O retorno ao absolutismo (1814-1820)

- A pesar do establecemento da Constitución de Cádiz, era evidente que sectores destacados opúñanse á mesma e desexaban retornar ao absolutismo. A partir destes textos comenta como se produciu este proceso, explicando por que se fala de “manifesto dos persas ”e as razóns que levan a Fernando a non xurar a Constitución. Que consecuencias terá a abolición da obra de Cádiz?

Contra a Constitución“As novas Constitucións son para as sociedades que comezan; As leis fundamentais dunha tal monarquía deben ser, no humano, inmutables e inmunes de toda substancial variación. O Rei debe ser o que sempre foi; e as súas diversas clases, o que sempre foron. Se houbo excesos e demasías nuns e noutros, non naceron das leis, senón da súa inobservancia, filla única do despotismo, e da nosa actual desolación... ”

José Joaquin Colón: España vindicada en sus clases y autoridades. Cádiz, 1811.

Manifiesto dos Persas (1.814)”Era costume dos antigos persas pasar cinco días de anarquía despois do falecemento do rei, a fin de que a experiencia dos asasinatos, roubos e outras desgrazas obrigásenlles a ser máis fieis ao seu sucesor. Para selo España a V.M. non necesitaba igual ensaio nos seis anos de catividade, do número dos españois que se compracen ao ver restituído a V.M. o trono dos seus maiores, son os que asinan esta reverente exposición co carácter de representantes de España, mais como en ausencia de V.M. mudouse o sistema que rexía ao momento de verificarse aquela, e achámosnos á fronte da nación nun Congreso que decreta o contrario do que sentimos e do que as nosas provincias desexan (...)133.- Os que falan á vila de goberno despótico fanlle descoñecer os seus verdadeiros carácteres, que son, non nacer libres, non posuír en propiedade, non ter dereito a sucesión, dispor o príncipe da súa vida, honor e bens, sen máis lei que a súa vontade, aínda con infracción das naturais e positivas. Pero se España nunca gimió baixo este xugo.134.- Nun goberno absoluto as persoas son libres, a propiedade dos bens é tan lexítima e inviolable que subsiste aínda contra o mesmo soberano que aproba o ler compelido ante os tribunais, e que seu mesmo consello decida sobre as pretensións que teñen contra el os seus vasalos. O soberano non pode dispor da vida dos seus súbditos, senón conformarse co orde de xustiza establecido no seu estado. Hai entre o príncipe e a vila certas convencións que se renovan con xuramento na consagración de cada rei; hai leis, e canto faise contra as súas disposicións é nulo en dereito . “

O golpe de estado de maio de 1814“Quedou todo a disposición das Cortes, as cales no mesmo día da súa instalación, e por principio das súas actas, despoxáronme da soberanía […] atribuíndoa nominalmente á nación, e copiando os principios revolucionarios e democráticos da constitución francesa de 1791 […] sancionáronse non leis fundamentais dunha monarquía moderada, senón as dun goberno popular, cun xefe ou maxistrado, mero executor delegado, que non Rei […]...Conformándose con tan decididas e xerais demostracións da vontade das miñas vilas, declaro que o meu real ánimo é non soamente non xurar nin acceder á devandita Constitución nin a decreto algún das Cortes xerais e extraordinarias, e das ordinarias actualmente abertas, a saber, os que sexan depresivos dos dereitos e prerrogativas da miña soberanía, establecidos pola constitución e as leis en que de longo tempo a nación viviu, senón o declarar aquela constitución e tales decretos nulos e de ningún valor e efecto, coma se non pasasen xamais tales actos, e se tirasen de enmedio do tempo, e sen obriga nas miñas vilas e súbditos, de calquera clase e condición, a cumprilos nin gardalos, e como o que quixer sostelos, e contradixese esta a miña real declaración, atentaría contra as prerrogativas da miña soberanía e a felicidade da nación, e causaría turbación e desasosego nos meus reinos, declaro reo de lesa Maxestade a quen tal ousar ou intentar, e que como a tal se lle impoña a pena da vida, ora o execute de feito, ora por escrito ou de palabra... "

Fragmento do Decreto de Fernando VII dado en Valencia o 4 de maio de 1814 (publicado na Gazeta Extraordinaria de Madrid, o 12 de maio de 1814)

A liberdade de prensa“Vendo con desagrado meu o menoscabo do prudente uso que debe facerse da imprenta [...] e ben convencido por Min mesmo de que os escritos viciosos son os chamados xornais e algúns folletos, provocados por eles, vin en prohibir todos os que desta especie danse á luz dentro e fóra do Corte, e é a miña vontade que só se publique a Gaceta e diario de Madrid .”

