EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren...

27

Transcript of EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren...

Page 1: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,
Page 2: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak onetsia (2003-2-25)

Diseinua:Iturri

Maketazioa:Erein

Ilustrazioak:Ivan Landa

© Testua:Rosa Mari Arano

© Erein 2002. Tolosa Etorbidea 107 - 20018 Donostia

ISBN:84-9746-077-4

L.G.:

Inprimategia:Grafman S.A. Gallarta (Bizkaia)

Page 3: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

EUSKARA

Rosa Mari AranoTxingudi ikastolako irakasleen lankidetzarekin

123456

AURKITZENAURKITZENPROIEKTUAPROIEKTUA

LEHEN HEZKUNTZA

LEHEN ZIKLOA BIGARREN ZIKLOA HIRUGARREN ZIKLOA

Page 4: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

4

Aurkibidea

1. Unitatea

1. Proiektua ........................................................................ 8

2. Proiektua ........................................................................ 9

Ahozko hizkuntza .................................................................... 11

Kirol hizkuntza. Futbol hiztegia ................................................ 16

Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 23

Bertsoak ............................................................................ 25

Hizkuntza idatzia ...................................................................... 29

Testuen ulermena eta idazmena ................................................ 30

Ortografia .......................................................................... 46

Liburutegia.............................................................................. 55

2. Unitatea

1. Proiektua ........................................................................ 64

2. Proiektua ........................................................................ 65

Ahozko hizkuntza .................................................................... 67

Kirol hizkuntza. Futbolean euskaraz aritzeko hizkuntza .................... 72

Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 77

Bertsoak ............................................................................ 79

Hizkuntza idatzia ...................................................................... 85

Testuen ulermena eta idazmena ................................................ 86

Liburutegia.............................................................................. 113

Page 5: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

5

3. Unitatea

Proiektua ............................................................................ 118

Ahozko hizkuntza .................................................................... 120

Harridura adierazten .............................................................. 120

Kirol hizkuntza. Eskupilotan euskaraz aritzeko hizkuntza .................. 125

Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 131

Bertsoak ............................................................................ 135

Hizkuntza idatzia ...................................................................... 140

Testuen ulermena eta idazmena ................................................ 140

Ortografia .......................................................................... 161

Liburutegia.............................................................................. 170

4. Unitatea

1. Proiektua ........................................................................ 174

2. Proiektua ........................................................................ 175

Ahozko hizkuntza .................................................................... 177

Kirol hizkuntza. Saskibaloian euskaraz aritzeko hizkuntza.................. 186

Hizkuntzei buruz hitz egiten .................................................... 193

Bertsoak ............................................................................ 195

Hizkuntza idatzia ...................................................................... 199

Testuen ulermena eta idazmena ................................................ 199

Ortografia .......................................................................... 225

Liburutegia.............................................................................. 232

Berrikusketa

Hizkuntza idatzia ...................................................................... 234

Ortografia .......................................................................... 234

Testuen ulermena .................................................................. 241

Page 6: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

7

1. IKASTUNITATEA

Unitate ariketak egiten hasi baino lehen,

• Proiektuak gure egoerara egokituko ditugu.

• Lana planifikatuko dugu.

Page 7: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

8

4. mailako ikasleek gaztelaniako 2. unitatean ikasgelarako maskota asmatu etadeskribatu behar dute. Ikasle talde batek argi du zein izango duen bere mas-kota: estralurtar bat. Unibertsoko estralurtarrik politena izan dadin, ikaslezaharragoen artean ideiak jasotzea pentsatu dute. Hona hemen bidali dietenmezua:

Hortaz, maskotarik politena asmatzeko, 4. mailako ikasleei ideiak ematea pro-posatzen dizugu eta zuen proposamenak zinta batean grabatzea.

Behar al dute zure ikastetxeko 4. mailako ikasleek laguntza hori? Behar baldinbadute, prest al zaudete laguntza hori emateko? Eta behar ez baldin badute?Nori interesa dakioke horrelako laguntza bat zure ikastetxean? Agian zuenartean, ideia horiek elkarren artean trukatzea ere ez legoke gaizki, ezta?

