Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza Plana: Oka ibaiaren ... · Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza...

I. DOK.: DIAGNOSTIKOAGernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza Plana: Oka ibaiaren ingurunea (Txaporta – Errenteria)

INFORMAZIO DOKUMENTUA

1. DOKUMENTUA: DIAGNOSTIKOA

Paisaiaren eta paisaia-dinamiken azterketa

Aholkularitza-enpresa:

Sustatzailea:

2015ko ABENDUA

Diru-laguntza eman duen erakundea:

EUSKO JAURLARITZA Ingurumena eta Lurralde Politika Saila[2015eko urriaren 28an argitaratua]

Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza Plana:Oka ibaiaren ingurunea (Txaporta – Errenteria)


PAISAIA, faktore naturalen edota giza-faktoreen elkarreragin eta ekintzaren emaitza gisa hautematen dugun lurraldearen edozein parte bezala hartuta, leku horren ondare natural eta kulturalaren funtsezko osagarri bat da; horrek bertako herritarren eta bisitatzen duten pertsonen ongizatea sustatzen du, baita identitatea finkatu ere.

2


ENKOADRAKETA GEOGRAFIKOA ………………... 4

PAISAIAREN BILAKAERA ………………………..... 5Aldaketak denboran zehar ……………………………. 6Paisaiaren aldaketaren sintesia …………………….... 9

PAISAIAREN AZTERKETA ……………………..… 10Paisaiaren dimentsioak ………………………..…... 11Dimentsio naturala ……………………………………. 12Giza dimentsioa …………………………………..…... 14Pertzepzio-dimentsioa .……………………..………... 15

Gaurko paisaiaren karakterizazioa ………………. 18Mugapen kartografikoa ………………………….….... 19Paisaiaren unitateak ……………………….…….…… 21Paisaia-baliabideak ……………………..….…….…. 22Paisaia-gatazkak ……….………………….……….… 27

PAISAIA-DINAMIKAK …………………………….… 33Aldaketa joerak ………………………………………. 34Hiriguneak ……………………………...…………….. 35Landa eremuak ………………………….…………… 36

AMIA ANALISIA .................................................... 37Ahultasunak ........................................................... 38Mehatxuak ............................................................. 38Indarrak ................................................................. 38Aukerak ................................................................. 38

ETORKIZUNEAN… ………………………….…….. 39Paisaia-kalitatezko helburuen hasierako proposamena ………………………………….…….. 40

AURKIBIDEA

3


ENKOADRAKETA GEOGRAFIKOA

PAISAIAREN EKINTZA PLANA (PEP)

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuaren azalera: 13,19 ha

1. MAPA: PAISAIAREN EKINTZA PLANAREN EREMUA. EGOERA ETA KOKAPENA

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua Babestutako Espazio Natural baten barruan dago: Urdaibaiko Biosferaren Erreserba.

4

Eremu geografikoa: OKA IBAIAREN INGURUA TXAPORTA ETA ERRENTERIAREN ARTEAN.Gernika-Lumo udal mugarteko ekialdeko muga.

Lurralde historikoa: BIZKAIA

Eskualdea: URDAIBAI

Udalerria: GERNIKA-LUMO


ALDAKETAK DENBORAN ZEHAR

PAISAIAREN ALDAKETAREN SINTESIA

PAISAIAREN BILAKAERA

Paisaia denboran zehar aldatzen da, faktore natural edota antropikoak direla eta.

Nola zen iraganean Oka ibaiaren paisaia Gernika-Lumotik igarotzen zen zatian? Zeintzuk izan dira aldaketarik nabarmenenak? eta denboran zehar mantendu diren elementu edo ezaugarriak?

5

GERNIKA- LUMO_Ortoargazkia2014 GERNIKA- LUMO_hegaldi fotogrametrikoa_ekaina 1957


ALDAKETAK DENBORAN ZEHAR


Gernikako ibarra Urdaibaiko ibai-ibilgu nagusiaren alubioi-lautada da, Oka ibaiarena eta, bertan, hori itsasadar bihurtzen da, estuariotik sartzen diren itsasoaren mareen eraginez. Horrek trantsiziozko jatorrizko paisaia batean pentsatzera eramaten du, padura eta ibai paisaia tipikoaren artekoa.

