FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADARI ......Alfredo Montoyaren aurkezpena) Familia Nekazaritzaren...
Transcript of FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADARI ......Alfredo Montoyaren aurkezpena) Familia Nekazaritzaren...
FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADARI, EUSKADIN
HASIERA EMATEKO EKITALDIA
Laburpen oharra
2019ko abenduaren 5a
Fco. De Vitoria Entzunaretoa (Europa Jauregia)
Vitoria-Gasteiz
FAMILIA NEKAZARITZA EUSKADIN
Familia Nekazaritza, 2014an Familia Nekazaritzaren Nazioarteko Urtean ofizialki adostu zen bezala,
nekazaritza eta basogintzako ekoizpena antolatzeko modu bat da, baita arrantza, artzaintza eta
akuikultura ere. Familia batek kudeatzen eta operatzen du, eta nagusiki familiaren eskulanaren mende
dago, emakumeak eta gizonak barne.
Gainera, garrantzi handiko zeregin sozioekonomikoa, ingurumenekoa eta kulturala betetzen du, eta,
beraz, garapen iraunkorraren, pertsonen eta planetaren alde egiten du.
Familia-nekazaritzak funtsezko zeregina betetzen du 2030erako Garapen Iraunkorraren agendan.
Garapen Iraunkorreko 17 helburuetatik 10ek lotura zuzena dute Familia Nekazaritzak hori lortzeko duen
eginkizunarekin (Familia-Nekazaritza Garapen Iraunkorreko Agendan. ML, 2017).
Euskadi, zalantzarik gabe, familia-nekazaritzaren lurraldea da.
Familia nekazaritzak gure lurraldearen %85 kudeatzen du (Nekazaritza Errolda. Eusko Jaurlaritza, 2009),
eta modu orekatuan eta errespetuz egiten du, eta, gainera, gure nekazaritza-ondarearen aberastasuna
kontserbatu eta hobetzeaz, gure paisaia moldeatzeaz eta gure ingurune naturala zaintzeaz arduratzen
da.
Familiako nekazaritzak kalitatezko produktuak eskaintzen dizkigu gure elikadurarako, eta gure kultura
gastronomikoa mantentzen laguntzen du.
Eta, gainera, gure familiako nekazariek bizirik mantentzen dute gure landa-ingurunea, zuzeneko eta
zeharkako enplegu-iturri izanik.
GAZTEAK – EMAKUMEAK: Euskadin, ustiategien %10a soilik kudeatzen dute 40 urtetik beherako
titularrek. Gainera, ustiategien titular diren emakumeak %30 inguru dira (Nekazaritza Errolda. Eusko
Jaurlaritza, 2009). Sektorearen gaztetzea eta gizonen eta emakumeen aukera-berdintasuna
ezinbestekoak dira eredu sozial eta ekonomiko honen iraunkortasuna bermatzeko.
KOOPERATIBISMOA: Euskadiko familia-nekazaritza oso lotuta dago kooperatibismoarekin. Nekazariek
kooperatibetan duten lankidetzak elkartasunaren, lankidetzaren eta demokraziaren printzipioak
sustatzen ditu, eta, aldi berean, garrantzi handiko ustiategien errentagarritasuna hobetzeko aukerak
sortzen ditu.
MENDIKO NEKAZARITZA: argi dago Euskadi, nagusiki, mendi-lurraldea dela, eta, oro har, nekazaritza
berritzailearekin lotuta dagoela, nekazaritza estentsiboa, ekoizpen-modu desberdinak eta aldaera
genetikoak kontserbatzea ahalbidetzen duena. Aipagarria da, gainera, garrantzi handiko zerbitzu eko-
sistemikoak ematen dituelako, hala nola paisaia zaintzea, uraren kalitatea eta suteen aurkako babesa.
FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA
2017ko abenduaren 17an, Nazio Batuen Batzar Nagusiak, Familia Nekazaritzarako Nazio Batuen
Hamarkada 2019-2028 (UNDFF, ingelesezko siglengatik) deklaratzen zuen ebazpena onartu zuen.
Munduko nekazari familiarren bizi-kalitatea hobetzea lortzeko Familia-nekazaritzako erakundeek eta
gizarte zibileko beste erakunde batzuek gidatutako kanpaina baten emaitza da UNDFFa,.