11.. PPRROOIIEEKKTTUUAA

Aupa neska-mutilak:

4. mailako ikasleak gara eta maskota bat asmatu nahi dugu. Maskota

hori estralurtarra izatea nahi genuke. Gure hau unibertso osoko estralurta-

rrik politena izan dadin, zuen ideiak behar ditugu. Hona hemen estralurtar

horren silueta. Hauxe da gure galdera: Zer jarriko edo zer kenduko zenio-

kete silueta horri munduko estralurtarrik politena izan dadin? Zinta batean

grabatu eta bidal iezaguzue zinta, mesedez.

Proiektuari buruzko aldaketak honako hauek dira: .................................

...............................................................................................

...............................................................................................

Noizko buka dezakegu proiektu hau?: ..................................................

...............................................................................................

Page 8: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

9

Hizkuntza idatzirako honako proposamen hau egiten dizuegu: Ingurumenarenezagueraren alorrean animalien gaia ikasten ari bazarete, ziur egingo duzueirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliakaztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena, AZALPENZIENTIFIKOA, idatzi dezan proposatzen dizuegu. Azalpen guztiekin liburuxkabat osa dezakezue, eta liburutegian gorde, kontsulta liburu gisa.

Oraindik gai horretara iritsi ez bazarete eta irteerarik egin ez baduzue, egonlasai, gai horretara iristen zaretenerako gauza asko jakingo duzue-eta. Horrelabada, zuen gustuko duzuen animalia bat aukera dezakezue, horri buruzkoazalpen zientifiko bat idatzi eta liburuxka bat osatu animalien gaia ikasi beharduzuenerako kontsulta liburua izateko.

Liburuxka egingo duzue? Norentzat? Zuentzat? Beste maila batzuetako ikasle-entzat? Gurasoei erakusteko? Horma-irudiak egitea gehiago interesatzen zai-zue, beharbada. Zuek ikusi. Edozein modutan ere, argi eduki behar duzuenorentzat eta zertarako idatzi behar duzuen.

22.. PPRROOIIEEKKTTUUAA

Proiektuari buruzko aldaketak hauek dira: ...........................................

...............................................................................................

...............................................................................................

Noizko buka dezakegu proiektu hau?: ..................................................

...............................................................................................

Page 9: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

10

Eta beste hauek ere ikasiko dituzu:

• Futbolean euskaraz aritzeko hizkuntza

NOIZKO?…

• Hizkuntzei buruz hitz egiten

- Euskal Herrian hitz egiten diren hizkuntzak

NOIZKO?…

• Hamarreko txikia

– Bizkaiko txerriarenak

NOIZKO?…

• Atsotitzak

– Lan lasterra, lan alferra

NOIZKO?…

• Ortografia

– Puntua eta aparte, puntua eta jarraian

– H-ren idazketari buruzko arauak

NOIZKO?....

• Liburutegia

– Entziklopedietan informazioa bilatzen

NOIZKO?…

Page 10: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

11

PPRROOPPOOSSAAMMEENNAAKK EEGGIITTEENN

Proposamenak egiteko adizkien erabilera zaila gertatzen zaigu batzuetan.Ondoko ariketa hauek adizki horiek ondo erabiltzen ikasten lagun diezazukete.

Hona hemen zenbait egoera eta egoera horietan lagun talde batek zer egingo luke-en. Lagun talde horren erantzunak adibidetzat harturik, jar ezazu zuk zer egingozenukeen egoera berean:

AHOZKO HIZKUNTZA

4. mailako ikasleek ikasgelarako maskota asmatu eta deskribatu behar dutegaztelaniako 2. unitatean. Ikasle talde batek argi du zein izango duen beremaskota: estralurtar bat. Unibertsoko estralurtarrik politena izan dadin, ikas-le zaharragoen artean ideiak jasotzea pentsatu dute. Hona hemen bidali die-ten mezua:

PPRROOIIEEKKTTUUAA

Aupa neska-mutilak:

4. mailako ikasleak gara eta mas-

kota bat asmatu nahi dugu. Maskota hori

estralurtarra izatea nahi genuke.

