Formulación e Nomenclatura - s · PDF filePrácticas de Química...
Transcript of Formulación e Nomenclatura - s · PDF filePrácticas de Química...
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 1
1-Química Inorgánica
1.1- Conceptos básicos
Elemento químico: Nº atómico, Nº másico, masa atómica, isótopos.
Compostos: Fórmula, masa molecular, mol, masa molar.
Valencia dos elementos, electronegatividade, número de oxidación.
1.2- Valencias dos elementos químicos
METAIS NON METAIS
1 2 3 1;2 1;3 2;3 2;4 1 3 4 3;5 2;4;6 1;3;5;7
Li Be Al Cu Au Fe Ge H B C N O * F *
Na Mg Ga Hg Co Sn Si P S Cl
K Ca Ni Pb As Se Br
Rb Sr Pt Sb Te I
Cs Ba V 2,3,4,5
Fr Ra Cr 2,3,6
Ag Zn
Cd
Mn 2,3,4,
6,7
* só a menor
1.3- Formulación inorgánica
Sustancias elementais:
Os elementos químicos e derivados.
Compostos binarios:
Hidruros: Metálicos, volátiles e ácidos.
Óxidos: Metálicos e ácidos; peróxidos.
Sales Binarias.
Compuestos ternarios:
Hidróxidos.
Oxiácidos.
Oxianións
Oxisales.
En tódalas fórmulas os elementos sitúanse en orde crecente de electronegatividade:
Metais, B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, I, Br, Cl, O, F.
1.3.1- Sustancias elementais As sustancias simples ou elementais están formadas por átomos dun so elemento. Represéntanse e
noméanse igual có elemento. Se a molécula está formada por varios átomos indícase o seu número con prefixos:
mono-; di-; tri-; etc. Exemplos: diosíxeno O2; triosíxeno (ozono) O3; tetrafósforo P4.
Ións monoatómicos: poden ter carga positiva (catións) o negativa (anións). Os catións noméanse coma o
elemento antepoñendo la palabra ion. Se hai posibilidade de varias tipos, indicase a valencia: Na+ ión sodio;
Ca2+
ion calcio; Fe2+
ión ferro(II); Fe3+
ión ferro(III); Pb4+
ión chumbo(IV).
Os anións monoatómicos noméanse coa terminación –uro. Fórmanos os non-metais case
exclusivamente, coa súa menor valencia: H─ ión hidruro; S
2─ ión sulfuro; P
3─ ión fosfuro; O
2─ ión oxido; I3
─ ión
triioduro.
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 2
1.3.2- Compostos
Están formados pola combinación de dous ou máis elementos nunha proporción fixa determinada.
Poden ser sustancias neutras, sen carga eléctrica neta, ou ións, nos que hai carga eléctrica residual que pode ser
positiva (catións) coma o ión amonio: NH4+, ou negativa (anións) coma o SO4
2─ ión sulfato.
1.4- Hidruros
Son combinacións do hidróxeno con outro elemento. Clasifícanse en tres grupos: metálicos, volátiles e
ácidos.
Hidruros metálicos: Formados por un metal e o hidróxeno, MeHx : hidruro de ….(metal)….
LiH : hidruro de litio
FeH2 : hidruro de ferro(II)
FeH3 : hidruro de ferro(III)
Hidruros volátiles: os dos non metais B, C, Si, N, P, As e Sb. Teñen nomes tradicionais que soen excluí-
lo uso de nome sistemático,
BH3 borano NH3 amoníaco
CH4 metano PH3 fosfina, fosfano
SiH4 silano AsH3 arsina, arsano
H2O auga SbH3 estibina, estibano
Hidruros ácidos: os dos outros non-metais: HxX. Non levan o nome de hidruro, senón que se nomean co
non-metal rematado en -uro-, de hidróxeno e neles o non-metal actúa coa súa menor valencia. Estes hidruros
son gases a temperatura ambiente e ó disolverse en auga forman el correspondente ácido hidrácido.
H2S sulfuro de hidróxeno HF fluoruro de hidróxeno
ácido sulfhídrico ácido fluorhídrico
H2Se seleniuro de hidróxeno HCl cloruro de hidróxeno
ácido selenhídrico ácido clorhídrico
H2Te telururo de hidróxeno HBr bromuro de hidróxeno
ácido telurhídrico ácido bromhídrico
HI ioduro de hidróxeno
ácido Iodhídrico
1.5- Óxidos
Os compostos de osíxeno e outro elemento poden ser de tres tipos: óxidos metálicos, óxidos non-
metálicos e peróxidos.