Zalantzarik gabe, gizarte zibilaren lorpen handia da, eta hamarkada honetan salaketa jarri zuen AIAF-
2014ren arrakastan oinarrituta, gizartearen aintzatespenari eta politika publikoak eraikitzeko prozesu
garrantzitsuak hasi eta indartzeari dagokienez.
UNDFFa aukera paregabea da bizitzeko baliabideak hobetzeko eta etorkizun duin eta iraunkorra
ziurtatzeko munduko alde guztietako nekazari familiarrentzat, eta, horrela, Garapen Iraunkorreko
Helburuak (GIH) betetzen eta lurraldea egituratzen laguntzen du.
FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA EUSKADIN
Testuinguru horretan, 2019ko abenduaren 5ean, Euskadin Familia Nekazaritzarako Hamarkadaren
hasiera ospatu zen Gasteizen. Ekitaldiaren grabazioa online dago eskuragarri: FAMILIA
NEKAZARITZARAKO HAMARKADA EUSKADIN.
Ekitaldiak euskal erakunde publikoetako, ikerketa-zentroetako, unibertsitateetako, kooperatibetako,
nekazaritzako sindikatuetako, elkarteetako eta beste eragile batzuetako ordezkariak bildu zituen, eta
horien parte-hartzea garrantzitsua izango da hamarkada Euskadin arrakastaz ezartzeko (I. ERANSKINA,
AGENDA).
Prentsa estaldurari esker, ekitaldiak 3 milioi ikus-entzuleko audientzia metatua lortu zuen. Euskal
prentsa osoak, herrialdeko irrati nagusiek eta TVEk ekitaldiaren eta Euskadiko familia-nekazaritzaren
erronken berri eman zuten (II. Eranskina, ekitaldiaren eragina komunikabideetan). El Correo, Diario
Vasco, Gara, Noticias de Álava, Noticias de Gipuzkoa, Público, Nius, 20 minutos, Ser, Radio Euskadi,
Radio Vitoria, Cope, Onda Vasca, Onda Cero, Herri Irratia, Europa Press, EFE eta TVE erreportaje eta
pieza informatiboen estaldura eman zuten. Nabarmentzekoa da, gainera, El Correo eta Diario Vasco
egunkarietan argitaratutako iritzi artikulua, Euskadiko tirada eta hedapen handiena duten goiburuak
direlarik.
1. IREKIERA
Ekitaldiaren irekiera ekitaldian, Bittor Oroz, Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura
Politikako sailburuordeak eta Eduardo Aguinaco, Arabako Nekazaritzako foru diputatuak, UAGAko
Batzorde Exekutiboko Eva García Gagorekin, Bizkaiko EHNEko ordezkaria, Alazne Intxausperekin,
Gipuzkoako ENBAko koordinatzaile, Xabier Iraolarekin eta Euskadiko Nekazaritzako Elikagaien
Kooperatiben Federazioko lehendakaria, Pablo Duranarekin batera, Euskadin familia-nekazaritza
sustatzeko eta defendatzeko Hamarkadak eskaintzen duen aukeraz aritu ziren. Beren erakundeen
ikuspegia eman zuten hamarkada Euskadin ezartzeari buruz. Martin Uriartek, Munduko Landaguneko
lehendakariak, irekiera-mahaia itxi zuen, eta azpimarratu zuen oso garrantzitsua dela elkarrekin lan
egitea UNDFFa Euskadin modu arrakastatsuan ezartzeko, eta, azkenean, Euskadin familia-nekazaritzak
duen garrantziari buruzko bideo bati ekin zion.
2. FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA
Ondoren, Laura Lorenzok, Munduko landaguneko zuzendari ondokoak, Familia Nekazaritzaren
Hamarkadari buruzko informazioa zabaldu zuen mundu mailan. (III. eranskina, Laura Lorenzoren
aurkezpena)
UNDFFak Ekintza Plan Global ofizial bat du, nazioarteko erakundeek eta gobernuek Hamarkadaren
esparruan onartua, FAO eta FIDAk abiarazitako eta eragile desberdinei, batez ere nekazaritza-
erakundeei, egindako kontsulta-prozesu zabal baten ondorioa. Plan hori, halaber, MLk 2019ko martxoan
antolatutako Familia Nekazaritzaren VI. Konferentzia Globalean Bilbon izandako eztabaiden emaitza da,
bertan emandako ekarpen ugari plana eraikitzeko kontutan hartu izan direlarik.
