Documento de traballo

IntroducinLingua e literatura galegas de 3 de ESO, Anaya, pxinas 101-103.O pronome persoal en galego unha palabra que desempea funcins sintcticas equivalentes s dos nomes e pode clasificarse en das series: tnica e tona (pxinas 101 e 102 do libro de referencia). Os pronomes tonos carecen de acento fontico propio e necesitan apoiarse no verbo para a sa pronuncia. As formas tnicas ti, vostede, el, ela, ns, vs, vostedes, eles e elas funcionan como suxeito ou como complemento, entanto que no caso da primeira persoa do singular existe a forma eu para o suxeito e min para o complemento. Tamn hai formas tnicas construdas coa preposicin con e os pronomes de primeira e segunda persoa: comigo, contigo, connosco, convosco.Tarefa 1: Identificacin das formas dos pronomes persoais.As formas tonas clasifcanse segundo funcionen como complemento directo ou indirecto (pxina 102 do libro de referencia): me, te, o, a, os, as (e as variantes -lo, -la, -los, -las, -no, -na, -nos, -nas), nos e vos funcionan como complemento directo (CD), e me, che, lle, nos, vos, lles como complemento indirecto (CI). Tarefa 2: Emprego das formas o/lo/no, os/los/nos, a/la/na, as/las/nas.En galego existe un uso de catro pronomes tonos que non existe no casteln e que consiste en implicar o interlocutor nos feitos contados na conversacin. Este uso o que se denomina pronome de solidariedade porque o falante comparte o narrado coa persoa que escoita e responde; dse en exemplos como Hoxe Ana vaiche na Corua. Os pronomes que poden desempear esta funcin son: che e vos para a familiaridade, e lle e lles para a cortesa (pxina 103 do libro de referencia). Tarefa 3: Identificacin do pronome de solidariedade e o dativo de interese.Cando un falante amosa interese na accin expresada polo verbo achamos un uso especial das formas tonas me, che, lle, nos, vos e lles. Esta utilizacin dse cando a persoa que fala pode recibir un beneficio ou un prexuzo. Sucede isto en exemplos como: Este neno moita roupa che me leva gastado, onde a forma me funciona como dativo de interese (pxina 103 do libro de referencia). Finalmente, existe a concorrencia ou contraccin das formas tonas, que consiste na creacin de formas pola suma de dous pronomes como na oracin Non mo trouxo, na cal a forma mo se orixinou ao xuntar me e o (pxina 103 do libro de referencia). Tarefa 4: Contraccin das formas pronominais.TarefasTarefa 1: Identificacin das formas dos pronomes persoais.Tarefa 2: Emprego das formas o/lo/no, os/los/nos, a/la/na e as/las/nas.Tarefa 3: Identificacin do pronome de solidariedade e o dativo de interese.Tarefa 4: Contraccin das formas pronominais.Tarefa 1. Identificacin das formas dos pronomes persoaisO alumno/a debe coecer as formas dos pronomes persoais, as como recoecelas nos textos que se lle indiquen. Lembre que os pronomes teen formas tnicas e tonas, que os da terceira persoa mudan de xnero, e que hai formas en singular e en plural.Exercicio 1Lea o seguinte texto de Neira Vilas e responda s cuestins que se lle formulan sobre as formas dos pronomes persoais:Estivemos longo tempo sen movernos, agardando: pasaron cando menos tres horas. Non dei po nin me deixei levar polo sono, pero aquela operacin facaseme longa. Tamboril debeuse decatar porque me estivo dando azos. Faloume tamn de roubos de moita sona e de policas arriscados. Que sei eu! Niso vimos vir unha lucia polo camio do agro. Puxmonos moi atentos. Achegbase cada vez mis. Logo apagouse. Escoitamos un lixeiro choqueleo. Dous homes apareceron diante da palloza. Ollaron derredor. Entraron. Un deles acendeu un misto. De seguida saron con cadanseu saco de cebolas ao lombo. Tamboril brincou diante deles co revlver na man, e cando tentaron fuxir berroulles: Alto a ou disprovos!Procure no texto anterior os pronomes persoais e indique se son tnicos ou tonos.Tnicos: eu, eles.tonos: me, se, nos, lles, vos.SolucinsEstivemos longo tempo sen movernos, agardando: pasaron cando menos tres horas. Non dei po nin me deixei levar polo sono, pero aquela operacin facaseme longa. Tamboril debeuse decatar porque me estivo dando azos. Faloume tamn de roubos de moita sona e de policas arriscados. Que sei eu! Niso vimos vir unha lucia polo camio do agro. Puxmonos moi atentos. Achegbase cada vez mis. Logo apagouse. Escoitamos un lixeiro choqueleo. Dous homes apareceron diante da palloza. Ollaron derredor. Entraron. Un deles acendeu un misto. De seguida saron con cadanseu saco de cebolas ao lombo. Tamboril brincou diante deles co revlver na man, e cando tentaron fuxir berroulles: Alto a ou disprovos!Exercicio 2O seguinte enunciado est escrito en primeira persoa de singular:Non dei po nin me deixei levar polo sono, pero aquela operacin facaseme longa.Transfrmeo para a primeira persoa do plural, cambie todas as palabras que cumpra para manter a concordancia.SolucinNon demos po nin nos deixamos levar polo sono, pero aquela operacin facasenos longa.Exercicio 3Poa nos espazos baleiros as formas pronominais que correspondan:Nsestivemos longo tempo sen movernos, agardando.Eunon dei po ninmedeixei levar polo sono.Eldebeuse decatar porquemeestivo dando azos.Elachegbase cada vez mis.Elesapareceron diante da palloza.Escriba oracins nas que figuren as seguintes formas dos pronomes persoais e subleas:Exemplo: forma tona de segunda persoa de singular. Te/che. Non te queixes tanto.Forma tnica