotea eta behar diren gaitasunak edukitzea parte-hartze prozesuak eraginkortasunez eta modu iraungarrian sustatzeko eta bultzatzeko.

Beraz, bi kasuetan, bai herritarren eta bai politikarien mailan, hiru dimentsiotan lan egin behar da: jakitea, nahi izatea eta ahal izatea. Zeinahi parte-hartze prozesuren bizkarrezurra jarrera izango da, hau da, lankidetzara eta ateratzen den emaitzetara irekita egongo den jarrera. Gaitasunak parte hartu ahala hartzen dira, beharrezkoak baitira prozesu hauek garatzeko (garrantzitsuagoak dira entzuteko gaitasunarekin, negoziaketarekin, eta abar, zerikusia dutenak, gaitasun teknikoak baino), betiere ideia honetatik abiatuta: «ikasteko eta irakasteko intentzioa dagoenean ikasten dugu». Nolanahi ere, «jakite, nahi izate eta ahal izatetik» harago, badira zenbait faktore baldintzatzaile parte-hartze prozesuaren kalitatean eta, hortaz, berorri itsatsirik doan lotura mailan zuzeneko eragina dutenak eta, beraz, kontuan hartu beharko direnak:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 65 de 181

Page 66: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

ͻ Asperdura eta desilusioa emaitzetan eraginik izan ez delako. ͻ Beharrezkoa da azaltzea zergatik, nola eta zertarako den parte-hartzea («iruzur» sentsazioa ekiditeko era bakarra da). Informazioa lortzeko bakarrik den, soluzio partekatu batera heldu nahi den, erabaki bat hartu nahi den… ͻ Joko-arauak ezagutu behar dira prozesuaren aurretik (eta hasieratik). ͻ Zergatik ez suspertu eta motibatu parte-hartzea, enpresa pribatuak egiten duen bezala (pizgarri edo oparien bidez).

ͻ Parte-hartzeak azalpen argiak eta zehatzak ematea eskatzen du: interesak, zer nahi den, ondorioak... Hori da erarik onena prozesuaren sustatzaileak informazioa manipulatzea eragozteko edo prozesuaren beraren manipulazioa ekiditeko.

ͻ Parte-hartzea sustatzeko edukiak egokitu behar dira: erabakia ez dute adituek soilik hartu behar, horregatik hainbat modu garatu behar dira herritarrek gai teknikoetan parte hartu ahal izan dezaten (ez dira berdinak herritarrentzat egindako dokumentu bat eta txosten tekniko bat, arreta berezia eskaini behar zaie itzulpenei...). ͻ Informazioa beharrezkoa da (argia, eskuragarria, baliabideak, mekanismoak...), baina ez herritarrak «intoxikatu» arterainokoa. Informazio faltak ezgai egiten gaitu, baina informazio gehiegik ere bai.

Parte hartu aurretik: esperantzak, informazioa eta gardentasuna

ͻ Lotura maila parte-hartze mailaren eta haren kalitatearen mende egongo da. Bi elementu horiek, neurri batean, zilegitasuna ematen diote azken emaitzari. ͻ Prozesuak kontuan eduki behar du aniztasuna bere diseinuan, hizkeran, gaietan,… ͻ Parte-hartzean zenbat eta aniztasun handiagoa izan, are handiagoa prozesuan ere. ͻ Askotarikotasuna da oinarrizko printzipioa eta ez da lortzen intereseko taldeetara mugatuz, antolatu gabeko herritarrek ere eduki behar dituzte parte hartzeko bideak. ͻ Belaunaldien arteko desberdintasunak, kultura artekoak,... beharrezkoak dira proiektuetarako, inklusiboak izan behar baitute (kolektiboak identifikatu behar dira) ͻ Gizarte geruza guztiek parte hartzen duten aztertu behar litzateke (zergatik bai eta zergatik ez) eta horrek proiektuei eransten dien konplexutasuna balioetsi, eta urardotzeko arriskua. ͻ Parte hartzen parte hartuz ikasten da: «ni»tik «gu»ra igaro behar da, interes erkidearen ikuspegira.

Nork parte hartu

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 66 de 181

Page 67: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Azkenik, nabarmendu da kudeaketa publikora herritarren ikuspegia gehitzearen azken helburua adostasunak eta soluzio partekatuak bilatzea izan behar duela. Parte-hartzea borondate on eta zintzotasun kontua da, akordiora iristeko gogoarena, aberasteko modu bat. Prozesuek, hortaz, ez dute «ideia baten bozgorailu» izan behar, baizik eta, errespetutik eta desberdintasuna onartzetik abiatuta, eraikitzeko mekanismo bat, interesak adostu eta mugak gainditzeko (hori da parte-hartzearen bertutea, ez gehiengoak).

ͻ Prozesuaren liderra Administrazioa baldin bada, hark bermatu behar ditu mekanismoak parte-hartze inklusibo bat sustatzeko, diseinutik hasita. ͻ Prozesuaren diseinua nolakoa den, zenbait pertsona «ezgai» bihur daitezke, edo ezingo dute parte hartu gutxieneko berme batekin. ͻ Lotura maila prozesua diseinatzen den unetik erabaki behar da, eta hasieratik azaldu behar dira bai prozesuaren faseak eta bai emaitzaren eragina. Parte hartzeko prozesu orok hasiera eta amaiera argiak eduki behar ditu. ͻ Prozesuak hainbat fasetan plantea daitezke: lehen fasean iritzi guztiak hartuko dira kontuan, eta bigarren batean erabaki teknikoagoak hartuko dira (beraz, gaitasun desberdinak daude batean eta bestean). Nolanahi ere, prozesuak ez badu abian jartzen denetik parte-hartzea bermatzen ez da baliozkoa izango. ͻ Zuzeneko lotura egon behar du «nola» eta helburuaren (zer) artean. Erreferenduma ez da izango tresna bakarra. ͻ Orain existitzen diren kanalak ez dira herritar askorengana iristen. Pertsona guztiek dituzte ideia onak, arazoa da nola identifikatu eta garatu ideia horiek ekintza bihur daitezen. ͻ Arazoa ez dago gaitasunean, baizik eta nola parte hartzen dugun: guztiok dakigu eta egin ditzakegu ekarpenak

Nola parte hartu

ͻ Hasteko, ongi planteatu behar da prozesuaren zergatia (adibidez, lege bat egiteko den, edo kontsulta bat egiteko).

ͻ Edozer gaitan egon behar litzateke parte hartzeko aukera, nahiz eta egon daitezkeen egin behar ez diren kontsultak. ͻ Helburuak, gaiak eta prozesua elementu erabakigarriak dira lotura maila zehazteko. ͻ Parte-hartzea ez da helburu bat, bitarteko bat da. Herritarren parte-hartzea proposatzeko unea gaiaren eta prozesu motaren mendean egongo da.

Zertan eta zertarako parte hartu

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 67 de 181

Page 68: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Horretarako, bi elementu giltzarri daude: hezi/ikasi eta egin. Hezi eta ikasi zeren adostasun bilaketa horrek (negoziaketa) gaitasun batzuk eta ikuspegi bat eskatzen baititu (herritartasuna norabide bikoitzetik eraikitzen da), horregatik azpimarratzen da parte-hartze prozesuek hezitzaileak izan behar dutela: ez da ahaztu behar hezkuntza dela parte-hartze arduratsuaren oinarria. Eta «egin», zeren azturak eta ohiturak, hau da, kultura, ekintzatik jaiotzen baitira. Parte-hartze kultura duen gizarte bat eraiki nahi badugu, beharrezkoa da «parte-hartze hori egitea, gauzatzea». Kultura aldaketa horrekin batera, arauak ere aldatu egin beharko dira, eta garatzen den erregelamendu berriak, sostengatu ez ezik, sustatu egin beharko du politika publikoetan parte hartzea.

2. Kalitateko parte-hartze prozesuak garatzeko kanalak eta metodologiak Jardunaldiko bigarren eduki-blokea «nola» parte hartu galderan eta kanalek eta metodologiek prozesuen kalitatean izan dezaketen eraginean zentratu zen. Horretarako, hiru baieztapenen inguruan eztabaidatu zen: ¾ Ekimen publikotik sortzen diren parte-hartze prozesu formalak erreminta baliagarriak

eta eraginkorrak dira gobernantza inklusiborako

¾ Gizarte sareak dira tresnarik erabilgarrienak XXI. mendean herritarren parte-hartzea

artikulatzeko

¾ Lehentasuna dute herritarren ekimenak (banakakoak zein taldekoak)

Administrazioarekin konektatzen dituzten euskarriek

Qué supone / aporta la participación

Corresponsabilidad

DiversidadCercanía

Posicionamiento Conflicto

AperturaEmpoderamiento

Complejidad

Miedo

Credibilidad

Confianza

Convivencia

Crítica

Transparencia

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 68 de 181

Page 69: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Jarraian, jasotako ekarpen nagusiak aurkezten dira: Ekimen publikotik sortzen diren parte-hartze prozesu formalak erreminta baliagarriak eta eraginkorrak al dira gobernantza inklusiborako? Jardunaldira etorri diren pertsonek nabarmendu dute zenbait kontzeptu zehaztu eta argitu behar direla lehenbizi, hala nola «ekimen publikoa», «ekimen formala» eta «gobernantza inklusiboa».

Zer da ekimen publikoa? Azpimarratu da ez direla gauza bera ekimen publikoa (izaera edo xede publikoa duena) eta Administrazio Publikoek sustatutako ekimena. Nahasmen horrek, «publikoa» dena zuzenean administrazioekin lotzeak, eragin kaltegarria du parte-hartzea ulertzeko moduan. Zer da ekimen formala? Formala egituratu gisa uler daiteke, baina instituzioen esparruarekin zerikusia duten prozesuei ere formalak deitzen zaie. Halaber, formal hitzarekin programa bat zorrotz betetzea adierazi nahi bada, batzuetan pentsa daiteke «itxurak egiteko» modu bat dela (alegia, ez dagoela egiazko borondaterik gai publikoak herritarrek parte hartuz kudeatzeko). Zer da gobernantza inklusiboa? Gobernantza inklusiboa diogunean, izatez, errepikatzen ari gara, gobernantza izateko inklusiboa izan behar baitu. Beste kontu bat da parte-hartzea, gaur egun esparru askotan formulatuta dagoen bezala, sektore kasik elitista batera mugatzen dela (izaera esklusiboa du, ez inklusiboa, eta hortaz herritarren erabateko parte-hartzea ez da sekula benetakoa izan). Azpimarratu da parte-hartzeari buruzko eztabaidan askotan ateratzen dela hizpidera gobernantza (inklusiboa), baina oraindik ez garela goragoko fase horretara iritsi. Joko-arauak zehaztea falta da (bai Administrazioaren eta bai herritarren aldetik), eta aldaketa sustatzea hiru mailatan: pertsonalean, antolakuntza mailan eta gizartean.

Esanahi partekatuen esparru bat eraiki beharra behin nabarmendu ostean, Administrazioek sustatutako prozesuen erabilgarritasuna balioetsi da eta haien ahalmena goraipatu da, baina azpimarratu da ez dutela, askotan, nahi litzatekeen eraginkortasunik. Parte hartu duten pertsonen iritzian, parte-hartze prozesu formalak tresna eraginkorrak izan daitezke gobernantza (inklusiborako), baina, gaur egun, ez dira horrela. Alde batetik, sinesgogortasun maila handia dago «parte hartzeko horrenbeste deiren» aurrean, eta eszeptizismoa ere bai abian jartzen diren hainbat prozesuri buruz (esku

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 69 de 181

Page 70: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

artean dugun Liburu Zuria, kasu), gobernuaren ardurapeko beste eremu batzuetan, eragotzi edo baldintzatu egiten baita parte-hartzea. Nabarmendu da parte-hartzea ez dela «herritarrentzat», «herritarrekin» baizik, eta gobernantza ahalduntzea dela; horregatik da beharrezkoa klase politikoan aldaketa bat izatea («desahalduntzea», alegia), kudeaketa arduratsuarekin talka egiten duten errezeloak eta interes politikoak gainditzeko. Onartuta ere erakunde eta alderdi politiko gehienek askoz gehiago errespetatzen dutela herritarren parte-hartzetik ondorioztatzen dena (baita herritarren ekimen autonomoetatik datozenak ere), adierazi da oso zaila dela benetako aldaketa bat sustatzea Administrazioaren laguntzarik gabe, kasu gehienetan, soluzioa eta erabakitzeko eskubidea inplementatzeko behar diren baliabideak Administrazioaren esku baitaude. Hortaz, politikariak «paseko hegaztiak» («maizterrak») diren arren, lidergo politikoa ezinbestekoa da. Bestalde, autokritika falta eta parte-hartzearen ebaluaziorik eza nabari dira Administrazio publikoen aldetik. Administrazio publiko batek parte-hartze prozesu bat sustatu eta hasten duenean, garrantzitsua da parte hartzera deitzen dituen pertsonen kezka eta interesen ezagutza errealetik abiatzea, alegia, aldez aurretik diagnostiko bat egitea, aldi berean, prozesuan eztabaidatu nahi diren «galderak edo gaiak» doitasun handiagoz diseinatu eta formulatu ahal izateko. Gainera, Administrazioak sustatutako prozesu orok «lan pedagogikoa» egin behar du eta aditzera eman behar die herritarrei guztiok dugula parte hartzeko gaitasuna(horrela,

ingurura begiratu eta aurpegi berberak, beti deitzen dituztenak, ikustea saihestuko dugu). Era berean, bai erakundeetan eta bai herritarren artean aldatzeari erresistentzia jarri ohi zaionez, beharrezkoa da parte-hartzeko espazioak guztiz gardenak izatea. Gai horiek berberak jarri dira mahai gainean Administrazioak sustatutako prozesuen «itxiera» aipatu denean. Beharrezkoa da prozesuaren emaitza jasotzea eta herritarrei jakinaraztea, eta jakinarazpen horretan adieraztea zer gai hartu diren kontuan eta nola (zer puntutaraino, zer aldaketarekin, zer nolako eragina izango duten). Behin itzulerako informazio hori eman denean, Administrazioaren ardura da prozesu horiek ebaluatzea. Hona hemen ebaluazio hori egiteko aintzat hartu beharrezkotzat aipatu diren galdera batzuk: - Prozesuen konplexutasuna: beharrezkoa al da? Sinpleagoa egin al zitekeen? Hartu al

dira kontuan aldez aurreko beste prozesu batzuk –eta berorien ebaluazioa– diseinua egitean?

- Nola: metodologia egokia izan al da? Zer eman/kendu digu egindako aukerak? Eta kanalek?

- Prozesuaren emaitza: prozesuaren aldaketarik gertatu al da? Eta zerbitzuarena? Eta arauena? «Tiradera batean sartuta» geratu al da?

Bigarrenik, bertaratu diren pertsonei galdetu zaie ea zein den gizarte sareen papera (erreala, izan behar lukeena, etab.) parte-hartze prozesuetan; horretarako, ondorengo galdera hau egin zaie: Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 70 de 181

Page 71: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Gizarte sareak al dira tresnarik erabilgarriena XXI. mendean herritarren parte-hartzea artikulatzeko?

Paragrafo honetan, gizarte sareen potentziala nabarmendu da harreman berritzaileak sustatzeko oinarri gisa, izan ere, espazio fisikotik harago doazen konexioak ahalbidetzen baititu. Abantaila hori ukaezina bada ere, aipatu da, era berean, gizarte-sareen berehalakotasuna ez dela, agian, beti mesedegarri parte-hartze prozesu batean (biralengatik, elkarrekin gogoeta bat edo eraiketa bat garatzeko zailtasunengatik –asmamena eta, batzuetan, azalkeria saritzen direlako–,...). Nolanahi ere, azpimarratu da bitarteko bat direla, ez helburu bat, eta proposatutako xederako baliagarri badira tresna ona izan daitezkeela (parte-hartzearen xede bihurtzen ez baditugu eta osagarritzat hartzen baditugu). Bertaratutako pertsona gehienek diote gizarte sareak ez direla idealizatu behar (oraindik jolaserako erabiltzen ditugu), baina, era berean, hutsegite bat litzatekeela parte-hartzea erraztu dezaketen kanal gisa kontuan ez hartzea (tresna erabilgarria dira, baina ez nahikoa). Gizarte sareen erabilgarritasunari dagokionez, uste da gora egingo duela, gero eta gehiago erabiltzeaz gainera, «kalitate handiagokoa» baita erabilera hori, nahiz eta, gaur gaurkoz, «mobilizatzeko» erabilgarriago izan, «parte hartzeko espazio» gisa erabiltzeko baino. Beraz, zabalkunderako kanal gisa egokiago jotzen dira, eraikuntzarako baino, eta entzuteko espazio aktibo ere izan daitezke Administrazioentzat. Hurrengo pausoa emateko (gizarte sareetan eraikitzea) segurtasuna garatu behar litzatekeela aipatu da, gizarte sareen anonimotasunaren atzean parte-hartzea uxatu dezaketen mesfidantza egoerak sortzeko arriskua baitago. Aipatu den beste alderdi bat izan da beharrezkoa dela Administrazioek gizarte sareetan duten presentziak eta parte-hartzeak bat egitea offline duten presentziarekin eta parte-hartzearekin. Gizarte sareak ez dago araupetzerik, ez kontrolatzerik, eta herritarrentzat kanal birtualak irekitzen baldin badira, ahalmen handia beharko da haien eskaerei eta galderei erantzun ahal izateko. Aukera ona dira, batez ere, herriko sektore gazteenekin harremana sustatzeko, baina haien erabilera txarrak eragin kaltegarria izan dezake pertsona horiek Administrazioari buruz izan dezaketen pertzepzioan. Haien kudeaketa eta dinamizazioa, hortaz, garrantzi handikoa da. Gizarte sareen kudeaketa ez ezik, beharrezkoa da kontuan hartzea parte-hartze prozesu batean zer ekarpen egiten duten gizarte sareek inklusibitateari dagokionez. Interesatzen da teknologia berriak erabiltzea parte-hartze kultura sustatzeko, sarbide unibertsaleko kanala baita, baina parte-hartze prozesuak hainbat talde desberdin barnean hartzea bilatzen badu, ez dago «apustu guztia» kanal bakar baten alde egiterik. Eten digitala oraindik benetakoa da eta hainbat kolektiboren erantzuna oztopatzen eta mugatzen du. «Analfabeto digitalak» dauden bitartean, baztertzaileak izaten jarraituko dute, neurri batean.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 71 de 181

Page 72: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Bestalde, gizarte sareen erabilera sobera desberdina eta ezegonkorra da eta, batzuetan, konpromiso apaleko parte-hartze gisa ulertzen da (gustatzera edo ez gustatzera

mugatzen da). Edonola ere, edukiak sortzeko espazio garrantzitsuak dira, eta dagokien garapen logikoa izan beharko dute, belaunaldi «digitalizatuak» gizartera gehituz doazen neurrian. Azkenik, azpimarratu da gizarte sareak birtualak direla, baina, era berean, presentzialak ere badirela eta izan behar dutela. Hurbiltasuna eta giza osagarria ez dira galdu behar parte hartzerakoan, hala formatu presentzialetan nola ez-presentzialetan.

Kanalek eta metodologiek parte-hartze prozesuen kalitatean izan dezaketen eragina hizpide izan duen azkeneko eduki-bloke honi amaiera emateko, azken galdera bat planteatu zitzaien parte hartu zuten pertsonei eta eskatu zitzaien gogoeta egin zezatela zein ziren lehentasuna eman eta garatu beharreko euskarriak, ondorengo galdera honen bitartez: Lehentasuna al dute herritarren ekimenak (banakakoak zein taldekoak) Administrazioarekin konektatzen dituzten euskarri haiek? Paragrafo honetan, gehiengoak erantzun zuen lehentasuna dutela edo izan behar luketela berorietan parte hartzen duten pertsonen ahalduntzea sustatzen duten euskarriek. Horretarako, pertsonak eta errealitateak konektatu aurretik, beharrezkoa da eraldatzeko intentzioz entzutea eta ekarpenak egitea (kontuan hartua izateko asmoz, errespetutik... egiteko intentzioz). Eta entzutea denez lehen urratsa parte hartzeko gutxieneko baldintzak eratzeko, entzuteak pentsamolde aldaketa eskatzen du bai herritarrengan eta bai Administrazio publikoetan, azpian dauden botere harremanak beste era batean artikulatzeko (orain zuzeneko demokraziaz mintzatzen gara, zerbait ari da aldatzen), baina baita rolak argitzeko ere.

Ezjakintasun ikaragarria dago politikaz eta kudeaketa publikoaz; horregatik, beharrezkoa da herritarrengana hurbiltzea eta lan-arlo horretako konplexutasun eta mugetara gerturatzea; bestalde Administrazioak irekiagoa izan behar luke eta barne kudeaketarako sistema parte-hartzaileagoa proposatu. Bai Administrazioak eta bai herritarrek huts egiteko beldurra gainditu eta hutsegiteetatik ikasi egiten dela onartu behar lukete. Administrazioak gero eta argiago daki herritarren beharra duela, eta herritarrak gero eta jakitunago daude kexatzea ez dela eraldatzeko elementu eraginkorra eta instituzioei lagundu beharrean daudela balio publikoa sortzen.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 72 de 181

Page 73: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Aurrez aipatutako paradigma aldaketatik balio publiko hori sortzeko –alegia, parte hartzeko– ez dago lehentasuna duen kanalik: edozein kanal da ona erabilgarria bada, eskuragarri badago eta herritarrek ezagutzen badute. Kanal bakoitzak bere «publikoa» du eta, beraz, parte hartzeko modu desberdinak ireki behar dira aniztasuna bermatzeko, baina segurtasuna ere balioetsi behar da, bai-eta lankide izan nahi ditugun pertsonen erosotasuna ere. Eskuragarritasuna eta norabide bikoiztasuna beharrezkoak dira eta gardentasuna da, berriro ere, haiek sostengatzen dituen elementuetako bat. Interes publikoa duen informazioak eskuragarri egon behar du (eta ulertzeko moduan adierazita), herritarren egiazko kontrola bermatzeko, horixe baita, hain zuzen, demokraziaren oinarria. Ildo horretan, nabarmendu nahi izan da Gardentasun Legea plataforma ona izan daitekeela, berorretan kanalak antolatu eta herritarrek izan dezaten presioa egiteko eta eragiteko ahalmena non gauzatu. Herritarren parte-hartzea sostengatzen duten euskarriek ez diote arazo/soluzio mekanikari soilik erantzun behar, baizik eta plangintzarekin, segimenduarekin eta/edo ebaluazioarekin lotuago dauden beste helburu batzuk ere zerbitzatu beharko dituzte. Desiragarria da, hortaz, herritarren parte-hartzearen premia eta maila desberdinei erantzungo dieten berariazko mekanismoak egotea (ez dauka zertan etengabeko prozesua izanik, baina, betiere, kalitatea bermatu beharra dago). Baina, batez ere, jada eskura dauden mekanismoak eman behar dira ezagutzera eta kudeatu behar dira (adibidez, herri ekimenak aipatu dira, edota udaletan abian dauden tokiko informazio-batzordeak). Mekanismo horiek eta beste batzuk ezagutzea ezinbestekoa da bai herritarrentzat eta bai Administrazioarentzat egokiena den kanala aukeratu eta erabili ahal izateko. Horretarako, Administrazioak kudeatu behar ditu, osorik eta modu koordinatuan, herritarren esku jartzen dituen euskarri eta mekanismo guztiak, betiere, eta gutxienez, erantzuteko obligazioa bere gain harturik.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 73 de 181

Page 74: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Hirugarren jardunaldiko ekarpenak

DEMOKRAZIARI ETA HERRITARREN PARTE-HARTZEARI BURUZKO

EUSKADIKO LIBURU ZURIRANTZ

PROZESUAREN 3. JARDUNALDIKO ONDORIOAK

DONOSTIA, 2014ko EKAINAK 13

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 74 de 181

Page 75: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Hitzaurrea 2014ko ekainaren 13an izan genuen demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko Euskadiko Liburu Zuria eraikitzeko herritarrekin batera lantzen ari garen parte-hartze prozesuko hirugarren jardunaldia, joan zen abenduaren 18an Bilbon hasitako Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuria eraikitzeko prozesu partekatuan aurrera egiteko xedearekin. Donostian izan zen jardunaldia, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin eta Donostia 2016rekin lankidetzan; herritarrek osaturiko 130 eragilek baino gehiagok parte hartu zuten, baita herritarrez osaturiko erakundeek, herritarren parte-hartzearen gaian adituek eta instituzioek ere, eta berriro azpimarratu nahi dugu elkarte ugari ere izan zirela saioan eta sortu ziren eztabaidetan. Lehenik, jardunaldiari hasiera emateko, sarrera labur bat eskaini zen Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuri hau egitearekin lortu nahi diren helburuak gai hartuta, izan ere, 2013ko abenduan prozesuaren sustapen saioa egin zenean adierazi zen bezala (ikus 1. jardunaldiko ondorioen dokumentua), Euskadiren eraikitze demokratikoan aurrera egitea ekarriko du horrek, herritarren parte-hartzea kudeaketa publikoan txertatzea ahalbidetuko baitu hainbat helbururekin: gobernuak sendotzea, politika publikoak zilegitzea, gizarte pluraltasuna sustatzea, gizarte interesak agenda publikora gehitzen laguntzea, bizitza publikoa antolatzeko prozesuetan herritarrak inplikaraztea, eta gizarte zibilaren eginkizuna indartzea. Gizarteek ez dute, gaur egun, gogoeta kolektiboa eta beren potentzialaren erabilera etengabe praktikatzea beste aukerarik, ikuspegi partekatu baten bitartez, herritarren komunitatea giza aurrerabide iraungarri baten alde elkartzeko. Ondoren, prozesua azaldu zen, eta nola gauzatzen ari den saio espezifikoen bidez; hala, saio bakoitzean prozesuaren edukia eta diseinua zehazten dira. Gainera, iruzkinak egin ziren hainbat mailatan eta paraleloki garatzen ari diren beste prozesu batzuez, non euskal gizarteko hainbat kolektibo ari baitira parte hartzen. Kolektibo horien ekarpenak oso garrantzizkoak jotzen dira prozesu honetan zehar lortzen ari garen emaitzak finkatzeko. Ildo horretan, esan bezala, topaketak egin dira gazteekin, adineko pertsonekin, ahalmen-urritasuna dutenekin, etorkinekin, eta beste hainbat kolektiborekin. Hortik lortzen diren emaitzak ere eraiki nahi dugun Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zurian jasoko dira.

Administrazioaren konpromisoak

Prozesuaren lehen saioan, Josu Erkoreka sailburuak aipatu zuen arduradun politikoek, abiapuntuko baldintza gisa, konpromiso argia dutela prozesu honekin, eta, zentzu horretan, Eusko Jaurlaritzak konpromiso zalantza gabea duela adierazi zuen demokrazian eta herritarren parte-hartzean sakontzeko, eraberritze politikoa xede duen prozesu bat aurrera eramanez eta elkarrizketa eta gardentasun printzipioak biziberrituz. Herritarrekiko elkarrizketa prozesu hori beharrezkoa da arazoei ekiteko, entzuteko, eta

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 75 de 181

Page 76: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

soluzioak partekatzeko; gardentasuna ere premiazkoa izango da herritarrek, uneoro, politika publikoei buruzko informazioa izan dezaten, autokritikatik eta apaltasunetik abiatuta, etengabe hobetzeko espirituarekin. Azken batean, prozesu honen bidez, erreferentzia-esparru bat sortu nahi da Euskadirako gobernantza-eredu berri bat bultzatzeko, mobilizatzeko eta garatzeko.