Real Decreto de 25-III-1815

Un estado en quebra“O conde de Fernán Núñez, embaixador de\I: M. en Londres, avisou o ministro de Estado estes días que non puido sacar do correo vario pregos de que se lle remitiran de aquí, por falta de diñeiro para pagar súas portes.Esta lastimosa situación nun departamento tan importante é, por desgraza, común a todos os demais do Reino. O exército, a mariña, os empregados nos demais ramos, viúvas, en fin: todos os acredores do erario claman con igual razón polo pagamento do que se lles debe de rigorosa xustiza para saír da pobreza que lles acosa, e, o que é máis sensible, claman en van. Apenas, a forza de bágoas ou importunidades, cobran de cando en vez unha curtísima parte dos seus haberes, téndose por afortunado o que o cobra.A desorde, o caos en que se acha a Real facenda e a perda absoluta de crédito, reprimen os impulsos do benéfico corazón de V.M. e non lle permiten sacarlle dos seus apuros. Estes, aumentandose por puntos os atrasos do erario, teñen que ser por forza cada día maior. En van empréganse medios paliativos: os empréstitos, despois dun alivio momentáneo, non farán máis que agravar o mal; os arbitrios parciais aumentan a desconfianza e desconcerto, e toda medida insuficiente, dilatar por brevísimo tempo a ruína do Estado. Esta ameaza, con efecto, tan de cerca, que non hai un home de xuízo en España que non o tema a cada instante .”Consultas a Su Majestad. Consulta de 22-VIII-1815

A reacción liberal. Os primeiros pronunciamentos.

- A oposición liberal seguiu activa a pesar do absolutismo. Explica cómo se manifestou e seus intentos por conseguir o poder de novo

Proclama pública do xeneral liberal Juan Díaz Porlier (1815).“O noso obxecto non é outro que unha Monarquía sometida a leis xustas e prudentes, e de tal maneira constituída, que garanta igualmente as prerrogativas do Trono e os dereitos da Nación. Pedimos a convocación de cortes nomeadas pola vila, e que poidan facer na Constitución, proclamada polas Cortes extraordinarias, os cambios que esixe a nosa situación. Elas restablecerán a orde na nosa Facenda, recompensarán os servizos dos militares e farán no exterior estimar e respectar á Nación.A nobreza, renunciando a unha pequena parte dos seus privilexios, encontrará a indemnización dese sacrificio nas novas disposicións constitucionais, que lle darán unha existencia política. Todas as clases da sociedade verán mellorar a súa situación; os párrocos, cuxa influencia pode ser tan útil, gozarán unha asignación máis elevada; o agricultor, o artesán, o comerciante, o industrial gozarán de novo das vantaxes que comezaran a reportar das reformas feitas no seu favor polas Cortes, e mercé a unha celosa administración dos caudais públicos, os acredores do Estado poderán esperar verse indenmizados dos adiantos que fixeron e das perdas que sufriron .”

O Trienio Liberal (1820-23)

- Coa axuda destes documentos explica as principais claves políticas do trienio liberal e as razóns que levaron a súa proclamación. Comenta a actuación do rei neste proceso

A revolución de 1820“O exército nacional, ao pronunciarse pola Constitución da Monarquía Española, promulgada en Cádiz polos seus lexítimos representantes, non trata de ningún xeito de atentar aos dereitos do lexítimo monarca que ela recoñece: mais convencido de que todas as operacións do seu Goberno, por unha fatalidade tan funesta como incomprensible, só contribuíron a facer desgraciada a unha Nación que fixo tantos sacrificios por sancionala, cre que só este pronunciamento pode salvala, tanto a ela como ao seu Príncipe, do estado de nulidade en que se encontra. Non trata o exército de atentar ás propiedades das persoas; nin tampouco de facer innovacións que a equidade, a xustiza e a relixión dos nosos pais autorízannos; non é un espírito de sedición; non son os movementos dunha efervescencia efémera os resortes que lle animan: o máis puro patriotismo, os desexos máis ardentes pola felicidade do seu país, ditáronlle o xuramento máis solemne de derramar ata a última gota de sangue por velos satisfeitos. O resto da milicia española, que non perdoou sacrificio algún para a salvación, o honor e a Glòria da patria; a Nación enteira que deu ao universo tan brilantes probas de heroísmo, non poderá menos que aplaudir os sentimentos e resolución tan firmes dos seus individuos. Esta idea tan satisfactoria será o premio dos seus traballos; e o seu exemplo será seguido de cantos abriguen un