1366an, Gernikako hiribildua sortu zen. Hiribildua Oka ibaiaren ibarraren puntu estrategiko batean dago: batetik, itsasadarretik hurbil dago, itsasoarekin konektatzeko bide naturala. Bestetik, Bermeotik Durangorako eta Bilbotik Elantxobe eta Lekeitioko portuetarako bideen gurutzean dago. Suposatzen dugu garai horretatik aurrera hasi zirela Gernika-Lumoko udalerriko ibarraren paisaiaren aldaketarik nabarmenenak.

Ordutik aurrera, Okaren erriberen eta ibarraren antropizazio maila altua izan da. Nekazaritza jarduera hedatzea, zubien eraikuntza bi erriberak lotuz eta presak ibilguan, hiribilduaren hazkundearekin eta geroko garapen industrialarekin batera. Hala, ezin dugu ahaztu pixkanaka azpiegitura linealak eta bide-azpiegiturak agertu direla.

Beraz, gaur egun, ibarraren paisaia biziki antropizatutako hiritik kanpoko inguru bat da, balio natural eta kultural handiko identitate-elementu batzuekin.

1465 (F .Hierro) 1850 (F. Hierro) 1911 Planoa

1957 Ortoargazkia 1990eko hamarkada. Aireko argazkia

2001-2002. Saihesbidearen eraikuntza 2015. 3Dn bistara

6


PAISAIAREN ALDAKETA NAGUSIAK

Aldaketa naturalak:

- Uholdeak, batez ere, itsasgora eta euri denboraldiak aldi berean gertatzen direnean; 1380tik dokumentatu dira. Horien artean, suntsitzaileenak 1590ekoak izan ziren, 1975eko ekainaren 12koak, 1977ko ekainaren 13koak eta 1983ko abuztuaren 26koak. Azkenengo hori historiako uholderik handiena izan zen.

- Baso-sutea, 1989ko abenduan: Itsasadarraren bi ertzak ukitu zituen, baita inguruko mendien hegaletako artadi kantauriar gehiena ere.

- Landare espezie inbaditzaileen hedapena erriberen ezpondetan, bideen ertzetan eta landaredi erruderaleko edo harizti-baso mistoko fase gazteko guneetan.

Aldaketa antropikoak:

- Zubiak eta presak eraikitzea

- Ibarra labakitzea, zatitzea eta laboratzea.

- Zuhaizti, belardi eta ortuen mosaikoa.

- Hiri-, egoitza- eta industria-bilbearen hazkundea.

- Azpiegiturak.

- Aldaketak Oka ibaiaren ibilguan:

Errenterian Okaren ibilgua ubideratzea

Ur-ibilgua aldatzea Gernikako saihesbidea eraikitzeko.

- Azpiegiturak: Aireko hodia ura hornitzeko, linea elektrikoa, Gernika-Lumoko saihesbidearen ingurabidea, etab.

Riada

7


ALDATU GABE MANTENTZEN DIREN PAISAIAREN EZAUGARRI EDO ELEMENTUAK

Gernika-Ajangizeko ibarrean mantentzen diren paisaiaren ezaugarri nagusiak, eta hori bereizten dutenak, Okaren ibilgua eta laborantza, belardi eta zuhaiztien mosaikoa dira, landazabal atlantikoa identifikatzen duena.

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuan eraikitako elementu batzuk ere kontserbatzen dira, lekuaren historiarekin eta baliabide naturalen aprobetxamenduarekin lotutakoak: Errenteriako zubia, presa eta desagertutako Urrengo errotaren ubidea.

8


PAISAIAREN ALDAKETAREN SINTESIA


Kontsultatutako dokumentazio iturrien arabera, Erdi Aroan jadanik Oka ibarraren paisaia antropikoa zen, eta zerikusi gutxi zeukan jatorrizko paisaia naturalarekin, non laboratutako azalera ibarraren paisaian nagusitzen hasi zen. Nekazaritza paisaia ibarraren bereizgarria izan zen XX. mendeko bigarren erdialdearen azkenengo zatira arte.

Gernika-Lumoko udalerrian XX. mendean egondako garapen industrialak tokiko herritarrek nekazaritza eta abeltzaintza jardueraren zatirik handiena uztea ekarri zuen. Horrez gain, pertsona ugari heldu ziren bertora eta etxebizitza asko eraiki behar izan ziren. Etxebizitza horietako batzuk Okaren ibarrean eraiki ziren, enpresek sustatutako instalazio industrialetatik hurbil, adibidez: Gernika Tailerren etxeak trenbideen ondoan, Gandariasen etxeak Txaportan, oraingo Eroski merkataritza-gunearen ondoan edo Sindikatuen etxeak gaur egun Gurutze Gorria denaren aurrean, besteak beste. Langileentzako etxebizitza horietako batzuek lur zati txiki bat zuten ortua lantzeko; hori lagungarria zen familia-ekonomiarentzat.