Aurreko jardunaldietako ondorioen dokumentuetan Eusko Jaurlaritzari eskatu zitzaionez azal zitzala garbi zein ziren bere gain hartutako konpromisoak Demokraziari eta Herritarren Parte-hartzeari buruzko Liburu Zuri hau prestatzean (bai hasitako prozesuari dagokionez eta bai berorretatik lortzen diren emaitzen erabilgarritasunari buruz), instituzioen aldetik, Eusko Jaurlaritzak prozesu honetan bere egiten dituen konpromisoak aurkeztu ziren berriro:

Konpromiso-esparru partekatu batetik

Prozesu parte-hartzaile inklusibo bat gauzatzea, hainbat interesetako pertsona eta taldeen proposamenei harrera egiteko dinamikak eta kanalak aurreikusiko dituena

Gardena, gaiari buruzko adostasunak eta desadostasunak leialki islatuko dituena, baita lortzeko behar diren baliabideak ere

Eskuragarria, ondorioztatzen den informazioa herritarrek ulertzeko moduan hurbilduko duena

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 76 de 181

Page 77: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Gainera, ondorengo joko-arauak erabaki dira prozesuan zehar aplika daitezen:

Eragileen arteko lankidetza bultzatuko duena; helburu bera duten artekariez baliaturik, kanalak eta bitartekoak erabiliko ditu ahalik eta kolektibo gehienetara heltzeko, ahalegin eta bitarteko bikoiztasunak ekidinez eta funtsezkoak ez diren aurrekontu-baliabideen kontsumoa saihestuz

Berritzailea, metodologia eta bide berriak erabiliko dituena kolektibo desberdinen sentsibilitateak, iritziak eta ikuspegiak jasotzea errazteko

Jaurlaritzaren lidergo politikoarekin , Liburu Zuria gizartearen aurrean aurkeztea konpromisoaren erakusgarri ez ezik, eztabaidarako akuilu izan dadin, eta erakunde guztiek aintzat har dezaten.

Konprometitua, adostasun zabala lortzen duten eta beren garapena bermatzeko tresna arautuak behar dituzten gaiak arau-proposamen bihurtzeko. Bereziki, Euskal Administrazio Publikoaren Lege Aurreproiektuaren prestakuntzarekin bat etorririk, hainbat konpromiso hartuko dira aurreproiektu horretan, herritarren parte-hartze eskubideen aitortza, sustapen-neurriak, eta parte-hartze prozesuen eraginkortasuna bermatuko duten oinarrizko hainbat tresna aintzat hartuko dituztenak.

Eredugarria, parte-hartze prozesuaren jardunbide egoki gisa balioko duena, bere eraginkortasunagatik eta herritarrekiko sortze prozesu baten oinarrizko printzipioei erakusten dien errespetuagatik

Esperimentala, esperientzia berritzaileak abian jarriko dituena, gure kultura demokratikoan berriak izan daitezkeen eta parte-hartzea errazteko beste formula batzuk esperimentatzea ahalbidetuko duten bizpahiru proiektu piloturen bitartez

Jarraitasun bokazioa duena, Administrazioan gai publikoak kudeatzeko modu berri bat –herritarrekiko lankidetza– txertatzen saiatzeko

Denboran iraungo duena, eta enplegatu eta zuzendari publikoak ere inplikatuko dituena, haien ikuspegia jaso eta aldaketarako motor lana egin dezan, gaur egun prozeduran gehiegi zentratuta dagoen Administrazioa herritarrengana orienta dadin.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 77 de 181

Page 78: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

PARTE HARTZEKO DINAMIKAREN HASTAPENAK Demokraziari eta herritarren parte-hartzeari buruzko Euskadiko Liburu Zurian jaso beharreko ekintza-konpromisoak zehazteko, eraikitze partekatuaren prozesuko 3. jardunaldia gaien ikuspuntutik landu zen. Horretarako, nagusiki Eusko Jaurlaritzaren eskumen-barrutiei dagozkien 5 gai nagusi hartu ziren ardatz, arlo horietan sektore publikoaren eta pribatuaren arteko lankidetzatik balio publikoa nola sor daitekeen aztertzeko. Honako hauek izan diren hautatutako gai nagusiak:

Arlo horiek lantzeko, esanahi partekatuak, ereduak, kanalak eta abar landu ziren aurreko jardunaldietako ondorioak oinarri hartuta, dinamika bat diseinatu zen balio publikoa sortzeko orduan herritarren eginkizun bikoitzari buruz ekarpenak biltzeko. Mondragon

JOKO-ESPARRUA

Ekarpen guztiak onartuko dira eta bide emango zaie

(adibidez, demokrazia parte-hartzailetik harago doazen

ekarpenak)

Baina prozesuaren helburua (Liburu Zuria) gobernu-

ekintzarako konpromisoak hartzea da

Eusko Jaurlaritzak sustatutako Liburu Zuria da, baina

Euskadirako Liburu Zuria izan nahi du (gutxienekoak jasoko dituena, ereduetatik harago)

Osasuna Ikaskuntza Ingurumena

Garapen ekonomikoa Kohesio soziala

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 78 de 181

Page 79: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Team Academy-ren (parte hartzeko jardunaldiaren dinamizatzailea) lankidetzarekin diseinatu zen dinamika:

- Lehenengoa, parte-hartze politiko-instituzionala, administrazioaren eta herritarren arteko elkarreraginetik sortzen den parte-hartze gisa ulertzen dena, herritarren iritziak/ekarpenak gobernuaren ekintzetan (planen kudeaketa, zerbitzu eta politika publikoak) gehitzeko moduari buruzkoa da.

- Bigarrena, parte-hartze erantzunkidea, erantzunkidetasun inguruak diseinatu eta bultzatzeko moduari lotutakoa, hau da, publikoa dena batera kudeatuta (instituzionala dena baino gehiago da eta, batzuetan, baita presentzia / parte-hartze instituzionala baino gehiago ere).

Parte-hartzearen bi alderdi horiek jasota daude dagoeneko aurreko txostenetan. Horietan, Liburu Zuriak politikak kudeatzeko modu efikaz eta eraginkorragoa bilatzeaz gain eremu publikoa kudeatzeko modu berri bat aurkitzea ere helburu duen esparru bat proposatu behar lukeela azpimarratu dute parte-hartzaileek. Horretarako, eta parte-hartzearen ikuspegi horrekin koherenteak izanik, bi faseko dinamikan lan egiteko proposamena egin zitzaien parte-hartzaileei Donostiako jardunaldian:

- Politika publikoetan parte-hartzeko ikuspuntuan oinarrituta (herritarren eta erakundeen arteko harremanari loturikoa); batez ere herritarrak eta haien ekarpenak politika eta zerbitzu publikoak egitean kontuan hartzeak zein arlotan izango lukeen eragina jakiteko batez ere (herritarren parte-hartzeak zein alorretan eta zergatik duen balio handiagoa). Dinamikaren 1. atal horretarako, arlo bakoitzean lehenetsi beharreko (diseinuan,

ezarpenean, kontrolean eta ebaluazioan baliozkoak izan litezkeen herritarren

ekarpenen arabera) politika-ildoen zerrenda bat erabili zen. 1. ERANSKINA

- Parte-hartze erantzunkidean oinarrituta (batera kudeatzearen ikuspuntua);

herritarrek proposaturiko eztabaidagai bakoitzari lotuta egin ditzaketen ekarpenak zeintzuk diren jakiteko. Dinamikaren 2. atal horretarako, erreferentzia gisa hartu zen EcoEuskadi2020

ekimenaren barruan prestatutako arlo bakoitzeko helburuen zerrenda, 5.000

partaide inguru izan zituen parte hartzeko prozesuaren ondoren. 2. ERANSKINA

Hortaz, txosten honetan jasotako ekarpenen xedea dagoeneko eztabaidatutako edukiei (zer da parte-hartzea, nola eragiten dio Administrazioari, norainokoa da parte hartzearen eta erabakitzearen arteko lotura...) beste batzuk eranstea izan zen, parte hartzeko ildoak eta aipatutako 5 arloetako konpromisoak zehaztuta: osasuna, ikaskuntza, ingurumena, kohesio soziala eta garapen ekonomikoa. Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 79 de 181

Page 80: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Eztabaidarako proposatutako gai bakoitzari buruz jasotako ekarpenak

1. OSASUNA Arlo honetarako proposatutako ekintza-ildoen artean, jardunaldian izan zirenen ustez, honako hauek dira osasunaren arloaren garapena hobetzeko herritarren iritziak eta parte-hartzeak hobetuko lituzketen alderdiak:

1. Osasun-sistemarako bidezko sarbidea

Gaur egungoa moduko egoera oinarri hartuta, non krisia aitzakiatzat jarrita eskubideen urratze argia dakarten legeak egin diren (baita osasunaren alorrean ere), osasunerako eskubidea (sistemarako sarbidetik hasita; izan ere, zalantzan jarri da, adibidez, etorkin batzuen kasuan) unibertsala eta bidezkoa izan behar da. Sistemaren iraunkortasuna lortzeko, kalitatezko sistema publikoa izan behar dela defendatu da. Aipatu denez, geroz eta alde handiagoa dago instituzioek garatzen dituzten osasunaren alorreko politiken eta herritarren iritziaren artean; hori dela-eta, herritarren parte-hartzea behar duen ardatz estrategikoa izan behar luke.

2. Osasun-sistemaren iraunkortasuna Aurreko puntuan zehaztutako premisak oinarri hartuta (kalitatezko osasun-sistema unibertsal eta politikoa), askoren kezka da osasun-sistemaren erabilera (edo gehiegizko erabilera) eta, ondorioz, horren iraunkortasuna; hortaz, uste dute herritarren parte-hartzea bitarteko baliagarria izan daitekeela osasun-sistemako baliabide publikoen erabilera efikazagoa izaten laguntzen duten mugak zehazteko. Osasun-turismoa (EBko beste herrialde batzuetatik ebakuntza kirurgikoren bat egitera etortzen den jendea)

Osasun-sistemarako

bidezko sarbidea

Osasun-sistemaren

iraunkortasuna

Eremu sozio-sanitarioa

Gastu farmazeutikoa

Autonomia bultzatzea -

Mendetasuna

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 80 de 181

Page 81: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

aipatu da, adibidez, sistemari gehitzen zaizkion karguak saihesteko arautu beharko liratekeen gaien artean. Horrez gain, osasun-zerbitzu publiko jakin batzuen pribatizazioak (batzuetan ezkutukoa da) eta gastuen partida batzuetan murrizketan egiteak ere kezka sortzen dute, eragin argia dutelako arreta-sisteman eta zerbitzuaren kalitatean (lan-gainkarga, bajen ordezkapenik ez egitea…). Arduradun politikoei baliabide publikoak behar bezala erabiltzea eta osasunaren edo hezkuntzaren alorreko aurrekontua murriztuta azpiegitura handietan, adibidez, ez inbertitzea eskatzen zaie. Horri lotuta, aurrekontuen gardentasun handiagoa eskatzen da. Baita kostuen gardentasun handiagoa ere. Hitzordu bat bertan behera uzteagatiko kostuak oso altuak direla aipatu da, eta are altuagoak ebakuntzak direnean. Eta guztiok jakinaren gainean egon gaitezen, informatzeko fakturak egin beharko lirateke edo, gutxienez, zerbitzua jaso duenari eskainitako zerbitzuak zer balio izan duen jakinarazi (familia-medikuarekin 20 minutu egiteak balio duena nahiz ebakuntza batek balio duena). Mota horretako neurriek sistema mantentzearen kostuaz jabetzen lagun dezakete, eta osasun-sistemaren iraunkortasuna kaltetzen duen doakotasunaren ideia faltsua desagerrarazten.

3. Eremu sozio-sanitarioa

Eremu sozio-sanitarioa areago garatu behar da pertsonei arreta orokorra eman nahi bazaie. Gutxienez, arreta-irizpideak bateratzea (gaur egun oso bestelakoak dira) eskatzen da, baita informazioa eta estrategia partekatuak ere. Herritarren parte-hartzeak sailkapenen politika desagerrarazten lagun lezake (sail, zuzendaritza edo instituzio baten eskumena zein den eta zein ez den zehaztean datzana); Euskadin arreta sozio-sanitarioaren plan bat presta daiteke, administrazioak ematen dituen erantzunak zehatzagoak eta eraginkorragoak izan daitezen (adibidez, drogazale bat ez leheneratuko kartzelan egonda). Beharrezkoa da, halaber, osasun-sistema “irekitzea” eta, hala, osasun-zentroetan lan egiten duten osasun-langileen zeregina (anbulatorioetan, kontsultategietan etab.) funtsezkoa izan liteke plan estrategikoetan duten parte-hartzea sustatzen bada (osasunaren alorrekoa ez ezik, beste politika batzuei lotutakoa ere). Arreta hobetzeko beste mekanismo bat izan liteke ESIetako osasun-kontseilua sortzea; horietan, auzo-elkarteak, udalak edo eskualdeko beste toki-erakunderen bat izango lirateke eragile nagusiak (ekimenen sustatzaileak). Organo horrek teknikarien eta gizartearen iritzia bilduko luke.

4. Gastu farmazeutikoa Lobby handiak eta alor farmazeutikoaren inguruko interesak direla-eta, herritarren parte-hartzeak gardentasun handiagoa ekarriko luke eta herritarren gastu farmazeutikoaren

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 81 de 181

Page 82: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

inguruko konfiantza-maila hobetuko litzateke. Horrez gain, zera aipatzen da: alor horretako parte-hartzeko prozesuek tradizionalak ez diren beste jardun batzuen inguruko eztabaida mahaigainera dezaketela (adibidez, ordezko medikuntzako jardunak) , gastu farmazeutiko txikiagoko jardunak direlako eta kasu batzuetan baliozko aukerak izan daitezkeelako (patologia batzuetan gehiegizko medikazioa egon litekeela aipatzen da).

5. Autonomia bultzatzea - Mendetasuna

Azkenik, alor honetan, herritarren parte-hartzeak autonomia bultzatzean eta mendekoentzako arretan onurak izan ditzakeela aipatzen da, adineko pertsonen, urritasunen bat dutenen eta abarren autonomia handitzeko benetako oztopoak eta eragileak zeintzuk diren detektatzeko, horiek ez baitira beti osasun-arlokoak (adibidez, etxebizitza batean igogailua jartzea autonomia bultzatzeko neurria izan daiteke, baina ez da osasunaren alorrekoa). Era berean, autonomia bultzatzea ez dela mugatu behar eta guztiei aplikatu behar zaiela aipatzen da. Horri lotuta, beharrezkoa da medikuaren eta pazientearen arteko harremana berriro zehaztea, osasun-langileekin izandako elkarreraginak herritarren gaikuntza eta ahalduntzea ahalbide ditzan. Horretarako, pertsonek euren osasunean duten garrantziaz jabetzeko ekimen esanguratsuagoak egitea proposatu da, esate baterako (hezkuntza-curriculumean osasunari buruzko ikasgai bat gehituta, gai zehatz bati buruzko programa jakinak baino gehiago eskaintzea, enpresetan jarduera-programa edo -planak egitea etab.). Horren harira (autonomia zentzu zabalean bultzatzea, osasunean eragiten duten faktore guztiak aintzat hartuta), etxebizitzen edo autobus-geltokiaren ondoan obrak edo errepide bat egiteak duen eragin handia aipatzen da… kutsadura akustikoa jarri da horren adibide gisa. Interesgarria izango litzateke administrazioek protokolo bat ezartzea eta obrek osasunean izan dezaketen eraginaren azterlan bat egitea obra egiteko baimenak eman aurretik edo azpiegiturak eraikitzen hasi aurretik. Osasun-eredu bat erantzunkidetasunaren ikuspegitik garatzeko moduari dagokionez, honako alderdi hauek nabarmendu dira:

- Pertsona bakoitza bere osasunaren erantzulea da; hortaz, gidaritza/nagusitasuna izan behar du alor horretan.

- Baina garrantzitsua da batera lan egitea eta indarrak biltzea ere inguru osasungarriak sortzeko; horretarako, herritarrek aktiboagoak izan behar dute ekimenak proposatu eta garatzeko orduan.

- Zergatik ez ditugu sortzen moda osasungarriak? (hemen ardoa eta garagardoa

edatea eta kirolik ez egitea daude modan).

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 82 de 181

Page 83: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

- Proposamenak egiteko aukera ematen duten kanalak erabiltzea eta eskatzea,

elkarguneak (toki fisikoak) nahiz aplikazioak (gune birtualak), administrazioarekin ez ezik, intereseko pertsona, agente edo taldeekin ere elkarreraginean aritzeko. Horretarako, interesgarria izango litzateke Administrazioa gune horien elkarreragina eta, batez ere, kontsultak/proposamenak teknikoagoak izateagatik aditu baten ezagutza behar den kasuetan erantzuteko gaitasuna bermatzeko euskarria izatea. Asmoa ez da iradokizun-ontzi fisiko edo birtualak sortzean, baizik eta kezkak dituzten pertsonen arteko benetako interakzioguneak sortzea. Lehen urratsa elkarguneak eta elkarrizketa garatzea izan liteke, ideia berriak azaltzeko (esate baterako, osasun-zentro bateko irteera proposatu da). Interesgarria izango litzateke instituzioen eta herritarren artean gizarterako programak batera sortzeko aukera egotea elkargune horretan (unibertsitateekiko eta ikerketa-zentroekiko lotura lortzeko ahalegina egingo litzateke, proiektuak sortu edo hobetzeko).

2. IKASKUNTZA Alor honetako ekintza-ildoei dagokienez, honako gai hauen bidez hobe daitezke herritarren parte-hartzea aintzat hartuz gero:

1. Ikasleak, hezkuntza-sistemaren erdigunean Teoria ugari baina praktika gutxiko egoera da nagusi. Hezkuntzan ez dela berritzen uste da, batez ere irakasleek pisu handiegia duten sisteman; hala ere, prestigioa galdu duen eta «menderatuta» sentitzen den figura da. Gainera, ikasle motaren araberako zatiketa egiten ari dira (adibidez, urritasunen bat dutenak bereizi egiten dira) eta eraiki nahi dugun gizarte (komunitate) motaren aurkakoak dira. Horregatik esaten da ikasleek sistemaren erdigunean egon behar dutela, orduan sortu ahal izango direlako bizitzan ikasten jarraitu nahi duten pertsona trebatu eta jakingurak (batzuetan ahaztu egiten

zaigu zertarako eta norentzat ari garen lanean).

Ikasleak, hezkuntza-sistemaren erdigunean

Etengabeko ikaskuntza

Hezkuntza-arloko

berrikuntza

Hizkuntza-politika

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 83 de 181

Page 84: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Herritarren parte-hartzeak (baita hezkuntza-sisteman lanean ari diren edo ari ez diren eragile ekonomiko, sozial eta hezkuntza-arloko eragileenak ere) parte hartzeko dinamikak sortzen lagun dezake (arte y parte), ikasleak hartzen diren eta beraiei eragiten dieten erabakien erdigunea izanik (emaitza akademikoez gain beste batzuk ere kontuan hartuta). Hala, irakasleak bitartekariak edo berrikuntza eta eraldaketa eragiten dutenak dira. Halako prozesuetan, garrantzitsua da sistematik kanpo iritzia eman dezaketen eragileak/pertsonak gehitzea, baina baita sisteman lan egiten duten eragileak/pertsonak ere (maila politikoan zein teknikoan), parte hartzeko prozesua iraunkorra eta kalitatezkoa izan dadin. Gai horren inguruan «zarata politikoa» egiteko eta sare sozialetan eztabaidak hasteko beharraz ere hitz egiten da (baita Irekia bezalako gobernuaren plataformetan).

2. Etengabeko ikaskuntza

Aspalditik eztabaidatu den (araudian ere jaso da) kontzeptua eta «bizitzako metodologia» den arren, bizitza osoko ikaskuntza da gure gizartearen hezkuntza-arloko erronka nagusietako bat (ez bakarrik enplegua lortzeko aukerei dagokienez, baita herritar aktibo eta erantzunkide izateari lotuta ere). Bizitza osoko ikaskuntza ezin da garatu hezkuntza-sistema formalean bakarrik, beste eremu batzuetako ikaskuntza ere (familia, enpresa, eskola...) gehitu behar zaio horri (ulertzea, ezagutzea, integratzea...). Horregatik, ezinbestekoa da arlo honetan herritarren parte-hartzea kontuan hartzea ikasten ikasteko gaitasuna garatu nahi badugu (norberarentzat zein taldean). Parte-hartzea garatu nahi ditugun balio eta printzipioen (gizarte-eredua) inguruan eztabaidatzeko tresna eraginkorra izan daiteke, geroz eta konplexuagoa den hezkuntzarako mekanismo baten bidez, hobetzen jarraitzeko (gerra ideologiko-politikoetatik harago) oinarri gisa balio duten akordio irmoak egiten ahaleginduz. Gaitasunak eta (nagusitasun partekatua, ezagutzaren kudeaketa etab.) jarrerak garatu behar dira (parte hartzekoak, irekiak etab.), hezkuntzaren, enpresen zein gizartearen alorreko eragileek eztabaidatu eta parte hartzen duten foroak sortzeko bidea ere ematen dutenak.

3. Hezkuntza-arloko berrikuntza Hezkuntzaren berrikuntza kalitatezko hezkuntza- edo ikaskuntza-prozesuak lortzeko tresnarik eraginkorrena da; hala, prozesu horiek eragin soziala izango dute eta ebaluazioa etengabeko hobekuntzarako mekanismoa izango da. Hezkuntza-ekosistema oso zabala eta irekia dela kontuan hartuta, (pertsona eta eragile guztiok gara hezitzaile

aktiboak, hartzaile-pasibo izateaz gain) herritarren parte-hartzea oso baliagarria izan liteke jarduera politikoaren bi esparru zehatzetan berrikuntza garatzeko:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 84 de 181

Page 85: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

- Komunitatea ikaskuntzarako inguru gisa garatzea

Komunitatea ikaskuntzarako inguru izatea oso lotuta dago bizitza osoko ikaskuntzaren ikuspegiarekin. Parte hartzeko eremuak dira, eta norberaren kontzientziazioaz gain, talde gisa hausnarketa egiteko aukera ere ematen du. «Erantzukizuna banatzen» den ingurua da, osatzen duten komunitateak eta pertsonek badakite hezkuntzaren eskumena ez dagokie administrazioei edo ikastetxeei bakarrik. Komunitatearen kontzientzia komunitateak berak oinarri dituen printzipioen jardun aktiboaren bidez bakarrik gara daiteke, sistemarekiko dagoen bezero gisako ikuspegia aldatu eta gure ikaskuntza-prozesurako erantzun berriak sortzeko bidean eginkizun nagusi bat izanda, parte hartzeko kultura gauzatzeko.

- Irakasleak

Irakasleak funtsezkoak dira hezkuntza-sistema aldatzeko eta honako alderdi erabakigarriak nabarmentzen dira: etengabeko prestakuntza, irakasleen hautaketa, gaitasun erabakigarrien garapena (gaitasun pedagogikoa, enpatia, adimen emozionala, gaitasun sozialak etab.), monitorizazioa eta ahaleginaren ebaluazioa (akademikoa denetik harago). Europan eredu arrakastatsuenak zeintzuk diren aztertu da dagoeneko (adibidez, Finlandia) baita eredu horien eskakizun-maila, hautaketa-irizpideak eta -printzipioak, talentuaren sustapena eta ebaluazioa ere; hortaz, jardun horiek Euskadiko errealitate sozioedukatibora egokituz gero lortuko litzateke berrikuntza (hasiera-hasieratik hasi beharrik gabe).

4. Hizkuntza-politika

Herritarren parte-hartzeak konpromisoen, errespetuaren, elkarbizitzaren eta hizkuntza-aberastasunaren esparru bat adosten lagun dezake, batzuetan beste elementu batzuek baldintzatzen dituzten interes edo diskurtso politikoak gainditzen dituena, Euskadin bizi diren guztiek komunitate bakar bat osatzen dutela oinarri hartuta. Azken finean, ikaskuntzaren esparru honetarako, herritarren parte-hartzeak honako hauetarako balio izan dezakeela aipatzen da: eztabaidak ireki, guneak zabaldu, ikaskuntza-esperientzia arrakastatsuak baloratu eta irudikatu eta herritarrak ahalduntzea ikaskuntzatik etekinik onena ateratzeko. Guztiek oinarri hori izanez gero, hainbat mekanismo gara daitezke (hezkuntza iraunkorraren fundazioa, etorkizuneko estrategia zehazteko organoa independentea, hezkuntzaren alorreko aholkuak, praktiken ikastetxeak, legeak, sare sozialak…), baina guztiek izan behar dute helburu bera: hezkuntza-ekosistema osatzen duten eragile eta pertsona guztien arteko elkarreragina eta lana bermatzea. Moduari dagokionez, erantzunkidetasunaren ikuspegia izanik, herritarrek pertsonen garapen orokorra eta balioen sustapena, adibidez, erantzunkidetasuna,

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 85 de 181

Page 86: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

lortzera bideratutako ikaskuntza-inguruak garatzea lor dezakete. Horien osagarri izango litzateke kalitatezko hezkuntza-sistema malgua, hezkuntzako eta trebakuntzako edukiak lan-merkatuak eta bizitza osoko gizarteak eskatzen dituen gaitasunetara egokituta dituena. Honako alderdi hauek aipatzen dira:

- Hainbat ingurutan jardutea (erakunde batean, lanean, familian, ohiko inguruan etab.) “buruko ereduak” aldatzeko, aukerak eman, ezagutza eta jakintzak partekatzea ahalbidetu eta ingurukoen interesa piztuta; hala, komunitatea eraiki eta bertan bizitzea ahalbidetzen da, daukagun gaitasun kritikoa eta autonomia erabilita.

- Eredua oinarri hartuta jardun, gazteenentzat eredu eta erreferentzia izan eta ikaskuntza norberaren erantzukizuna dela baina hezkuntza komunitatearen erantzukizuna dela jakin. Beraz, norberaren araberakoa dena aldatu behar da, eraldaketa handiagoak eginez aurrera egin ahal izateko.

- Herritarrek komunitatearekin duten konpromisoa betez eman eta jasotzea, lankidetzan, modu autonomoan, parte hartuz lan-ereduetan jardunda… alor guztietan eta pertsona guztiekin (haien adina edozein dela ere), ikusi eta entzutea ondoren praktikan jartzeko. Sareak eta lan-eremu publiko-pribatu malguak sortu behar dira, eta ereduak deszentralizatu eta tokiko eraldaketa-prozesuak sortzeko balio behar dute, ikastetxeei, udalei eta abarrei komunitateko funtzio soziala definitzen eta ahaleginak handitzen lagunduta konpromiso kolektiboa bezalako balioak (inplikazioa, militantzia, kultura-, genero- eta belaunaldi-aniztasunarekiko eta abarrekiko errespetua) besterentzeko.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 86 de 181

Page 87: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

3. INGURUMENA

Alor honi dagokionez, lehenik eta behin, zera azpimarratu da herritarren parte-hartzea gobernuaren ekintza-ildoetan gehitzeari lotuta: herritarren partaidetza izan dezaketen bi ardatz nagusi daude, giltzarri izan daitezkeen ikuspegi eta agente berrien iritzia jaso dezaketenak:

- Antolamenduari eta plangintzari dagozkien gaietan, baliabide naturalen antolamendua da abiapuntua (lurralde-antolamendua bezalako etorkizuneko antolamenduetarako oinarria). Antolamenduak ekimen eta ekintzak planifikatu behar ditu, ingurumena zaintzea helburu dutenak, baina baita erabilera eta aprobetxamendu iraunkorra bermatzen dutenak ere, garapen ekonomiko-teknologikoa eta ingurumenaren garapena bat etorrita (“kostuaren eta onuraren

azterketarik oinarrizkoena ahaztu dugu”). Horretarako, garrantzitsua da politikarik orokorrenak diseinatzean herritarren parte-hartzea aintzat hartzea, esparru bat adostu ondoren, tokiko ekintzak gauza daitezen taldeko ikuspegi horrekin koordinatuta eta ikuspegi horretara eginda.