corazón elevado e xeneroso.Pobo español, na túa man está o seguirlle; na túa man está o volver ás túas pasadas glorias, ou afundirte para sempre nun abismo de ignominia. A alternativa non é dubidosa; e a Europa enteira, cuxa atención ocupas tanto, non perderá as esperanzas que ten concibida na Nación que fai seis anos sacouna do seu letargo, e decidiu entón os seus destinos.” Proclama do Exército de Cádiz, en 1820.

Manifesto do coronel liberal Antonio Quiroga tras a sublevación de 1820."É a Nación lexitimamente representada quen ten só o dereito de darse as leis a si mesma. As luces da Europa non permiten xa que as nacións sexan gobernadas como posesións absolutas dos reis. Os pobos esixen institucións diferentes e o goberno representativo é o que parece máis análogo ás vastas sociedades cuxos individuos non poden materialmente congregarse todos para promulgar leis. É o goberno que as nacións sabias adoptaron, o goberno que todos apetecen, o goberno cuxa posesión custou tanta sangue e de que non hai pobo máis digno que o de España ."

Manifesto de Fernando VII (1.820)“Españois: Cando os vosos heroicos esforzos lograron pór termo ao cativerio en que me retivo a máis inaudita perfidia, todo canto vin e escoitei, apenas pisei o solo patrio, reuniuse para persuadirme que a nación desexaba ver resucitada a súa anterior forma de goberno; e esta persuasión debeume decidir a conformarme co que parecía ser o voto xeral dun pobo magnánimo que, triunfador do inimigo estranxeiro, temía os males, aínda máis horrible, da intestina discordia.Non se me ocultaba porén que o progreso rápido da civilización europea, a difusión universal das luces ata nas clases menos elevadas, a máis frecuente comunicación entre os diferentes países do globo, os asombrosos acaecimientos reservados á xeración actual, suscitaran ideas e desexos descoñecidos aos nosos maiores, resultando novas e imperiosas necesidades; nin tampouco deixaba de coñecer que era indispensable axeitar a tales elementos as institucións políticas, a fin de obter aquela conveniente harmonía entre os homes e as leis, en que escriba a estabilidade e o repouso das sociedades. Pero mentres eu meditaba maduramente coa solicitude do meu paternal corazón [..] fixéstesme entender o voso anhelo de que restablecese aquela Constitución que entre o estrondo de armas hostís foi promulgada en 1.812, ao propio tempo que con asombro do mundo combatiades pola liberdade da patria. Oín os vosos votos, e cal tenro pai condescendín ao que os meus fillos reputan conducente á súa felicidade. Xurei esta Constitución pola que suspirábais, e serei sempre o seu máis firme apoio. Xa tomei as medidas oportunas para a propia convocatoria de Cortes [..]Españois: a vosa Glòria é a única que o meu corazón ambiciona [..] Marchemos francamente; e eu o primeiro, pola senda constitucional; e mostrando á Europa un modelo de sabedoría, orde e perfecta moderación nunha crise que noutras nacións foi acompañada de bágoas e desgrazas, fagamos admirar e reverenciar o nome español, ao mesmo tempo que labramos por séculos a nosa felicidade e a nosa Glòria. “Palacio de Madrid , 10 de Marzo de 1.820 . Gaceta de Madrid , 12 de Marzo de 1820