Óxidos metálicos: o osíxeno cun metal: K2O óxido de potasio. Se o metal pode ter varias valencias
indícase a do composto entre paréntese:
NiO óxido de níquel (II) PbO óxido de chumbo(II)
Ni2O3 óxido de níquel (III) PbO2 óxido de chumbo(IV)
Óxidos non-metálicos: O non metal pode actuar con valencias moi variadas, polo que o máis
aconsellable é nomealo de xeito sistemático, indicando con prefixos o número de átomos de O y de non-metal
na fórmula.
CO monóxido de carbono CO2 dióxido de carbono
P2O5 pentaóxido de difósforo P2O3 trióxido de difósforo
NO2 dióxido de nitróxeno N2O2 dióxido de dinitróxeno
Peróxidos: O osíxeno forma o ión Peroxo O22-
actuando soamente co hidróxeno e os metais da
esquerda da táboa periódica. Aínda que se puidese simplificar, no se simplifica nunca o 2 do osíxeno.
H2O2 peróxido de hidróxeno Na2O2 peróxido de sodio
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 3
CaO2 peróxido de calcio
1.6- Sales Binarias Son combinacións dun metal e un non-metal. E nelas o non-metal actúa sempre coa súa menor valencia.
Noméanse "Nometal-uro de metal (valencia)"
NaCl cloruro de sodio MgS sulfuro de magnesio
MnI2 Ioduro de manganeso(II) FeCl3 cloruro de ferro(III)
Existen compostos de dous no-metais coa mesma forma que as sales binarias. Nestes casos a
nomenclatura é a sistemática:
SCl4 tetracloruro de xofre
PCl5 pentacloruro de fósforo AsI3 triioduro de arsénico
1.7- Hidróxidos
Son combinacións dun ión metálico e o ión hidróxido OH. Noméanse "hidróxido de ..(metal,
valencia)….”
NaOH hidróxido de sodio Fe(OH)2 hidróxido de ferro(II)
Zn(OH)2 hidróxido de zinc Fe(OH)3 hidróxido de ferro(III).
1.8- Oxiácidos Son combinacións de hidróxeno, un non-metal y osíxeno: HxXyOz. A nomenclatura sistemática da
IUPAC é " z-oxo non-metal-ato (nº oxidación) de x-hidróxeno; así, o H2SO4 será tetraoxosulfato(VI) de
dihidróxeno, pero admítese o nome tradicional, que niste caso es ácido sulfúrico.
HNO3 trioxonitrato (V) de hidróxeno ou ácido nítrico
HNO2 dioxonitrato (III) de hidróxeno ou ácido nitroso
Para formular estes ácidos coa nomenclatura tradicional pódense considerar formados a partires dos
correspondentes óxidos e auga, aínda que isto no sempre sexa así na realidade:
Óxido + auga = oxiácido .
Na nomenclatura tradicional a terminación -ico reservase ó ácido no que o non-metal actúa coa valencia
maior distinta de sete, la terminación -oso sería a inmediatamente inferior e se hai outra menor engádese o
prefixo hipo– á terminación –oso (ácido hipobromoso); e se ten valencia sete noméase antepoñendo o prefixo –
per á terminación –ico. Así o cloro:
valencia óxido ácido nome
1 Cl2O + H2O = H2Cl2O2 = HClO ácido hipocloroso
3 Cl2O3 + H2O = H2Cl2O4 = HClO2 ácido cloroso
5 Cl2O5 + H2O = H2Cl2O6 = HClO3 ácido clórico
7 Cl2O7 + H2O = H2Cl2O8 = HClO4 ácido perclórico
Algúns elementos forman varios ácidos con diferentes relacións de H2O, tal é o caso do fósforo, que
puede facer tres ácidos, con unha, dúas o tres moléculas de auga:
P2O5 + H2O = H2P2O6 = HPO3 ácido metafosfórico
P2O5 + 2 H2O = H4P2O7 ácido pirofosfórico (difosfórico)
P2O5 + 3 H2O = H6P2O8 = H3PO4 ácido ortofosfórico (ou fosfórico simplemente, por se-lo
máis corriente. O mesmo acontece cos elementos As e
Sb).
Os diácidos (piroácidos) proceden de condensar dous ácidos e eliminar unha molécula de auga. Así, o
ácido disulfúrico será 2(H2SO4) – H2O = H2S2O7.