- Sentsibilizazioarekin lotutako ekintzetan, ingurumenaren erronka ez delako

instituzioen arazoa bakarrik, baita pertsona guztiena ere (nagusiki, helburua pertsonek egiteko aktiboagoa eta erantzuleagoa izatea bada). Edonola ere, administrazioaren ardura da sistemaren iraunkortasuna bermatzeko argibideak eta aholku ulergarriak eskaintzea (baliabideen erabilerari eta kontsumoari buruzkoak, adibidez) eta argibide eta aholkuen onura pertsonalak azpimarratzea (kostua aurreztea, adibidez). Herritarren sentsibilizazioak eta kontzientziazioak alor honetan asmo handiko arau adoretsuak egiteko pizgarri gisa balio dezake, alor horretako interakzio ugariei erantzuteko eta erabakiak hobeto pentsatuta hartzeko (ez bakarrik administrazioak eta herritarrek, baita enpresek eta hedabideek ere). Zentzu horretan, garrantzitsua da informazio gehiago eskaintzea, gardentasun handiagoz lan egitea eta parte-hartze handiagoa sustatzea (benetakoa eta eragina duena). Herritarren parte-hartzea bideratzeko metodoez hitz egin behar da, eztabaida zorrotz eta irisgarria egiten dela bermatzeko, burokratikoa ez dena (irisgarritasuna hizkuntzari dagokionez aipatzen da).

Antolamendua eta plangintza Sentsibilizazioa

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 87 de 181

Page 88: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Gogoeta hori kontuan izanda, honako ildo hauek azpimarratu dira herritarren parte-hartzearen bidez lantzeko interesgarrienak izan daitezkeenak:

1. Lurraldearen antolamendua

Lurraldearen antolamendua da beste politika batzuk garatzeko oinarria (lurraldea ondo antolatuz gero, paisaia zaintzen da eta herri txikienek biziraun egiten dute, adibidez). Epe luzerako estrategiak behar dira, eta horien hasiera-hasieratik hartu behar dute parte herritarrek (AHTa aipatu da; izan ere, duela 20 urtetatik garatzen ari den proiektua da, baina duela gutxi eman zitzaien proiektuaren berri herritarrei); hala ere, parte-hartzeak mugak izan ditzake ezagutza teknikoa ezinbestekoa den gaietan(baliteke herritarrek ez izatea ezagutza hori).

2. Hirigintza-plangintza eta -antolamendua

Eremu bat birmoldatzea edo berriro zehaztu behar den kasuetan batez ere, herritarren parte-hartzeak balio handia gehi dezake. Nolanahi ere, aipatu denez, batzuetan, toki bateko biztanleei kostatzen zaie gehien toki horrek dituen aukera guztiak ikustea (Bilbo aipatu da, adibidez).

3. Berotegi-efektuko gasen isurketa

Horren inguruan Europar Batasunak argitaratzen dituen datuak eta neurketak ezagutzera eman beharko liratekeela azpimarratu da, gizarteak gaiaren inguruan duen kontzientziazioa areagotzeko. Araudi orokor bat ere prestatu behar litzateke (modu

Lurraldearen antolamendua

Hirigintza-plangintza eta -antolamendua

Berotegi-efektuko gasen isurketa

Balio natural handiko guneak

eta eremu natural babestuak

Ingurumenari lotutako

prebentzioa, babesa eta

lehengoratzea

Klima-aldaketaren aurkako borroka eta egokitzapena

Hondakinak: ekoizpena eta

kudeaketa

Ingurumenari lotutako

hezkuntza, prestakuntza eta sentsibilizazioa

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 88 de 181

Page 89: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

parte-hartzailean garatu daiteke, oinarria eta printzipioak behintzat), hainbat alorretan aplikatzeko: garraioa, energia, kontsumoa eta eraikuntza (hirietako etxebizitzen eta eremuen diseinua).

Udalerri mailako kutsadura kalkula liteke (hileroko murrizketa- edo hazkuntza-datuen berri emanda, erabilerari eta kontsumoari lotuta) herritarren parte-hartze aktiboa sustatzeko helburu horiek lortzeko prozesuan. Donostian egin den lana aipatu da beste udalerri batzuetan aplika daitekeen eta onurak izan ditzakeen jardun on gisa. Halaber, garrantzitsua da alor honetan egiten diren aurrerapenetan herritarren inplikazioa baloratzea eta saritzea.

4. Balio natural handiko guneak eta eremu natural babestuak

Aberastasun natural eta interes biologiko handiko herrialde batean bizi izanik, ezinbestekoa da horietaz jabetzea eta horiek babestea, hirigintzari mugak jarrita. Ez bakarrik eremu handi babestuetan, baita komunitateko txoko guztietan ere. Ekintza-ildo horretan, parte-hartzeak tokiko eremuetan gehituko luke balioa, auzolana bezalako lankidetza-prozesuak, parte hartzeko ekintzak eta abar sustatuta, baita komunitatea inguruko aberastasun naturalaren eta bertan izan dezaketen eraginaren inguruan informatuta (informazioa eskuratzeko guneak, sare sozialak etab.).

5. Ingurumenari lotutako prebentzioa, babesa eta lehengoratzea

Aurreko puntuarekin estu lotuta, eremu babestuak kudeatzean informatzeko eta parte hartzeko bi maila daudela azpimarratu da: herritarren maila (zer norabidetan doan, zeintzuk diren helmugak) eta maila teknikoa (nola iritsi helmuga horietara). Administratzaileak katalizatzaile gisa jardun behar du eta interesak multzokatu behar ditu ikuspegi orokorra izateko, gure ingurumeneko ondarea zaindu eta mantentzeko printzipioak oinarri. Aipatu denez, garrantzitsua da konpentsazioen sistema on bat garatzea, eta horretarako ezinbestekoa da pertsonei entzutea: zer behar duten eta zer abantaila eskaini ahal zaizkien. Horretarako, parte hartzeko prozesuetan eragile nagusiek hartu behar dute parte eta onurak erakutsi behar zaizkie (modu positiboan, ez diziplinazko moduan, hau da, zigorrak bakarrik ezarrita).

6. Klima-aldaketaren aurkako borroka eta egokitzapena Mundu osoko arazoa denez, erronka zera da: mundu osoko halako arazo handi bat nola ekarri tokiko errealitatera. Horretarako, herritarren parte-hartzea ikertu beharreko gatazkak konpontzeko bidea izan daiteke (baita guztientzako onura sortzeko ere). Gatazkak guztiak kontuan izanik konpontzea.

7. Hondakinak: ekoizpena eta kudeaketa

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 89 de 181

Page 90: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Klima-aldaketaren aurkako borrokan bezalaxe, herritarren parte-hartzea proposatu da aurkako interesak koordinatu eta elkartzeko mekanismo eraginkor gisa. Horrez gain, zera ere nabarmendu da alor honetako kontu nagusien artean: nola lortu hondakin gutxiago ekoiztea; ez horrenbeste hondakinen kudeaketa. Aipatutakoaren arabera, ez zaio behar bezalako arreta ematen itsasoko hondakinen gaiari ere (plastikozko hondakinak batez ere, azkenean pertsonek jaten dituzten arrainek jaten baitituzte). Azkenik, udalerri batzuetan hondakinen bilketari eta kudeaketari batez ere lotutako esperientziak kontuan izanik, garrantzitsua da, parte hartzeko prozesu osoan bezalaxe, parte-hartzearen benetako mugak zeintzuk diren zehaztea.

8. Ingurumenari lotutako hezkuntza, prestakuntza eta sentsibilizazioa

Atal honen hasieran esan bezala, hezkuntza eta ingurumenarekiko sentsibilizazioa ezinbestekoak dira ingurumenari lotutako politika iraunkor eta erantzunkidea landu nahi bada. Askotan, berehalakoa eta epe laburrekoa denaren presa oinarri izanda jarduten da; hortaz, ezinbestekoa da prebentzioa, neurri handi batean ingurumenaren hezkuntzak baldintzatzen duena (ez bakarrik oro har herritarrei zuzendurikoa edo haur eta gazteen hezkuntzan aplikaturikoa, baita enpresa eta beste eragile sozioekonomiko batzuei zuzendurikoa ere).

Informazioak osatua, ulergarria, gardena eta objektiboa izan behar du, askotan ez delako asmo txarrez jarduten, ezjakintasunez baizik. Herritarren esku jartzen den informazioan hartu nahi diren erabakien abantailen eta desabantailen azterketa gehitu behar da (edo hartu diren erabakiena), ez dira abantailak bakarrik azaldu behar (beti baitago abantailaren bat). Kargu politikoak dituzten pertsonen ardura da bi alderdien inguruko informazioa ematea “egiari ohore egiteko, ez baitago irtenbide magikorik”.

Beraz, erabakiak hartzen direnean, argi eta labur argitaratu behar dira (“100 orrialdeko

dokumentu aspergarri horiek ez ditu inork irakurtzen”), proposamena eta horren alternatibak azalduta (kostuak eta onura, ez ekonomikoak bakarrik).

Aipatu denez, informazio gehiegi ematearen arazoa konpondu egin da, herritarren partaidetza onartzeko benetako nahi politikorik badago (erabakiak informazio guztia

jakinda bakarrik har daitezke). Ezinbestekotzat jotzen da parte-hartzea bideratzeko metodo berriak aztertzea, kritikoagoak izanda eta parte ez hartzeko arrazoiak kontuan hartuta (ez dira heltzen behar diren pertsonengana, halako gauzek ez dute ezertarako

balio esperientzian oinarrituta…); izan ere, dagoeneko idatzitako gidoi baten parte izatearen ustea egoten da (Administrazioak zapaldu egiten gaitu... esaten duena esaten

duela planifikaturikoa egingo dute, erabakien berri emateko hurbiltzen dira, ez erabakiak

hartzeko). Azkenik, auzuneekin partaidetza-saioak egitea eskatu da.

Eztabaidaren bigarren zatian, herritar gisa zer egin behar dugun eta nola jokatu behar dugun eztabaidatu zen, lurraldearen errespetuzko antolamendua hobetzeko, azpiegiturak, ekipamenduak, etxebizitzak, mugikortasuna eta abar barne, ingurumeneko eragina murrizteko.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 90 de 181

Page 91: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Oinarrizko printzipio bat proposatu zen erantzun labur gisa, “toki batetik joatean, ez dadila nabaritu bertan izan zarela”; ondoren, sakonago garatu zen aipatutako jarrera eta ekintza posibleak aztertuta erabilerari, kontsumoari eta ekoizpenari lotutako jarraibideei dagokienez. Erabilerari dagokionez, honako alderdi hauek aipatu ziren:

- Ura xahutzea. Euskadin Espainia hegoaldean erabiltzen den ur kopurua baino bi edo hiru aldiz gehiago erabiltzen da, ez delako hartzen baliabide urritzat. Erabilera murrizteko ahalegina egin behar da.

- Euskadiko etxeetan hartu beharreko beste neurri batzuk: o Berokuntza-sistemen erabilera hobetzea o Olioa biltzea o Etxetresna elektriko batzuen (hozkailua, ontzi-garbigailua etab.) erabilera

(baita erosketa ere) arrazionalizatzea. - Mugikortasunari/garraioari lotutako erabakiak

o Etxetik lan egitea, aukera dagoenean o Garraio publikoa erabiltzea eta, ezin denean, autoa partekatzea.

Kontsumoari dagokionez, azpimarratu zenez, botoa bezala, herritarren eragin handiko tresnetako bat da. Geroz eta ohikoagoa da tokiko merkataritzaren, hurbileko produktuen edo aztarna ekologikotik ez duten produktuen aldeko apustua egitea. Hondakinen sorrera murrizteko ere, kontsumitzaileek bilgarririk gabeko (edo ahalik eta bilgarririk gutxieneko) produktuak eros ditzakete. Azken finean ezinbestekotzat jotzen da norberak bere buruari galdetzea zer nahi duen kontsumitu eta, ondoren, kontsumo-ohitura horiek ingurumenean duten eragina aztertzea. Behar bezala birziklatzeak duen garrantzia ere aipatu zen. Kontsumoari hertsiki lotuta dago, eragiteko duen gaitasunagatik batez ere, ekoizpena. Aipatutakoaren arabera, ekoizteko modu batek modu batera kontsumitzea dakar, edo alderantziz, kontsumitzeko modu batek modu batera ekoiztea dakar. Besteak beste, produktu batzuen zaharkitzapen programatua edo beharrezkoak ez diren bilgarriak aipatu ziren. Edonola ere, gehienen ustez, ezin da “utzi herritarren esku planeta salbatzeko ardura”, eta nahiz eta beharrezkoa izan jendea pertsonalki eta kolektiboki kontzientziatzea (belaunaldien arteko konpromisoa), Administrazioaren aldeko eta herritarren aldeko ahalegina orekatua izan behar da. Gutxik jartzen dute zalantzan gaur egungo sistema irabazi-asmoak motibatzen duela; beraz, motibatzen edo mugiarazten gaituena aldatuta bakarrik bihurtuko da eredu ekonomikoa eredu iraunkor (gizarteari zein ingurumenari dagokionez). Hazkuntza eta garapen ekonomikoa gure gizartearen eragile nagusiak diren bitartean, zaila izango da eraldaketa handirik gertatzea guztion onura lortzeko ikuspegirik ez badago.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 91 de 181

Page 92: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

4. KOHESIO SOZIALA Jarraian, alor honetarako ekintza-ildoak aipatzen dira. Ildo horietan herritarren parte-hartzea kontuan hartzeak egoera hobe lezake:

1. Bizikidetza eta aniztasunaren kudeaketa

Bizikidetza geroz eta kontzeptu zabalagoa da (aniztasun funtzionala), neurri handi batean bilakatuz joan dena (administrazioaren esparruan), hirugarren sektoreak eta elkartegintzak bultzatuta. Horregatik, funtsezkoa da herritarren parte-hartzea alor honetako politika, plan eta zerbitzuak garatzean, ezartzean eta ebaluatzean. Zerbitzuak eskaintzeko eredu integratzaileago baten aldeko apustua egin behar da (eta ez estigmatizazioa eta lotura negatiboak egitea ekar dezakeen banaketa), beharrezko baliabideak eskaintzen dituena, ez bakarrik herritarrak babesteko, baita haien autonomia eta erabateko herritartasunaren aldeko eskubidea garatzeko ere (subjektu politikoaren eta protagonistaren ikuspegia, ez onuradunarena).

2. Laguntza sozialen bermea gizarte-egoera ahulean daudenentzat 3. Baztertuta dauden pertsonen gizarteratzea

Gizarte-egoera ahulean edo baztertuta dauden pertsonen kasuan, alde batetik gizarte-babeserako sistema bat (zerbitzuak, gutxieneko diru-sarrerak etab. eskuratzeko aukera) bermatu behar da, azken helburua pertsona horien erabateko gizarteratzea izan behar dela ahaztu gabe. Gaur egungo egoeran, beharrezkoa da herritarren parte-hartzea kontuan hartzea gizartea osatzen duten pertsona guztien eskubideak bermatzen dituen gizarte-kontratu berri bat berridazteko edo, hala dagokionean, berriro zehazteko, laguntzeko baino bermatzeko asmoa oinarri (zerbitzuak karitate gisa jasotzen dira eta

Bizikidetza eta

aniztasunaren kudeaketa

Laguntza sozialen bermea gizarte-egoera

ahulean daudenentzat

Baztertuta dauden

pertsonen gizarteratz

ea

Gazte-enplegua

ren sustapen

a

Haurren eskubide

ak

Hirugarren sektorearen sustapena

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 92 de 181

Page 93: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

lotsa ematen du eskatzeak, bidezkoak direnean). Zerbitzu duinak sustatu behar dira (pertsonentzat eta eskaintzen direnean) jasotzen dituztenen gaitasunak garatzea eta ahalduntzea sustatuta. Premiak testuinguruan kokatu eta bazterkeriaren benetako arrazoiak ulertu behar dira. Herritarren parte-hartzea oso baliagarria izan daiteke horretan (baita parte hartzen duten eragileena ere).

4. Gazte-enpleguaren sustapena

Gazteen langabezia-tasak eta horrek gure gizartean izan dezakeen eraginak kezkatzen du gizartea (gizarteko cracka aipatzen da). Horregatik (kezka, garrantzia) uste da interesgarria izan litekeela herritarren parte-hartzea kontuan hartzea gaia lantzeko orduan. Enplegua da gizarteko beste arazo batzuen irtenbidea/eragilea, eta nahiz eta ezin zaion eskatu Administrazioari enplegua sortzeko, inguruak sortzeko eska diezaiokegu (araudienak, lankidetzan aritzeko etab.), beste erakunde/eragile batzuei enplegua sortzen laguntzeko.

Gazteen langabeziaren kasuan, ondorioak are gogorragoan izan daitezke (gizarteari eta etorkizuneko oparotasunari dagokienez) ez bakarrik Euskadiko gizartearen profil demografikoagatik, baita askotan Euskadiko ekoizpen-sistemarako beharrezkoak diren talentuak eta gaitasunek ihes egitea dakarrelako.

Edonola ere, gazteen enpleguari lotutako garrantzia kalkulatu da. Horren arabera, haurtzarotik enplegua bilatzeko ibilbidea markatzen dela kritikatu da; izan ere, bidea zehazten ez denean, frustrazio handia eragiten du. Esandakoaren arabera, txikitatik erakutsi behar da garrantzitsuena garapen profesionala bilatzea dela (garapen pertsonalarekin batera) eta bide horretan norbera dela protagonista: ezinbestekoa da gazteek euren proiektu eta ekimenak gara ditzaketela eta garatu behar dituztela barneratzea.

5. Haurren eskubideak

Gazteen langabeziaren kasuan bezalaxe, krisialdietan haurrak izaten dira ekonomikoki babes gutxien izaten dituzten kolektiboetako bat. Hala eta guztiz ere, azpimarratu zen beharrezkoa dela haurren eskubideen arloan lan egitea, haurrei eragiten dieten erabakietan haurren parte-hartzea kontuan hartuta, ez bakarrik informatzeko, baita parte-hartzea erabakiak hartzearekin lotzeko ere. Beraz, herritarren parte-hartzea proposatzen da kolektibo gisa eragiten dieten eta haien inguruan edota komunitatean inpaktua duten erabakietan haurren parte-hartzea sakontzeko mekanismo eraginkor gisa (Haurren kontseilua bezalako dagoeneko ezarritako esperientziak, adibidez).

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 93 de 181

Page 94: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

6. Hirugarren sektorearen sustapena

Hirugarren sektoreari dagokionez, beharrezkotzat jotzen da parte-hartzea kontuan hartzea koordinazio-sareak (bitartekaritza-sareak) sortzeko eta garatzeko orduan. Halaber, hirugarren sektorearen garapenaren barruan, garrantzitsua da herritarrak eguneroko egitekoetan gehitzea, zerbitzuen hobekuntzan eta aplikagarritasunean eta hurbilketa praktikoetan berritzeko, baita erabakiak hartzeko barneko prozesuetan ere.

Dinamikaren bigarren zatia herritarrek aktiba ditzaketen arlo eta mekanismoei buruzkoa izan zen. Horien bidez, integrazioa eta Euskadiren garapen osasungarri eta bidezkoa bultza litezke enpleguaren, hezkuntzaren, elkartasunaren edo gizarte-babesaren alorreko ekintzen bidez. Parte-hartzea kohesioa eta gizarte-garapena sustatzea helburu duen edozein ekintza garatzeko funtsezko tresnatzat jo zen hasieratik. Aipatu zenez, parte hartzeko hainbat esparru daude, eta ez dute beti instituzioen esparruarekin lotuta egon behar. Nolanahi ere, beharrezkotzat jotzen da balioetan oinarritutako hezkuntza sustatzea (parte hartzen duen gizartearen ardatz izan dadin), non pertsonek haien hurbileko inguruan «eredu eta agintzen duen figura» izateko gaitasuna duten. Administrazioaren eta herritarren harremana hobetzea beharrezkoa dela uste da (komunikazioaren kasuan bereziki) eta, horretarako, «eman eta jaso» oinarri duen eredutik «batera sortzeko» eredura aldatu behar gara. Administrazioak, aurreko jardunaldietan esan bezala, zera ulertu behar du: parte-hartzeak eragin handikoa izan behar duela. Gaikako komunitateak gara litezke (osasuna, kultura, hezkuntza...), horietan, askotariko profilak dituzten baina helburu bereko pertsonek/profesionalek bat egin eta elkarri eragiteko (baina betiko elkarteak sortu gabe). Komunitate horiek parte hartzeko eremuak izan litezke, parte-hartzea arazoa sortu aurretik gauzatuz (baldintzatzaile edo presiorik gabe, modu eraikitzailean). Norberak hartu beharreko konpromisoei dagokienez, bakoitzak aztertu behar du noraino arituko den herritar aktibo gisa eguneroko bizitzan (eraikitzailea, eraginkorra, interaktiboa, alaia, sortzailea, erabakitzailea, laguntzailea…). Funtsezkoa da lankidetzan aritzea, lehiakor, baina inor zapaldu gabe (adibide gisa, enpresen alorrean, argi ikusten da enpresari arrakastatsuenak izaten direla honako hau jakiteko besteko azkarrak direnak «bakarrik bizkorrago irits daiteke jomugara, baina batera urrunago irits daiteke»), porrota prozesuko beste urrats baten gisa onartuta, balio sozialaren eraikuntzan gure inplikazioari eta parte-hartzeari dagokionez ere.

Aipatutako parte-hartze sozialarekin estu lotuta dagoen beste mekanismoetako bat da boluntariotza; horrek dakarren ikaskuntza (pertsonala eta taldekoa) azpimarratu zen.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 94 de 181

Page 95: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Boluntario aritzeko eremu bat aurki dezake bakoitzak, nahietan edo asalduran oinarrituta (ez dute denek lana zaletasun).

5. GARAPEN EKONOMIKOA Edukien lehen blokean, zera eztabaidatu zen: jarduera politikoaren zein ardatzen inguruan aplika daiteke herritarren parte-hartzea hoberako. Honako ildo hauek aipatu ziren:

*“Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Sistema”ren eta “I + G + B”ren ildoak ere bozkatu egin ziren baina ez ziren garatu hurrengo eztabaidan):

1. Industria-politika Zikloetan errepikatzen iren segidako krisialdiak bizi ditugula dioen oinarri ekonomikoa abiapuntu hartuta, sistema egiteko modua aldatu behar da, epe luzera begiratu behar da, epe laburrera begiratu beharrean. Izan ere, epe luzerako ikuspegi horretan lagun dezake bereziki herritarren edo eragile sozio-ekonomikoen parte-hartzeak (eragile/enpresa sustatzaileak ahaztu gabe). Ukaezina da merkatuak eta ekoizpen-jarduerak berrantolatzen ari direla, eta orain, inoiz baino gehiago, herrialdeko estrategia partekatu baten falta nabaritzen da (iparrorratza).

2. Ekonomia sozialaren sustapena Sistema-aldaketaren esparruan, alde baterako zein besterako norabidea har daiteke, eta ezinbestekotzat jotzen da garapen ekonomikoa eta kohesio soziala batera doazen sistema bat garatzeko behar diren pausoak ematea. Horretarako, negozioen oinarri diren balioak berreskuratu behar dira (bere inguruan eragin soziala, denentzako onura, kontzientziazio soziala, tokiko ekonomia... dituen eragile gisako enpresa), eta ekonomia soziala sustatu beharreko bide bat izan daiteke. Arlo ezberdinetako enpresen arteko eta elkarte / eragile sozialen arteko parte hartzeko prozesuak sustatuta negozio eta enpresen ekimen berriak sor daitezke.

Industria-politika

Ekonomia sozialaren sustapena

ETE-ei laguntza

Ekintzailetza

Talentua sustatzea

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 95 de 181

Page 96: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

3. ETE-ei laguntza

Administrazioen aldetik ez zaie arreta bera ematen ETE-ei enpresa handien aldean; hori dela-eta, ETE-ei laguntzeko mekanismo berriak garatzeko parte hartzeko prozesuak gauzatzea proposatu zen, 3 alor handiren inguruan (enpresa handiek, eskalako ekonomia eta eragiteko gaitasunagatik, egoera abantailatsuagoa duten gaietan): zerga-politikak, prestakuntza-politikak eta nazioartekotzea.

4. Ekintzailetza

Jardunaldiko partaideen iritziz, Eusko Jaurlaritzak ez dauka enpresen sorrera eta garapena sustatzeko estrategia argi bat, edo sustatzen duen ekintzailetza-ereduak ez du funtzionatzen (adibide gisa star-up delakoak sortzeko izapideak egitean malgutasunik ez izatea aipatu zen); nahiz eta erreferentzia diren herrialde eta eskualde ugari egon eredu gisa har daitezkeenak. Halaber, ez da behar bezala baloratzen edo sustatzen enpresetako ekintzailetza (politika espezifikoagoak eta eraginkorragoak). Ez da bultzatzen euskal lanbide-heziketaren eredua garatzeko berrikuntza ere; hainbat urtez ereduzko sistema izan zen, enpresen munduarekin lotura estua izateaz gain hainbat gaitasunetako prestakuntza ere eskaintzen duelako (sormena, berrikuntza, arriskuei aurre egiteko gaitasuna, izaera kritikoa, aldaketarekiko irekitasuna etab.), balioetan oinarritutakoa (enpresa-proiektuak sortuta inguruarekiko eta inguru horren parte diren pertsonekiko konpromiso sozial gisa). Partaidetza lanbide-heziketa sustatzeko eta ekintzailetzako eta enpresa barruetako ekintzailetzako politikak aldatzeko bide berriak diseinatzeko tresna eraginkorra izan daiteke, baita bi alor horien artean norberaren, lanbidearen eta enpresaren garapen-sistema eraikitzeko ere, bizitza osoko ikaskuntza aurrera egiteko indarra izanik.

5. Talentua sustatzea

Alde batetik, talentua enpresetara iristea falta da eta, beste alde batetik, ezagutza ikerketa-zentroetatik enpresetara eramatea falta da. Hortaz, talentua eta ezagutzak hedatu eta komunikatu behar dira. Horretarako, komunikazio-kanalak hobetu behar dira, eta alor horretan lan egiten duten eragile eta enpresak dira oztopoak zeintzuk diren eta nola ken daitezkeen dakitenak. Edukien bigarren blokean herritarren ekimenak zeintzuk izan daitezkeen aztertu zen, hau da, Euskadiko ekonomia berritzailea, lehiakorra, ekologikoki iraunkorra eta irekia izaten lagun dezaketenak, etorkizuneko belaunaldien aukerak arriskuan jarri gabe. Lehenik eta behin bizkortu egin behar dela azpimarratu zen, ez baita erraza hasiera-hasieratik sortzea eta guztion artean eredu bat zehaztea eskatzen baitu, herritarren konpromisoan oinarritutako garapenerako eredu ekonomiko eta sozial bat.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 96 de 181

Page 97: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Parte hartzeko prozesu bat proposatu zen bi ardatzen inguruko ikuspegi partekatua sortzeko: nolako herrialdea garen (eta nolako herrialdea izan nahi dugun) eta nondik hasi nahi dugun herrialdea eraikitzen (zeintzuk dira gure nortasuna eta balioak, nortzuk dira gure erreferentziak eta nola sor dezakegu eraldaketa-prozesu dinamiko eta jarraitua). Besteak beste, honako alderdi hauek aztertu beharko dira: zer eginkizun izan dezaketen eta izan behar duten adinekoek, lankidetza publiko eta pribaturako eredu berriak, berrikuntza soziala, parametro ekonomikoez gain beste batzuk biltzen dituzten adierazleak (adibidez, zoriontasun-indizea etab.). Garapen-eredua berriro zehazteko partaidetza kontuan hartzeko aukeraz gain, herritarrek Euskadiren garapen ekonomikoan eragiteko eginkizuna izan dezaketen faktore batzuk ere aipatzen dira:

- Kontsumo arduratsua eta pertsonetan ardaztutakoa (ingurumenaren atalean argi adierazi den bezalaxe), herritarren eskura dagoen bitarteko nagusia eta ekonomia pertsonalean oinarritutako koherentziari lotuta.