Gure hau unibertso osoko estralur-

tarrik politena izan dadin, zuen ideiak

behar ditugu. Hona hemen estralurtar

horren silueta. Hauxe da gure gal-

dera: Zer jarriko edo zer kenduko

zeniokete silueta horri munduko

estralurtarrik politena izan dadin?

Zinta batean grabatu eta bidal ieza-

guzue zinta, mesedez.

Nik…

Page 11: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

12

1. Ibairen urtebetetzea da; Patxik,Mikelek, Anek eta Itziarrek 50 € bildudituzte oparia egiteko. Orain, zererregalatuko lioketen pentsatzen aridira:

Patxik: Nik liburu bat erregalatukonioke.

Mikelek: Nik marrazki polit bat egingonioke eta bere gelarako poster baterosteko erabiliko nuke dirua.

Anek: Nik 50 €-ak emango nizkioke,berak nahi duena eros dezan.

Itziarrek: Nik puzzle bat erosiko nioke,puzleak asko gustatzen zaizkio-eta.

2. Zure lagunik hoberena arraro samar ari da zurekin portatzen aspaldi hone-tan: jolas-garaietan beste batzuekin ibiltzen da, eta ez dizu kasurik egiten;bere urtebetetzeko festara ere ez zaitu gonbidatu, autobusean ere ez duzure ondoan eseri nahi izaten... Zure taldeko beste batzuei komentatudiezu arazoa, eta erantzun hauek eman dizkizute:

Patxik: Nik ez nioke kasurik egingo, etorriko da berriz ere taldera eta…

Mikelek: Nik berarekin hitz egingo nuke eta zer gertatzen zaion galdetuko nioke.

Anek: Nik ez nioke gehiago taldean sartzen utziko.

Zuk zer egingo zenuke egoera horretan bazeunde?

Nik..........................................................................................

Zuk zer erosiko zenioke egoera horretan bazeunde?

Nik ...........................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

Page 12: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

13

4. Eskulanetan baserri bat egin behar duzue.Aurreko fatxadan zer jarriko zenioketen era-bakitzen ari zarete. Itziarrek honako gauzakjarriko lizkiokeela esan du:

Itziarrek: Fatxadaren beheko aldean, erdialderaate handi bat jarriko nioke nik. Ezkerreko alde-an bi leiho jarriko nizkioke eta eskuineko aldeanbeste bi. Fatxadaren goiko aldean balkoi txikibat egingo nioke eta balkoiaren erdian ate bat.

3. Eskulanetako saioetan zuen taldean buz-tinezko panpina bat egin duzue. Orainmargotu egin behar duzue.

Anek honela margotuko lukeela esan du:

Anek: Nik ilea gorriz margotuko nioke,begiak urdinak egingo nizkioke. Aurpegiaarrosa kolorez, eta sudur inguruan oreztabatzuk jarriko nizkioke. Galtzak beltzez mar-gotuko nizkioke eta jertsea, berde argiz.Zapatak, berriz, beltzez.

Zuk nola margotuko zenuke?

Nik ilea ..................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

Eta zuk zer jarriko zenioke?

Nik fatxadaren beheko aldean .............................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

Page 13: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

14

6. Ikasgelako altzarien kokaera alda-tzeko aukera eman dizuete. Nonjarriko zenituzke ikasleenmahaiak, irakaslearena, armairua?

Nik ........................................

............................................

............................................

............................................

............................................

............................................

7. Eskolako ordutegia aldatzeko aukera emango balizute, zer aldatuko zenu-ke egunez eta orduz?

Nik...........................................................................................

...............................................................................................

...............................................................................................