Outro método para formula-los oxoácidos: HmXnOp consiste en atender ás seguintes regras para os
coeficientes m, n e p:
1.- O valor de m é un se X ten nº de oxidación impar e é dous se X ten valencia par.
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 4
2.- O valor de n é un excepto nos diácidos e poliácidos, nos que sería dous, tres, etc.
3.- O número de osíxenos calcúlase tendo en conta que a suma dos números de oxidación de tódolos elementos
do composto é cero (carga do ión), e tanto o hidróxeno coma o non-metal teñen números de oxidación
positivos, e o do osíxeno é -2. Segundo isto, nº de O = (nº de H + valencia X)/2.
Exemplo: formula-lo ácido nitroso.
A terminación –oso indica que el nitróxeno ten nº de oxidación 3 (+3), impar, polo que o ácido terá un só
hidróxeno. O nº de osíxenos será: (1 + 3)/2 = 2. ácido nitroso ... HNO2.
Á inversa para sabe-lo nome de H2SeO4 precisamos coñecer cál será o nº de oxidación do selenio: 2 + x
+ 4.(-2) = 0; x = 6. Segundo isto, o selenio actúa coa maior valencia distinta de sete; é dicir, o ácido remata en –
ico ácido selénico.
Para axiliza-lo proceso pode ser útil memorizar cinco ácidos tipo e referir a eles os outros, segundo se
explica de seguido:
Ácido tipo elementos equivalentes
Ácido sulfúrico H2SO4 (S, Se e Te)
Ácido nítrico HNO3 (N, Cl, Br e I)
Ácido fosfórico H3PO4 (P, As e Sb)
Ácido carbónico H2CO3 (C e Si)
Ácido clorhídrico HCl hidrácidos
Os ácidos rematados en -oso tieñen un osíxeno menos cós rematados en –ico; os hipo-…-oso dous
menos e os per-…-ico teñen un máis cós -ico (véxase o caso do cloro, exposto antes).
Exemplos: O telurio forma ácidos similares ó xofre polo que o ácido telúrico será o H2TeO4. O ácido
arsenioso formulase coma o fosforoso, que ten un osíxeno menos có fosfórico, sendo H3AsO3.
Algúns metais forman oxiácidos. Teñen importancia especial os do cromo(VI):
H2CrO4 ácido crómico (fórmula similar ó sulfúrico)
H2Cr2O7 ácido dicrómico.
E os do manganeso (VI) e (VII):
H2MnO4 ácido mangánico
HMnO4 ácido permangánico.
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 5
1.9- Oxianións
Proceden da eliminación total ou parcial dos hidróxenos dun oxoácido e a súa nomenclatura deriva da
do ácido de procedencia, substituíndo a terminación –oso por –ito e a –ico por –ato.
O ión terá unha carga negativa igual ó número de hidróxenos eliminados. O número de hidróxenos
restante indicase cos sufixos mono-, di-, tri-…
Exemplos:
ClO3─
ión clorato (do ácido clórico) ClO2─ ión clorito (do ácido cloroso); ClO4
─ ion perclorato.
SO42─
ión sulfato; HSO4─ ión hidróxenosulfato o bisulfato. Ambos os dous do ácido sulfúrico.
H2PO3─ ión dihidróxenofosfito, HPO3
─2 ión hidroxenofosfito e PO3
─3 ión fosfito, do ácido fosforoso.
MnO4─ ión permanganato; MnO4
2─ ión manganato.
1.10- Oxisales
Fórmanse por combinación dun catión, normalmente metálico, e un oxianión, combinados na
proporción conveniente para que o sal resultante sexa neutro. Na súa nomenclatura participan o nome do catión
e o do anión:
Na2SO4 é o sulfato de sodio, NaHSO4 es el hidróxenosulfato de sodio.
FeCO3 carbonato de ferro (II), Fe2CO3 carbonato de ferro(III).
NaClO hipoclorito de sodio.
Ca(NO3)2 nitrato de calcio.
(NH4)2SO3 sulfito de amonio.
K2MnO4 manganato de potasio; KMnO4 permanganato de potasio.
1.11- Outros compostos
Neste pequeno repaso da nomenclatura dos compostos inorgánicos no nos estenderemos no estudio
doutros compostos, como peroxoácidos, tioácidos, óxidos dobres, sales dobres, hidroxisales, oxisales,
compostos de coordinación, etc. Unicamente sinala-los hidratos, un tipo de compostos de adición formados por
unha sal e auga:
CuSO4.5H2O sulfato de cobre(II) pentahidrato
CrCl3.6H2O Cloruro de cromo(III) hexahidrato
Li2SO4.H2O sulfato de litio monohidrato.