Ibarrean nekazaritzaren zati handi bat utzi ostean, zalduak bere espazioa berreskuratu du ibilgua bideratu ez den eta laborantzak mantendu diren zatietan; bertan, larre, sasi eta zuhaiztiekin batera daude eta eskualdearen barrualdeko landa-paisaiaren mosaiko berezi bat osatzen dute.

Denboraren poderioz, langileen etxebizitzetara lotutako familia-ortu txiki asko lorategi apaingarrietan bihurtu dira edo desagertu egin dira.

Gaur egun, Gernikako saihesbidea hesi fisiko bat da udalerriaren hirigunearen (egoitza- eta industria-bilbea) eta ibarraren gunearen artean; azkenengo hori urbanizatu ezin den hiriaren kanpoko espazio gisa kontserbatzen da.

Urtea Biztanleak

1400 865

1887 2.948

1897 3.337

1900 3.324

1910 3.589

1920 4.577

1930 5.185

1936 5.630

1940 3.711

1950 6.439

1960 8.089

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

1.900 1.910 1.920 1.930 1.940 1.950 1.960 1.970 1.981 1.991 2.000 2.010

Año

Nº d

e ha

bita

ntes

GERNIKA-LUMOKO HERRITARREN BILAKAERA (Datuen iturria: INE)

1936tik 1940ra bitartean, herritarren kopurua murriztu zen Gerra Zibilaren ondorioz.

1970eko datuak Arratzu, Kortezubi, Forua, Murueta y Nabarnizi dagozkie.

1991tik aurrera, datuak berriz ere Gernika-Lumoko udalerriarenak dira soilik.

1916

Gernikazarra archivoa

2015

9

Urtea

Biz

tanl

e ko

puru

a


PAISAIAREN DIMENTSIOAK

DIMENTSIO NATURALAGIZA DIMENTSIOAPERTZEPZIO-DIMENTSIOA

GAURKO PAISAIAREN KARAKTERIZAZIOA

MUGAPEN KARTOGRAFIKOAPAISAIAREN UNITATEAKPAISAIA-BALIABIDEAK.PAISAIA-GATAZKAK

PAISAIAREN AZTERKETA

Leku baten faktore naturalek eta giza faktoreek bertako paisaiak irudi berezi bat izatea eragiten dute, identifikagarria izatea eta, batzuetan, paregabea ere bai.

10


PAISAIAREN DIMENTSIOAK


Atal honetan, PAISAIAREN ANTOLAKUNTZA zehazten da, bere egitura formalean eta lurzoruaren estalduran. Hala, Okaren ibarreko, Gernika-Lumo eta Ajangiz udalerrien artean, paisaiaren konfigurazioan eragina duten alderdi naturalak eta giza-alderdiak aztertzen dira.

Azterketa inguru fisikoaren aldagai edo ezaugarri bereizgarrietan oinarritzen da, adibidez, erliebea, hidrologia, geomorfologia, maldak, iragazkortasuna, akuiferoen ahultasuna, uholdegarritasuna, lurzoru mota, landaredia eta igarobide ekologikoak, baita lurzoruaren oraingo erabilerak eta horien antolaketa eta arauketa ere.

11


DIMENTSIO NATURALA

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua Oka ibaiaren alubioi-lautadaren eta itsasertzerako trantsizioaren gune bati dagokio, altitudeko 25 metroen azpiko kota batean. Gaur egun, itsasaldien eraginak ez du Gernikako presa gainditzen; hala, nabarmena da erriberako landarediaren aldaketa puntu horretatik aurrera.

Inguruko mendiek harana mugatzen dute eta ez dira oso altuak (75 eta 300 metro bitartekoak); hala ere, horietako batzuetan maldak handiak dira (Kosnoaga, Foruko Atxa…).Iragazkortasun ertaineko gune bat da porositateagatik eta oso ahula akuiferoen kutsadurarekiko.

Lurzorua, ibai edota itsas jatorriko alubioi-biltegien gainean garatutakoa, sakona da eta aberatsa gatzetan (ibaiko eutrikoa). Lurzoru hauek gaitasun handia dute laborantzarako (ortuak eta belardiak), baina uholdeen arriskua dute.