Decreto de supresión de morgados e vinculacións (1820)“[...] Art. 1. Quedan suprimidos todos os morgados, fideicomisos, padroados, e calquera outra especie de vinculacións de bens raíces, mobles, semovientes, censos, juros, foros ou de calquera outra natureza, os cales se restitúen desde agora á clase de absolutamente libres [...].14. Ninguén poderá de agora en adiante, aínda que sexa por vía de mellora, nin por outro título nin pretexto, fundar morgado, fideicomiso, padroado, capellanía, obra pía, nin vinculación algunha sobre ningunha clase de bens ou dereitos, nin prohibir directa ou indirectamente súa enaxenación. Tampouco poderá ninguén vincular accións sobre bancos ou outros fondos extranxeiros.15. As igrexas, mosteiros, conventos e calquera comunidades eclesiásticas, así seculares como regulares, os hospitais, hospicios, casas de misericordia e de ensino, as confrarías, irmandades, encomendas e calquera outros establecementos permanentes, sexan eclesiásticos ou laicais, coñecidos co nome de mans mortas, non poden desde agora en adiante adquirir bens algúns raíces ou inmobles en provincia algunha da Monarquía, nin por testamento nin por doazón, compra, permuta, nin por outro título algún .”Madrid, 27 de setembro de 1820.Gaceta do Goberno, 20 de outubro de 1820

- A partir do seguinte texto explica cáles foron os problemas que sufriu o Trienio liberal

“Quere dicir, en suma, que ao terminarse o ano 21, segundo do período constitucional, a situación do país non podía ser máis aflitiva. Os partidos extremos, exaltados e absolutistas, despregaban ao vento as súas

bandeiras; o monarca, en aberta pugna co Goberno, e este desprestixiado e vencido tamén na opinión; as Cortes, moderadas e prudentes, cedendo o paso ás novamente elixidas, en que dominaba o elemento ‘exaltado’, sen que os deputados e honrados patriotas que compuxeron as primeiras puidesen ser reelixidos, segundo a Constitución; as sociedades secretas, omnipotentes ata entón, divididas e debilitadas polas súas contrarias tendencias; a prensa periódica desatenta e sen freo, contribuíndo a crear unha atmosfera mefítica de extravío revolucionario; e para que nada faltase a este sombrío cadro, a febre amarela paseando as nosas vilas da costa desde Cádiz a Barcelona; e colocado, en fin, na fronteira do Pirineu, baixo o título de ‘cordón sanitario’, un exército, que ameazaba transformarse en exército ‘de observación’, e máis tarde no de ‘ocupación’, encargado de realizar os acordos sucesivos de Tropeau, de Laiback e de Verona ”.

MESONERO ROMANOS, R.

A Década Ominosa (1823-1833)

- En 1823 produciuse a volta ao absolutismo. Explica cómo foi posible e a política seguida polo rei a partir dese momento, os principais rasgos deste periodo, así como a súa actitude en torno aos liberais. Imaxina un discurso realizado por Fernando VII no que defenda a súa actuación política ao longo do seu reinado.

Congreso de Verona (1.822)“Os infraescritos Plenipotenciarios, autorizados especialmente polos seus soberanos para facer algunhas adicións ao tratado da Santa Alianza, trocando antes os seus respectivos plenos poderes conviñeron nos artigos seguintes:1.- As altas partes contratantes, plenamente convencidas de que o sistema de goberno representativo é tan incompatible co principio monárquico, como a máxima soberanía do pobo é oposta ao principio do dereito divino, obríganse do xeito máis solemne a empregar todos os seus medios e unir todos os seus esforzos para destruír o sistema de goberno representativo de calquera estado de Europa onde exista e para evitar que se introduza nos Estados onde non se coñece [..]4.- Como a situación actual de España e Portugal reúne por desgraza todas as circunstancias ás que fai referencia este tratado, as Altas partes contratantes, confiando a Francia o cargo de destruílas, asegúranlle auxiliala do xeito que menos poida comprometela cos seus pobos e co pobo francés, por medio dun subsidio de 20 millóns de francos anuais cada unha, desde o día da ratificación deste tratado, e polo tempo da guerra.”