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 6
EXERCICIOS PRÁCTICOS
Nomea-los compostos:
I2O5:
P2O3:
SrO :
Cu2O:
SO3:
Ni2O3:
Br2O7:
Rb2O:
Cr2O3:
Ti2O3:
Au2O3:
CoO :
MnO2:
SnO:
Ag2O :
HgO:
NiO :
Br2O :
I2O5:
TeO2:
As2O3:
Bi2O3:
Cl2O :
I2O7:
Sb2O3:
PbO2:
SiO2:
NaH :
AlH3:
SnH4:
MgH2:
NH3:
BH3:
SiH4:
KH :
CaH2:
HCl:
H2S:
HBr:
RbH:
PH3:
HI:
H2Se:
NH3:
MnBr2:
CsI :
CaF2:
Cr2S3:
PbS :
PtF2:
Cu2Se :
BeCl2:
Ag3N :
AuI3:
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 7
HIO :
Cd(OH)2:
SO42-
:
S2-
:
PO43-
:
HPO42-
:
H2PO3- :
Cl- :
ClO3- :
NO3- :
Co3+
:
K+ :
BrO4- :
NO2- :
CaSO4 :
Fe3+
:
NH4+ :
F- :
HSO3- :
CO32-
:
HCO3- :
Mg2+
:
Co2+
:
Pt2+
:
Sn4+
:
Te2-
:
I- :
BrO4- :
HSO4- :
H2SeO3 :
LiNO2 :
NH4NO3 :
H3PO3 :
Fe(BrO3)3 :
Co(OH)3 :
Pb(HSO3)2 :
Na3PO4 :
HBO2 :
CaSiO3 :
Cr2(TeO3)3 :
H3PO3 :
Cd(OH)2 :
Cr(OH)3 :
Mg(OH)2 :
Bi(OH)3 :
Co(OH)3 :
HBrO3 :
HClO4 :
H2SO4 :
HNO2 :
H2SeO3 :
H2SiO3 :
H3PO4 :
H3AsO3 :
H2TeO4 :
HIO4 :
H2SeO4 :
HNO2 :
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 8
AgNO3 :
SnSO4 :
NaIO3 :
Zn(ClO2)2 :
BaTeO4 :
AlPO4 :
Ni3(AsO4)2 :
KMnO4 :
Fe(BrO3)3 :
Ca2SiO4 :
CsNO2 :
Mg(ClO2)2 :
KAsO2 :
Al(ClO3)3 :
Cu(IO3)2 :
Hg(NO3)2 :
Na2Cr2O7 :
ZnSiO3 :
CoSeO4 :
LiClO4 :
K2MnO4 :
NaClO3 :
K2CrO4 :
FeSO3 :
AgNO3 :
LiClO :
MgSO4 :
Na3AsO3 :
FORMULA-LOS COMPOSTOS:
cloruro de zinc
sulfato de prata
sulfito de cobre(I)
hidróxenosulfato de potasio
carbonato de estaño(II)
permanganato de potasio
amoníaco
ión amonio
ácido nitroso
ión sulfuro
ion bisulfuro
ion sulfato
ion bisulfato
ion sulfito
ion bisulfito
ion hidróxenosulfito
sulfato de estroncio
hidróxenosulfito de ferro(II)
clorato de bario
cloruro de zinc
sulfato de cadmio
carbonato de estaño(IV)
fosfato de chumbo(II)
nitrato de chumbo(II)
nitrato de cromo(III)
sulfuro de níquel(II)
seleniuro de níquel(III)
sulfato de cobre(II) pentahidrato
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 9
permanganato de sodio
manganato de potasio
sulfito de sodio heptahidrato
cianuro de prata
sulfuro de amonio
cloruro de amonio
hidróxenofosfato de sodio
hidróxenocarbonato de sodio
hidróxenosulfato de sodio
hidróxenosulfito de sodio
bromato de potasio
bromuro de potasio
cloruro de potasio
perclorato de litio
cromato de potasio
dicromato de potasio
dihidróxenofosfato de calcio
dicromato de amonio
cianuro de calcio
óxido de prata
sulfato de manganeso(II)
sulfito de manganeso(IV)
sulfato de manganeso(III)
nitrato de manganeso(II)
óxido de mercurio(I)
óxido de mercurio(II)
hidróxido de ferro(III)
trifluoruro de iodo
carburo de silicio
tetracloruro de carbono
dióxido de uranio
Ioduro de chumbo(II)
diioduro de chumbo
Ioduro de chumbo(IV)
ácido fluorhídrico
monóxido de nitróxeno
monóxido de dinitróxeno
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 10
2-Química Orgánica
2.1- Hidrocarburos
Os hidrocarburos están constituídos exclusivamente por carbono e hidróxeno. As cadeas de átomos de carbono
poden ser lineais, ramificadas ou cíclicas. Se hai enlaces dobres ou triplos o hidrocarburo dise insaturado, senón
será saturado.