- Bizitza osoko ikaskuntzarekiko konpromisoa, norberarena eta besteena (jardun berritzaile, laguntzaile, ekologikoki iraunkor eta irekiak aintzatetsi, saritu eta gorestea).

- Aktiboa izatea pertsonetara bideratutako eta inguruarekin konprometitutako garapen ekonomikoa sustatzen duten mugimendu sozialetan (adibidez, kontsumo-taldeetan).

- Autoexijentzia eta gaitasun kritikoa garatzea gure instituzio eta enpresekin. - Tolerantziarik ez izatea iruzur fiskalen kasuetan.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 97 de 181

Page 98: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

1. ERANSKINA – GAIKAKO EKINTZA POLITIKOEN ILDOEN ZERRENDA

O SA SU N A

1. Osasun-sistemarako bidezko sarbidea 2. Osasun-sistemaren iraunkortasuna 3. Osasunaren alorreko plangintza, antolamendua eta ebaluazioa 4. Etika (laguntza ematean, bioetikan, ikerketa klinikoetan…) 5. Osasunaren alorreko ikerketa eta berrikuntza 6. Eremu sozio-sanitarioa 7. Osasunaren alorrean aplikatutako teknologia berriak 8. Zahartzea 9. Autonomia bultzatzea - Mendetasuna 10. Kronikotasuna 11. Haurren eta gazteen osasuna 12. Osasuna eta elikadura 13. Sexu- eta erreprodukzio-osasuna 14. Osasun publikoa eta mendekotasuna 15. Laneko osasuna 16. Genero-indarkeria 17. Farmazia 18. Inguruaren kalitatea eta osasun-kontrolak, janari-segurtasuna eta -higienea 19. Osasun-aseguru eta -kontratazioa 20. Osasun-lanbideen etengabeko prestakuntza 21. Arreta espezializatuko zerbitzuak 22. Lehen mailako arreta zerbitzuak 23. Osasun-iragarkien kontrola

I K A S K U N T Z A

1. Hezkuntza-arloko berrikuntza 2. Ikastetxeak 3. Lanbide-heziketa 4. Unibertsitateak 5. Politika zientifikoa 6. Hizkuntza-politika 7. Euskara sustatzea 8. Jarduera artistiko eta kulturalak 9. Kultura zientifikoa 10. Ikasleak, hezkuntza-sistemaren erdigunean 11. Prestigioko irakasleak 12. Ikasteko beste inguru batzuk komunitatean 13. Etengabeko ikaskuntza 14. Euskal unibertsitate-sistemaren kalitatea 15. Politika zientifiko finkatua eta iraunkorra 16. Hizkuntza-politika 17. Gaitasunen trebakuntza eta egiaztapena 18. Hezkuntza-kalitatearen ebaluazioa

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 98 de 181

Page 99: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

I N G U R

U M E N A

1. Lurraldearen antolamendua 2. Hirigintza-plangintza eta -antolamendua 3. Paisaiaren antolamendua eta babesa 4. Lurraldearen birsortzea eta industria-hondakinak 5. Lurraldeari, ingurumenari eta abarri buruzko informazioa 6. Urak: jabari hidrauliko publikoa 7. Klima-aldaketaren aurkako borroka eta egokitzapena 8. Atmosferako ingurumenaren kalitatea: zarataren, argiaren eta usainaren kutsadura 9. Berotegi-efektuko gasen isurketa 10. Ingurumenari lotutako prebentzioa, babesa eta lehengoratzea 11. Hondakinak: ekoizpena eta kudeaketa 12. Lurzoruaren kalitatearen kontrola 13. Ingurumen erantzukizuna 14. Ingurumen-politika 15. Inguru naturalaren zaintza eta babesa 16. Baliabide naturalen antolamendua eta erabilera iraunkorra 17. Balio natural handiko guneak eta eremu natural babestuak 18. Fauna eta landaredia, basokoa eta itsasokoa: espezie mehatxatuak eta espezie

inbaditzaileak 19. Ingurumenari lotutako hezkuntza, prestakuntza eta sentsibilizazioa 20. Udalerrietako ingurumenaren iraunkortasuna Tokiko Agendaren bidez 21. Garraio-azpiegituren garapena eta mantenimendua 22. Larrialdi planak 23. Garraio iraunkorra 24. Garraio-azpiegituren plangintza 25. Garraioaren modernizazioa

K O H E S I O S

O Z I A L A

1. Familiei laguntzeko politikak eta neurriak 2. Bitartekotza-zerbitzuak 3. Nazioarteko adopzioa 4. Haurren eskubideak 5. Askatasun afektibo-sexuala 6. Boluntariotza 7. Gaitasun-urritasuna 8. Hirugarren sektorearen sustapena 9. Baztertuta dauden pertsonen gizarteratzea 10. Pentsioen sistema publikoa 11. Gizarte-aurreikuspen osagarriaren planak 12. Etxebizitza eskuratzea 13. Hiri-birgaikuntza, -berrikuntza eta -birsorkuntza bultzatzea 14. Ikerketa eta berrikuntza 15. Laguntza sozialen bermea gizarte-egoera ahulean daudenentzat 16. Arrazakeriaren eta xenofobiaren aurkako borroka 17. Etorkinen gizarteratzea 18. Bizikidetza eta aniztasunaren kudeaketa 19. Gizon eta emakumeen arteko berdintasun-politikak 20. Gazteen enplegua sustatzea 21. Enplegurako prestakuntza: langabetuak eta langileak 22. Enplegu inklusiboa Enpleguarekiko elkartasuna 23. Baztertuta geratzeko arriskuan daudenak gaitzea eta laneratzen laguntzea

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 99 de 181

Page 100: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

G A R A P E N E K O

N O M I K O A

1. Lehiakortasuna eta industria-politika 2. Klusterren politika 3. ETE-ei laguntzea 4. Erakunde publikoen eta pribatuen lankidetza-politika 5. Industriaren globalizazioa 6. Inbertsioak erakartzeko politika 7. Sektore berriak 8. Ekintzailetzaren euskal sistema 9. Industria bultzatzea 10. Zientzia, teknologia eta berrikuntzarako euskal sistema 11. Talentua sustatzea 12. Zientzia- eta teknologia-sistemaren nazioartekotzea 13. I+D+B 14. Laugarren sektorea 15. Sektore turistikoa bultzatzea 16. Autonomoentzako laguntza osoa 17. Hiriko saltokien ingurua hobetzea 18. Ekonomia sozialaren sustapena 19. Lehen sektorea bultzatzea 20. Arrantzaren eta akuikulturaren sektorea bultzatzea 21. Informazio-gizartea 22. Elikagai-industriak 23. Ekoizpen Ekologikoa 24. Zerga-politika 25. Sormenezko industriak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 100 de 181

Page 101: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

2. ERANSKINA – ARLOKAKO HELBURUAK

OSASUNA

Galdutako edo murriztutako norberaren osasuna lehengoratzea eta taldeko osasuna prebenitu eta sustatzea sektore eta herritar guztien ahaleginaren bidez.

IKASKUNTZA

Pertsonen garapen orokorra eta erantzunkidetasuna bezalako balioen sustapena lortzera bideratutako ikaskuntza-inguruak eraikitzea. Horien osagarri izango litzateke kalitatezko hezkuntza-sistema malgua, hezkuntzako eta trebakuntzako edukiak lan-merkatuak eta bizitza osoko gizarteak eskatzen dituen gaitasunetara egokituta dituena.

INGURUMENA

Lurraldearen, azpiegituren, ekipamenduen eta etxebizitzen errespetuzko antolamendu orekatua egitea eta iraunkorragoa den mugikortasun-eredu integratua garatzea, energiarekiko daukagun mendetasuna murrizteko eta berotegi-efektuko gasen emisioak eta klima-aldaketaren eraginak arintzeko.

KOHESIO SOZIALA

Erabat integratzailea eta bateratua den Euskadi finkatzea, enpleguan, hezkuntzan, prebentzioan eta elkartasunean oinarrituta, eta babes sozialeko sistemak indartzea garapen harmoniko, osasungarri eta bidezkoa bermatzen jarrai dezaten.

GARAPEN EKONOMIKOA

Euskadiren ekonomia berritzailea, lehiakorra, ekologikoki eraginkorra eta irekia izan dadin lortzea, egungo premiei erantzuteko gai dena, etorkizuneko belaunaldien baliabideak eta aukerak arriskuan jarri gabe.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 101 de 181

Page 102: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

a) Taldekako prozesuko txostenak

a. Belaunaldien arteko Lego saioa

Jornada Lego. Taller intergeneracional Durango 12/03/2014

Asisten 21 alumnos y alumnas de Maristak Ikastetxea y cuatro personas adultas: Sabino Ayestaran, Mª Luisa Mendizábal, José Ramón Urrutia, Begoña Nogueira

La Dinámica comienza con una familiarización con las fichas LEGO

Comienzan a hacer los siguientes ejercicios:

1. Construir de forma individual un la torre más alta que aguante un soplido

2. Construir de forma individual un puente que aguante el móvil sin caerse

3. Preséntate vía lego – pon algo en lo que participas

Introducción

Al inicio de la sesión son las personas mayores las que enmarcan el panorama en el que nos encontramos. Euskadi es una sociedad aún sin conformar (político, social…), es una sociedad que intenta abrirse al mundo, este país está enraizado pero mirando a Europa. Los jóvenes nos enmarcan su entorno, sus puntos de encuentro son el local y la cuadrilla en los cuales participan activamente, igual que en sus entornos más Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 102 de 181

Page 103: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

locales, el pueblo, en donde participan desde cuidar niños a una asociación, a la organización de las fiestas. Las temáticas que más les interesan son las que tienen que ver con la naturaleza, sostenibilidad, voluntariado, asociacionismo. La participación la vinculan con el liderazgo principalmente, asocian el participar con tener aspiraciones, llegar alto y cumplir sus expectativas

¿Qué es participar?

Participar empieza al comprometernos con la búsqueda de un fin, es estar en los lugares donde se toman decisiones que nos afectan para que esas decisiones generen el bien común. Es cooperar entre diferentes construyendo desde la diferencia. Es sentirte que formas parte de algo, escuchando opiniones diferentes para conseguir entre todos llegar a un mismo fin.

Para poderse sentir implicados/as es necesario “sentirte parte de”. En el caso de las personas jóvenes se demuestra con la organización de las lonjas, se sienten parte de ellas y como tal participan y se organizan. Están organizados/as de igual a igual, y esto se debe a que se han creado un espacio en el que sienten que tienen un lugar en el mismo, en el que se auto-gestionan, y hay un reparto de responsabilidades y unas obligaciones que si se incumplen tienen consecuencias (multas). Participar es, por tanto, dar el primer paso, y se hace desde la cooperación, “haciendo” dentro de un entorno con personas de distintas ideas que opina y construye. Participar tiene sentido si es compartido trabajando en común para llegar a una meta. Personas con distintas ideas que opinan y construyen. Es voluntad para cambiar las cosas desde la espontaneidad y dando tus ideas.

¿Qué tiene que tener una persona para participar? (Capacidad, cualidad, valor, interés…)

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 103 de 181

Page 104: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Se siente el impuso de participar cuando se tiene una motivación, cuando se considera que se pueden cambiar las cosas. Es por ello que las personas jóvenes afirman que necesitan sentir que es algo suyo, en muchos casos que se puede mejorar y para ello se agrupan para participar en conseguirlo. Asimismo, cabe destacar que las personas jóvenes participan en aquellos ámbitos o temáticas donde siente que su participación es útil, pero sobre todo, en aquellos que les interesan y en las que están comprometidas. Al tener la misma meta y el mismo entorno las ganas y el interés aumentan, uniendo el bien de uno mismo con el bien de los demás, teniendo gran empatía ya que se encuentran en su hábitat. Para participar es esencial no tener miedo al fracaso, se sabe que participando se corren riesgos pero quien no participa no gana. Manifiestan que otro factor importante a su edad es el qué dirán (digamos que participar en ciertas cosas no es popular), y que hay que tener una personalidad marcada y las ideas claras para ser el primero / la primera en participar. Hay miedo a ser el único o la única y que nadie más te siga, una vez que alguien participa surge el efecto dominó y se apuntan más personas. Piensan que si participan les pueden “llegar a mirar mal”. Una de las características que valoran como clave para participar en un proyecto es la transparencia. Por un lado, que no haya nada que ocultar, y por otro, que se les informe y se les de acceso a los procesos de participación que están sucediendo.

Al cuestionar por qué las personas jóvenes no participan en proyectos sociales o en el tejido asociativo local, se vuelve a poner sobre la mesa que sí que participan en otros espacios, como son lonjas o el ámbito deportivo, sin percibirlo además como un esfuerzo. Así que, ¿qué diferencia hay? La diferencia está en que fuera de su entorno hay una desconfianza hacia ellos/as (real o percibida), e incluso se afirma que no creen que se les necesita ni creen necesitar nada ni nadie de fuera

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 104 de 181

Page 105: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

de su entorno en muchas ocasiones. Vuelve a aparecer el sentimiento de pertenencia y el vínculo que va unido al ocio y a la diversión como un eje de desarrollo personal y social de relevancia. Necesitan que se “baje a tierra”, no es lo mismo que se haga un proceso participativo con personas adultas que con la infancia, y las personas jóvenes se encuentran a veces en un terreno de nadie en el que no se sienten identificadas ni reconocidas. Esta es una barrera para participar porque tal y como dicen, es imprescindible participar en lugares de confianza. Pese a ello, destacan su voluntad y su interés en continuar participando, ya que se aprende a participar participando.

¿Qué necesitamos para participar?

La motivación es uno de los elementos destacados como necesarios para participar: dentro de un entorno en el que puedan decir lo que les parezca implicando a la personas, si tú propones algo que respondan. Es decir, respuesta social junto con un sentimiento de pertenencia. Destacan que para participar hay que saber que las diferencias nos complementan y que uniendo esas diferencias acabamos ganando todos/as:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 105 de 181

Page 106: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

- Es una manera de buscar lo que yo no tengo en otros creciendo así como

persona.

- Si estás implicado en un proceso tienes la recompensa de haber sido parte

de ello.

- Si estoy participando quiero que se escuche mi opinión

- Participar en algo supone una generosidad, tienes que invertir un espacio

de tu tiempo que lo puedes dedicar a otras cosas (ocio)

¿Y por qué no participáis?

La primera pregunta que se hacen las personas mayores es si hemos dado a la juventud espacios para participar, ya que desde su perspectiva puede que los y las jóvenes no participen en muchos casos porque no se les deja. La respuesta de los y las jóvenes por el contrario es que sienten que pueden participar. Por un lado participan votando (que es una manera de hacerte oír) y por otro lado en casa o sus entorno más cercanos. Por lo tanto, la juventud no concibe que no está participando, ni comparte ni acepta esta crítica que cree que se basa en ocasiones en el desconocimiento hacia ellos y ellas (su realidad, sus ámbitos de participación, sus intereses) y en los prejuicios o la distancia generacional.

- En la vida participas todo el rato en la sociedad en la que vives, participas

en el colegio, a cruzar la calle a una persona mayor, ayudando en tu casa,

en tu día a día, etc.

o Partaidetzaren inguruko beste begirada batzuk – Lego saioa

Jornada Lego. Taller otras visiones de la participación Innobasque 12/03/2014

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 106 de 181

Page 107: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Asisten 17 asistentes: Joseba Zarraga, Piter Blanco, Eukene Fernández, Blanca Mata, M´Angel Manovell, Mentxu Ramilo, Iñaki Ortiz, Arantxa Sainz de Murieta, Julen Iturbe, Ana Viñals, Begoña Pecharromán, Amaia Agirre, José Juan Orbe, Richard Cano, Lander Amorrortu, Markel Cormenzana y Juan Carlos Melero.

La Dinámica comienza con una familiarización con las fichas LEGO

Comienzan a hacer los siguientes ejercicios:

1. Construir de forma individual un la torre más alta que aguante un soplido

2. Construir de forma individual un puente que aguante el móvil sin caerse

3. Preséntate vía lego – pon algo en lo que participas

¿Qué es participar?

x Participar es SER

Participar empieza al comprometernos con un “bien común” y está, por tanto, vinculada a la búsqueda de cómo ser parte y formar parte de un grupo o sociedad. Desde ese sentimiento de pertenencia a una comunidad, ponemos nuestro grano de arena aportando cada uno/a de nosotros/as nuestra visión, voz, experiencias… Es una actitud personal que no se basa en el interés propio (si no sería un lobby) sino en la preocupación por nuestro entorno y las personas que convivimos en él (nuestra actitud impacta e incumbe a los demás).

x Participar es PODER

Pero para que esa implicación se materialice, es necesario crear espacios y contextos para que “los diferentes” puedan participar. Desde ese sentido de pertenencia mencionado antes, las personas que forman parte de una comunidad tienen que sentir que tienen un lugar en la misma. Para ello es necesario desarrollar un contexto que permita “poder hacer” y “poder expresarse”. La

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 107 de 181

Page 108: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

creación de este contexto tiene como primer paso la transparencia, entendida en su principio más básico: mejorar el grado de información y acceso de la ciudadanía a los datos, procesos y decisiones públicas como base para generar una comunicación sincera entre la Administración y la ciudadanía. Una vez obtenido un grado de transparencia suficiente, es necesario generar condiciones que posibiliten el desarrollo de capacidades personales y grupales para cambiar la realidad de nuestro entorno. Asimismo, el desarrollo de las capacidades debe ir acompañado con la posibilidad real de impactar sobre aquello que se desea cambiar: debe haber margen para el cambio. Desde la base de un acuerdo social, contextualizando la participación, es necesario saber dónde estamos y qué se nos pide o qué queremos/podemos aportar, cuál es nuestro rol en la sociedad, sabiendo dónde estamos y qué se puede hacer desde nuestra posición. La participación requiere un porqué, no solo en aquellos espacios abiertos a la misma, sino también en lo relativo a los procesos cerrados a la participación (donde es necesario explicar y dar cuenta sobre los motivos de la no participación).

x Participar es HACER

Participar no debe entenderse como un estado o una situación estanca (estoy participando), sino que es un proceso encaminado a la acción (se ejecuta). Comienza en la mayoría de los casos por cuestionarse el entorno y se sustenta en el principio de deconstruir para construir (ir a la esencia de los asuntos que nos ocupan para darles respuesta). Por tanto, cuando se participa hay que asumir los errores pasados para construir sobre esos aprendizajes validando también si los cimientos son válidos (y si no lo son cambiarlos). Participar exige posicionarse y actuar desde un marco de valores y principios como son, entre otros, la cooperación y la bidireccionalidad. La cooperación, entendida como la construcción compartida entre diferentes y en todas las etapas del proceso (destacándose especialmente, los inicios). Asimismo, es interesante entender la bidireccionalidad desde un principio de reciprocidad y equilibrio (relación entre lo que se aporta y lo que se recibe en retorno). Ese binomio (dar y Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 108 de 181

Page 109: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

aportar) es la base para compartir opiniones e inquietudes, para promover encuentros entre diferentes para resolver y aportar en plena diversidad de opiniones. Participar tiene sentido con respecto a lo que es compartido, común, y busca la mejor manera de organizarse en torno a ese asunto común para dar respuestas y satisfacer a las partes implicadas en ese proceso de búsqueda.

¿Qué tiene que tener una persona para participar? (Capacidad, cualidad, valor, interés…)

En primer lugar, una persona participa cuando siente un compromiso con su entorno y / o comunidad, pero también un cierto grado de disconformidad (deseo de cambiar) esa realidad. Por lo tanto, exige de conciencia y corazón para el bien común entendiendo la participación en clave de interdependencia también. Las personas que participan no carecen de intereses personales, sino que utilizan esos intereses personales como palanca de cambio para alcanzar también un interés común que trascienda su ámbito personal. Participar, por tanto, requiere de una actitud ciertamente solidaria y un tanto utópica e idealista. Pero también de una actitud pragmática, constante y valiente: porque la persona que participa lo hace para cambiar algo, y para ello debe sentirse escuchado y valorado (tanto en lo que dice como en lo que hace). Asimismo, cabe destacar que las personas participan en aquellos ámbitos o temáticas donde siente que su participación es útil, pero sobre todo, en aquellos que les interesan. Participar es un proceso de empoderamiento que enriquece a la persona que participa para construir comunidad también en un plano personal. Permite el desarrollo de competencias como la capacidad para gestionar la incertidumbre o el pensamiento crítico.

¿Qué necesitamos para participar?

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 109 de 181

Page 110: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Para participar, o al menos para empezar bien un proceso participativo, es necesario partir de un conocimiento de la situación actual que nos ayude en la búsqueda de sinergias y evite que repitamos errores pasados. En este sentido, las instituciones deben cerciorarse de que conocen las prácticas y agentes de referencia en el ámbito de la participación, ya que se percibe una falta información de lo cercano. Asimismo, es necesario integrar en los procesos participativos promovidos por las Administraciones a los colectivos que están realizando procesos participativos (especialmente, los procesos asociativos) y conectar con ellos. También es necesario desarrollar una visión colectiva. Se considera que pese a que socialmente a un requerimiento y hay un gran número de ciudadanos y ciudadanas que quieren cambiar el sistema de gestión político, no sabemos aún participar como sociedad. Por otra parte, en un plano personal, ayuda poder reconocerse en el proceso (sentirse identificado, interpelado…) y que percibamos la utilidad del mismo (que exista un cierto grado de vinculación en la toma de decisiones). En tercer lugar, la confianza es un elemento clave para participar. Confianza tanto en el promotor, como en uno mismo. La confianza en el promotor se cimenta en experiencias participativas pasadas y en el crédito que le damos basándonos en ellas. También en su capacidad para mostrarse cercano a la realidad y en su habilidad para “bajar a tierra” sus ideas. Asimismo, y en cuanto a los procesos promovidos por las instituciones, se destaca que a lo largo de estos años ha habido una importante evolución en la ciudadanía, no así en el modo de gobernar, y que este es un factor determinante para construir una verdadera confianza. Esta confianza debe construirse no solo en términos de reparto de poder sino de suma de poderes, ya que las instituciones no pertenecen a los/as políticos/as sino a la sociedad. Que la participación fuera vinculante En cualquier caso, pese a los desengaños y la frustración que acompaña muchas veces a las personas que participan en procesos participativos, hay que continuar participando. Al final se puede resumir en la fábula del colibrí: un gran incendio

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 110 de 181

Page 111: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

asolaba el bosque y todos los animales huían despavoridos para salvar su vida. Todos, menos un pequeño colibrí, que iba una y otra vez al lago, llenaba su pico de agua y la dejaba caer sobre el fuego. Un lagarto, intrigado por este comportamiento, se dirigió al colibrí: ¿tú estás loco? ¿Acaso crees que vas apagar el incendio arrojando unas cuantas gotas de agua sobre el fuego? A lo cual replicó el colibrí con toda serenidad: No sé si voy a apagar el incendio, pero yo hago mi parte.

x Gazteekin Lego saioa. El Regato Ikastetxea

Jornada Lego. Taller Jóvenes El Regato 17/03/2014

Asisten: 15 alumnos y alumnas El Regato Ikastetxea

La Dinámica comienza con una familiarización con las fichas LEGO

Comienzan a hacer los siguientes ejercicios:

1. Construir de forma individual un la torre más alta que aguante un soplido 2. Construir de forma individual un puente que aguante el móvil sin caerse 3. Preséntate vía lego – pon algo en lo que participas

¿Qué es participar?

Participar es construir entre todos desde diferentes visiones, con diferentes puntos de vista, compartiéndolos y poniendo lo mejor de cada uno/a para conseguir llevar a cabo un proyecto. Es trabajar en grupo involucrándote y

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 111 de 181

Page 112: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

colaborando para conseguir un mismo objetivo (bien común) aportando tus opiniones y vivencias. Participar tiene sentido si es compartido, trabajando en común para llegar a una meta. Es compromiso, con el compromiso de varios se puede llegar a algo, en el camino del éxito, si vas acompañado disfrutas más. Sientes que formas parte de algo pudiendo ayudar a los demás trabajando y colaborando para conseguir el bien común. Esta ayuda supone un compromiso de colaboración, estando dispuestos a relacionarse con otra gente para poder ayudar y dar diferentes puntos de vista.

¿Qué tiene que tener una persona para participar? (Capacidad, cualidad, valor, interés…)

Principalmente se necesita estar motivado, tener una ilusión y una implicación en el entorno en el que se va a participar, siempre costará menos “participar” si estás ilusionado y te sientes que formas parte del proyecto. Hay más ganas de querer participar si suscita en ti un interés y también si se tiene una experiencia en lo que se está tratando. Otro de los temas es la transparencia, si se tiene confianza en los que organizan todo resulta más fácil. Valoran los jóvenes sobre todo el esfuerzo que conlleva el participar, parten de la base que sin esfuerzo no se consigue nada. Ven el participar como un compromiso para entre todos superar problemas.

¿Qué necesitas para participar más?

Necesitan que cuando se les llame para participar sean temáticas en las que ellos puedan aportar porque se sientan identificados, sienten que hay un vacío en sus edades, ya que no hay actividades adaptadas a su edad, les lanzan al vacio de la participación cuando nadie les ha “enseñado” a participar.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 112 de 181

Page 113: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Tampoco creen que los mayores estén dando un ejemplo de participación y no piensan que lo estén dando. Piensan que debería haber mucha más información, no saben en qué ni si pueden participar en distintos procesos, por ellos hay que dar a conocer en qué pueden participar. Son conscientes que no van a empezar a participar de repente en todo, creen que hay que ir participando poco a poco, que es una manera de educar en la participación.

¿Por qué no participas más?

- No se participa más porque no lo ven como algo popular, nadie quiere dar

el primer paso participando, si se unen es debido a que otros han participado antes.

- Si participan necesitan sentirse reconocidos y que se les tome como uno más, no porque sean jóvenes no tienen ideas ni ganas de cambiar las cosas

- No participan más porque no se sienten parte de las temáticas que se puedan plantear, creen que si se les acercaran las temáticas (desempleo, vivienda, etc.), serían los primeros en participar porque se sienten los más afectados y saben que participando pueden llegar a cambiar cosas.

x Teknikari eta kargu politikoekin saioa. HAEE

Jornada con personal político y técnico. IVAP

26-27 de Marzo de 2014

“La implicación de la ciudadanía en la planificación y la evaluación de las políticas, programas y servicios”

En el marco de las jornadas sobre “La cultura de la planificación y la evaluación en la Gestión Pública” celebradas en Bilbao el pasado 26 y 27 de marzo de 2014,

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 113 de 181

Page 114: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

organizadas por el IVAP, tuvimos la oportunidad de conocer experiencias que se están llevando a cabo en los ámbitos de la planificación y la evaluación de las políticas públicas en diferentes áreas y ámbitos, tanto a nivel del Gobierno Vasco y de algunos de sus Departamentos, como de la Comisión Europea y el Parlamento Europeo, y también experiencias de otras Comunidades Autónomas. En la sesión de la tarde del día 26, se desarrolló un taller con los asistentes en el que se pretendía conocer el valor y las dificultades que puede aportar la implicación de la ciudadanía tanto a los procesos de planificación como de evaluación de las políticas, programas y servicios. En un breve enmarque de ambas situaciones (la planificación y la evaluación con la ciudadanía) realizado por Innobasque y Cidec, se puso en valor la importancia de implicar a la ciudadanía en estos dos procesos dado que: 1. La DISTANCIA entre la ciudadanía y las instituciones es cada vez mayor: la

ciudadanía se siente malentendida o ignorada; considera que los gobiernos no les favorecen; y además encuentran las políticas públicas y servicios a menudo poco efectivos. Además, las expectativas de los ciudadanos y ciudadanas crecen de manera exponencial y las capacidades de las administraciones no están creciendo de la misma manera para satisfacer estas expectativas, lo que nos exige cada vez más la puesta en marcha de mecanismos que nos aporten soluciones a esta situación.