Dokumentazio iturriak

GeoEuskadi (a)

EAEko ingurumen-kartografia sistema (b,c,d,e,f)

1 MAPA: PAISAIAREN EGITURAKETA FORMALA

a) ERLIEBEA - HIDROLOGIA b) GEOMORFOLOGIA

d) MALDA e) IRAGAZKORTASUNA f) AKUIFEROEN URRATZE- ARRISKUA

c) LITOLOGIA

12

Alubiarra

Alubioi-terraza

Sistemarik gabea

01.-Azaleko metaketak

02.-Pikor larriko harroka detritikoak (Harearria)

03.- Pikor larriko harroka detritikoak (Limofita)

08.-Txandakako detritikoak

11.-Kareharri ezpuruak eta kalkarenitak

15. Ofitak

12.-Kareharriak

13.-Arroka bolkaniko piroklastikoak

14.-Arroka bolkanikoak koladatan

16. Igeltsuzko buztinak eta bestelako gatzak

1. %0 eta %3 bitarteko malda






7. %50 eta %100 bitarteko lana

Ibilgua

Itsasadarra

1. Altua pitzaduragatik

2. Ertaina pitzaduragatik

3. Baxua pitzaduragatik

4. Altua porositateagatik

5. Ertaina porositateagatik

6. Baxua porositateagatik

7. Iragazgaitza

Itsasadarra

3. Zaurkotasun ertaina

2. Zaurkotasun txikia

1. Zaurkotasun oso txikia

4. Zaurkotasun handia

5. Zaurkotasun oso handia

Ibilgua

Itsasadarra


Paisaiaren biotari dagokionez, aurreko ezaugarriak kontuan hartuta, klima epel ozeanikoarekin batera, gune horretan paduraren berezko landaredia espero zitekeen, ur-gora, mareen eragina murrizten den heinean, haltzadi kantauriarrari uzten dio pasu, ibilgua eta harizti-baso misto atlantikoko basoen ondoan, erriberatik aldentzen den heinean.

Guneko oraingo landaredia giro hezeko landare-unitatez osatuta dago, zalduz (haltzadi kantauriarra) eta harizti-baso mistoko fase gazteaz saihesbidea eraiki ostean berriz landatutako guneetan; hori guztia, laborantza, belardi eta makalen landaketa txiki batekin. Horrez gain, begi bistako erabilerarik gabeko guneak ere badaude (sastrakadia, landaredi erruderala eta landaredik gabeko guneak ere).

Bestalde, Okaren ibilgua Urdaibaiko ibai-sarearen ibilgu nagusia da, eta bere erriberekin eta uholde-lautadarekin batera, EAEko Korridore Ekologikoen Sarean integratzen da, konektatzeko interesgarria delako, ibai-igarobide eta indargetze gune gisa, R7 igarobidean. Horrek Erkidegoko Leku Garrantzitsuak (ELG) lotzen ditu, Urkiola ELG eta Urdaibaiko artadiak ELG.

Landaredi potentziala j) CORRIDORE EKOLOGIKOEN SAREA

g) LURRAK ETA ETABILERA GAITASUNA


GeoEuskadi (h,i, j)

EAEko ingurumen-kartografia sistema (g)

h) UHOLDEGARRITASUNA

Harizti azidofiloa eta atlantiar harizti- baso mistoa.Haltzadi kantauriarra Artadi kantauriarra Padura- landaredia

Babesturiko guneetan kaltea errepikatze-denbora hauetarako:

10 urte

100 eta 500 urte

13

LEGENDA

Vegetación 2007

1 MAPA: PAISAIAREN EGITURAKETA FORMALA

LEGENDA

i) LANDAREDIA

Hareasola, erabilera-gaitasun oso txikiarekin.

Kanbisol kromikoa, erabilera-gaitasun handiarekin.

Kanbisol kromikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Kanbisol kromikoa, erabilera-gaitasun oso txikiarekin.

Kanbisol kromikoa, erabilera-gaitasun oso handiarekin.

Kanbisol distrikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Kanbisol distrikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Kanbisol eutrikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Kanbisol eutrikoa, erabilera-gaitasun handiarekin

Kanbisol eutrikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin

Kanbisol eutrikoa, erabilera-gaitasun oso txikiarekin.

Kanbisol gleikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Kanbisol gleikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Kanbisol hunbikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Kanbisol hunbikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Ibilgua

Flubisol eutrikoa, erabilera-gaitasun handiarekin.

Flubisol eutrikoa, erabilera-gaitasun oso handiarekin.

Lubisol kromikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Lubisol kromikoa, erabilera-gaitasun handiarekin.