Ondoriozko Ekintza Plan Globala neurri zehatzak eta koordinatuak mobilizatzeko marko interesgarria da,
eta datozen 10 urteetan Hamarkadaren garapena gidatu beharko du.
Plana 7 oinarritan egituratzen da; azken batean, familia-nekazaritzaren aldeko politikak, programak eta
erregulazioak garatzeko ekintza-arloak dira.
• 1. OINARRIA: familia-nekazaritza indartzeko ingurune politiko egokia sortzea
• 2. OINARRIA: gazteei laguntzea eta familia-nekazaritzaren belaunaldien iraunkortasuna
bermatzea
• 3. OINARRIA: familia-nekazaritzan genero-berdintasuna eta emakumeen lidergo-eginkizuna
sustatzea
• 4. OINARRIA: familia-nekazarien erakundeak indartzea, bai eta horiek ezagutza sortzeko, haien
kideak ordezkatzeko eta etengabeko hiri-landa-eremuan zerbitzu inklusiboak emateko duten
gaitasuna indartzea ere.
• 5. OINARRIA: familiako nekazarien inklusio sozioekonomikoa, erresilientzia eta ongizatea
hobetzea, baita landa -etxe eta –komunitateena.
• 6. OINARRIA: familia-nekazaritzaren iraunkortasuna sustatzea, klima-aldaketaren aurrean
erresilienteak diren elikadura-sistemak lortzeko
• 7. OINARRIA: familia-nekazaritzaren dimentsio-aniztasuna indartzea, lurralde-garapenari eta
biodibertsitatea, ingurumena eta kultura babestuko dituzten elikadura-sistemei lagunduko
dieten gizarte-berrikuntzak lortzeko.
Hamarkada honek dei egiten du lurraldeko eragileen artean epe ertain/luzeko agenda bat eraikitzera,
familia-nekazaritzaren erronkei aurre egiteko eta haren rola ikusarazteko. Nazio Batuen Hamarkada,
beraz, aukera bikaina da familia-nekazaritzak Euskadin dituen erronkei aurre egiteko.
3. MAHAI INGURUA
Laura Lorenzoren hitzaldiaren ondoren, mahai-inguru bat egin zen UNDFF-ari eta egungo euskal landa-
testuinguruari dagozkien gaiei buruz, hala nola emakumeek sektorean duten parte-hartze eskasa eta
belaunaldien arteko erreleboa eta gazteak sektorean sartzea.
Mahai-inguru hori Jone Fernandez Eusko Jaurlaritzako Landaren eta Itsasertzaren Garapeneko eta
Europar politiketako zuzendariak moderatu zuen, eta honako hauek parte hartu zuten: Oneka Zaballa
(Landa XXI), Amets Ladislao (EHNE Bizkaia), Nuria Martinez (UAGA), Marga Areta (Labastida
Kooperatiba) eta Garikoitz Nazabal (EHNE Gipuzkoa).
Luze eta zabal jorratu ziren UNDFFaen Ekintza Planean jasotako bi gai:
2. Oinarria: gazteei laguntzea eta familia-nekazaritzaren belaunaldien iraunkortasuna bermatzea
Gazteak nekazaritzan sartzea funtsezko faktorea da nekazaritza eta elikagaien ekoizpena sustatzeko, bai
eta landa-eremuetako bizitasuna ere. Nekazaritzan etorkizun bat lortu nahi duten gazteek, ordea,
oztopo estruktural eta instituzional ugariri egin behar diete aurre. Nekazaritzaren belaunaldien
iraunkortasuna bermatzeko eta landa-eremuak biziberritzeko, funtsezkoa da gazteei nekazaritzan
aritzea errazten eta sustatzen dieten mekanismoak sustatzea.