Cadeas carbonadas
C C C C C C C C
C
C
C
C C C C C
C C
Hidrocarburos saturados acíclicos: alcanos
Teñen só enlaces simples CC e CH. O nome componse do sufixo –ano, que indica que é un alcano, e a raíz
met–, et–, prop–, but–, pent–, hexa–, hepta–, .... segundo teña, respectivamente, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, ... átomos
de carbono.
4 2 6 3 8 4 10
C C C C C C C C C C
CH C H C H C H
n 2n+2 C H
Dado que a cadea remata sempre en grupos –CH3, e fórmase engadindo unidades –CH2–, a fórmula xenérica
dun alcano será H3C(CH2)nCH3, ou CnH2n+2, onde n representa o número de átomos de carbono.
Radicais
Se un alcano perde un átomo de hidróxeno quédalle un electrón desemparellado que se chama radical alquídico.
Na nomenclatura cámbiase o sufixo –ano por –il ou –ilo:
C C C
Metil ou metilo Etil ou etilo
Isomería
Os isómeros teñen igual número e tipo de átomos, pero dispostos espacialmente de xeito distinto, o que fai que
teñan algunhas propiedades distintas. Por exemplo, coa fórmula empírica C4H10 correspondente a un alcano
podemos ter:
Cadea lineal
Cadea ramificada
C
C
C
C
C
C Cadea Cíclica
1, 5: átomos de carbono primarios
4: átomo de carbono secundario
2: átomo de carbono terciario
3: átomo de carbono cuaternario
1 2 3 4 5
H
H
H H
H H H H H H H H H
H H H H H H H
H
H H H
H H
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 11
3 2 2 3 3
3
CH CH CH CH C C CH
CH
Para nomea-las cadeas ramificadas hai que as numerar, e isto faise empezando polo extremo máis próximo á
primeira ramificación. O nome fórmase co número do átomo de carbono no que se atopa a ramificación seguido
do nome do radical, e tantas veces coma ramificacións haxa. Remata o nome co da cadea principal, que será a
máis longa. Se non hai ramificacións na cadea sóese antepor un n ó nome: n-exano.
Exemplos:
3
3 2 2 2 3 2 3 3
CH
CH CH CH CH CH C C CH CH C C CH
3 3 CH CH
3 2 2 2 2 3CH CH CH CH CH CH n-hexano
2 2 3
3
C C CH CH CH
CH
2-metil pentano
2 2 3
3
C CH C CH CH
CH
3-metil pentano
3
3 3
C C C CH
CH CH
2,3-dimetil butano
3
2 3
3
CH
C C CH CH
CH
2,2-dimetil butano
2.2- Hidrocarburos: alquenos e alquinos
Os alquenos son hidrocarburos non cíclicos caracterizados porque na súa cadea existen polo menos dous átomos
de carbono unidos por enlace dobre. O nome é igual que para os hidrocarburos saturados, pero rematado en
eno. Os primeiros elementos da serie, de fórmula xenérica CnH2n, son:
2 2 2 3 2 2 3CH CH CH CH CH CH CH CΗ CH
A posición do dobre enlace indícase polo número do primeiro átomo de carbono que o contén, empezando a
numera-la cadea polo extremo máis próximo. Se hai máis de un dobre enlace, intercálase as sílabas –di–, –tri–
, ... entre o nome e a terminación –eno.