5. Patxi, Itziar eta Anek katakume bat aurkitu dute auzoan; katakumearekinbakoitzak zer egingo lukeen, honela adierazi dute:

Patxik: Nik auzokideei galdetuko nieke, ea baten batek dakien katakumea norena den.

Anek: Nik udaletxekoei deituko nieke, zer egin behar dugun galdetuaz.

Itziarrek: Nik gurasoei baimena eskatuko nieke, katakumea etxera eramateko.

Eta zuk zer egingo zenuke?

Nik...........................................................................................

...............................................................................................

...............................................................................................

Page 14: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

15

1. Zer egingo zenioke…

kendu, eman ala eskatu?

• Behartsu-behartsu bati nik dirua ........................................................................

• Kalean gitarra jotzen eta abesten ari den bati nik dirua ....................................

• Jostailu asko dituen haur bati, jostailurik ez duen beste bati emateko............................................................................................................................

• Labana bat eskuetan duen bi urteko haur bati, labana .....................................

2. Zer egingo zenioke…

idatzi, irakurri ala kontatu?

• Bi urteko haur bati ipuin bat ...............................................................................

• Aitari, betaurrekorik gabe dagoela, amak idatzitako oharra ..............................

• Ameriketan bizi diren nire lehengusuei eskutitz bat ..........................................

3. Zer egingo zenioke…

erosi, saldu ala eskerrak eman?

• Mesede bat egin didanari,..................................................................................

• Soberan ditudan jostailuak, jostailurik ez duen bati merkeago..........................

• Lanak egiten lagundu didanari ..........................................................................

• Bazkaltzeko behar dudan ogia dendariari .........................................................

Grabatu ezazue zinta batean, zer jarriedo zer kenduko zenioketen estralurtarhonen siluetari, munduko estralurtarrikpolitena izan dadin.

Page 15: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

16

KIROL HIZKUNTZA

Ikus ezazue telebistaz emandako futbol partidu baten zati bat eta apuntatu esa-tariak erabiltzen dituen hitz teknikoak.

Hona hemen futbolean erabiltzen diren zenbait hitz tekniko. Jar ezazu marrazkihonetako zuriuneetan adierazten duen hitzari dagokion zenbakia:

1. Atezaina

2. Langa

3. AtzelariaDefentsa

4. Erdilaria

5. Aurrelaria

6. Marrazaina

7. Harmaila

8. Alboko marra

9. Ateko marra

10. Erdiko marra

11. Zutoina

12. Atea

13. Jokalaria

FFUUTTBBOOLL HHIIZZTTEEGGIIAA

Page 16: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

17

Marraz itzazu futbol zelai honetan erdilaria, atzelaria, aurrelaria eta falta direnmarrak.

Begiratu ondoko marrazkia eta erantzun galdera hauei:

1. Nor dago txuri-beltzez jantzita?

.................................................................

2. Non dago txoria?

.................................................................

3. Nork du bibotea?

.................................................................

Page 17: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

18

Lot ezazu hitz bakoitza dagokion marrazkiarekin:

1. Alboko sakea.

2. Erasoa.

3. Kontraerasoa.

4. Baloia urrundu.

5. Txartela atera.

6. Alboz kanpo.

7. Jokaldia.

8. Hesia (eratu).

9. Buruz jo, burukada.

10. Erdiraketa.

11. Sarrera.

12. Korner-jaurtiketa.

13. Jaurtiketa.

14. Geldialdia.

15. Ateko sakea.

16. Falta arina.

17. Falta larria.

18. Jokoz kanpo.

Page 18: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

19

Aukeratu ondoko esapideetatik futboleanjokatzeko proposamena egiteko egokiena.

JOLASTUKO GARAFUTBOLEAN?

JOLASTENFUTBOLEAN?

EGITEN DUGUFUTBOLEAN?

EGINGO AL DUGUFUTBOLEAN?

JOKATUKO ALDUGU FUTBOLPARTIDA BAT?

EGINGO AL DI(N)AGUFUTBOLEAN?

IBILIKO GAITUN/KFUTBOLEAN?