de primeira persoa plural. Ns...Forma tona de terceira persoa plural. Os,as/los,las/nos,nas. Lles...Forma tona de segunda persoa plural. Vos...Forma tnica de segunda persoa singular. Ti...Forma tona de primeira persoa plural. Nos...Forma tnica de segunda persoa plural. Vs, vosoutros/-as, convosco...Forma tnica de terceira persoa singular. El, ela...Exercicio 4Sublie os pronomes persoais dos seguintes enunciados e clasifqueos en tnicos e tonos:Qurennos subir o prezo da gasolina. Ns non lles deixamos que foran con vs. Non me deixes soa que che teo moito medo. Parece que eles son mis especiais ca min.Non te podes poer tan enfadado comigo, nin eu contigo. Vs toleastes? Eles mandronvos un correo electrnico onte noite. Dixao quedar! Espero que non as derramedes todas.SolucinsQurennos subir o prezo da gasolina. tono.Ns non lles deixamos que foran con vs. Tnicos.Non me deixes soa que che teo moito medo. tonos.Parece que eles son mis especiais ca min.Tnico/tono.Non te podes poer tan enfadado comigo, nin eu contigo. tono/tnico/tnico.Vs toleastes? Tnico.Eles mandronvos un correo electrnico onte noite. Tnico/tono.Dixao quedar! tono.Espero que non as derramedes todas.tono.Exercicio 7Introduza o pronome de cortesa no lugar do pronome que vai en cursiva:Ti non tes nada que opinar aqu. Vs non tedes nada que opinar aqu. SolucinsTi non tes nada que opinar aqu. Vostede.Vs non tedes nada que opinar aqu. Vostedes.Exercicio 8Fxese no exemplo e escriba de novo estes enunciados, empregando o tratamento de cortesa:Exemplo: Non penses que te vas rir de min. Non pense que se vai rir de min.Queres que cho conte todo? Quere que llo conte todo?A ti que che parece o meu coche? A vostede que lle parece o meu coche?A vs non vos parece que chegarn tarde? A vostedes non lles parece que chegarn tarde?Ti o que queres que non vaia ao cine. Vostede o que quere e que non vaia ao cine. Sempre chas dan a ti. Sempre llas dan a vostede.Esperade uns das e fgovolo eu. Esperen uns das e fgollelo eu.Non me digades que fostes vs! Non me digan que foron vostedes!Xa vos dixen que non volas presto. Xa lles dixen que non llelas presto.Poa nos espazos baleiros os pronomes tnicos adecuados:Desexo quevostedesvean s festas (dona Xulia e a Sra. Mara). mellor que veas ns(con eu e mais outros). mellor que veascomigo(con eu). Fxeno porelas(Mara e Susana). As queeles/elasnon saban nada.As quevsnon sabiades nada.Mandrono para (eu)min.Substita o que vai remarcado en cursiva polas formas ligadas con preposicin segundo corresponda:Ti ven canda min e Mara que vaia canda ti. Comigo/contigo.Maria non ten sitio con vs. Convosco.Hoxe comezou a ir con ns o amigo de Xos. Connosco.Tarefa 2. Emprego das formas o/lo/no, os/los/nos, a/la/na e as/las/nasCon esta tarefa pretndese que se saiban diferenciar as distintas variantes deste pronome tono de terceira persoa e que se saiban utilizar de xeito correcto. Coloque nos seguintes enunciados as formas o/lo/no (ou os seus correspondentes femininos e plurais) segundo convea (non esqueza pr os tiles cando cumpra):A Mara levei______ao meu piso. Leveina.Os chcharos comeu_____sen deixar nada. Comeunos.As mias tas trouxeron______para que o coecese. Trouxrono.O coche lavamos___________con auga quente. Lavmolo.A carta escribimos_________pola noite. Escribmola.Os pasteis fan____________nun forno elctrico. Fanos.O paquete fun__________buscar eu mesmo. Funo.Eu iso non_________creo. Non o.Iso dixronnos______uns amigos nosos. Dixronnolo.Isto digo___________porque verdade. Dgoo.Responda s seguintes cuestins segundo o exemplo dado (ollo cos tiles!).Exemplo: Martio colleu os xoguetes? ColleunosDronvos as notas? Dronnolas.Truxolles o caderno? Truxollelo.Lembraba o conto ben? Lembrbao.Xacobe pelou as patacas? Pelounas.U-lo agasallo? Ulo.Tomaches o xarope? Tomeino.Vas contar os cartos? Vou contalos. Tarefa 3: Identificacin do pronome de solidariedade e o dativo de interese Deberase recoecer e saber usar estas formas pronominais tan frecuentes na nosa lingua, que intentan buscar a implicacin do interlocutor (pronome de solidariedade) ou manifestar o interese da persoa na accin que expresa o verbo (dativo de interese). Tanto un coma o outro son prescindibles, e os enunciados seguen a ter sentido se os suprimimos. Indique os pronomes de solidariedade e o dativo de interese nos seguintes enunciados:Non che mo dixo. Che (solidariedade).Qurolle dicir unha cousa, seor Antn. Lle (solidariedade).A nena saculleme boas notas. Lle (solidariedade), me (interese).Fronmevos polo tabaco. Me (interese), vos (solidariedade).O seu can non che lle para de ladrar ao vecio. Che (solidariedade), lle (interese). Empregue en cada enunciado o pronome de solidariedade que cumpra: Non lle deu a gana de facelo (1 persoa/ti). Non che lle deu a gana de facelo.Estes rapaces son moi traballadores (varias persoas/vostede). Estes rapaces sonlles moi traballadores.Comeron canto quixeron (1 persoa/ti). Comronche canto quixeron.Era unha boa muller (1 persoa/vostede). ralle unha boa muller.Tarefa 4. Contraccin das formas pronominaisEsta tarefa pretende que se coezan as formas contractas do pronome, tanto as do pronome tnico, que contrae coas preposicins de e en, como a concorrencia das formas tonas de complemento indirecto coas de complemento directo. Complete o seguinte cadro facendo as contraccins dos pronomes tnicos coas preposicins:ENDE