Exemplos:
n- butano (n= normal) iso- butano (iso = isómero)
(2-metil propano)
n- pentano 2-metil butano 2,2-dimetil propano
Isómeros
do
pentano,
C5H12
Isómeros
do
hexano,
C6H14
Eteno (ou Etileno) Propeno (ou Propileno) Buteno (ou Butileno)
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 12
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 1 2 3 4
3 3 2 2 2 3 2 2 3CH CH CH CH CH CH CH CH CH C CH CH CH CH CH
3 CH
Os alquinos son hidrocarburos non cíclicos caracterizados porque na súa cadea existen alomenos dous átomos
de carbono unidos por enlace triple. O nome é igual que para os hidrocarburos saturados, pero rematado en
ino. Os primeiros elementos da serie, de fórmula xenérica CnH2n-2, son:
2 2 3CH CH CH C CH CH C CΗ CH
A posición do triple enlace e dos radicais indícase igual ca nos alquenos:
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 5
2 3 3 3 2CH C CH CH CH C C CH CH C CH C CH
2.3- Hidrocarburos cíclicos
Ciclos non aromáticos
Son cadeas cíclicas de alcanos, alquenos ou alquinos. Ó existir enlace entre os átomos de carbono terminais,
pérdense dous hidróxenos respecto do mesmo composto non cíclico. Así, o hexano ten de fórmula C6H14, pero o
ciclo-hexano é C6H12. Noméanse igual cós hidrocarburos lineais, pero antepoñendo o prefixo ciclo-.
Hidrocarburos aromáticos
Son os derivados do benceno (C6H6). Como regra xeral dicir que reciben o nome de areno os derivados do
benceno, e os seus radicais son arilo.
Os substituinte dun anel bencénico denomínanse coma radicais antepoñéndoos á palabra benceno:
O prefixo sec- indica que o carbono enlazado ó benceno é un carbono secundario.
Cando hai dous substituintes, a súa posición relativa pódese indicar cos números 1,2-; 1,3-; ou 1,4-; ou
empregando os prefixos o (orto), m (meta), ou p (para):
2-Buteno 1,3-Butadieno 2-metil propeno 1-buteno
Etino (ou Acetileno) Propino Butino
1-Butino 2-Butino 1,4-Pentadiino
CH2CH3 CH3CHCH2CH3 CH=CH3
Etilbenceno sec-butilbenceno vinilbenceno benceno
CH2CH3 CH3
CH2CH3
CH2CH2CH3
CH3
CH3 1-etil-2-metilbenceno 1-etil-3-propilbenceno 1,4-dimetilbenceno 1-etil-3-(2-metil-3-butenil)
(o-etilmetilbenceno) (m-etilpropilbenceno) (p-dimetilbenceno) benceno
CH2CH3
CH2
CH3CHCH=CH2
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 13
Se hai máis de dous substituintes, procúrase que teñan os números máis baixos posible
Nomes comúns dalgúns arenos:
Naftaleno Naftaleno Antraceno
Nos policiclos hai posicións equivalentes. Así, no naftaleno, as posicións 1, 4, 5 e 8 son equivalentes e
denomínanse posicións α (un substituínte que entre nunha delas formará un α–[substituinte]benceno). Tamén
son equivalentes as posicións 2, 3, 6 e 7, que se denominan posicións β.
2.4- Alcois, fenois e éteres
Un alcol pódese considerar derivado da auga na que no canto de un H hai un radical alquilo, alquenilo ou
alquinilo, que representamos xenericamente por R; se o substituinte é un radical fenilo (ou arilo en xeral, representado
por A), temos un fenol. Teremos un éter ó substituír os dous H do auga por radicais orgánicos. En resumo:
HOH ROH AOH ROR’ ROA AOA’
Auga alcol fenol éteres
Os alcois noméanse de dúas posibles maneiras válidas:
a) engadindo a terminación ol ó nome do hidrocarburo de referencia.
CH3CH2CH3 CH3CH2CH3OH
Propano propano + ol = Propanol
a) citando primeiro a función (alcol) e logo o radical, coma se fose un adxectivo.