Proposamen horri baiezkoa edo ezezkoaeman diezaiokezu. Sailkatu:

Baietza ematekoak. Ezetza ematekoak.

HORI EGINA ZEGON/K!

BAI ZERA!, BETIFUTBOLEAN!

EZTA PENTSATU ERE!ORAINTXE BERTAN!

BAI HORIXE!

EZ HORIXE!

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

.................................................

Page 19: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

20

BBAALLOOIIAA EESSKKAATTZZEEKKOO

Zein esapide erabiltzen duzue?

Ondoko esapide hauetatik bi izan ezik beste guztiak erabil daitezke baloia eskatze-ko edota baloia beste jokalari bati bidaltzeko:

PASA IEZADAN/KBAKARRIK NAGON/K

ETA!

PASA EZAN/KZANPATZERA NOAN/K

ETA!

PASA EZAN/K

POLIKIAGO!

PASA IEZAION/KATEZAINARI!

PASA EZAN/KAPROBETXATEGI HALAKO HORI!

PASA EZAN/KBEHINGOZ, MEMELO

HORI!

PASA EZAN/K AZKAR!

ERDIRA EZAN/KBALOIA BEHINGOZ!

HURRENGOANERDIRA EZAN/K

HOBETO,ASTAKIRTEN HORI!

BAINA ERRAZABAINO ERRAZAGOAZUAN/ZUNAN ETA!

BAINA, ERRAZABAINO ERRAZAGOAZUAN/ZUNAN ETA!

Page 20: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

21

Hona hemen bi egoera; ikasi dituzun esapideetatik, jar itzazu egokienak globoetan:

Baloia pasatzeko eskatzen.

Jolasteko proposamena egiten.

Aurreko ariketako esapide batzuk oso haserre gaudenean erabiltzen ditugu.Zein? Kopia itzazu.

....................................................................................................

....................................................................................................

....................................................................................................

Page 21: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

22

Hona hemen jolasteko proposamena egiteko hiru esapide; zein da hiruen artekoezberdintasuna?

Esapide horietatik zeinek balio du neska bati jolaserako proposamena egiteko?

......................................................................................................

Esapide horietatik zeinek balio du mutilari proposamena egiteko?

......................................................................................................

Nola eskatuko liokete elkarri baloia erdiratzeko neska-mutil hauek? Kopiatu globoan bakoitzak erabil dezakeen esapidea.

GGOOGGOORRAATTUU!!

Euskaraz, pertsonen arteko tratamendua bi eratara egin daiteke: ZUKA edo HIKA(HITANOA) erabiliaz.

ZUKA lagunartean eta beste edozein egoeratan erabil daiteke.

HIKA edo HITANOA lagunartean, jolas giroan, konfiantza giroan,... baizik ez daerabiltzen, egoera informaletan. Neskei hitz egitean modu batera erabiltzen diraadizkiak, mutilei hitz egitean beste batera.

Telebistako film, marrazki bizidun, edo beste sailen batean entzun duzu inoiz hikaerabiltzen? Adi egon eta adierazi zein saiotan eta zein egoeratan hitz egin dutenhika.

EGINGO ALDUGU

FUTBOLEAN?

EGINGO AL DINAGU

FUTBOLEAN?

EGINGO AL DIAGU

FUTBOLEAN?

ERDIRA EZANBALOIA

BEHINGOZ!

ERDIRA EZAZUBALOIA

BEHINGOZ!

ERDIRA EZAKBALOIA

BEHINGOZ!

Page 22: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

23

HIZKUNTZEI BURUZ HITZ EGITEN

Hizkuntzei buruz mintzatuko gara taldean. Horretarako, talde txikitan honako gal-derei erantzuten saiatu:

1. Ba al dakizu ...

• Euskal Herrian zein hizkuntza hitzegiten diren.

............................................................

............................................................

• Espainian zein hizkuntza hitz egitendiren.

............................................................

............................................................

• Frantzian zein hizkuntza hitz egitendiren.

............................................................

............................................................