3. oinarria: familia-nekazaritzan genero-berdintasuna eta landa-eremuko emakumeen lidergo-
eginkizuna sustatzea
Euskadin, gure tokiko testuinguruan, nekazaritzaren sektoreko gazteek eta emakumeek ere bi (edo hiru)
oztopo gehigarriak dituzte, nekazariak, gazteak eta/edo emakumeak direlako. Nahiz eta talde horiek
errealitate desberdinak izan, zailtasunek bereziki eragiten diete, eta paradoxikoki, biak dira
ezinbestekoak familia-nekazaritza garatzeko eta indartzeko.
2009ko nekazaritza erroldaren arabera, ustiategien %10 bakarrik kudeatzen dute 40 urtetik beherako
titularrek. Ustiategien titular diren emakumeak %30 inguru dira. Aurrerapauso batzuk eman dira
positiboan, hala nola Emakume Nekazariaren Estatutua, baina bai gizonen eta emakumeen arteko
aukera-berdintasuna bai nekazaritza-sektorearen gaztetzea lehentasun dira oraindik ere eredu sozial eta
ekonomiko horren iraunkortasuna bermatzeko.
Mahai-inguru hau, beraz, eztabaida-gune bat izan zen Euskadiko familia-nekazaritzan emakumeen eta
gazteen rola bultzatzeko UNDFFak eskaintzen dituen aukerei buruz.
Hamarkada oso aukera ona da, bat dator diagnostikoarekin eta sektoreko eragileen artean modu
koordinatuan jardun behar da erronka horiei aurre egiteko. Hamarkada euskal nekazarien
etorkizunerako aukerak hobetzeko tresna izan daiteke, bereziki emakume eta gazteen etorkizuna
hobetzeko eta landa-ingurune erakargarria lortzeko, bizi-kalitate duina eta prestigioa duena. Erronka da,
zalantzarik gabe, landa-eremuko gazteek jardueran geratzea erabakitzea eta ahal izatea nekazari berriek
jardueran hasteko erabakia hartzen duten bitartean eta aukera duten bitartean.
4. EUSKADIKO FAMILI NEKAZARITZAKO BATZORDEA
Ekitaldi hori funtsezkoa izan zen Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen sorrera bultzatzeko.
Batzorde honek eragile ugari biltzea eta Euskadin UNDFFa modu arrakastatsuan ezartzeko ekintzak
diseinatzea espero da. Horrela, Euskadiko nekazaritza-sektorearen erronketako batzuei heltzen
lagunduko du.
Alfredo Montoya batzordeko koordinatzaileak, aurkeztu zuen ofizialki honen sorrera. (IV. eranskina,
Alfredo Montoyaren aurkezpena)
Familia Nekazaritzaren aldeko aliatuak batu nahi dira, batzorde ireki eta inklusibo bat sortu, non ongi
etorriak diren sindikatuak eta sektoreko kooperatibak, baina baita beste hainbat erakunde ere, hala nola
gazte-elkarteak, emakume-elkarteak, kontsumitzaileen elkarteak, banaketa edo nekazaritza ikertzeko
zentroak edo beste batzuk.
Ekitaldian, Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen helburuen lehen proposamen gisa aipatu ziren,
batzordearen lehen bileran eztabaidatu beharrekoak:
• Familia-nekazaritzak euskal gizartean duen aintzatespena handitzea.
• Sektorearen aldeko politika publiko hobeak sustatzea.
Goian aipatutako helburuekin bat etorriz, gaur egun sektorean egiten ari denari balioa eman
diezaioketen zenbait jarduera proposatzen dira:
1. Komunikazio-plan bat sortzea, Nekazaritza eta Arrantza Zentroan parte hartzen duten erakunde
guztiek batera erabaki eta ezartzeko.
2. Urteko bilera bat Eusko Legebiltzarreko Ekonomiaren Garapen eta Azpiegitura Batzordearekin
(nekazaritzako gaiak aztertzen dituen batzordea delako), Batzordeak urteko aldi bakoitzean
landutako politika publikoko proposamenak helarazteko.