CH3CH2CH2 CH3CH2CH3OH
Radical propilo alcol propílico
Exemplos:
CH3OH CH3CH2OH CH3CH2CH2OH CH3CHOHCH3 6 5 4 3 2 1
3 2 2 2CH CH CH CH CH CH OH
Metanol etanol 1-propanol 2-propanol 3-hexen-1-ol Alcol metílico alcol etílico alcol propílico alcol isopropílico alcol 3-hexenílico
Un alcol do que se falará en prácticas é o glicrol (glicerina), 1,2,3-propanotriol: CH2OHCHOHCH2OH
CH2CH3 CH3
CH2CH2CH3
2-etil-1-metil-4-propilbenceno
CH3 CH3 CH3
CH3
CH3
CH3
CH3 Tolueno o-xileno m-xileno p-xileno (metilbenceno) (o-dimetilbenceno)
CH
CH
CH
CH
CH CH
CH CH C
C 1 2
3 4 5
6
7 8
α α
α α
β
β β
β
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 14
Os fenois orixínanse por substitución de H no anel bencénico e noméanse coma os alcois:
Fenol 1,2-dihidrixibenceno 1,3-dihidrixibenceno 1,4-dihidrixibenceno
(Pirocatecol) (Resorcinol) (Hidroquinona)
Igual que para os alcois, nos éteres hai tamén dúas maneiras de nomear:
Nomenclatur substitutiva Nomenclatura radicofuncional Exemplo
Metoxietano Etil metil éter CH3OCH2CH3
Etoxietileno Etil vinil éter CH2=CHOCH2CH3
Propoxietileno Propil vinil éter CH2=CHOCH2CH2CH3
Metoxibenceno Fenil metil éter CH3OC6H5
1-isopropoxi-2-metilpropano Isobutil isopropil éter CH3CHOCH2CHCH3
2.5- Aldehidos e cetonas
Ámbalas dúas familias de compostos teñen en común a existencia na súa estrutura dun dobre enlace carbono-
osíxeno (grupo carbonilo). No caso dos aldehidos o grupo carbonilo está ó remate da cadea.
Aldehidos: Cetonas:
Os aldehídos (alcois deshidroxenados) noméanse igual cós alcois cambiando a terminación ol por al:
As cetonas, igual que os éteres, hai dúas maneiras de as nomear:
Nomenclatura substitutiva Nomenclatura radicofuncional Exemplo
Propanona Dimetil cetona CH3COCH3 (acetona)
Butanona Etil metil cetona CH3COCH2CH3
2-pentanona Metil propil cetona CH3COCH2CH2CH3
3-buten-2-ona Metil vinil cetona CH3COCH=CH2
Cando a función cetona non é a prioritaria, emprégase o prefixo oxo– para designa-lo grupo CO:
CH3–CO–CH2–CH2–COOH : ácido 4-oxopentanoico
OHC–CH2–CO–CH2–CHO: 3-oxo pentanodial
CH3CHO CH3CH2CHO CH2=CHCHO C6H5CH=CHCHO OHCCHO
Metanal Etanal Propanal Propenal 3-fenilpropenal etanodial (Formaldehído) (Acetaldehído) (Propanaldehído) (Acroleína)
OH OH OH
OH
OH
OH
OH
1,2-bencenodiol 1,3-bencenodiol
1,4- bencenodiol
p-difenol
CH3 CH3
RCH O
=
RCR’
O=
HCH O
=
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 15
2.6- Ácidos orgánicos e derivados Os ácidos orgánicos (ácidos carboxílicos) teñen na súa constitución o grupo carboxilo: .
Das reaccións co grupo OH saen os derivados que imos referir aquí: ésteres e anhídridos.
Os ácidos carboxílicos noméanse empregando a terminación oico ou ico, que se achega ó nome do
hidrocarburo de referencia:
CH3CH2CH3 Propano CH3CH2COOH Ácido propanoico
Exemplo Nome sistemático Nome común
HCOOH Ácido Metanoico Ácido fórmico
CH3COOH Ácido Etanoico Ácido acético
CH2=CHCOOH Ácido Propenoico Ácido acrílico
CH3CH=CHCOOH Ácido 2-butenoico
HOOCCOOH Ácido Etanodioico Ácido oxálico
Ácido bencenocarboxílico Ácido benzoico
Outro sistema de nomear consiste en supo-la molécula formada polo grupo carboxilo e u resto carbonaado.
Emprégase en poliácidos e ciclos.