• Portugalen zein hizkuntza hitz egitendiren.

............................................................

............................................................

2. Euskal Herrian denek al dakite euskaraz, gazteleraz eta frantsesez?

..............................................................................................................................

3. Ipar Euskal Herrian zein hizkuntza hitz egiten dira?

..............................................................................................................................

4. Hego Euskal Herrian zein hizkuntza hitz egiten dira?..............................................................................................................................

Austria

Danimarka

Espainia

Bizkaiko Golkoa

Mediterraneo itsasoa

Ipar Itsasoa

ItsasoBaltikoa

Frantzia

Luxemburgo

Irlanda

Italia

Herbehereak

Portugal

ErresumaBatua

Suedia

Alemania

Feroe uharteak

Shetland uharteak

Balear uharteakSardinia

Korsika

Sizilia

OZEANO A

TLANTI K

OA

Belgika

Page 23: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

24

5. Ipar Euskal Herrian, zein da biztanle guztiek ezagutzen duen hizkuntza?...............................................................................................................................

6. Hego Euskal Herrian, zein da biztanle guztiek ezagutzen duen hizkuntza?...............................................................................................................................

7. Euskara, frantsesa ala gaztelera, zein hizkuntza uste duzu dela EuskalHerrikoa? Zergatik?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

8. Herrialde bakoitzean zein hizkuntza ikasten da, normalean, lehendabizi, norbe-re herrikoa ala beste bat? Adibidez, Ingalaterran lehendabizi zein ikasten da,ingelesa ala gaztelera? edo Andaluzian lehendabizi zein ikasten da gaztelera alaingelesa?

...............................................................................................................................

9. Euskal Herrian, lehendabizi zein ikasten da? Zergatik?...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

10. Hizkuntza bat garrantzitsuagoa da hiztun askok hitz egiten badute, hiztun gutxikhitz egiten badute baino. Adibidez, gaztelera garrantzitsuagoa da euskara baino,edo ingelesa garrantzitsuagoa da gaztelera baino. Ados egongo zinateke horre-kin? Zergatik?

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

11. Zer gertatzen da hizkuntza bat inork erabiltzen ez badu?..............................................................................................................................

12. Zer gerta dakioke euskarari inork euskaraz hitz egiten ez badu?..............................................................................................................................

13. Zer egin dezakegu guk euskara gal ez dadin?..............................................................................................................................

Page 24: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

25

Irakurri honako testu hau,Bizkaiko txerriaren bertsoakulertzen lagunduko baitizu:

Antzina, eta gaur egun ere bai zenbaitbaserritan, txerria hiltzen zen, urteosorako txorizoak eta urdaiazpikoaizateko. Azarotik urtarrilera bitarteanhiltzen zen txerria eta neguko ospaki-zun garrantzitsuenetakoa izaten zen.Ospa kizun horretan, auzokideek etafamiliakoek ere parte hartzen zuten.

Lehendabizi, txerria hiltzen zen, kutxi-loa lepotik sartuz. Odola jaso egitenzen odolkiak egiteko. Lan horretazema kumeak arduratzen ziren. Bitar -

tean, gizonek, animalia garoz estali etaerre egiten zuten, ileak kentzeko.Ondoren, garbitzeko uraz eta kutxilo-en laguntzaz arraskatu egiten zutentxerriaren azala. Hurrengo lana, txerriazabaldu eta zatitzea zen.

Hildako txerriaren puskak eta odolkiakauzokide batzuen artean eta senitarte-an banatzen ziren. Banatzeko lanhorretaz etxeko haurrak arduratzenziren askotan, eta horregatik arratsal-dean ez ziren eskolara joaten.

Hona hemen txerri-hiltze xelebre bati buruz Uztarrik jarritako bertso ezagunak.Irakurri, ezagutzen ez dituzun hitzen esanahia argitu, erantzun galderei eta tal-dean abestu… Bizkaiko txerriarenak.