Jardunaldiko eztabaiden argitan, batzordeak landu beharreko lehentasunezko zenbait gai aipatu ziren:
belaunaldien arteko erreleboa sustatzea, ustiategietan emakumearen egoeraren hobekuntza bultzatzea,
familia-nekazaritza kontsumitzaileei hurbiltzea, despopulazioa geldiarazten laguntzea (bereziki Araban)
eta landa-garapena sustatzea. Nolanahi ere, batzordea irekita dago proposa daitezkeen beste gai
garrantzitsu batzuk aztertzeko.
Oraingoz, Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen taldean parte hartzea erabaki dute:
• AGA
• Erkide-Nekazaritza,
• EHNE-Bizkaia,
• ENBA-Gipuzkoa,
• ENBA-Bizkaia,
• Cándido Iturriaga eta María Dañobeitia Fundazioa
• HAZI
• LURSAIL
• UAGA
• Unesco-Etxea
Alfredo Montoyak, amaitzeko, gonbidapen irekia egin zien parte hartzen duten erakunde guztiei, bai
eta, bileran egon ez arren, ezarritako helburuen ildotik proposamenak sortzen lagundu nahi duten
guztiei ere. Parte hartu nahi izanez gero, idatzi mezu labur bat [email protected] helbidera.
I.ERANSKINA
AGENDA
8:00-9:00 Café de bienvenida e inscripción / Ongietorri kafea eta izen-ematea
9:00-10:30 APERTURA: La Agricultura Familiar en Euskadi
IREKIERA: Famili Nekazaritza Euskadin
Bittor Oroz Vice consejero de Agricultura, Pesca y Política Alimentaria del Gobierno
Vasco
Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Politikako Sailburu
ordea
Eduardo Aguinaco Diputado Foral de Agricultura de Álava
Arabako Nekazaritza Saileko Foru diputatua
Martin Uriarte Presidente del Foro Rural Mundial / Munduko Landagunearen Lehendakaria
Eva García Gago Comité Ejecutivo de UAGA / UAGAko Batzorde Betearazlea
Alazne Intxauspe Representante de EHNE BIZKAIA / EHNE Bizkaiako ordezkaria
Xabier Iraola Coordinador de ENBA / ENBAko Koordinatzailea
Pablo Durana Presidente de ERKIDE NEKAZARITZA / ERKIDE NEKAZARITZAKO Lehendakaria
10:30-11:00 DECENIO PARA LA AGRICULTURA FAMILIAR: Proceso a nivel global y en Euskadi
FAMILIA NEKAZARITZARAKO HAMARKADA: Prozesua maila globalean eta Euskadin
Laura Lorenzo Directora Adjunta del FRM / MLren Zuzendari-ondokoa.
11:00 - 11:30 Pausa café / Kafe-etenaldia
11:30–13:00 JÓVENES Y MUJERES EN LA AGRICULTURA FAMILIAR: Mesa redonda
GAZTEAK ETA EMAKUMEAK FAMILI NEKAZARITZAN: Mahai-ingurura
Modera
Moderatzailea Jone Fernández
Directora de Desarrollo Rural y Litoral y Políticas Europeas de Gobierno
Vasco / Eusko Jaurlaritzako Landaren eta Itsasertzaren Garapeneko eta
Europar politiketako zuzendaria
Oneka Zaballa Landa XXI
Amets Ladislao Representante de EHNE BIZKAIA / EHNE Bizkaiako ordezkaria
Nuria Martínez UAGA
Marga Areta Cooperativa Labastida / Labastida Kooperatiba
Garikoitz Nazabal Representante de EHNE Gipuzkoa / EHNE Gipuzkoako ordezkaria
TURNO ABIERTO A PREGUNTAS / GALDERENTZAKO TXANDA IREKIA
13:00–13:30
CIERRE: Invitación abierta a participar en el Comité Regional de Agricultura Familiar de
Euskadi (CRAF Euskadi)
ITXIERA: Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordean parte hartzeko gonbite irekia
Alfredo Montoya Coordinador del CRAF Euskadi
Euskadiko Famili Nekazaritzako Batzordearen Koordinatzailea
II.ERANSKINA
EKITALDIAREN ERAGINA KOMUNIKABIDEETAN
III.ERANSKINA
LAURA LORENZOREN AURKEZPENA
IV.ERANSKINA
ALFREDO MONTOYAREN AURKEZPENA