2. Hay un PROBLEMA DE CONFIANZA en las INSTITUCIONES y en los

CARGOS POLÍTICOS. Hay una sensación general de que las políticas públicas no están respondiendo de forma adecuada a los verdaderos problemas y retos que tenemos por delante como sociedad. Hay una percepción además de monopolio y discrecionalidad en la toma de decisiones y también con respecto a los procesos que se siguen para la toma de estas decisiones. Por otro lado, cuando hay errores, inmediatamente se buscan culpables y no se asume la responsabilidad sobre estos errores. Pero además la transparencia únicamente ya no es suficiente: la ciudadanía más allá de la transparencia cada vez más exige una mayor rendición de cuentas o lo que

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 114 de 181

Page 115: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

se viene a llamar accountability (no solo resultados sino también impactos). Y por último cuando existe corrupción, hoy en día hay una rápida respuesta social a las decisiones políticas a través de las redes.

3. Hoy en día hablar de HACER POLITICA supone tener una ACCION DE GOBIERNO , es trabajar por promover un proyecto colectivo, y además disponer de la voluntad y la capacidad de abrir y de acercar el poder político y la gestión de los asuntos públicos a la sociedad civil y a la ciudadanía.

En este sentido se destacan los siguientes aspectos:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 115 de 181

Page 116: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

PLANIFICACION EVALUACION

� Necesidad de avanzar, de

innovar, de hacer las cosas de diferente manera

� Fortalecer las relaciones con la ciudadanía (con los clientes, beneficiarios) como una inversión para mejorar el diseño de nuestras políticas

� Buscar nuevas ideas relevantes para el diseño de las políticas, pero también de información y de recursos para una nueva forma de tomar decisiones

� Consensuar las decisiones sobre soluciones alternativas a realidades, problemas, necesidades… cada vez más complejos; donde la tecnología, la ciencia… no son más que meros medios…; donde los valores y las visiones colectivas son las que proporcionan horizonte.

� Generar confianza y de elevar la calidad de la democracia

� Fortalecer la capacidad ciudadana, es decir generar capital social y crear valor de manera compartida.

� Incrementar el conocimiento para

la toma de decisiones � Disponer de bases sólidas para la

mejora de lo evaluado � Mejorar la transparencia y

rendición de cuentas � Incorporar la visión de la

ciudadanía sobre las prioridades definidas por la administración y la valoración de los servicios que presta

� Generar una mayor tensión para la mejora (presión para la utilización de los resultados de las evaluaciones)

� Avanzar en el ámbito de la evaluación de la perspectiva de calidad/valoración del servicio hacia la perspectiva de impacto y generación de valor.

� Dar respuesta a las recomendaciones de la Unión Europea que identifican un déficit en este punto, sobre todo en los tiempos disponibles para la participación de estos agentes.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 116 de 181

Page 117: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Posteriormente, y a través de pequeños grupos y de una dinámica participativa, los asistentes pudieron interactuar y debatir sobre estas dos cuestiones obteniéndose las siguientes aportaciones para cada una de ellas: IMPLICACION DE LA CIUDADANIA EN LA PLANIFICACION DE POLITICAS, PROGRAMAS Y EN EL DISEÑO DE SERVICIOS Con respecto al VALOR que genera la implicación de la ciudadanía en la

planificación de las políticas y programas, y también en el diseño de los servicios

ofrecidos desde la Administración Pública, las principales conclusiones se

resumen en el siguiente gráfico:

Ciudadanía

Compromiso

Corresponsabilidad

Cercanía Confianza

Conocimiento

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 117 de 181

Page 118: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

No se trata sólo de pensar en clave de orientación al ciudadano (como

pensaríamos en clave de orientación al cliente), aceptando que la ciudadanía

tiene un rol pasivo, de receptora de servicio, sino pensar en que la ciudadanía

puede ayudarnos como gestores de lo público a crear valor de una forma

conjunta. En este sentido se destacan los siguientes aspectos:

� CONOCIMIENTO: La ciudadanía “sirve” para identificar necesidades. Son una

nueva fuente de información, y por lo tanto la implicación de la visión ciudadana en la fase de la planificación puede suponer un mayor conocimiento de la realidad y posibilitar perspectivas y soluciones potenciales diferentes a las habituales para la toma de decisiones, y por consiguiente para la planificación de las políticas y programas con el objeto de abordar los retos del diseño de políticas en condiciones de creciente complejidad y de interdependencia entre las políticas.

� CONFIANZA/CERCANIA: La implicación de la ciudadanía en la planificación de las políticas permite dar una mejor respuesta a las expectativas de la ciudadanía, que quiere que sus diferentes puntos de vista sean escuchados por las Administraciones. Supone además una mayor aceptación, un mejor acierto en la decisión y un mayor compromiso político en su implementación. Si ha existido participación ciudadana y las aportaciones se han recogido e incorporado adecuadamente, permite una legitimación de la actuación, y se considera que da respuesta a la cada vez mayor demanda de transparencia y de rendición de cuentas que se pide a la Administración. Se considera además un gesto de fortalecimiento de la confianza entre las Administraciones y la ciudadanía.

� COMPROMISO: En estos casos, además el compromiso ciudadano con la

implantación de las medidas adoptadas bien a través de una política o un programa es mucho mayor. Una mayor interacción con la ciudadanía, garantiza un mayor compromiso, una mejor gestión de la información, y una

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 118 de 181

Page 119: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

mayor generación de capital social, además de un respeto de los derechos de la ciudadanía con respecto a la acción pública.

� CORRESPONSABILIDAD: De la participación de la ciudadanía surge un estado de corresponsabilidad en las políticas públicas, y permite que se asuman las decisiones como propias. En este sentido, la información y la participación ciudadana se consideran los motores básicos en este proceso de cambio del sector público en su orientación hacia la creación de valor público compartido

DIFICULTADES QUE PUEDE AÑADIR LAS PRESENCIA DE COLECTIVOS CIUDADANOS EN LOS PROCESOS DE PLANIFICACIÓN Y DISEÑO La implicación de la ciudadanía en los procesos de planificación de las políticas, tal y como se ha definido anteriormente, posibilita una mayor aceptación y una mayor legitimidad de las políticas y programas, pero también incorpora una serie de DIFICULTADES que se deben tener en cuenta previa a la puesta en marcha de este tipo de mecanismos. En primer lugar, hay que destacar que todos estos aspectos de implicar a la ciudadanía hay que hacerlo bien hecho. Las Administraciones pueden diseñar, informar y comprometer a la ciudadanía para mejorar la credibilidad, la legitimidad de las decisiones políticas, pero si no lo hacen bien, pueden generar el efecto totalmente contrario si los ciudadanos y ciudadanas se dan cuenta de que sus esfuerzos de estar informados y participar activamente son ignorados, o no tienen impacto alguno en las decisiones que se van tomando, o si no se rinde cuenta adecuadamente. En este sentido y con respecto a las dificultades para incorporar a la ciudadanía a los procesos de planificación de políticas y programas se destacan los siguientes:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 119 de 181

Page 120: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

� La implicación de la ciudadanía en los procesos de planificación de políticas y

programas se considera imprescindible y un aspecto a destacar, siempre y cuando primeramente se defina bien el término “ciudadanía” y también se definan con claridad los diferentes cauces que existen para la participación en los diferentes procesos. Pero se destaca como dificultad la organización del proceso participativo, y en concreto la selección de los colectivos a participar de manera que no se conviertan en procesos que únicamente visibilicen intereses propios o de colectivos muy determinados y reducidos, o que por el contrario supongan un enquistamiento en las posturas que no permitan avances.

� La falta de cultura, experiencia y también de formación/educación tanto de la

ciudadanía como del propio personal de las Administraciones con respecto a la participación es otra de las dificultades que se describe. Se considera necesario en este sentido promover procesos dirigidos a educar/formar a la ciudadanía y a los propios funcionarios y políticos –que están habituados a realizar sus tareas de forma mecánica y pueden a veces no estar en condiciones de explicar al ciudadano- para el ámbito de la participación. En este apartado, también se hace referencia a la resistencia que puede existir

¿Qué se entiende por ciudadanía?

Falta de cultura, experiencia y de

formación

Canales, herramientas y procedimientos

Tiempos, costes y recursos

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 120 de 181

Page 121: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

en algunos casos por parte de los políticos a exponerse ante los ciudadanos y las ciudadanas y a la vinculación a los resultados de la participación.

� Por otro lado, participar significa estar informado sobre el ámbito en el que se pretende participar, y en este sentido se señala la falta de información en la actualidad en muchos ámbitos para poder integrar la participación. Además, es difícil atender a todo lo que la ciudadanía puede plantear por lo que la articulación del proceso se considera problemática pero no imposible. Para ello se considera imprescindible elaborar y disponer de instrumentos y herramientas que permitan llevar a cabo procesos participativos apropiados para los objetivos que se hayan establecido en cada caso. Es necesario definir para cada proceso los objetivos que se pretenden, la metodología a seguir y las expectativas, y en este sentido se considera imprescindible invertir tiempo, recursos y compromisos para definir unos marcos legales, políticos e institucionales adecuados que nos permitan diseñar unas buenas medidas de información y participación para llevar a cabo unos procesos participativos de calidad y que además no defrauden a la ciudadanía. Además también se deberán desarrollar herramientas que nos permitan evaluar el desempeño y los resultados en lo relativo a la implicación de la ciudadanía en el diseño de las políticas.

� Hay algunas opiniones que consideran la implicación de la ciudadanía en los procesos de planificación como una pérdida de recursos humanos, tiempo y también de recursos económicos, aunque se especifica que”puede ser asumible”. Algunas veces puede considerarse que son un añadido innecesario y que lo único que consiguen es convertir en complicados algunos trámites que de por sí son más sencillos, dilatando así la toma de decisiones. Pero por el contrario, se considera imprescindible que los procesos se puedan llevar a cabo con la flexibilidad y tiempo suficiente para permitir el surgimiento de nuevas ideas y propuestas por parte de la ciudadanía, así como los procesos para su integración en los procesos de diseño de las políticas. Además se propone romper con los horarios oficiales para facilitar así la participación fuera de las horas de trabajo.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 121 de 181

Page 122: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

� Por último se destaca como dificultad el tiempo que se debe de invertir por parte de la ciudadanía y que ha de ser valorado y gestionado de alguna manera por los costes en organización que pueden suponer.

IMPLICACION DE LA CIUDADANIA EN LA EVALUACION DE POLITICAS, PROGRAMAS Y EN EL DISEÑO DE SERVICIOS Con respecto al VALOR que genera la implicación de la ciudadanía en la evaluación de las políticas y programas, las principales conclusiones se resumen en el siguiente gráfico:

� INFORMACION (Datos y conocimiento): La participación de la ciudadanía en

la evaluación de las políticas y programas, además de ser considerado como un elemento adicional a los que habitualmente se utilizan, se considera que aporta valor tanto en la medición del impacto de las acciones evaluadas, como a la hora de determinar las prioridades futuras (partiendo de la evaluación, se pueden identificar líneas de acción prioritarias). Nos permite un mayor conocimiento de lo que funciona y de lo que no funciona, y permite delimitar de mejor manera el problema social.

Información (datos,

conocimiento)

Legitimación

Cercanía e implicación

Mejoras y diversidad

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 122 de 181

Page 123: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Se considera que un ámbito de mejora en este apartado está relacionado con la información recibida por parte de los poderes públicos, y con el retorno que de esta información recibe la ciudadanía (debiera recibir) sobre la información que ha aportado a la evaluación y la explicación de su utilidad. Incluso cuando la evaluación se realiza con un sesgo, es decir, cuando para la evaluación se cuenta con agentes expertos o grupos de interés que tienen un conocimiento más específico en la materia, la información que se obtiene también resulta de interés.

� CERCANÍA E IMPLICACIÓN: La implicación de la ciudadanía en los procesos

de evaluación acerca a las instituciones a la ciudadanía (y viceversa) e incrementa el grado de implicación de ambos con los problemas reales. Esto supone además un incremento de la confianza y credibilidad en los sistemas.

� MEJORAS Y DIVERSIDAD: Implicando a la ciudadanía en la evaluación conseguimos focalizar mejor, diferentes perspectivas y facetas y respuestas al problema que se evalúa. Permite definir “qués” y “quiénes”, y nos permite disponer de información sobre disfunciones que posteriormente puedan dar lugar a correcciones. En la medida en que son destinatarios de las políticas/programas, la ciudadanía juega un papel central en las acciones y en la evaluación de esas acciones. Sus valoraciones (su feed-back) sirven para conocer en qué se ha acertado/fallado y cuáles son los márgenes de mejora. Por último, supone una mayor eficiencia en la resolución de problemas y una mayor eficacia en el uso de recursos.

� LEGITIMACIÓN: La implicación de la ciudadanía en la evaluación supone hacerla participe de la decisión con lo que ello supone de legitimación de las políticas. Una legitimación que muchas veces es real y que supone una mayor confianza y una mayor credibilidad hacia la política, los políticos y el gobierno,

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 123 de 181

Page 124: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

y que otras veces es percibida como aparente ya que lo único que puede pretender es “cubrir el expediente”.

En cualquier caso, en este apartado se presentan algunas cuestiones previas: � La participación ¿es siempre necesaria? � ¿La ciudadanía realmente quiere participar? � ¿No piensan que para eso paga al personal de las Administraciones?

Y se destacan algunos aspectos para la reflexión: � Con respecto a la utilidad de las evaluaciones.

o Se debe utilizar mejor la información que se dispone o Es necesario mejorar el retorno de la información a la ciudadanía

(explicar los “para qué”) � Previo a la implicación, es necesario considerar a la ciudadanía como

“sujeto inteligente” � ¿Cuál es el papel del empleado público en tanto que ciudadano y experto

en el diseño y evaluación de políticas? DIFICULTADES QUE AÑADE LA IMPLICACION DE LA CIUDADANIA EN LA EVALUACION DE POLITICAS, PROGRAMAS Y EN EL DISEÑO DE SERVICIOS A la hora de incorporar a la ciudadanía a la evaluación de las políticas públicas se señalan por parte de los asistentes las siguientes dificultades:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 124 de 181

Page 125: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

� Se considera que la incorporación de la ciudadanía a los procesos de

evaluación puede suponer una dilatación en el tiempo y una demora en la obtención de los resultados, además de hacer el proceso de evaluación más complejo. Pero por otro lado, se considera que puede generar una mayor visualización de las discrepancias.

� Por ello se precisa de un método claro de dirección y gestión del proceso de evaluación, un modelo claro y definido. Hay que dotarse de herramientas (aunque sea de otras administraciones) que nos permitan llevar a cabo el proceso de una manera ordenada y entendible por la ciudadanía.

La ciudadanía tiene que ser una ayuda en los procesos de toma de decisión y por ello debe ser incorporada a los procesos de evaluación. En este sentido hay que definir claramente los plazos, quienes van a participar, a qué cuestiones van a responder… Lo que se debe pretender es no generar falsas expectativas con el proceso participativo, y para ello hay que dar una buena información, adecuada y asequible para facilitar que se puedan hacer aportaciones, y cumplir con los compromisos inicialmente establecidos para el proceso participativo que deberán ser transmitidos claramente desde el inicio del proceso de evaluación.

� Otro aspecto que se indica como dificultad tiene que ver con el retorno de la

información. La implicación de la ciudadanía en los procesos de evaluación

Dilatación en el tiempo

Definición del método

Retorno de la información

Complejidad Riesgos

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 125 de 181

Page 126: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

genera por un lado unas expectativas de retorno de la información y de los resultados de la evaluación, y por otro lado, supone para los poderes públicos una obligación de dar una respuesta a los colectivos ciudadanos por las expectativas que se les han creado en el proceso de participación. En este sentido es necesario seleccionar aquella información que se considera relevante, y determinar el uso que se va a hacer de esta información, además de tener claro cómo abordar este retorno de la información cuando los datos resultantes de la evaluación puedan resultar “incómodos”.

� Se señala por otro lado la complejidad que puede suponer la selección de los participantes en los procesos de evaluación. Generalmente las evaluaciones que se realizan se centran en lo particular, en lo sectorial y no tanto en el interés general. Es necesario definir cómo conseguimos que participen los sectores no representados o no organizados de manera que los resultados puedan ser representativos. Además, es imprescindible evitar la apropiación, la presión de los grupos de interés (lobby) con objetivos particulares no necesariamente para el bien común y que pueden suponer un riesgo para el proceso de evaluación y que lo que pueden pretender, más que evaluar, es condicionar las políticas siguientes.

� Por último, y aunque ya se han citado con anterioridad se citan algunos riesgos que se considera puede suponer la implicación de la ciudadanía en los procesos de evaluación: datos incómodos, mayor visualización de las discrepancias, centrarse en el corto plazo, dejarse condicionar por presiones externas de agentes determinados…

A LA HORA DE PRESENTAR LOS RESULTADOS DE ESTOS PROCESOS (A LOS EXPERTOS, A LA CIUDADANÍA…) ¿QUÉ CUESTIONES SERÍAN MÁS RELEVANTES PARA FAVORECER SU COMPRENSIÓN Y GARANTIZAR LA TRANSPARENCIA? Un aspecto que se considera de relevancia cuando hablamos de implicar a la ciudadanía en los procesos de planificación y evaluación de las políticas está

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 126 de 181

Page 127: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

relacionado con el retorno de la información que pueda resultar de estos procesos a la propia ciudadanía. No se puede devolver cualquier información ni de cualquier manera. Los datos que se presenten deben ser entendibles por la ciudadanía y además debemos garantizar un proceso de transparencia en todo momento. En este sentido, las aportaciones de los participantes a esta cuestión se centran en los siguientes aspectos: � Los resultados de los procesos deben presentarse en un lenguaje accesible,

sencillo, entendible y adaptado a cada colectivo destinatario (tanto experto como ciudadanía), y también en formatos accesibles. Hay que abandonar el lenguaje administrativo y evitar términos que hagan que la lectura de los resultados sea incomprensible. Además se debe evitar que la publicación de los resultados pretenda ser un acto de propaganda o de autobombo del poder público que lleva a cabo el proceso. Lo que se demandan son datos reales, precisos y ordenados.

� Es necesario hacer una difusión pública de los resultados a diferentes niveles: informes completos, resúmenes ejecutivos, programas divulgativos... en los que se incluya la metodología utilizada, la contrastabilidad de los datos, etc. También se considera de interés utilizar los medios de comunicación como una vía para visibilizar los resultados de los procesos que se lleven a cabo en áreas de relevancia pública. Se sugiere la posibilidad de que además de lo anteriormente citado, exista la posibilidad de acceder a la totalidad de los datos, sin sesgos, y que reflejen la totalidad de la información recogida. La legitimidad (en la información) se gana poco a poco y se puede perder muy rápido.

� Por último, a la hora de presentar los resultados de los procesos llevados a cabo, han de vincularse con los objetivos inicialmente planteados para cada proceso. En el caso de las mejoras, deberían hacerse ver estas mejoras y decisiones tomadas como consecuencia de la participación de la ciudadanía

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 127 de 181

Page 128: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

en estos procesos. Hay que contar que es lo que se piensa cambiar, y en caso contrario, explicar los motivos por los cuales no se han aceptado las propuestas realizadas.

� Y todo ello además ajustado a unos calendarios previamente comprometidos.

x Unibertsitateko ikasleekin saioa. Mondragon Unibertsitatea

Jornada estudiantes universitarios. Mondragon Unibertsitatea

24/04/2014

Asisten : 4 alumnos y alumnas Mondragon Unibertsitatea

RAZONES O MOTIVACIONES PARA PARTICIPAR

RAZONES O MOTIVACIONES PARA NO PARTICIPAR

• Participamos cuando vemos que lo que decimos se tiene en cuenta y sirve para algo • Participamos en los grupos que tienen como objetivo buscar soluciones a temas con los que nos sentimos identificados. Como hemos dicho, nos lleva a participar trabajar sobre problemas que nos afectan.

• No participamos en acciones que no están dirigidas a jóvenes, si nos resultan lejanas o si no tienen en cuenta a los jóvenes. Valoramos mucho que los procesos muestren cercanía hacia los jóvenes. Los intereses personales tienen una relación directa a la hora de participar o no. • Hay que decir en cualquier caso

que el “pasotismo” es algo generalizado: “ya lo arreglará alguien por mí”.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 128 de 181

Page 129: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

¿EN QUÉ TIPO DE ACCIONES PARTICIPARÍAS?

¿EN QUÉ TIPO DE ACCIONES NO PARTICIPARÍAS?

• Participamos en aquellas cosas que nos afectan directamente. Por ejemplo, en el deporte, el ocio, en las cooperativas… es importarte sentirte identificado como parte del grupo. • En función del lugar y el perfil del joven, también hay jóvenes que participan en política o en movimientos juveniles. Pero está muy condicionado por el contexto.

• No participamos en grupos que nos resultan lejanos o que no coinciden con nuestros intereses. Por ejemplo, en temas como el envejecimiento, la vivienda (depende mucho de la situación personal del estudiante, no es lo mismo vivir en casa con la familia que estar compartiendo piso o vivir en una residencia), recortes laborales, pensiones…

x Etorkinekin saioa. Harresiak apurtuz

Jornada personas inmigrantes. Harresiak apurtuz. 15/05/2014

Equipo coordinador: Francy Fonseca (Harresiak apurtuz), Alina Blanco (Emigrados sin fronteras), Arminda del Valle (Emigrados sin fronteras), Lamin (Médicos del Mundo), Patricia Panadero (Etorkinekin bat), Claudia Favela (Asiste a nivel personal)

¿Cómo os sentís con respecto a la participación?

Hay que partir de la base de que las personas inmigrantes tienen el condicionante de la Legislación – de la Ley de Extranjería y de la Ley de Refugio y Asilo, para Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 129 de 181

Page 130: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

poder ejercer su derecho de participación. Aunque con papeles o sin papeles las personas inmigrantes van tejiendo su vida aquí, como ciudadanos/as del País Vasco, no es fácil ejercer el derecho y el deber de participar; así como tampoco, el resto de derechos y deberes. Participar es poder influir en las decisiones de las cosas que importan. Participar es aportar y visibilizarse; es estar involucradas/os en los procesos de gobierno y sentirse útil. Pero todo esto exige información, motivación, toma de conciencia, reconocimiento de derechos y canales correctos de participación, que la faciliten. Con las condiciones de indefensión administrativa en que se encuentran las personas inmigrantes en situación irregular, por ejemplo, se genera desconfianza y miedo a participar; ya que esto significa exponerse. Sin embargo, tampoco ayuda a la participación otros condicionantes materiales que deben ser resueltos con anterioridad para así facilitar el ser sujetos/as activos/as de participación. Todas las personas necesitamos tener resueltas nuestras situaciones más básicas de manutención, vivienda, trabajo y/o educación para poder tender y tejer relaciones participativas con el entorno. No obstante, estar en situación de indefensión y poder estar presente en espacios de recogida de necesidades, ser tomado/a en cuenta es fundamental a la hora de orientar las política públicas, en todos los niveles. Las personas inmigrantes deseamos ser sujetos de derechos y agentes activos/as de participación aún cuando nuestras condiciones más básicas no sean las más idóneas. Eso sí, es preciso que las instituciones tengan en cuenta aquellas cuestiones que faciliten la integración de nuestra visión en los diferentes procesos de planificación, atención e intervención, entre otros. Por otra parte, como ciudadanía activa, consideramos que la participación también pasa por romper tópicos y estereotipos que la ciudadanía local tiene con respecto a nosotras/os. Y esto solo será posible con el roce permanente y el compartir espacios de convivencia y reflexión normalizados. En la participación de las personas inmigrantes ha de considerar de forma permanente:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 130 de 181

Page 131: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

1. La “mochila”, las cargas, los conocimientos y los contenidos, que se traen desde los países de origen. Las experiencias anteriores de participación que cada quien acumula en su haber pueden ser favorecedores y/o barreras. Hay para quienes la participación pueda resultar “algo nuevo”, acentuándose esta percepción en los casos en los que las personas migrantes provienen de países con regímenes no democráticos o con alto grado de corrupción. En estos países no existe una cultura de la participación, sino todo lo contrario: existe incluso miedo a participar, ya que puede implicar exponerse, social y políticamente.

No obstante, también existen personas con experiencias amplias de participación en país de origen: dentro del movimiento social, sindical, partidos políticos, entre otros, que favorece su participación activa en la sociedad de llegada y que facilita la organización del tejido social y de las personas. Esto puede evidenciarse en los liderazgos de las entidades sociales del ámbito de la inmigración.

2. El proyecto migratorio y su alcance: existen diferencias de implicación en la vida cotidiana entre aquellas personas que tienen un proyecto migratorio a largo plazo o en aquellas que consideran que su situación es temporal (desean volver a su país de origen). Las primeras pueden desarrollar una sensación de arraigo mayor que les hace tomar una perspectiva más activa en cuanto a la construcción comunitaria se refiere.

3. La situación en que se encuentran las necesidades básicas de las personas: ya que si bien se considera la participación como un asunto de relevancia; si las necesidades básicas no están cubiertas es muy complicado liberar tiempo y esfuerzo voluntario para invertir en otras cuestiones que favorezcan la integración social, la convivencia o la participación activa en la zona de residencia. Si no hay una estabilidad laboral, vivienda, el reconocimiento del derecho a una vida digna, etc. es difícil implicarse en otros procesos. La falta de condiciones de vida digna

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 131 de 181

Page 132: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

puede provocar desempoderamiento, mermar la motivación y disminuir la participación.

4. La identificación y promoción de los liderazgos: puede ser que este punto no se esté considerando adecuadamente. Parece importante contribuir con el crecimiento de las redes, sociales y personales, donde se puedan expresar y actuar; más allá de las asociaciones en las que cada uno/a participa. Por ello, identificar de forma permanente los liderazgos es algo que se considera imprescindible para mantener el movimiento asociativo vivo y a las personas en activo. El movimiento social tiene que conseguir recuperar la confianza desde los liderazgos. Parece que actualmente se vive un momento en que hay una sensación general de “supervivencia”; en donde existen presiones para desmontar todo tipo de estructuras que están trabajando con los colectivos migrados. Cuestión que se considera un grave error y que dificulta el reconocimiento de la casuística de los países de origen, de las condiciones de migración, de la perspectiva intercultural, entre otras cuestiones. Si no hay un reconocimiento y un esfuerzo de gestión pública y de comunicación social, las personas se sentirán cada vez “más inmigrantes”.

5. Por último, se ha de atender a la “responsabilidad compartida” para lograr que las personas inmigrantes generen un sentido de pertenencia a la sociedad de acogida, con la garantía suficiente de su anonimato. Hay que encontrar el equilibrio para no exigir más participación a quienes migran, que a la propia población autóctona; con las consiguientes estigmatizaciones y juicios de valor relativos a su nivel de integración: “si un inmigrante no participa en algo es que no se está integrando; cuando la población autóctona no lo hace, no pasa nada.”