Lubisol kromikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Lubisol kromikoa, erabilera-gaitasun oso txikiarekin.

Erregosol eutrikoa, erabilera-gaitasun txikiarekin.

Erregosol eutrikoa, erabilera-gaitasun ertainarekin.

Lurzorurik gabe

PEP-ko eremua

Oka ibaia

Haltzadi kantauriarra

Aurreko fasearen fase gaztea edo fase anderatua

Baratza eta fruitarbola sailak

1:25000 mapatik kanpo

Hiri parkeak eta lorategiak

Baso- sartzeak (Populus sp)

Belardiak eta atlantiar laborantza

Belardi-ihidiak eta zingirak eta urak hartzen dituen sakonguneak

Estaldura altuko landaredi erruderal-nitrofiloa

Landaredirik gabeko zonak5

LEGENDA

Indargetze- eremuak

Lotura eremuak

Lotura korridoreak

Lotzeko eremu guneak


GIZA DIMENTSIOA

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua Gernika-Lumoko udalerriko urbanizagarria ez den lurzoruan dago, Oka ibaiaren ezkerreko ertzean eta Gernika-Lumoko saihesbideak mugatuta; hori Beko Ibarra enpresa parkearen hesi fisikoa da.

Urbanizagarria ez den lurzoruan erabilerak Urdaibaiko Biosferaren Erreserba Kudeatzeko eta Erabiltzeko Plan Gidariaren xedapenen arabera antolatu eta arautzen dira.Kudeatzeko eta Erabiltzeko Plan Gidarian, eremuaren lursailak kategoria hauetan sailkatzen dira:

P4: Babes arloa (ibaiertzak)A1: Nekazaritza intereseko arloa (ibarraren gunea)

Balio naturalak eta lurzoruaren aprobetxamendu iraunkorra indartzeko eta mantentzeko arloak dira, mendi-ibiltaritza bezalako aisialdirako jarduerekin bateragarriak direnak baimenik behar ez dutenak.

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuko lurzoruaren erabileren mapan, lurzoruaren erabilera hauen mosaiko bat ikus dezakegu.

2. MAPA: LURZORUAREN ESTALDURA

b) URDAIBAIKO BIOSFERA ERRESERBAREN ERABILERA ETA KUDEAKETA PLAN ZUZENTZAILEA

a) GERNIKA-LUMOKO HAPOa c) LURZORUAREN ERABILERAK


GeoEuskadi (a)

PRUG-RBU (b)

Berezko elaborazioa (c)

14

Saihesbide azpiko pasabidea

Linea elektrikoa eta gas- hoditeria

LEGENDA

PEP-ko eremua

Oinezkoen bidea

Harizti-baso mistoetako hostozabalen landaketa

Makaldia

Ibilgua

Udal- ortuak (egokitzapen lanetan)

Saihesbidearen ezponda

Ortuak eta beste lur-laborantza batzuk

Erabilera gabea


PERTZEPZIO-DIMENTSIOA

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua ibai eremuko nekazaritza eta basozaintzako arroan dago, Gernika-Lumoko erdiguneko industria- eta hiri-erabilerak gailentzen diren arroaren aldamenean; paisaia-kalitate handia duela jotzen da Urdaibaiko ibai-sarearen eta landazabal kantauriarraren balio ekologiko eta naturalistikoa dela-eta. Hala, ahultasun ertaina-altua duela jotzen da, inguruaren eragin antropiko altuagatik.

Irisgarritasun bisuala, eremutik bertotik edota horretarantz, funtsean inguruko puntu altuekin lotutako faktorea da (ikusgarritasun intrintsekoa), eta saihesbidea eta oinezkoentzako bidea (eskuratutako ikusgarritasuna).

Bestalde, eremuan zehar malda murriztuko oinezkoentzako bide bat egoteak Paisaiaren Ekintza Planaren eremuari harreman funtzional handia ematen dio eskualdearekiko oinezkoentzako eta bizikletentzako konektibitatean.