TTXXEERRRRII HHIILLTTZZEEAA

BERTSOAK

HHAAMMAARRRREEKKOO TTXXIIKKIIAA

Page 25: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

26

Erantzun:

1. Nork jo zuen mazoaz buruan txerria?

..............................................................................................................................

2. Hil al zuen txerria?

..............................................................................................................................

3. Zer egin zuen txerriak su eman ziotenean?

..............................................................................................................................

BIZKAIAKO TXERRIARI1

Motibo bat niganadago etorria,esplikatuko banutxit barregarria:Bizkaian egin duteprueba berriakutxilorikan gabehiltzeko txerria;erakutsi dioteistilu gorria.

2Bi fameliak zutennolabait hazia,erdi bana jatekokendu nahi bizia;abilak egundainobeti malezia,lau lagunen arteanzer agudezia,behintzat eskapatzekoizan du grazia.

3Fameli hori nor dennahi duzue jakin?Bi gizon ta bi andraberen izenekin:gizona bat Pepetxota bestea Antolin,emakumeak, berriz,Ana eta Katalin;lauek ere bazutennahikoa zer egin.

4Nahikoa egien dutehori sumatzeko,bere odol ta guztilastoz erretzeko:zekor-mazoa zutenburuan jotzeko,idiari bezalakordea kentzeko…Harakin beharrikanez zuten hiltzeko.

5Mazoarekin jo duPepetxok buruan,txerria gelditu zenhilaren moduan.Erretzen para zutenlastoaren suan…Polainak jaso ditusutu den orduan,deabruak harturikihesi da juan.

6Bizkarra erreta takolpea buruan,Jaungoikoak badakizer ikusi duan:herioa ihesibere enpeinuan,kaminoen azpiansartu zen kainuan;gero bilatu dute gurringa-soinuan.

UZTARRI

Page 26: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

27

Aztertu lehen bertsoa eta erantzun galdera hauei:

1. Zenbat lerro ditu?

...............................................................................................................................

2. Zenbat puntu ditu?

...............................................................................................................................

3. Zein lerrotan agertzen dira oinak?

...............................................................................................................................

4. Zenbat silaba ditu puntu bakoitzak?

...............................................................................................................................

5. Zein da hortaz, hamarreko txikiaren egitura? Osatu:

.............................................. 7 silaba1. puntua

......................oina................. silaba

.......................................... silaba2 . puntua

......................oina.............. 6 silaba

Hona hemen animalia multzo bat; ezkon itzazu bukaera berdina dutenak:

Arratoia – sagua – astoa – zaldia – lehoia – mandoa – hontza – ardia – ahuntza –balea – katua – erlea.

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

...........................................

Page 27: EuskoJaurlaritzakoHezkuntza,Unibertsitateirteeraren bat parkera, basora, hurbil duzuen paduraren batera... animaliak aztertzeko. Bakoitzak ikertu duen animaliari buruzko azalpena,

28

1. Ba al dakizu zer diren atsotitzak?

.............................................................................................................................

2. Ezagutzen baduzu baten bat?

.............................................................................................................................

Hemen duzu atsotitz bat: Lan lasterra, lan alferra.

Irakurri ondoko egoerak eta adierazi zein den atsotiz honen esanahia.

Egoera honetan Ikerrek bere lanaz esan dezake: Lan lasterra, lan alferra.

Zein da zure ustez atsotitz honen esanahia?

• Azkarregi egindako lana alferrik egiten dela.

• Lanak ez direla azkar egin behar.

• Alferrek ez dutela lanik egiten.

Asma esazu egoera bat atsotitz hau erabiltzeko modukoa:

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

AATTSSOOTTIITTZZAAKK

11.. EEGGOOEERRAA

Ikerri bere amak esan dio gela txukuntzeko,Ikerrek ziztuan egin du, ardura gehiegi hartugabe, gauzak edozein modutan eta edozein toki-tan gordez. Handik gutxira, Game Boy-ren kar-tutxo bat behar izan du eta ezin izan du inolazere aurkitu. Berriz kaxa guztiak banan-bananordenatu behar izan ditu.