¿Qué barreras encontráis para participar?

Barreras legales:

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 132 de 181

Page 133: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

La Ley de Extranjería y la Ley de Asilo, que convierte a las personas inmigrantes en ciudadanos/as de segunda categoría. Invisibilizándoles durante un largo tiempo. El resto de Leyes que reconocen derechos pero que imponen temporalidad en su disfrute: años de padrón para el acceso a las garantías sociales, por ejemplo. Barreras sociales, grupales: Incoherencia de las políticas públicas; a diferentes niveles. Que intenta facilitar la participación en algunos espacios pero sin el reconocimiento suficiente en otros. Que pone en marcha procesos que luego se pierden, desechan o transforman con los cambios en el gobierno. Discriminación: Necesidad de aumentar la aceptación y reconocimiento por parte de la población autóctona hacia las personas migradas. Falta de reconocimiento: en cuanto al peso social que tiene la inmigración. Pese a que las personas inmigrantes somos el 6,9% de la población, “la inmigración no vende”. Una gran parte del colectivo no tiene derecho a voto (por tanto no influye), no se sienten una prioridad política. Barreras psicológicas y personales: • Miedo • Desconfianza • Sentimiento de USO • Dificultad con el idioma • Menores a cargo (esta situación dificulta en mayor medida la participación

de las mujeres cuando no se toma en cuenta que además no se tienen redes familiares que contribuyan con el cuidado de los/las menores y, por tanto, la participación de la /el cuidadora/or

¿Fomentáis la participación desde vuestros entornos? Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 133 de 181

Page 134: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Para poder fomentar la participación desde el sector, desde las entidades sociales y desde los grupos de base es importante favorecer la construcción de la dimensión comunitaria. En estos momentos parece muy necesario construir puentes entre los espacios protegidos (asociaciones), hacia espacios en los que se pueda hablar, saliendo del entorno de las migraciones, con lo que conlleva la responsabilidad de participar. Por ejemplo, un/a inmigrante no debería ser invitado/a a acudir a una reunión determinada solo por el hecho de ser inmigrante, sino por otro tipo de características (empleo, género, problemática, etc.) y por su propio conocimiento, siendo su situación de inmigrante una característica más, no un elemento para definirlo/a. Es importante que se cuente también con las personas inmigrantes desde la perspectiva enriquecedora de su bagaje cultural (como conocedoras de de la realidad y temas de interés en sus países de origen). Con el trabajo colectivo de las entidades sociales, las redes y las propias personas inmigrantes empoderadas, el camino hacia la ocupación de otros espacios de conocimiento y (re)conocimiento se está dando. Es un camino complicado que implica cambios no sólo en el entorno sino en las propias personas y entidades que lo promueven. Estamos en ello!

Alguna petición al Gobierno para que incluya en el Libro Blanco

• Aunque no sea su competencia, se insta al Gobierno Vasco a mantener el

trabajo de monitorización y respuesta activa ante la Ley de extranjería así como la Ley de Asilo y Refugio, sus posibles cambios y potencial repercusión en las personas.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 134 de 181

Page 135: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

• Que mantenga un compromiso activo y sostenido para facilitar la participación y reconocimiento de todas las personas, independientemente de su situación administrativa.

• Mantener un papel activo en la coordinación de políticas interinsitucionales e interdepartamentales que favorezcan el reconocimiento de los derechos de las personas inmigrantes, la clarificación de los deberes y el cumplimiento de ambos.

• Fomentar y sostener en el tiempo la sensibilización en valores, que atiendan a la inclusión, la pluralidad, la apertura y la convivencia; como elementos transformadores e imprescindibles promover la integración y la diversidad.

• Sostener el trabajo en torno a la disminución de prejuicios/estereotipos para que éstos no inhiban la participación más allá del ámbito asociativo.

• Fomentar el trabajo de empoderamiento de las personas y las y los líderes inmigrantes para que trasciendan los espacios asociativos y/o protegidos; desde el reconocimiento de sus habilidades y no sólo de su condición de inmigrantes.

• o Unibertsitateko ikasleekin saioa. Deustuko Unibertsitatea

Jornadas estudiantes universitarios. Universidad de Deusto

19/05/2014

Asisten : Alumnos de 2º Educación Social de la Universidad de Deusto

Con motivo de la elaboración del libro Blanco de la democracia y la participación ciudadana se invitó al alumnado de Educación Social de la Universidad de Deusto a incorporarse a este proceso de reflexión colectiva. La asignatura de Educación Ciudadana (segundo curso) fue el escenario donde se llevó a cabo dicho proceso.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 135 de 181

Page 136: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

La finalidad del proyecto era doble. En primer lugar, reflexionar sobre los procesos participativos y en segundo lugar proponer, de manera conjunta, algunas dinámicas de participación para el colectivo universitario. Las preguntas que guiaron este proceso fueron las siguientes:

x ¿Cuáles son los procesos y los espacios en donde los jóvenes aprenden a ser ciudadanos en nuestras sociedades contemporáneas?

x ¿Qué posibilidades de participación tiene la juventud? ¿Cómo podemos crear interés por la participación?

Para lograr los objetivos mencionados, a lo largo del curso 2013/14 se llevaron a cabo cinco sesiones de trabajo en el aula. En las sesiones además del alumnado y profesorado del curso (euskera y castellano) participaron Goizalde Atxutegi de Innobasque, así como Lorena Fernández y Ana Viñals de la UD:

- La primera sesión, 27 de marzo, permitió presentar el Libro Blanco y la propuesta de colaboración.

- La segunda sesión, 10 de abril, nos acercó a la realidad de la participación juvenil y los estudios realizados sobre el tema.

- La tercera y la cuarta, 28 de abril y 5 de mayo, se centraron en la elaboración de propuestas educativas para fomentar la participación. Giraban en torno a tres ejes: ¿Qué es la participación para la juventud universitaria? ¿Cómo participa? Y ¿Dónde participa?

- En la última sesión del curso 2013/14, 19 de mayo, se llevó a cabo un “Foro de la Participación”. Ese día, los participantes presentaron a representantes de Innobasque y de la UD sus propuestas para fomentar el debate sobre la participación en la Universidad.

Se presentaron tres equipos de trabajo, cada uno de ellos eligió un lema que le representase y presentó algunas dinámicas:

a) “Yo participo ¿te vas a quedar fuera?”: este grupo se centró en cómo atraer a los universitarios a tomar parte en los proyectos participativos.

b) “Yo participé, tu participas, todos participaremos”: este equipo presentó unos talleres de debate que permitiesen profundizar en los temas.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 136 de 181

Page 137: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

c) “¿Cómo te gustaría que fuese nuestra universidad?”: el tercer grupo investigó la posibilidad de llevar a cabo un cuestionario para conocer la opinión de sus compañeros.

Algunas conclusiones que surgieron de la reflexión conjunta fueron las siguientes:

- Señalar la importancia de la motivación para lograr la participación. - Acordarse de que la rutina es una barrera para informarse y decidirse a

tomar parte en los procesos participativos. - Buscar “propuestas originales” que llamen la atención sobre los procesos

participativos, puesto que en las rutinas cotidianas mucha gente no “percibe” y por tanto, no “responde” a las propuestas.

- En la misma línea, las propuestas lúdicas se consideraban una primera estrategia para acercar a los jóvenes a los proyectos participativos.

- No olvidarse de NADIE a la hora de pensar las estrategias de difusión de los proyectos (Erasmus, personas con diversidad funcional, etc.).

- Adaptar los procesos (incorporar diferentes idiomas, suprimir barreras arquitectónicas) para incorporar a todos los colectivos

- Proponer todo tipo de espacios para dar conocer las propuestas participativas: desde los pasillos, el claustro, el “laberinto”, la cafetería, las clases, etc.

- Crear un ambiente de aceptación, de confianza en el grupo. - Recordar la importancia de “un café”, una excusa para un momento de

cercanía. - Pensar y diseñar todos los detalles, no dejar nada al azar: el espacio, el

horario… - La importancia de las redes sociales para motivar y dinamizar la

participación juvenil. - Acordarse de las Tics como plataforma para difundir y canalizar los

procesos participativos. - Incorporar el reconocimiento simbólico como garante de continuidad de los

procesos. - Buscar estrategias complementarias que faciliten diferentes niveles de

implicación, según los intereses y posibilidades.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 137 de 181

Page 138: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

o Adimen Urrritasuna duten pertsonekin saioa. Entzun gure nahia

Jornada con personas discapacitadas. Entzun gure nahia

21/05/2014

Asisten : 15 integrantes Entzun gure nahia

¿Qué es participar? ¿Podéis participar?

Existen muchas razones por las que las personas con Discapacidad Intelectual necesitamos participar en la sociedad y por las que nuestra voz ha de ser escuchada a la hora de diseñar políticas públicas, aunque también es verdad que nos encontramos con muchas barreras a la hora de participar. Por eso, desde el grupo de autogestores de Entzun Gure Nahia hemos recogido nuestra opinión junto con las de nuestras familias y profesionales de la Fundación Síndrome de Down para colaborar con entusiasmo en la creación del Libro Blanco de participación ciudadana. Así podremos seguir adelante con nuestro objetivo de defender los derechos de las personas con discapacidad intelectual y ser su voz. Necesitamos participar en la sociedad porque: • Somos uno más en la sociedad, con los mismos derechos y obligaciones • Queremos que se escuche nuestra voz • La sociedad tiene que conocernos y abrirse a nosotros, así romperemos

con las ideas erróneas que hay hacia nosotros • Queremos que la sociedad cambie a mejor y formar parte de ese cambio • Tenemos mucho que aportar y muchas capacidades a la hora de construir

una sociedad más solidaria, más justa y más diversa

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 138 de 181

Page 139: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

• Vivimos y sufrimos en primera persona cuando las cosas van bien o van mal

• Necesitamos trasmitir nuestras necesidades y expectativas para que se tengan en cuenta

• Para que la democracia sea real la participación debería ser un derecho de todos los ciudadanos

Nuestra voz ha de ser escuchada a la hora de diseñar políticas públicas porque: • Tenemos necesidades y necesitamos apoyos para avanzar como personas

de pleno derecho • Queremos defender lo nuestro y luchar por ello para conseguir nuestras

metas • También podemos aportar y somos valiosos • Es importante que conozcan nuestras necesidades, capacidades y

limitaciones, ya que algunas de sus políticas nos afectan directamente • Si no se escucha la voz de todos, las políticas públicas no se harán de

manera justa y no serán reales porque no van dirigidas a todos

¿Qué barreras encontráis para participar? Las barreras con las que nos encontramos las personas con DI a la hora de participar son las siguientes: • La sociedad no sabe cómo tratarnos, hay muchos prejuicios y

desconocimiento • No somos suficientemente visibles en la sociedad ni en los medios de

comunicación • Nos cuesta entender los medios de comunicación, las campañas

electorales y los mensajes políticos, ya que no están adaptados ni escritos en formato de Lectura Fácil

• Queremos votar y no entendemos • No hay suficiente dinero para contar con los apoyos necesarios (para

vivienda, vida autónoma, empleo…)

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 139 de 181

Page 140: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

• No se entienden los entornos de la vida diaria (medios de transporte, carteles, señales…)

• No hay ofertas de empleo público adaptado • La incapacitación nos impide votar, esto hace que se nos esté negando

ese derecho • No hay suficientes posibilidades de ocio adaptado (agendas culturales

adaptadas, actividades adaptadas en centros municipales…) • Las políticas están pensadas y diseñadas para una mayoría en la que no

se nos incluye

Alguna petición al Gobierno para que incluya en el Libro Blanco Como colectivo de personas con discapacidad intelectual y sus familias, pedimos al gobierno que en su libro blanco de participación ciudadana incluya: • Respeto y consideración. Pedimos que conozcan nuestras capacidades y

nuestras dificultades antes de diseñar políticas, especialmente las que nos afectan directamente

• Documentación adaptada para poder entenderla (lectura fácil) • Campañas políticas adaptadas • Que la inclusión no se quede en el papel, sino que sea una realidad • Que los políticos nos tengan en consideración a los grupos de

autogestores para consultarnos, tratándonos a los grupos como importantes.

• Actividades más abiertas en las que poder participar y así darnos a conocer entre la ciudadanía.

• Facilitar la comunicación entre nosotros y las instituciones • Queremos una ciudad que esté diseñada y construida para todos

x Auzokide elkarteekin saioa. Basurtuko Auzokide Elkartea

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 140 de 181

Page 141: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Asociaciones Vecinales Centro Cívico Basurto 23 de septiembre

Asisten: 18 integrantes de asociaciones vecinales

¿Qué es para vosotros la participación? ¿Por qué necesitáis/ queréis participar?

Participar es que escuchen y tengan en consideración nuestra opinión, ya que tenemos una representatividad como ciudadanos, queremos poder hacer llegar a un sitio nuestras inquietudes, si es en un entorno público supone más fuerza, ya que puede haber más gente que se adhiere a una causa determinada. La opción de las plataformas de gobierno abierto son un camino más rápido que los mecanismos anteriores y conocer lo que opinan otros también es importante, igualmente que haya una respuesta que no sea automática, esto reconfortaría a la ciudadanía. No hay que olvidar que la participación tiene que ser tanto online como presencial, hay que tener en cuenta que es una barrera depende los colectivos, si solo es online. Participar no solo es tener voto, tener voz es lo importante, hasta ahora no se ha tenido voz, solo el derecho a votar. Los canales tienen que ser individuales o colectivos, que lo mismo pueda participar como persona individual o como asociación. La ciudadanía votamos y algunos creen que con eso ya hemos cumplido, ahora parece que se abre camino una oportunidad, aunque seamos un poco escépticos. Es importante participar de principio a fin de un proyecto, no sólo cuando ya está hecho y necesitan “figurar” con la participación, es importante comenzar partiendo de 0. Se denuncia la falta de información, tanto a nivel de procesos participativos en los que se puede colaborar como cuando trasladas un problema y cuando el seguimiento es prácticamente nulo, parece que se queda en el olvido.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 141 de 181

Page 142: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

La participación no tiene que ser una excepción, sino que sea lo normal. Realmente nos falta educación ciudadana, en general no se sabe participar, por tanto, lo esencial es educar en la participación, tanto desde el colegio, la familia… Todos los efectos tienen unas causas, si realmente tienen interés las instituciones en que la ciudadanía participe que la eduque y la forme. Hay un problema con el modelo de política, si la base es mala, es posible que todo el desarrollo posterior sea también malo, está canalizado así por intereses. La participación se ha convertido en un mantra, hay 120 millones de estudios sobre participación pero nadie sabe realmente lo que es, sería interesante saber hasta dónde están dispuestos a asumirlo las instituciones. El movimiento ciudadano es todavía débil, pero cubre las carencias de una sociedad democrática que solo puede hablar cada cuatro años. Los políticos tienen que estar al servicio de la sociedad. Hay deficiencias en la ciudadanía pero es que los modelos políticos a seguir que tenemos no son ejemplarizantes. La desafección ha llevado a no creer en el modelo político actual. Por ello, la democracia participativa es la opción adecuada.

¿Consideráis que la voz de las asociaciones vecinales ha de ser escuchada a la hora de diseñar políticas?

No sólo tiene que ser escuchada, tiene que ser tenida en cuenta, que es lo importante. Las AA.VV. son imprescindibles, son una pieza fundamental, son la base y tienen que estar representadas en los diferentes órganos de participación, ejecutando la representatividad que se les ha dado. Hay que potenciar los cauces ya establecidos, darles la representatividad que les corresponde, ya que si no corremos el riesgo de que se pierdan por el camino, una manera es potenciar el asociacionismo, es importante que haya afiliación y conciencia.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 142 de 181

Page 143: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Las AA.VV. tienen que ser independientes de los Partidos Políticos, tienen que ser plurales para que todo el mundo pueda entrar y estar cómodo, y es importante resaltar que no somos enemigos de las instituciones. Una A.VV. no puede ser sustituida por otros elementos que igual convienen más a las instituciones, hasta ahora no se han tenido en cuanta a las asociaciones, son realidades que hablan por sí solas. Se nos ha escuchado, en muchos casos, debido a la presión…

¿Con qué barreras nos encontramos a la hora de participar?

No somos tenidos en cuenta por algunas instituciones “Los vecinos pueden colaborar en políticas de portal” como se ha dicho. En muchos casos la falta de voluntad política, es una de las razones, las instituciones, no bajan a tierra para ver los problemas. Las nuevas tecnologías no son suficientes para que no todo el mundo tenga la misma posibilidad de acceder a la información. Tampoco se hace nada para que la gente que no sabe acceda a las nuevas tecnologías. Parece que todo va enfocado a ciertos colectivos, no puede ser todo por imperativo, y tampoco hacen nada para formar a la gente en estas nuevas tecnologías.

¿Qué peticiones haríais al Gobierno?

• Creación de algún mecanismo para que, aunque las asociaciones

funcionen a nivel municipal, haya algún órgano también dentro de GOVA al que poderse dirigir cuando radique en esa institución las competencias de una reclamación concreta. Nos encontramos con que no sabemos a qué departamento ir: Vemos a Gobierno como algo inalcanzable y creemos que deberían tener dentro de gobierno un interlocutor claro. Es importante señalar que cuando hay un problema que al Ayuntamiento (institución con la que tenemos más relación) se le escapa de sus competencias, lejos de

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 143 de 181

Page 144: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

ayudarnos a gestionar el problema se desentiende y no tenemos acceso a otras instituciones.

• Presentación de ley en la que la justicia gratuita se extienda a las Asociaciones.

• Otra propuesta es coincidiendo con las Elecciones autonómicas, forales y municipales, convocar simultáneamente, como ya se hace en otros países, consultas sobre asuntos de interés para que la ciudadanía se manifieste.

• Sería interesante definir cómo van a configurar el modo de participar, buscar un protocolo de actuación ante un problema y elaborar un manual de cómo participar

• Es importante que las instituciones tengan claro que son nuestros representantes y que nos acompañen en nuestro camino.

x Langabetuekin saioa. Behargintza Leioa

Jornada con personas desempleadas. Behargintza Leioa. 10/10/2014

Asisten : 32 personas integradas en el entorno de las personas desempleadas

¿Qué es para vosotros la participación? ¿Por qué necesitáis/ queréis participar?

Es una escucha activa bilateral entendiendo la situación que nos rodea para llegar a un entendimiento mutuo y asumiendo que la respuesta puede que no guste. Sirve para avivar las conciencias, es decir, conseguir el bien común. Hay que dar el salto desde lo individual a lo colectivo, hay que compartir tanto quehaceres como responsabilidades. Una vía para poder reflejar la realidad de las diferentes problemáticas ciudadanas para que lleguen a las personas competentes siendo así valoradas y efectivas. Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 144 de 181

Page 145: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Es estar informado e interrelacionarse y aportar, sintiendo que formas parte de la ciudadanía. Permite crecer aprendiendo y co-creando relacionándonos con otras personas. La participación te permite crecer y aprender. Es escuchar y ser escuchado, sirve para mejorar las condiciones. Además es importante saber lo que se hace con nuestro dinero. Hasta ahora la participación ciudadana solo significaba voto y ni siquiera se contemplaba la abstención como derecho a no votar o rechazo al sistema. Hay que fomentar la participación desde la infancia para estar habituad@s a participar, debatir y argumentar. Nos falta cultura de debate. La falta de cultura de participación se debe a que hasta ahora no se ha podido interactuar, a que no nos escuchamos sino que queremos imponer nuestro criterio y por la falta de cultura democrática frente a democracias europeas. Participar es necesario porque las actuales vías no son efectivas ni individual ni colectivamente, porque queremos que se nos tenga en cuenta, ya que es una forma de sumar opiniones individuales a otras realidades para el conjunto global de la problemática social. Desde la participación las personas se sienten válidas, visibles y se entienden más ciertas situaciones. Es necesario que se impliquen más con l@s ciudadan@s que con la patronal. Y que se orienten más a la ciudadanía y no tanto a su partido político.

Y la participación en las políticas públicas ¿existe? ¿Consideráis que vuestra voz ha de ser escuchada a la hora de diseñar políticas / servicios públicos?

Estamos aprendiendo a participar tanto la Administración como la ciudadanía. La Administración empoderando a la ciudadanía poco a poco está dando pasos. La participación únicamente existe actualmente en las urnas, nuestra voz ha de ser escuchada porque es la única forma de transmitir la problemática y necesidades reales pero también consideramos que el ciudadano tiene que ser consecuente y responsable con su forma de actuar. Participar no solo es votar, esto es insuficiente. Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 145 de 181

Page 146: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Desde este colectivo sería importante que pudiéramos participar activamente ya que se padecen leyes injustas y la opinión de la gente que las padecemos sería muy esclarecedora, aportando nuestro punto de vista. Deben hacer más esfuerzos por informar y dar a conocer las herramientas que existen. Se tiene que participar siempre que se quiera, pero faltan medios culturales, existen canales, sobre todo a nivel local donde se interactúa con la ciudadanía pero no en el resto de instituciones autonómicas. Tiene que ser un proceso claro, con objetivos y siempre que se participe hay que informar de los resultados.

¿Con qué barreras nos encontramos a la hora de participar?

x No hay cultura de participación, las personas tenemos inseguridad a la

hora de transmitir las opiniones y desmotivación por la falta de respuesta.

x Hay falta de información y de profesionalidad en el personal encargado de

dar información en muchos ámbitos e instituciones, son inaccesibles y

están sobrevalorados. Hay una gran distancia entre la gente llana y

técnicos, concejales, etc.

x Hay desconocimiento de recursos y si no te invitan obviamente no acudes.

x Hay que tener en cuenta de la pasividad de la ciudadanía por la dificultad

para acceder a las políticas, tenemos la figura del Ararteko que es la de

referencia y a donde muchas personas acuden.

x No se nos escucha y no notamos que se nos tiene en cuenta.

x Inaccesible, no notamos que lo que decimos llegué a algún sitio y valga a

para algo.

x La gente está anclada en la queja y no tiene ánimo de participar.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 146 de 181

Page 147: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Barreras tecnológicas, no todo el mundo dispone de conocimientos ni

recursos para acceder por esta vía, hay que dar la opción de que sea

presencial también.

x Los horarios presenciales actuales no siempre permiten acceder a la

administración.

x Lenguaje poco claro, hay que utilizar un lenguaje más llano y simplificado,

es demasiado técnico.

x Confusión porque la ciudadanía no sabe a dónde tiene que acudir porque

no se le explicita.

x La falta de voluntad ciudadana para querer escuchar y participar, a veces

la ciudadanía es la propia barrera.

c) Irekian jasotako ekarpenak

d) Kontraste prozesuaren txostena

HACIA UN LIBRO BLANCO DE DEMOCRACIA Y PARTICIPACION

CIUDADANA PARA EUSKADI

CONCLUSIONES JORNADAS DE CONTRASTE Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 147 de 181

Page 148: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

GETXO, 17 DE NOVIEMBRE DE 2014 GASTEIZ, 21 DE NOVIEMBRE DE 2014 ZARAUTZ, 28 DE NOVIEMBRE DE 2014

INTRODUCCIÓN – OBJETIVOS Y ALCANCE DEL PROCESO DE CONTRASTE A lo largo del mes de noviembre, se han realizado tres jornadas abiertas de contraste en la que han participado más de 125 personas tomando como base el texto publicado en Irekia “Un Libro Blanco de Democracia y Participación ciudadana para Euskadi. Un punto de partida” con un doble objetivo:

o Legitimar el contenido del Libro Blanco, contrastando con las personas y organizaciones que han participado en su construcción si dicho texto recoge los contenidos tratados a lo largo del proceso

o Identificar aspectos no recogidos en el Libro Blanco o no suficientemente desarrollados en el mismo y que deben ser incorporados en su fase de despliegue

El objetivo de este proceso participativo no ha sido debatir lo ya debatido o proponer cambios sustanciales en el mismo, sino desde esa filosofía de “documento vivo”, detectar aquellos aspectos que puedan enriquecer en su despliegue el trabajo colaborativo realizado hasta la fecha. En coherencia con los objetivos del proceso de contraste antes citados, no se han incorporado al cuerpo principal del Libro Blanco aquellas aportaciones que suponían ideas o ejes de contenido que proponían una modificación relevante de la esencia del texto. Las ideas fuerza más recurrentes, sí que han sido incorporadas al Libro Blanco como resultado del proceso de contraste, entendiendo que son ejes que no habiendo sido suficientemente desarrollados en el proceso de elaboración del Libro Blanco, debían ser tenidos en cuenta en su fase de despliegue. En este sentido se han identificado 10 factores sobre los que habría que continuar trabajando para completar en una siguiente fase el contenido del Libro Blanco:

1. Identificar estructuras y dinámicas colectivas, incluyendo los canales intermedios (por ejemplo sindicatos, federaciones, asociaciones) y su aportación de valor en la dimensión colaborativa de la participación, como estructuras “puente” entre las administraciones y la ciudadanía

2. Poner en valor y reconocer procesos de participación realizados en Euskadi, lecciones aprendidas.

3. Análisis crítico en torno a los procesos y canales formales de participación que existan en Euskadi. Se destaca la importancia de realizar una revisión de los consejos y órganos participativos / consultivos integrados en las estructuras administrativas para ver su encaje en el despliegue del Libro Blanco: qué valor pueden aportar al mismo o incluso si pueden suponer una barrera a la participación.

4. Profundizar en torno al papel de las nuevas tecnologías como elemento para la participación más allá de los formatos presenciales

5. El diseño de los procesos participativos: cómo hacer procesos participativos más atractivos y con un alcance mayor respetando los principios de inclusión, cómo abordar la transversalidad en las dinámicas de participación (género, salud, edad, open data, educación, etc.), sus límites…

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 148 de 181

Page 149: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

6. Cómo promover una cultura participativa (cómo enseñar a participar, cómo aprender, cómo crear cultura) y el papel de la Administración para promoverla: educación en participación, reconocimiento social de la participación, reconocimiento de interlocutores legítimos, espacios y recursos compartidos, etc.

7. Competencias para la participación (políticas y ciudadanas) y cómo desarrollar las habilidades y actitudes necesarias para su ejercicio.

8. Desarrollo de una caja de herramientas que liste distintas fórmulas de participación con sus ventajas y desventajas, así como distintos instrumentos y metodologías para la participación.

9. Evaluación de procesos participativos: indicadores, razones de la no participación, de la no recurrencia, resultados e impactos, comités de seguimiento, etc.

10. El desarrollo de instrumentos de colaboración interadministrativa en materia de participación ciudadana (consejo, comité, foro, etc.).

Aquellas aportaciones que hacían referencia específica a los 5 ámbitos de actuación (salud, aprendizaje, medio ambiente, cohesión social y desarrollo económico) han sido recogidas en este informe, y deberán servir como apoyo a la fase de despliegue por ámbitos que se realice en el marco de los compromisos recogidos en el Libro Blanco. Por último, se han realizado pequeñas correcciones y/o matizaciones al texto que han añadido cierto grado de precisión a algunas de las ideas que ya se expresaban en el texto y que no suponían un cambio sustancial sino un desarrollo del contenido consensuado a lo largo del proceso de elaboración del Libro Blanco. En cualquier caso, en este informe de conclusiones del proceso se detallan las principales aportaciones recogidas en la fase de contraste siguiendo la estructura del Libro Blanco (sus capítulos) tal y como se planteó en el diseño de las mismas.