Sales:
Os anións dos ácidos carboxílicos noméanse igual ca na Química Inorgánica, cambiando a terminación ico por
ato: ácido acético ión acetato acetato de sodio
CH3COOH (AcOH) CH3COO (AcO
) CH3COONa (AcONa)
Ésteres:
A diferenza entre un sal e un éster está na natureza do enlace ONa do exemplo, que é fundamentalmente
iónico, e o OCH3 (tamén do exemplo), que é maiormente covalente. Noméanse do mesmo xeito:
Exemplo Nome sistemático
HCOOCH3 Metanoato de metilo (ou formiato de metilo)
CH3COOCH2CH3 Etanoato de etilo (ou acetato de etilo)
CH2=CHCH2COOCH(CH3)2 3-butenoato de isopropilo
Benzoato de etilo
Propanoato de fenilo
O=
COH
O=
RCOH RCOOH
O=
RCOR’ RCOOH O
=
RCOCR’
O=
Ácidos carboxílicos ésteres anhidridos
COOH
O=
RCOH
O=
RCO
Na+
O=
RCOCH3
Ácido carboxílico Sal de ácido carboxílico éster
COOCH2CH3
OOCCH2CH3
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 16
Anhídridos de ácido:
Os anhídridos proceden da condensación de dous ácidos carboxílicos por perda dunha molécula de auga entre
dous grupos carboxilo. Noméanse coma o/os ácidos de procedencia antepoñendo “anhídrido”.
CH3COOH + CH3COOH
Ácido acético
(CH3CO)2O
anhídrido acético
CH3CH2COOH + CH3CH2COOH
Ácido propiónico
(CH3 CH2CO)2º
anhídrido propiónico
CH2COOH
CH2COOH
Ácido succínico
CH2CO
CH2CO
anhídrido succínico
CH3COOH + CH3CH2COOH
Ác. Acético ác. propiónico
CH3CH2CO
CH3CO
anhídrido acético-propiónico
2.7- Funcións nitroxenadas: aminas, sales de amonio, amidas.
As aminas e os seus sales pódense considerar derivados do amoníaco, de aí que a nomenclatura sexa similar:
Amina Sal de amonio
NH3 amoníaco NH4+Cl
Cloruro de amonio
CH3NH2 metilamina CH3NH3 Cl Cloruro de metilamonio
CH3NH2CH3 dimetilamina (CH3)2NH2 Cl Cloruro de dimetilamonio
Hai tres tipos de aminas: primarias, secundarias e terciarias, segundo o número de hidróxenos substituídos:
Aminas primarias Aminas secundarias Aminas terciarias
C6H5NH2
Fenilamina (anilina)
(C6H5)2NH
difenilamina
(C6H5)3N
trifenilamina
CH3CH2CH2NH2
propilamina
CH3CH2CH2NHCH3
N-metilpropilamina*
CH3CH2CH2NCH3
N-etil-N-metil-propilamina
CH2=CH2NH2
vinilamina
CH2=CH2NHCH(CH3)2
N-isopropilvinilamina
CH2=CH2N(CH3)2
N,N-dimetilvinilamina
* Nas aminas secundarias e terciarias cóllese o radical máis complexo coma base e o resto de radicais noméanse
coma substituíntes sobre do nitróxeno.
As amidas son compostos que se caracterizan pola existencia dun enlace entre un nitróxeno e o carbono dun
grupo carbonilo (CO). Se hai dous distes enlaces a amida será secundaria, e se hai tres, terciaria.
CH3CONH2 C6H5CONH2 C6H5CONHCH3 CH3CONHC6H5 CH3CONHCOCH3
acetamida benzamida N-metilbenzamida N-fenilacetamida diacetamida
H2O
H2O
O
H2O
O H2O
+
+
CH3 O
=
RCOH
O=
RCONH2
O=
RCONHCH3
O=
RCONHCR
O=
Ácido amidas primarias amidas secundarias
O=
RCONCR
O=
R
Prácticas de Química
Formulación e Nomenclatura
Formulación 17
EXERCICIOS PRÁCTICOS
Nomea-los compostos: Formla-los compostos:
CH3CH2CHCH2Cl 3,5-dimetilheptano
HCCH propilamina
CH2=CHCHOHCH3 2-penteno
benceno
CH3CH2O
Na+ 2,4-hexadiinal
CH3CH=CHCH2COCH3 ciclohexano
CH3CH2CH2NH2 m-etilfenol
2-buten-1-ol
CH2=CHCH2CHClCH3 1,3-pentadieno
2-metiloctanato de etilo
(CH3)3COH 2-propanol
C6H5COOC6H5 alcohol isopropílico
CH3COOH 2-ciclopectil-3-heptenodial
C6H5CH2C6H5 acetona
HOOCCOOH ácido oxálico
CH3CHCOOH 3-nonen-1-ino
naftaleno
CH3CHCH2COOH 7-cloro-3-heptanona
CH3COCH2CH3 N,N-dietilpentanamida
H2C=CH2 vinilbenceno
CH2OH CH2OH ácido 2-aminopropanoico
NH2
CH3
OH
COOH CH3O
NH2
NH
CH3