NelDel

ELANelaDela

ELESNelesDeles

ELASNelasDelas

Constra unha oracin con cada unha das seguintes contraccins: nel, neles, dela e delas (actividade presencial).Complete o seguinte cadro facendo a contraccin dos pronomes tonos (lembre que me, che, lle, nos, vos e lles son formas de CI, e o, a, os e as son formas de CD):OAOSAS

MEMoMaMosMas

CHEChoChaChosChas

LLELloLlaLlosLlas

NOSNoloNolaNolosNolas

VOSVoloVolaVolosVolas

LLESLleloLlelaLlelosLlelas

Faga as contraccins dos pronomes segundo o exemplo:Exemplo: Ao prestamista devolveu todos antes do prazo (lles, os). Ao prestamista devolvullelos todos antes de prazo.Eu sentir contar aos teus parentes (lles, a). Eu sentnllela contar Antes la pola noite (che, a). Antes lacha.O reloxo nunca quixo dar por medo a que estragase (lle, o). O reloxo nunca lloTan axia como conceda, podes tirar cara (che, o) (lle, o). Tan axia como cha conceda, podes tirarlla cara.O mecnico non recambiou no da (nos, o). O mecnico non nolo cambiou.Os libros cando enve por correo, farei saber axia (lles, os) (che, o). Os libros cando llelos enve por correo, fareicho saber axia.

Pxina 6 de 7