1) Valoración de los CONTENIDOS GENERALES

En general se considera que es una buena primera aproximación o punto de partida para iniciar un proceso de construcción compartida en torno a la participación en Euskadi. El hecho de haber sido formulado como un Libro Blanco hace que el marco de actuación esté muy determinado y que se centre más en el ámbito político - institucional que en el ciudadano. Es un texto que se centra más en definir un modelo compartido que en averiguar cómo puede implementarse. Es necesario cambiar paradigmas y creencias mentales, pero a veces su contenido resulta demasiado genérico y alejado de la realidad ciudadana. En definitiva se destaca que el Libro Blanco recoge muchos “qués” pero pocos “cómos”, por lo que es necesario trabajar en su despliegue, en los canales, espacios, cauces y metodologías que expliciten “cómo hacer participación” y “cómo incorporar la participación” en distintos ámbitos e iniciativas. Todo ello partiendo de un análisis crítico en torno a las iniciativas, procesos y canales, formales o informales, que existan en Euskadi. Se destaca la importancia de realizar un análisis en torno a los consejos y órganos participativos / consultivos integrados en las estructuras. Es necesario, por tanto, ver cómo esas estructuras y dinámicas, formales e informales, encajan en el despliegue del Libro Blanco y qué valor pueden aportar al mismo, o si pueden, por el contrario, suponer una barrera. Por lo tanto, el primer paso debe ser identificar dichas estructuras y dinámicas, incluyendo los canales intermedios, así como distintos instrumentos y metodologías

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 149 de 181

Page 150: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

para la participación. Se menciona que sería deseable desarrollar una caja de herramientas que liste distintas fórmulas de participación con sus ventajas y desventajas. Se mencionan también los siguientes ejes que, vinculados con los procesos participativos, deberán desarrollarse en el despliegue junto con los anteriormente citados:

Por último, y con carácter previo al despliegue, se considera necesario trabajar en:

o La difusión de los resultados del proceso: o Que se dirija a la ciudadanía, pero también a la ciudadanía organizada que aún no

conoce este Libro Blanco. o Redacción y presentación de los contenidos del Libro para poder ser accesible a

todas las personas: trabajar la forma, lenguaje más accesible, otros formatos de difusión del Libro Blanco, vídeos, etc.

o Un modelo de indicadores de evaluación y seguimiento, cuantitativos y cualitativos, para este Libro Blanco.

o Definir una estrategia de implementación: el proceso para continuar trabajando en el Libro y ver cómo puede ser éste un Libro Blanco “vivo”, partiendo de nuestro tejido asociativo y nuestro presente. Dar pasos dar para que realmente pueda ser implementado, se concrete y sea una realidad.

2) Valoración del PROCESO DE CONSTRUCCIÓN

El proceso de construcción del Libro Blanco se valora como un proceso coherente, abierto, correcto y participativo, aunque se mencionen algunos aspectos a mejorar. En general, se considera que se ha dado la oportunidad para una teorización compartida y que ha respondido bien a su objetivo principal, generar un Libro Blanco, con un marco de tiempo suficiente. En cualquier caso, tal y como se ha comentado en el apartado anterior relativo al contenido, el resultado final se considera demasiado teórico y faltan mecanismos para participar y promover la participación, por lo que se ha quedado “un poco corto”, ya que en este tipo de procesos es importante dar respuesta a todos los elementos que han surgido a lo largo del mismo.

Participación y nuevas tecnologías. más allá de

los formatos presenciales

Participación y alcance / difusión: con quién y para

quién

Participación e inclusión: perfiles, discriminación

positiva

Cultura participativa: cómo enseñar a participar,

cómo aprender, cómo crear cultura

Competencias para la participación: políticas y

ciudadanas

Participación y temáticas transversales: género,

salud, edad, open data, educación, etc.

Límites de la participación ciudadana

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 150 de 181

Page 151: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

En cuanto a las dinámicas y metodologías utilizadas la valoración es muy diversa: se valoran tanto de forma positiva (ágiles, innovadoras, diversas, atractivas…), como de forma negativa (atropelladas, complicadas…). Se menciona que algunas dinámicas exigían una preparación previa por parte de las personas asistentes (lectura previa de la documentación) que en ciertas ocasiones no se ha dado, por lo que se ha dificultado el desarrollo de las mismas. En cuanto al diseño general se destaca que dentro de la complejidad se ha hecho un esfuerzo importante por tratar de hacerlo atractivo (formatos, lugares, colectivos, etc.), pero se ha percibido una falta de patronaje en el mismo. En cuanto a las personas y organizaciones que han participado en el proceso, se destaca que existen diferentes niveles de participación que no siempre se han tenido en cuenta. No se ha comunicado correctamente quiénes han sido invitados/as a participar y en qué fase, y en general se considera que hubiera sido deseable una mayor diversidad (diferentes perfiles, más amplio, “lo alternativo”, ciudadanía organizada, jóvenes, etc.), siendo esta una asignatura pendiente en la mayoría de los procesos participativos. Además de la diversidad, se mencionan los siguientes elementos de mejora:

o Mayor información sobre el proceso, especialmente teniendo en cuenta que al ser un proceso abierto, se han ido incorporando personas en las distintas fases del proceso y éstas se han podido sentir perdidas sobre todo en relación al objetivo y al proceso general que se estaba siguiendo. Pese a que se ha enviado previamente los informes a todas las personas inscritas, podría haber sido conveniente reforzar dicha información (llamando a esas personas antes de la jornada o convocándolas antes el día de la jornada para contextualizar mejor). Asimismo, y pese a que se ha explicado a lo largo del proceso, algunas personas consideran que no se ha dado suficiente información sobre el encaje normativo del Libro Blanco y su relación con la Ley de Administración Públicas Vasca y con la Ley municipal donde se recoge la participación ciudadana.

o Incorporar los procesos participativos existentes y sus resultados y conclusiones en el despliegue. Aunque la idea de empezar el Libro Blanco “desde una hoja en blanco” puede ser positiva (partir sin condicionantes previos), se considera importante tener en cuenta lo desarrollado hasta ahora en el ámbito de la participación en Euskadi. Tanto para hacer confluir iniciativas similares o generar sinergias, como para aprovechar y poner en valor los espacios y dinámicas que hay a día de hoy para participar. En este sentido la dinámica de identificación colaborativa de buenas prácticas podría complementarse de forma más estructurada. Se menciona que se podría haber utilizado el proceso del Libro Blanco para haber explicado y reconocido públicamente algún proceso participativo implementado en Euskadi.

o Mejorar la difusión, ya que se considera que se ha llegado personas de un perfil muy

concreto. Ha habido poca publicidad para darle más energía al proceso, y en ocasiones la participación ha podido ser “elitista” centrándose en estructuras representativas, sin trabajar con el conjunto de la sociedad (gran parte de la ciudadanía está fuera de la lógica asociativa). En general en todos los procesos existen dificultades para convocar a colectivos no organizados, pero podría haber ayudado una mayor presencia en redes

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 151 de 181

Page 152: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

sociales y el papel de Irekia debería haber sido más relevante (no solo repositorio). En cualquier caso, aunque los soportes 2.0 pueden ayudar a la difusión, también es necesario contemplar cómo garantizar la accesibilidad de personas / colectivos que no manejan los medios digitales creando soportes físicos y sencillos que ayuden a sensibilizar y concienciar desde un lenguaje accesible y cercano.

o Mayor concreción de la fase de despliegue, yendo más allá de los compromisos y concretando acciones con mayor claridad (qué, con quién, cómo y cuándo) para que tras su presentación la ciudadanía pudiese tener la capacidad de exigir el cumplimiento de esos compromisos en las iniciativas de Gobierno que se promuevan tras el proceso. En este sentido, se propone la conformación de un comité abierto que se encargue de hacer seguimiento y evaluación de dichos compromisos.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 152 de 181

Page 153: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

3) Valoración de los PRINCIPIOS DEL MODELO Es un modelo correcto, no hay grandes elementos que falten, aunque alguno de los principios carece de cierto grado de concreción. Como aspectos a mejorar en el modelo se destaca la necesidad de reflejar una visión más inclusiva y la de una mayor coordinación entre las diversas administraciones públicas. En ocasiones se separa demasiado la administración de la ciudadanía, como si una no fuese parte de la otra, marcando una brecha desde el inicio. Se considera también necesario marcar la diferencia entre “lo político” de la función pública, ya que no se puede hablar de la misma manera de la administración pública y administración política. Se realiza una valoración positiva de las tres dimensiones descritas, siempre que lleguen a concretarse, aunque se percibe cierta carencia de unión o nexo entre las tres dimensiones propuestas en el modelo para poder incorporar la participación en los procedimientos administrativos de las instituciones públicas.

No recogidos A desarrollar

o Se echan en falta los principios propios de la participación ciudadana. Solo se recogen los principios de buen gobierno.

o Definir la participación no voluntaria. o Reconocimiento de experiencias ya realizadas y que no se aprovechan para

recuperarlas, aprender de las buenas prácticas, con un doble objetivo: disponer de información concreta y localizada sobre dichos procesos (diseño, metodología, impactos, etc.) y demostrar que la participación sirve.

o Incorporar la cultura participativa para que estas ideas básicas sirvan para conformar una necesidad real de participación: la labor pedagógica, ser y sentirse parte de la comunidad y de su futuro, adquirir un compromiso con la realidad que nos rodea y su transformación. Falta una visión a largo plazo, de lo que supone educar en participación.

o Contemplar que la participación debe ser de doble sentido, de “arriba a abajo” y de “abajo a arriba”. Tener en cuenta que existen muchos modelos de participación, no solo los procesos organizados y que se crea participación y comunidad en muchos momentos.

o No aparece expresado el hecho de que sea la Administración la única responsable de la decisión y de la ejecución de una política decidida con participación ciudadana. Debe quedar explicitado.

o La falta la escucha empática y el respeto en la parte de actitud. o Distintas metodologías adaptadas a diferentes colectivos (edades, circunstancias…). o Lenguaje accesible.

o El diseño de los procesos participativos, especialmente:

o El compromiso explícito para que la participación pedida y obtenida se incorpore al resultado final.

o La participación para el desarrollo de los servicios en el diseño de las políticas: definir metodologías para la definición / implementación / evaluación de un servicio.

o Una devolución detallada (qué se ha hecho, qué no y por qué). o Cómo acercar la participación al día a día de la gente: la necesidad de contexto,

crear un clima que favorezca la participación: transparencia (también económica), confianza, información.

o La necesidad de difusión para alcanzar a la población en general. o El mal uso político del los procesos. o Representación y satisfacción de las minorías, debate de las mayorías…

o El valor del ejemplo en el marco de la participación, aún siendo necesario un entorno que la permita.

o La relación entre participación y vinculación. o La participación responsable desde el empoderamiento y la autonomía. o La búsqueda de mecanismos que protejan la participación personal y el derecho a la

participación.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 153 de 181

Page 154: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

4) Valoración de CONSTRUIR LO PÚBLICO DESDE LO COLECTIVO El contenido teórico es correcto, aunque falta concreción y una mayor apuesta por la interinstitucionalidad, entendiendo la participación como un ámbito de actuación que exige un pacto político a largo plazo donde pueda desarrollarse una verdadera cultura de la participación tanto en las administraciones como en la ciudadanía. Se hace principalmente referencia al Gobierno vasco, y sería interesante ahondar en la posibilidad de que el Libro Blanco sea un paraguas interinstitucional. Asimismo, la participación ciudadana está muy centrada en el ámbito individual, siendo interesante trabajar el nivel asociativo / organizado, las instituciones intermediarias y el rol de los cauces formales. Se considera también interesante desarrollar la participación institucional en los procesos ciudadanos.

No recogidos A desarrollar

o Interinstitucionalidad. o Desarrollar canales y cauces de participación directos con la Administración Pública,

analizando también el papel de internet y las redes sociales. o Recursos para los cambios propuestos (no solo económicos). o La participación “espontanea” y cómo puede y debe involucrarse en los procesos

participativos que surgen y se desarrollan en la ciudadanía. o La necesidad de desarrollar un lenguaje entendible por todos en el que se transmita

clima de confianza tanto por parte de la ciudadanía como de la Administración y cómo amoldar el mecanismo y la rigidez institucional y sus procesos ante la diversidad de colectivos (horarios, espacios, etc.).

o Herramientas para la participación, su difusión y socialización. o Si aprendemos a participar participando, se necesitan buenos ejemplos por lo que

deben incorporarse buenas experiencias de participación, y también malas para no repetir errores.

o Reflexionar en torno a la utilidad y el papel de los órganos de participación formal (consejos, etc.).

o Declaración de principios clara de que la Administración está al servicio de la ciudadanía. Debería ocupar un lugar más prominente en este apartado.

o Faltan, a parte de la administración y la ciudanía, recalcar el rol y la importancia de los dinamizadores (intermedios) en el punto 3.1.

o Incorporar la lectura fácil en los textos administrativos. Debe quedar mayor reflejo de la necesidad que tiene la Administración de trasladar a la ciudadanía información clara y entendible que dé lugar a la construcción de una verdadera relación y vínculo emocional con la ciudadanía. Incidir en que el exceso de información es también una forma de opacidad.

o Actitud de la Administración, empezando por la escucha activa y avanzando en un compromiso real por el cambio organizacional y de actitudes. Debe existir voluntad política pero también una actitud favorable de las personas que trabajan en las Administraciones Públicas. Para superar la burocracia y las reticencias debe incorporarse la participación en los procedimientos. La Administración debe transmitir una posición permeable e influenciable, una posición vulnerable a la crítica.

o Motivación y compromiso de la ciudadanía hacia la participación: cambio de mentalidad, diseño de dinámicas que puedan ilusionar a la ciudadanía hacia la participación…

o El “precio” de la participación, más tiempo y más recursos. La participación bien hecha al final es rentable y eficiente pero necesita una primera inversión.

o La transparencia: todavía falta abrir “la defensa”. o Espacios de encuentro, estructuras y personas que permitan la participación, donde

se recojan y trabajen las necesidades / demandas sociales, al margen del grupo político que gobierne.

o Objetivos a los que obedecen las acciones descritas (en ocasiones las propias acciones parecen objetivos).

o Procesos emergentes, la Administración debería apostar por cambios valientes. o Incorporar los procesos de evaluación.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 154 de 181

Page 155: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 155 de 181

Page 156: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

5) EMPEZAR POR LO CONCRETO: VALORACIÓN AMBITOS TEMATICOS

En cuanto a los ámbitos temáticos, la valoración general es que siendo el enfoque de las acciones y los objetivos planteados adecuado y sustentado, falta concreción en la forma en la que van a implementarse o en el modo en el que va a incorporarse la participación al proceso. Asimismo, de forma bastante amplia se destacan los siguientes elementos comunes a todos los ámbitos:

o Desequilibrio entre las acciones planteadas, siendo algunas de carácter muy general y otras sumamente concretas.

o Las acciones de la ciudadanía recogidas, son principalmente de carácter individual, por lo que su potencia para la transformación como colectivo queda desdibujada. Especialmente, no hay acciones que recojan el papel de la ciudadanía organizada y de los agentes intermedios.

o No se contempla la transversalidad de los ámbitos tratados, y se asocia su desarrollo a Departamentos concretos. Aunque se comparta que dicho planteamiento ha tenido como objetivo que se integre la participación en el diseño, implementación y evaluación de los servicios y políticas, también se destaca la necesidad de acabar con la política de silos asociada a un reparto de “temas” que hace que las necesidades no se aborden de forma integral.

o No se contemplan procesos ya realizados en estos ámbitos que puedan servir para ilustrar buenas prácticas de participación, metodologías, etc. En este sentido se destaca que es necesario reconocer los procesos realizados en anteriores legislaturas, como por otras instituciones o los movimientos ciudadanos.

o Las líneas que se presentan como prioritarias para incorporar la participación deberían tomarse como orientativas a expensas de que se desplieguen procesos de participación específicos para cada uno de los ámbitos descritos donde pueda participar un mayor número de personas, agentes, etc.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 156 de 181

Page 157: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

SALUD

No recogidos A desarrollar

o No están contemplados los recursos (económicos, personales) ni el tiempo que

supone diseñar servicios o políticas de forma participativa. o Faltan incorporar a los agentes intermedios. o Al enfocar el ámbito socio-sanitario, incorporar a las y los trabajadores sociales para

hacer la gestión más integral. o Aplicación de las nuevas tecnologías en los centros de salud. o La participación en el ámbito de la salud hoy por hoy solo se canaliza mediante foros

técnicos o consejos y muchas veces se limita únicamente a recoger quejas y reclamaciones.

o Experiencias exitosas de participación en este ámbito. o Empoderamiento de asociaciones y colectivos para la corresponsabilidad. o Necesidad de abordar la participación a nivel local, concretando la relación de la

administración local y el centro de salud. o Mayor difusión de los protocolos existentes y las posibilidades a elegir entre varias

alternativas sanitarias. o Tener en cuenta las distintas comunidades culturales. o El papel esencial de las y los profesionales de la salud. o Cómo hacer que la participación en salud trascienda su propio ámbito abriéndose a

la sociedad (prevención de enfermedades, hábitos…). o Redefinir Osakidetza, más allá de la asistencia sanitaria. o Falta contemplar a las asociaciones de pacientes y a sus familias. o Falta un apartado de hábitos saludables y prevención. Hay que incidir más en la

prevención. “Más vale prevenir que curar”. o La integración de la sanidad en todas las políticas públicas, recogiendo los impactos

que tienen en la salud las actuaciones públicas (por ejemplo, el puerto exterior de Pasaia).

o Poner en valor lo realizado en la anterior legislatura, lo hecho en participación ciudadana estructurada en áreas de dirección.

o Elementos informativos (no solo costes) para ahondar en la transparencia

desde la sencillez y simplificación de los procedimientos y el lenguaje accesible.

o Un enfoque más amplio de la salud, factores que van más allá de lo hábitos de vida. Salud mental y emocional, social, laboral… Salud vinculada a urbanismo, regeneración socio-urbana: ciudades amigables.

o Incluir la visión de corresponsabilidad está bien (la salud no es monopolio del Dpto. de Salud), pero siempre que se aclare que la responsabilidad no está repartida por igual (la salud pública es responsabilidad de la Administración).

o Mayor consideración de los procesos de enfermedad crónica y la fase cercana a la muerte.

o Cómo se construye y encaja la maquinaria: Centros de salud-Servicios Sociales- Educación- Asociaciones.

o Hacer más hincapié en concretar cómo se genera la participación y pueden habilitarse más canales para pedir, sugerir, etc.

o Colaboración con otras Administraciones. o Capacitación y desarrollo de competencias para la participación entre las y

los profesionales sanitarios. o El paciente como agente activo. El/la ciudadano/a puede ser un agente de

apoyo al sistema sanitario en sentido amplio, también en la de tomar decisiones compartidas (cómo hacer confluir el conocimiento médico con la experiencia de la/el paciente).

o La transversalidad de salud a bienestar (incorporación de la visión social).

APRENDIZAJE

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 157 de 181

Page 158: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

No recogidos A desarrollar

o Métodos para aprender y desarrollar un espíritu de participación que tenga un

impacto real en la comunidad. o Canales y formas para aprovechar la participación y obtener conclusiones viables y

revisables. o Incorporar la participación como eje de contenidos en el sistema educativo,

empezando por la educación primaria para fortalecer las competencias de los niños y las niñas: educación en valores de participación y ciudadanía.

o Accesibilidad y diversidad en los libros. o Mayor permeabilidad en el ámbito de la educación. o Competencias necesarias: creatividad, espíritu crítico… o Nuevas tecnologías (aprender a gestionarlas y trabajar con ellas). o Consumo responsable. o La necesidad de que los centros de formación y centros educativos sean espacios de

ejercicio de la participación atendiendo a la diversidad. o Rentabilidad positiva. o Aprender a desenvolverse en lo cotidiano. o No se reflejan los ámbitos que ya existen (consejos escolares, etc. ) que juegan un

papel importante. o Cómo desaprender. o La necesidad de un cambio en el modelo educativo.

o Mayor concreción y profundización en los ejes, especialmente en lo relativo a su

implementación. o Las acciones de la ciudadanía son demasiado generales. o La colaboración interinstitucional. o La escuela como espacio participativo (“aprender participando”): cultura de la

participación, pedagogía participativa. o Lenguaje accesible, sencillo, entendible. o Nuevo rol del profesorado y competencias asociadas al mismo. o Modelo de participación que incorpore visión de las empresas y agentes sociales

de relevancia y su papel como agentes educativos. o Comunicación interna dentro de los Departamentos de Gobierno. o Favorecer otros espacios de aprendizaje, ocio y participación. o Promoción de la participación desde modelos alternativos y la búsqueda de

sinergias colaborativas. o Todo debería girar en torno al patrimonio personal pero ¿cómo articularlo?. o Sistema educativo: mezcla de sociedad, profesorado, alumnado, padres /

madres… El alumnado debe ser no solo objeto de decisión, sino sujeto de decisión.

o Aprendizaje se extiende a lo largo de la vida.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 158 de 181

Page 159: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

MEDIO AMBIENTE

No recogidos A desarrollar

o Cómo incorporar la participación ciudadana en el ámbito del medio ambiente, no solo en los Departamentos de Gobierno, sino en las Diputaciones y Ayuntamientos.

o Determinación de funciones y vías de participación de la ciudadanía, canales de participación, etc. Cómo se desarrolla el proceso de incorporación ciudadana.

o Controlar desde la función pública la obsolescencia de los productos. o Sensibilización y práctica coherente con el desarrollo sostenible. Por ejemplo, cómo

hacer que permeen las iniciativas ciudadanas y los contenidos que salen de ahí en las administraciones.

o Recursos y medios para la promoción del medio ambiente (por ejemplo, en algunos países el transporte público es gratuito para los y las niñas).

o El papel de las consultas populares y su vinculación en este tipo de temáticas. o Metodologías para la participación y recopilación de experiencias que han sido

exitosas: núcleos de intervención participativa (NIP). o El papel de las empresas como agentes corresponsables. o Analizar la dimensión temporal de las acciones. o Falta de congruencia entre la actividad de la Administración y la que aparece para la

ciudadanía. Por parte de la ciudadanía se incluyen acciones de corresponsabilidad genéricas, pero no tanto de participación.

o Formación de formas alternativas de economía social y solidaria que ya existen facilitando su organización (movilidad, accesibilidad verde…).

o Conectar la filosofía de “vivienda para todos/as” con la ordenación. o Iniciativas ciudadanas que han partido de generar conciencia poco a poco, recoger

esas iniciativas documentadas de ciudadanía sin inventar nada. o El medio ambiente hay que relacionarlo con la cohesión social y con la salud, y no

contraponerlo al empleo o al desarrollo económico.

o Mayor transparencia, por ejemplo con datos de residuos… o Concienciación y formación para trabajar conjuntamente la participación. o Vías para que la ciudadanía pueda tomar parte en el proceso de la toma de

decisiones (por ejemplo, no se desarrolla la ciudad como espacio propio se deciden ordenamientos de espalda a la ciudadanía).

o Medir el alcance de la participación. o Cambio en el proceso de gestión abriendo un proceso participativo dentro de

medio ambiente. No iniciar procesos para decidir si hay que cubrir o no una plaza o con qué diseño, sino en temas relevantes como la planificación urbana dando la información y el contexto necesario a la ciudadanía.

o El apartado de ciudadanía, incorporando mecanismo de participación que debieran potenciarse (por ejemplo, Agenda 21).

o Cómo incorporar en los procesos participativos a agentes ajenos a las grandes operaciones e intereses.

o Dejar la bipolaridad administración – ciudadanía a un lado: dinámicas, entornos, clima, espacios, momentos… para promover una cultura del consenso en temas medioambientales (dimensión cultural más amplia).

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 159 de 181

Page 160: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

COHESIÓN SOCIAL

No recogidos A desarrollar

o La excesiva rigidez de la Administración en algunos casos que le impide adaptarse y responder con agilidad a las necesidades sociales.

o Detallar la participación inclusiva de los grupos más desfavorecidos. o El potencial papel del Ararteko como agente dinamizador. o Mayor responsabilidad y ética política. o Atender a situaciones personales que no entran en clasificaciones establecidas.

Aunque es necesario clasificar para gestionar con eficiencia y eficacia, en ocasiones se aplican criterios, se colectiviza, y eso genera exclusiones.

o Falta el desarrollo de compromisos, no se establecen vías para llevarlo a cabo (por ejemplo, canales de participación de los autogestores): cómo pasar de ese escenario idílico a la realidad (la distancia es muy grande).

o El modelo no ha de ser institucional, sino transversal entre Departamentos y entre los distintos niveles administrativos.

o Las acciones por parte de la ciudadanía son demasiado paternalistas, habría que añadir la reflexión crítica y el ser proactivo.

o Apoyo al empleo tanto juvenil (la precariedad juvenil atenta contra la cohesión

social) como de personas mayores de 50 años. o Fomentar una participación responsable en torno a elementos y políticas de

cohesión social (por ejemplo, RGI). o Fomentar el voluntariado. o Participación más estructurada para que no se quede “en la fachada”. o El valor de la participación, más clara y efectiva, para impedir el avance de las

desigualdades con políticas públicas. o Cómo va a calar el Libro Blanco en los canales que ya existen (mesas, consejos…). o Reconocer el papel social de las empresas e incluirlas en el debate. o Promover una cultura de cambio a un triple nivel: personas, empresas y sociedad

y diseño político. o Sensibilizar en relación con los beneficios de la cohesión social, hacerlo más

visible. La cohesión social es decisiva para la Administración y para la participación.

o El desarrollo del papel de la mujer en la sociedad a niveles directivos con capacidad de poder de decisión.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 160 de 181

Page 161: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

DESARROLLO ECONÓMICO

No recogidos A desarrollar

o Concretar bien qué es la sociedad inteligente. o Cómo lograr un cambio en la fiscalidad contando con la participación ciudadana. o Las personas individuales como clientes. o Consecución de los objetivos del milenio. o Un buen modelo “glocal” sustentado en la internacionalización. o Mucha transparencia. o Cuál es la forma concreta de impulsar la participación ciudadana en estos ámbitos.

Por ejemplo cómo se articula la participación en los procesos de emprendimiento o cómo cooperar realmente (una fórmula interesante sería la de la negociación creativa).

o Economía verde. o Importancia del sector primario. o Referencias a una gestión ejemplar del dinero público por parte de la

Administración. o Dar voz y canales de acceso a la ciudadanía organizada. o Simplificar la tramitación y apoyarse en la ciudadanía para organizarse: aportación

del cuarto sector. o Verbos con mayor compromiso, acción y concreción (impulsar, incentivar…). o En las acciones por parte de la ciudadanía, no está claro si son un objetivo a

alcanzar o una condición para que pueda participar la ciudadanía en todos los ámbitos.

o Tolerancia o fraude fiscal de las administraciones y de la sociedad civil. o No está suficientemente reflejado el compromiso necesario de la ciudadanía para

tomar parte en los proceso de participación. o Convocatoria plural en los procesos para garantizar la diversidad y la participación

del ciudadano no organizado. o Algo de ética empresarial, que parece una contradicción en sí misma. o Incidir en incentivar el talento. o Fomentar la estrategia compartida de país, liderando de una forma transparente y

decidida la cultura del cambio. o Mayor énfasis en la economía participativa (cooperativas, crowdfunding, bancos

del tiempo…). o Acelerar la gestión de excelencia y cultura de innovación en todas las

organizaciones. o Mecanismo de apoyo a las PYMES. o Incorporar criterios de compra pública responsable. o Participación en la empresa (ideas, cultura…). o Papel del consumidor en qué demanda (gran poder de cambio al sistema). o Cómo superar los silos, si no se reconoce “al otro” como agente que pueda

aportar valor. o Espacios de colaboración estructurados para la participación de toda la cadena de

valor (por ejemplo, se menciona que en la nueva reordenación de la RVCTI las universidades estén desconectadas del sistema).