Por Austria: Metternich, por Francia Chateaubriand, por Prusia Berestorff e por Rusia Nesselrode. Dado en Verona a 22 de Novembro de 1.820

Decreto do 1 de Outubro de 1.823“Ben público e notorio foron a todos os meus vasalos os escandalosos sucesos que precederon, acompañaron e seguiron ao establecemento da democrática Constitución de Cádiz, no mes de marzo de 1.820: a máis criminal traizón, a máis vergonzosa covardía, o desacato máis arrepiante á miña Real Persoa, e a violencia máis inevitable, foron os elementos empregados para variar esencialmente o goberno paternal dos meus reinos nun código democrático, orixe fecunda de desastres e desgrazas. Os meus vasalos acostumados a vivir baixo leis sabias, moderadas e adaptadas aos seus usos e costumes, e que tantos séculos fixeran felices aos seus antepasados, deron ben pronto probas públicas e universais do desprezo e desaprobación do novo réxime constitucional. Gobernados tiranicamente, en virtude e a nome da Constitución, e espiados traidoramente ata nos seus mesmos apousentos, nin lles era posible reclamar a orde nin a xustiza, nin podían tampouco conformarse coas leis establecidas pola covardía e a traizón, sostidas pola violencia, e produtoras da desorde máis espantosa, da anarquía máis desoladora e da indixencia universal. O voto xeral clamou por todas partes contra a tiránica Constitución, clamou pola cesación dun código nulo na súa orixe, ilegal na súa formación, inxusto no seu contido, clamou finalmente polo sostemento da Santa Relixión dos seus maiores, pola restitución das súas leis fundamentais, e pola conservación dos meus lexítimos dereitos, que herdei dos meus antepasados, que con previda solemnidade xuraran os meus vasalos. [..]A Europa enteira, coñecendo profundamente o meu cativerio, e o de toda a miña Real familia, a mísera situación dos meus vasalos fieis e leais, e as máximas perniciosas que profusamente espallaban a toda costa os axentes Españois por todas partes, determinaron pór fin a un estado de cousas que era o escándalo universal, que camiñaba a transformar todos os tronos e todas as institucións antigas cambiandoas na irrelixión e na inmoralidade. ”

Gaceta de Madrid, 7 de Outubro de 1.823

A oposición ao réxime

- Tras a lectura destes documentos, comenta qué sectores se opuñan á monarquía de Fernando VII e as súas razóns. ¿Cómo se solucionaron os conflitos creados?

Os pronunciamentos liberais“Málaga, convento da nosa Señora do Carme, o día 11 de decembro de 1831 e último da miña existencia. Amadísima Luisa miña: Vou morrer, pero vou morrer como morren os valentes. Sabes os meus principios. coñeces cuán firme fun neles, e ao ir a perecer poño a miña sorte na Misericòrdia de Deus, e estimo en pouco os xuízos que fagan as xentes. Porén, con esta carta recibirás os papeis que mediaron para a nosa entrega, para que vexas cuán fiel fun na carreira que as circunstancias trazáronme e que quixen ser vítima para salvar aos demais. Temo non habelo acadado, pero non por iso arrepíntome... Considera que esta vida é mísera e pasaxeira, e que por moito que me sobrevivas, volverémosnos a xuntar na mansión dos xustos, a onde pronto espero ir, e onde sen dúbida volverate a ver teu sempre ata a morte. ”José María Torrijos

A oposición dos ultrarrealistasOs primeiros movementos carlistas: els agraviats de Cataluña“Desde o pasado mes de marzo, Cataluña está entregada a perturbacións que, comezando parciais e illadas, tomaron máis tarde certo aumento e desenvólvense de maneira tan ameazadora que hai que temer que moi pronto cubran a provincia enteira. Ao comezo os berros dos rebeldes eran “Viva Carlos quinto, viva a Inquisición, morte aos negros, fóra os franceses”. Ao pasar do sur ao norte a sedición cambiounos e agora son: “Viva o rei absoluto, viva a Inquisición, fóra a policía e os sectarios”. Tomaban antes o nome de “carlistas”; actualmente chámanse “realistas agraviados”. O triunfo da relixión, o restablecemento da inquisición e a morte dos negros: hei aquí o que é común aos facciosos do sur e do norte, aos de onte e aos de hoxe.”Informe do embaixador francés en España (agosto 1821}*Os «negros» son os liberais, en contraposición aos brancos «»ou absolutistas. Manifesto de Fernando VII aos malcontents, 28 de setembro de 1827 “Nin eu estou oprimido, nin as persoas que merecen a miña confianza conspiran contra a nosa santa Relixión, nin a patria periga, nin o honor da miña Coroa áchase comprometida, nin a miña soberana autoridade é coartada por ninguén. A que, pois, toman as armas os que se chaman a si mesmos vasalos fieis, realistas puros e católicos celosos?. Contra quen se propón empregalas? Contra o seu Rei e señor. Si, cataláns; armarse con tales pretextos, hostilizar as miñas tropas e atropelar os maxistrados, é rebelarse abertamente contra a miña persoa, descoñecer a miña autoridade, e burlarse da Relixión, que manda obedecer ás autoridades lexítimas;”