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 161 de 181

Page 162: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

6) Valoración de los COMPROMISOS DE DESPLIEGUE

Al igual que sucede en otros apartados del Libro Blanco, se considera que siendo una aproximación acertada, hubiese sido deseable un mayor grado de concreción tanto en los objetivos del despliegue como en la forma de implementarlos. Algunas personas participantes destacan que hubiese aportado más valor concretar plazos y un calendario de ejecución, asociándolo a recursos y método, para poder así vislumbrar con mayor claridad los resultados a corto plazo de este proceso. En este sentido, se plantea la necesidad de concretar las vías, mecanismos, metodologías y recursos que van a posibilitar el despliegue de compromisos del Libro Blanco, destacando los siguientes:

o Instrumentos para la colaboración interinstitucional e interadministrativa (desde un órgano a un decálogo) donde se asignen también responsabilidades y tareas que sirvan de acicate.

o Promover espacio (físicos o virtuales) para compartir experiencias y unir a más colectivos muy participativos (se menciona a las personas mayores) con otros, y dejar que iniciativas ciudadanas permeen en las estructuras administrativas (cadenas humanas, consultas, etc.).

o El rol de la Dirección de la Dirección de Atención a la Ciudadanía e Innovación y Mejora de la Administración para impulsar, capacitar, facilitar, experimentar, acompañar, detectar, compartir, reconocer y difundir buenas prácticas de participación en el marco del Gobierno Vasco.

o Se plantea la creación de un órgano que impulse la participación en Euskadi: divulgación y reconocimiento de prácticas e iniciativas, recopilación de metodologías y herramientas, sensibilización y comunicación, etc.

o Actuar desde un modelo de corresponsabilidad concéntrica donde se puedan trasladar a otras instituciones, organismos u organizaciones lo recogido en el proceso, y que las personas que las conforman puedan multiplicar su impacto en otras organizaciones o ámbitos en los que participen.

Asimismo, se considera que hay algunos compromisos previos al despliegue que podrían haber sido más desarrollados o explicitados:

o Compromiso con la educación en valores la participación. La participación es incómoda, y el cambio, la innovación, tanto en las administraciones como en la sociedad civil, solo puede darse mediante una toma de conciencia compartida unida a la praxis encaminada a la recuperación del espacio público y el “ser social”

o Compromiso por la transparencia (información, open data, código ético, etc.) e incorporar la participación y sus resultados en las políticas actuales de Gobierno y a sus leyes y procesos de planificación y gestión.

o Compromiso con la transformación (intención y voluntad firme de transformar).

Se propone también incorporar 2 nuevos valores como son la apertura y la confianza a los valores del proceso de creación del Libro Blanco para su fase de despliegue. Por último, se recalca la necesidad de que este Libro Blanco sea sometido, como cualquier otra dinámica participativa, a un proceso de revisión constante que sirva para asentar el modelo participativo que promueve, y que requiere de todos y todas para desarrollar las acciones y compromisos recogidos desde la corresponsabilidad. Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 162 de 181

Page 163: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

V. ERANSKINA. Terminoen glosarioa.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 163 de 181

Page 164: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

V. ERANSKINA. Terminoen glosarioa

x Partaidetzaren eragileak: maila handiagoan edo txikiagoan, horietako edozeinek sustatutako prozesu parte-hartzailean esku hartzen duten alderdiak: politikariak, teknikariak, erakundeak, elkartu gabeko herritarrak eta abar.

x Eragile Sustatzailea: ekimen bat hura garatzeko konpromisoarekin abiarazten duen pertsona edo kolektiboa. Partaidetza-prozesuaren hasiera-hasieratik prozesu horrek azken erabakian izango duen irismena eta eragina erabakitzea eta jakinaraztea izango da sustatzailearen eginkizuna.

x Kontzientzia soziala: pertsona batek bere komunitateko gainerako kideen egoerari buruz duen ezagutza. Kontzientzia soziala duen gizabanakoak badaki inguruneak pertsonen garapenean lagundu edo hura kaltetu dezakeela.

x Erantzunkidetasuna: erantzukizun partekatuari erantzunkidetasun deritzo.

Erantzukizun hori bi pertsonari edo kolektibori edo gehiagori dagokiela esan nahi du horrek. Erabaki politikoak hartzeko gobernuen eta herritarren arteko lotura eraginkorra eta egonkorra, partaidetza-prozesu baten edo gehiagoren emaitza gisa.

x AMIA: Ahuleziak, Mehatxuak, Indarrak eta Aukerak hitzen inizialek erro

karratu batean osaturiko akronimoa. Enpresa edo proiektu baten egoera aztertzeko erabiltzen den metodologia bat da, horien ezaugarriak aztertuz.

x Demokrazia zuzena: herriak zuzenean eta bitartekorik gabe jarduten du

bere gobernuan. Herritarrek legeak onartu edo indargabetu eta funtzionario publikoak aukeratu edo kargugabetzeko aukera izango lukete.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 164 de 181

Page 165: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Gaitzustea: oro har, politikarekiko, Konstituzioarekiko eta alderdi politikoekiko gaitzespena, eszeptizismoa eta konfiantzarik eza.

x Deslegitimazioa: balioa edo legitimitatea kentzea. Kolektibo/objektu jakin baten gainean duen boterea, indarra edo egiazkotasuna galtzea.

x Ahalduntzea: bizitzako baldintzak hobetzeko xedearekin herritarrei boterea emateko zentzuaren haritik, prozesu horren bidez pertsonek beren gaitasunak, konfiantza, ikuspegia eta protagonismoa sendotzen dute talde sozial gisa, bizi dituzten egoeren barnean aldaketa positiboak sustatuz.

x Gobernantza: erabakiak hartu eta erabaki horiek ezartzeko –edo ez–

erabiltzen den prozesu honek garapen ekonomiko, sozial eta instituzional iraunkorraren garapena lortzea du helburu, hala, estatuaren, sozietate zibilaren eta merkatu-ekonomiaren arteko oreka bilatuz.

x Infoxikazioa: informazio-gainkarga edo informazio-gehiegikeria.

x Herri-ekimena: pertsonek lege-ekimenak aurkezteko aukera izatea, beren

kongresuetako herri-ordezkariak ez izan arren; hala, kasuan kasuko ganbera legegileak sinadura-kantitate jakin batekin bermatutako lege-ekimen horiek kontuan hartu ahal izango ditu.

x Liburu Zuria: Gizarte osoarentzat oso interesgarria den herri-partaidetzaren

gisako politika zehatz bati buruzko proposamen ofizial bat jasotzen duen (ekintza zehatzak eta konpromisoak) eta politika horren inguruan ekintza bateratuko eta zehatzeko proposamenak barne hartzen dituen dokumentua. Arazo bat ebazteko edo erabaki bat hartzeko xedea duten erreferentziazko txosten gisa erabiltzen dira, baita gobernuek legeak txertatu aurretik dituzten lehentasun politikoak aurkezteko baliabide gisa ere. Liburu Zuri bat argitaratzeak gai politiko baten inguruko iritzi publikoa frogatzeko balio dezake, baita gobernuak hark izan dezakeen eragina neurtzeko ere.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 165 de 181

Page 166: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

x Esparru kontzeptuala: proiektu bat nola eta zergatik egin behar den eta haren jarduerak nola ulertzen ditugun pentsatzeko modu antolatu bat da. Proiektu bat modu jakin batean zergatik garatzen ari garen azaltzen laguntzen digu.

x Sindikoa: herritarrek Udal Administrazioarekiko harremanetan dituzten

eskubideak defendatzen dituen pertsona. Gaur egun, herritarren defentsarako eta aholkularitzarako zerbitzu independente gisa eskaintzen da Sindikatura, eta modu irisgarrian eta doan eskaintzen da, elkarrizketa, orientazio, txosten eta gomendioen bitartez.

x Teknokrazia: Herrialde industrialetako sistema politiko bereizgarri bat da,

eta herrialde bateko gobernu-postu nagusiak kasuan kasuko ministerioei edo gerentziei dagozkien gaietako teknikariek edo espezialistek bete beharko lituzketela proposatzen du.

x Top down/Bottom up: «goitik behera» eta «behetik gora»; top-down

estrategian oinarritutako sistema bat gauza guztiek nola funtzionatuko duten barne hartzen duen ikuspegi global batekin abiarazten da. Gero, sistemaren osagai garrantzitsuenak zein izango diren zehazten da. Pixkanaka, alderdi txikienen funtzioak hobetzen eta zehazten dira, sistema osoa eraiki arte. Bottom-up zati txikienetatik abiatzen da, hau da, xehetasunetatik hasten da, ikuspegi globalaren ideiarik izan gabe. Arazo txikietarako irtenbideak zehazten diren heinean, irtenbideak elkarrekin lotzen eta zenbait azpi-arazorentzako irtenbideak sortzen dira. Mailetan gora egin ahala, sistema orokorra modu «naturalean» eta «adimentsuan» gailentzen joaten da.

x Zeharkakotasuna

Administrazioko zenbait kudeaketa-eremurentzat interesgarriak izan daitezkeen politikak ezarri eta garatzeko metodologia.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 166 de 181

Page 167: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

VI. ERANSKINA. Partaidetzari buruzko bibliografia

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 167 de 181

Page 168: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

VI. ERANSKINA. Partaidetzari buruzko bibliografia

x Gramberger, M. (2001) Participación ciudadana: Manual de la OCDE sobre información, consulta y participación en la elaboración de políticas públicas, Paris: Ekonomiako Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea.

x Europako Gobernantzaren Liburu Zuria. Europako Batzordea (2001) x Ahmed, N. (2006) An overview of e-Participation models: United Nations,

Division for Public Administration and Development Management (DPADM).

x Freschi, A.C., Medaglia, R., et al. (2009) eParticipation in the institutional domain: a review of research. Analytical report on eParticipation research from an administration and political perspective in six European countries: DEMO-Net.People & Participation.

x INVOLVE (2005) People & Participation. How to put citizens at the heart of decision-making, London: Involve

x Martí, J.L. (2008) “Alguna precisión sobre las nuevas tecnologías y la democracia deliberativa y participativa”, IDP. Revista de Internet, Derecho y Política, 6. zk.

x Millard, J., Meyerhoff Nielsen, M., et al. (2009) European eParticipation. Summary Report, Study and supply of services on the development of eParticipation in the EU, Bruselas: eGovernment and CIP Operations, European Commission.

x Alberich Nistal, T. (2004). Guía fácil de la Participación Ciudadana. Manual de Gestión. Madril: Dikinson.

x Parés I Franzi, M. (2009). Participación y calidad democrática: Evaluando las nuevas formas de democracia participativa. Bartzelona: Ariel.

x Pindado Sánchez, F (2008). La Participación Ciudadana es la Vida de las Ciudades. Bartzelona: Ediciones del Serbal.

x Sánchez Alonso, M. (2007). La participación, metodología y práctica. Madril: Editorial Popular.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 168 de 181

Page 169: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

VII. ERANSKINA. Liburu Zuriaren lantze-prozesuan parte hartu duten erakundeak eta pertsonak.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 169 de 181

Page 170: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

ERANSKINA VII. Liburu Zuriaren lantze-prozesuan parte hartu duten erakundeak eta pertsonak.

Parte - hartzaileak

Nombre / Izena Apellido / Abizena 1 Ane Abarrategi Zaitegi 2 Miren Begoña Abasolo Roca 3 Karmele Acedo Gil 4 Xabier Agirre 5 Amaia Agirre 6 Olaia Agirre Zabaleku 7 Amaia Agirreolea 8 Ana Aguirre Uriz 9 Nagore Aguirre Velasco

10 Sarai Agustín 11 Jon Aiartza Zallo 12 Danel Alberdi 13 Karitte Alegría 14 Patricia Alkorta 15 Xavier Allirot 16 Maite Alonso Arana 17 Ainhoa Alonso Basaldua 18 Juan Carlos Alonso Quilchano 19 Nekane Alonso Santamaría 20 Fernando Altamira Basterretxea 21 Garikoitz Alvarez 22 Eider Amezua Urroz 23 Lander Amorrortu 24 Zaloa Anda Odiaba 25 Norma Andrade 26 Ricardo Antón 27 Amparo Antón Movilla 28 Aitor Apraiz Imatz 29 Josu Aramberri Miranda 30 Idoia Aranburu

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 170 de 181

Page 171: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

31 Uxue Arbe 32 Nuria Aresti 33 Kepa Aretxabala 34 Asier Arevalo 35 Rosario Arguelles, 36 Antton Arka Montoro 37 Natxo Arnaiz 38 Isabel Arrillaga Viguria 39 Lino Astobieta 40 Lexuri Ayarza 41 Sabino Ayestaran Etxeberria 42 Victoria Azpiroz Zabala 43 Koldo Azurmendi Sanz 44 Idoia Bahón Ubieta 45 Jose Ignacio Bañuelos Ibáñez 46 Gotzon Baraia-Etxaburu Artetxe 47 Cristina Barrasa Latorre 48 Alberto Barrios Ayala 49 Álvaro Barrios Medina 50 Sonia Barrondo Ayesta 51 Raquel Barroso 52 Anabella Barroso Arahuetes 53 Mikel Barturen Nuño 54 Peru Bazako Atutxa 55 Nerea Begoña Lopategi 56 Joxerramon Bengoetxea 57 Jone Berriozabal Bóveda 58 Javier Bikandi Irazabal 59 Joseba Bilbao Gaubeka 60 Alina Blanco 61 María José Blanco Balerdi 62 María Blanco Egaña 63 Piter Blanco González 64 Nadjib Bouastia Boughaba 65 Connie Boulandier 66 Simon Bright 67 Ane Bustinduy Ojanguren 68 Mikel Cabello Pérez 69 Javier Camacho 70 Antonio Campos Illarramendi 71 Esther Canarias Fernández-Cavada

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 171 de 181

Page 172: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

72 Richard Cano 73 Raquel Capapé 74 Josean Castaño Riezu 75 Myriam Castillo Oiarzabal 76 Sonsoles Castrillo Ramonell 77 Pilar Corcuera Villacián 78 Markel Cormenzana 79 Ruth Cortés 80 Juan Carlos Cuevas 81 Maria Concepción De La Peña Ortega 82 Inmaculada de Miguel Herrán 83 Maria Jesús de Orbe Ferreiro 84 Maria del Rio Pereda 85 Arminda del Valle

86 Rosario Díaz de Cerio Ruiz de Urra 87 Liseth Díaz Molina 88 Elsa Díaz Rogado 89 Maite Domingo Prieto 90 Alfonso Dubois 91 Sara Eguiluz Cerrillo 92 Marlen Eizaguirre Marañón 93 Mireia Elkoroiribe 94 Garazi Elortza 95 Denis Elortza Gorrotxategi 96 Mireia Espiau 97 Gorka Espiau Idoiaga 98 Pablo Estefanía Angulo 99 Ziortza Etxabe

100 Jabier Etxaburu 101 Rafael Etxebarria 102 Begoña Etxebarria Madariaga 103 Hicham Fahem 104 Claudia Favela 105 Eukene Fernández 106 Laura Fernández 107 Lola Fernández 108 Lorena Fernández Álvarez 109 Ana Fernandez Barrachina 110 Rosa Fernández Cerdán 111 José Luis Fernández de Pinedo Landa 112 Luis Fernández Ostolaza

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 172 de 181

Page 173: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

113 María Fernández Rodríguez 114 Maria Josefa Ferreiro Ferreiro 115 Francy Fonseca 116 Janire Fonseca 117 Nicola Foroni 118 Antxon Gallego Solaetxe 119 Estibaliz Gandariasbeitia 120 Ainhoa Garagalza Moraza 121 Andoni Garaizar 122 Naiara Garate Mantzizidor 123 Isabel Garcés Ibáñez 124 Mª Ángeles García 125 Maria Jose García Abasolo 126 Enara Garcia García 127 Maria Isabel Garcia González 128 Valeria García-Landarte 129 Martin Gartziandia Gartziandia 130 Imanol Goenaga Egibar 131 Javier Goikoetxea Seminario 132 Andere Goirigolzarri Garaizar 133 Olga Gómez Gerbolés 134 Juan Luis Gómez González 135 Mónica Gómez Hervias 136 Gema González 137 Irene González 138 Alejandro José González Hipólito 139 Estrella González Presa 140 Vanesa González Cano 141 Ignacio Granja Echeverria 142 Onintze Guridi Otsoa 143 Maria Gutiérrez Manrique 144 Garbiñe Henry 145 Rafael Hernández Irurzun 146 Javier Herrero 147 Salvia Hierro Zatón 148 Eider Hormaetxea 149 Pedro Ibarra 150 Amaia Ibernia Belamendia 151 Aitziber Indart 152 Jon Insausti Maisterrena 153 Javier Iñiguez

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 173 de 181

Page 174: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

154 Esther Irigaray Arrate 155 Ion Irurzun 156 Juan Isasi Urdangarin 157 Julen Iturbe 158 Ager Izagirre Loroño 159 Irantxu Jauregi 160 Guillermo Jubierre Altable 161 Kepa Korta 162 Beatriz Lafarga 163 Ibai Larrabe Sangroniz 164 Eider Larrañaga 165 Luchi Larrazabal 166 Karmele Larrea Aiz 167 Saioa Larrea García 168 Aitziber Lazarobaster Olaizola 169 Mª Pilar Legarra Kortajarena 170 Garikoitz Lekuona Izeta 171 Arantza Lekuona Zabala 172 Osane Lizarralde 173 Amaia Lizoain Rodríguez 174 Alexander Llaguno Aparicio 175 Ana López 176 Iván López Arenas 177 Gonzalo López Revuelta 178 Ana Belén López Estalayo 179 Daniel Loredo Echabe 180 Juan José Lozano Pérez 181 José Antonio Maisueche Leceta 182 Enrique Maíz Olazabalaga 183 Miren Mancisidor Gabirondo 184 M´Angel Manovell 185 Manuel Marañón Gómez 186 Mikel Martija Rekalde 187 Goio Martín 188 Mª José Martín 189 Janire Martín Ruiz 190 Laura Martín Sánchez 191 Irene Martín Tirado 192 Iñigo Martínez Arroyo 193 Ruth Martínez Riaño 194 Adriana Martínez Sans

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 174 de 181

Page 175: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

195 Nerea Martínez Santos 196 Jorge Martinez Suarez 197 Blanca Mata 198 Elo Mayo 199 Juan Carlos Melero 200 Alberto Mendavia González 201 María Luisa Mendizabal 202 Nerea Mendizabal 203 Alfonso Menoyo 204 Jesús Mesa Ortiz 205 Simón Mesanza Legarda 206 Begoña Mínguez 207 Mirian Molina Mestanza 208 Iciar Montejo Romero 209 Mª Antonia Montiel 210 Pablo Moratalla Santamaría 211 Jonatan Moreno Carranza 212 Judith Moreno Zumalde 213 Jose Antonio Morujosa Santos 214 Yolanda Muñoz 215 Luis Muñoz 216 Francisco Javier Muñoz Rodríguez 217 Zelai Nikolas Ezkurdia 218 Begoña Nogueira 219 Roberto Nuño Solinis 220 Jon Olaizola Azkarate 221 Ziortza Olano Astigarraga 222 Sara Oliver Vázquez 223 Nerea Ollokiegi 224 José Juan Orbe 225 José Luis Orive 226 Jon Markel Ormazabal Gaztañaga 227 Catalina Ortega Martín 228 Jorge Ortiz de Urtaran 229 Leire Ortiz de Zarate Barañano 230 Iñaki Ortiz Sánchez 231 Jorge Ortiz Urtaran 232 Amagoia Osinalde 233 Ainara Osoro Txurruka 234 Noemí Ostolaza 235 Ana Otadui Biteri

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 175 de 181

Page 176: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

236 Maider Otamendi Tolosa 237 Aloña Otero Taberna 238 Alberto Otxoa 239 Josune Oyarbide 240 Rubén Enrique Padilla Alvarez 241 María Teresa Paino Ortuzar 242 Patricia Panadero 243 Nuria Pascual 244 Marta Pastor Blancou 245 Begoña Pecharroman 246 Pedrini 247 Claudia Pennese 248 Dioni Perera 249 Ainara Pérez 250 Cristina Pérez de San Román 251 Ana Mª Perez Garcia 252 Luis Petrikorena 253 Mónica Pinedo 254 Igone Porto 255 Maria Prat Vives 256 Teresa Querejazu Iturburu 257 Manuel Quevedo 258 Mentxu Ramilo Araujo 259 Begoña Rio Garcia 260 Iñigo Rodríguez 261 Unai Rodríguez Santa Cruz 262 Jorge Roz 263 Arantza Ruíz de Larrinaga 264 Alberto Ruíz de Olano Ruiz de Larrea 265 María Jose Ruíz Tejado 266 Josemari Ruíz Urchegui 267 Mariasun Ruíz Vidal 268 Arantxa Sainz de Murieta 269 Eva Salaberria 270 Javier Salaberria Urbe 271 Elena Sánchez Fernández 272 Yolanda Sánchez Tabernero 273 Ana Sancho 274 Arantzazu Santos 275 Pilar Sanz Cruz 276 Vinca Sanz Perez

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 176 de 181

Page 177: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

277 Oscar Seoane Icaran 278 Iciar Serrano López 279 Juan Carlos Sisniega Iraola 280 Mónica Soto del Río 281 Trinidad Sukia Arizmendi 282 Itziar Telleria Arrieta 283 Ainara Tomasena Lasa 284 Haritz Ugarte Aizpuru 285 Xabier Unanue 286 Mirian Urbieta 287 Koldobike Uriarte Ruiz de Eguino 288 Ibon Uribe Elorrieta 289 Zigor Uribe-Etxebarria Lugariza-Aresti 290 Mikel Uriguen Inunziaga 291 Izaskun Urrestarazu Amundarain 292 José Ramón Urrutia 293 Carmelo Urrutia Garro 294 Aitor Urrutia Serrano 295 Urtzi Urrutia Ansoleaga 296 José Ramón Varela Balenciaga 297 Azucena Vega Amuchástegui 298 Julio Velasco 299 Mª Dolores Verastegui 300 Erik Villa Soguero 301 Carlos Villadangos 302 Patricia Villar López 303 José María Villate Blanco 304 Ainhoa Villaverde 305 Ana Viñals Blanco 306 Mario Yoldi Domínguez 307 Ugaitz Zabala 308 Nerea Zabalo Oyarbide 309 Nélida Zaitegi de Miguel 310 Javier Zamakona 311 Joseba Zarraga 312 Andrés Zearreta 313 Mikeldi Zeberio 314 Pedro Maria Ziganda 315 Maider Ziganda 316 Pilar Zorrotzua 317 Mikel Zubeldia Rezola

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 177 de 181

Page 178: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

318 Aritz Zubieta Etxezarraga 319 Leire Zugazua Urturi 320 Cristina Zurita Hernando

Entidades

Organización / Erakundea 1 Abogacía Artesana 2 Agencia Vasca de Cooperación 3 Agiac 4 Agirre Center 5 Agla4d 6 AGS&B 7 Ajuriaguerra 3 SLP 8 Alboan 9 Aldee

10 Alea 11 Aptes 12 Aquarium Donostia 13 Ararteko 14 Art & Co 15 Asoc. Cultural San Viator / Cofradía NSCC 16 Asociación AmiArte 17 Asociación de Vecinos de Basurto

18 Asociación de Vecinos de San Gabriel de Masustegui, Caramelo y Kobetas

19 Asociación de Vecinos de Zorroza 20 Asociación para la Revitalización del Bilbao Metropolitano 21 Asociación RAIS Euskadi 22 Ayuntamiento de Asteasu 23 Ayuntamiento de Bakio 24 Ayuntamiento de Barakaldo 25 Ayuntamiento de Bilbao 26 Ayuntamiento de Donostia 27 Ayuntamiento de Galdakao 28 Ayuntamiento de Getxo 29 Ayuntamiento de Santurtzi 30 Ayuntamiento de Tolosa 31 Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz 32 Ayuntamiento de Zarauz 33 Bagara Herrigintza 34 Basque Culinary Center

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 178 de 181

Page 179: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

35 Begoñazpi Ikastola 36 Bikonsulting 37 BIOEF - OBERRI 38 BL Coach 39 Bolunta 40 Caritas 41 CCOO Euskadi 42 Centros Docentes Diocesanos 43 CIDEC 44 Coach and Play 45 Coaching Estratégico 46 Coaching Factory 47 Code Syntax 48 ColaBoraBora 49 Colegio El Regato Ikastetxea 50 Consejo de la Juventud de Euskadi 51 Consejo Escolar de Euskadi 52 Consorcio de Inteligencia Emocional 53 Consultoría Artesana en Red 54 Coral Inmakuladako Abeslariak 55 CRDOP Idiazabal 56 Dacima 57 Dec. LaEmpresaHumana.S.A. 58 Deusto Innovación Social. Fundación Deusto 59 Dinamik Ideas 60 Diputación Foral de Bizkaia 61 Diputación Foral de Gipuzkoa 62 Donostia 2016 63 Donostia Futura 64 EDE Fundazioa 65 Edex 66 Ehlabe 67 Elgoibarko Udala 68 Elkar Consulting sl 69 Elkartu 70 Emigrados Sin Fronteras 71 Emun Koop. E.a 72 Enea consultoria 73 Entzun gure nahia 74 Etorkinekin bat 75 Etorkintza 76 Eudel 77 Farapi 78 Federacion AAVV de Bilbao

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 179 de 181

Page 180: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

79 Fevas 80 Fórum Feminista Maria de Maeztu 81 Fundación Etorkintza 82 Fundación Gavia 83 Fundacion Gizagune 84 Fundacion Novia Salcedo 85 Fundación Síndrome de Down 86 Getxo Kirolak 87 Gipuzkoa Berritzen - Baketik 88 Giroa Gallery 89 Goian 90 Gorbeialde LGA 91 Grupo Servicios Sociales Integrados S.Coop 92 Gure Esku Dago 93 Harresiak apurtuz 94 Hartu Emanak 95 Hegoa 96 Helduak Adi 97 HZ Consultoría 98 i2basque 99 Ibaetako Lagunen Auzo Elkartea

100 Igardis 101 Ikune 102 Inèdit 103 Iniciativas de Cooperación y Desarrollo 104 Init 105 Innobasque 106 Instituto de Estudios de Ocio- Universidad de Deusto 107 Instituto de Gobernanza Democrática 108 Instituto Matía 109 Iritziak Batuz 110 Juntas Generales de Bizkaia 111 Kale Dor Kayiko 112 Komunikatik 113 Kualitate lantaldea 114 Kultiba 115 Kulturbide 116 Lectura Fácil Euskadi 117 Leioa Neuria 118 Leioako Behargintza 119 LKS S.COOP. 120 Los Arquillos Bizirik 121 Maristak Durango 122 Masdosa Equipos y Personas

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 180 de 181

Page 181: Euskadiko Demokraziari eta Herritarren parte-Hartzeari Buruzko Liburu Zuria. Eranskinak

123 Médicos del Mundo 124 Mondragon Unibertsitatea 125 OAZ Coaching para el cambio SL 126 Observatorio Vasco de Vivienda 127 Oficina de Estrategia de Donostia/San Sebastián 128 Osakidetza 129 Parlamento Vasco 130 Prometea, SC 131 Rais Euskadi 132 Rb3Innovación 133 S&F 134 Sartu Álava - Saregune 135 Servicios Sociales Integrados 136 Síndico - Defensor vecinal de Vitoria - Gasteiz 137 Sinnergiak Social Innovation 138 Solasgune 139 Team Academy 140 Tecnalia 141 Ttipi Studio 142 TZBZ 143 Universidad de Deusto 144 Universidad del País Vasco 145 UPV/EHU 146 Urtxintxa 147 Villadangos Abogados 148 Werden Inspiring Coaching 149 Zadorra Fundazioa 150 Zubizarreta Consulting, S.L.

Anexos - Libro Blanco de democracia y participación ciudadana 181 de 181