A difícil situación económica

- Comenta cál era a situación da economía española durante este período, qué razóns o provocaron e se se tomaron medidas para solucionar o problema

A quebra da monarquía absoluta“Señor, o mal agrávase de día en día, a opinión contaxiouse; xentes de principios diversos e opostos únense para presentar a España como un país angustiado de calamidades. A situación da industria non é mellor que a do comercio. A guerra da Independencia atalloulle os voos; a guerra civil cortoulle de novo as ás; a emancipación da América, pechando a única porta por onde podían saír as súas producións, a condena a unha languidez abxecta, que carrexará en fin a consunción e a morte, se medidas sabias de parte do goberno e esforzos patrióticos de parte dos capitalistas non a salvan.. .”JAVIER DE BURGOS: Exposición dirixida ao Sr. D. Fernando VII dende París(24 de xaneiro de 1826).

Valor do comercio exterior español (en millóns de reais)Comercio co estranxeiro 1792 1827Importacións 714,9 226,2Exportación de mercadorías 397 221,2Exportación de diñeiro 274,8 -Total 1386,7 447,4Comercio con AméricaImportación de mercadorías 318,3 83,8Importación de diñeiro 421,3 15,1Importación total 739,6 98,9Exportacións 429,7 41,8

O final do reinado

- A partir dos textos explica cómo foron os últimos anos do reinado, o problema sucesorio e o xiro que parecía estar producíndose, así como as razóns do mesmo

Fernando VII anula a derogación da Pragmática Sanción“Sorprendido o meu real ánimo, nos momentos de agonía, a que me conduciu a grave enfermidade, de que me salvou prodixiosamente a divina misericordia, asinei un decreto derogando a pragmática sanción do 29 de marzo de 1.830, decretada polo meu augusto pai a petición das Cortes de 1.789, para restablecer a sucesión regular na coroa de España. A turbación e congoxa dun estado en que por instantes íaseme acabando a vida, indicarían sobradamente a indeliberación daquel acto, se non o manifestasen a súa natureza e os seus efectos. Nin como rei puidese Eu destruír as leis fundamentais do reino, cuxo restablecemento publicara, nin como pai puidese con vontade libre de despoxar de tan augustos e lexítimos dereitos á miña descendencia. Homes desleais ou ilusos cercaron o meu leito, e abusando do meu amor e do da miña moi cara Esposa aos españois, aumentaron a súa aflicción e a amargura do meu estado, asegurando que o reino enteiro estaba contra a observancia da pragmática, e ponderando os torrentes de sangue e a desolación universal que habería que producir se non quedaba derogada. [...]Instruído agora da falsidade con que se calumniou a lealdade dos meus amados españois, fieis sempre á descendencia dos seus REIS; ben persuadido de que non está no meu poder, nin nos meus desexos, derogar o inmemorial costume da sucesión, establecida polos séculos, sancionada pola Lei, afianzada polas ilustres heroinas que me precederon no trono, e solicitada polo voto unánime dos reinos; e libre neste día da influencia e coacción daquelas funestas circustancias; DECLARO solemnemente de plena vontade e propio movemento que o decreto asinado de MEU por sorpresa, que foi un efecto dos falsos terrores con que sobrecolleron o meu ánimo; e que é nulo e de ningún valor sendo oposto ás leis fundamentais da monarquía, e as obrigas que, como REI e como pai, debo á miña augusta descendencia .”No palacio de Madrid, a 31 de Decembro de 1.832. Gaceta de Madrid a 1 de Xaneiro de 1.833

A amnistía de 1832“(...) En uso das facultades que meu moi amado e caro esposo tenme conferidas, e conforme en todo coa súa vontade, concedo a amnistía máis xeral e completa de cantas ata o presente dispensaron os Reis, a todos os que foron ata aquí perseguidos como reos de Estado, exceptuando deste trazo benéfico, ben a pesar meu (...) os que acaudillaron forza armada contra a soberanía do Rei. Terédelo entendido e disporedes o correspondente ao seu cumprimento.Rubricado da R. Man da Reina.”