3. MAPA: PAISAIA IKUSTERATZEA

Dokumentazio iturriakUrdaibaiko Biosferaren Erreserbaren paisaia-pronostikoa eta diagnostikoa. Orbange Ormaetxea eta besteak. EHU/UPV. Iraunkortasuneko Foruma (2008). (a, b, c, d).Berezko elaborazioa (e).

b) KALITATE BISUALAa) ARRO BISUALA c) AHULTASUN BISUALA

d) ERAGIN ANTROPOLOGIKOA e) IRISGARRITASUN BISUALA ETA FUNTZIONALA

15

Argana

Burgoa

Kosnoaga

Lumo

Foruko Atxa

Ereñozar

Oiz

Ajangiz


LUMOTIK BISTAK

AJANGIZETIK BISTAK

LUMO ETA KOSNOAGARANTZ BISTAK

BURGOA ETA AJANGIZ ALDERANTZ BISTAK

BURGOATIK BISTAK

FORUAKO HAITZETARA BISTAK

16

OIZ MENDIRANTZ BISTAK

EREÑOZARRERANTZ BISTAK


SAIHESBIDETIK BISTAK

OINEZKOENTZAKO BIDETIK BISTAK

17


GAURKO PAISAIAREN KARAKTERIZAZIOA


Ikusten dugun paisaia aurreko belaunaldiek egin zuten eta oraingo belaunaldiak, gureak, egiten duen lurraldearen erabileraren emaitza da. Beraz, paisaia kulturala da eta horretan bizitzeko moduak, ohiturak, gertaera historikoak eta naturarekiko harremana islatzen dira, besteak beste. Paisaian islatutako adierazpen kultural horiek guztiak gure ondare natural eta kultural ukigarri edo ukiezinaren parte dira.

Atal honetan, oraingo paisaia bereiziko da, PAISAIAREN UNITATE desberdinak identifikatuz, horren BALIABIDEAK eta paisaia-GATAZKAK.

18


MUGAPEN KARTOGRAFIKOA

Okaren ibarrean, Gernika-Lumoko eta Ajangizeko udalerrietatik igarotzean, nagusiki, paisaiaren 4 patroi desberdintzen dira: hiri-egoitzakoa, hiri-industriala, landakoa (biztanleria nukleo txikiak eta baserriak, nekazaritzakoa, basogintzakoa, sasiak, palaxu, landaredi basoak, harizti-baso mistoa, artadia…) eta urarekin lotutakoa (Oka ibaia eta horren errekastoak). Paisaiaren Ekintza Planaren eremuan patroi horietako bi identifikatzen dira: landakoa eta urarekin lotutakoa.

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuan identifikatutako patroi edo paisaia mota hauek gune edo eremu hauek hartzen dituzte:

- Landako patroia:Nekazaritza guneak: ortuak, beste laborantza

batzuk (artasoroa) eta palaxuak, zuhaiztiekin, sasiekin eta landaredi erruderaleko guneekin tartekatua.

Basogintzako guneak: Harizti-baso mistoko espezieekin berriz landatutako azalerak, Populus sp landaketa.

Oinezkoentzako bidea.

- Urarekin lotutako patroia:Oka ibaiaren erriberak eta ibilgua (galeria-

basoa).

4. MAPA: PAISAIAREN PATROIAK ETA MUGAK


Berezko elaborazioa

PAISAIAREN PATROIAK IBARREANPAISAIAREN PATROIAK PAISAIAREN EKINTZA PLANAREN (PEP) EREMUAN

19

Okaren ibilgua eta erribera


HIRI-PAISAIA: INDUSTRIA-PAISAIA LEHEN PLANOAN ETA BIZITEGI-GUNEA ATZEAN

LANDA PAISAIA

URAREKIN LOTURA DUEN PAISAIA

20


PAISAIAREN UNITATEAK

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua azterlan honen ondorioetarako “UP-01. OKAREN IBARRA” izendatutako Paisaiaren Unitatean sartzen da.

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuaren ezaugarriak:

Hedadura guztira: 13,19 ha

Mugapena: Iparraldean Errenteriako zubiahegoaldean Txaportako zubiaekialdean ibaiaren ibilgua Mendebaldean Gernikakosaihesbidea eta Bekoibarraenpresa-parkea.

Paisaiaren patroiak eta azalerak:

-Urarekin lotutakoa: Oka ibaia (ibilgua eta erriberak). (% 23 gutxi gorabehera).

-Landakoa (% 77 gutxi gorabehera):

Nekazaritzakoa: Ortuak eta beste laborantza batzuk, palaxuak, zuhaiztiak, sasiak eta landaredi erruderaleko guneak. (% 45 gutxi gorabehera).

Basogintzakoa: landaredi hostotsuak (harizti-baso mistoa, Populus sp. landareko zuhaiztia, saihesbidearen ezponda) eta sasia. (% 24 gutxi gorabehera).

Oinezkoentzako bidea (% 8 gutxi gorabehera).

PU-UL: Paisaiaren Unitatea-Urari lotua

01: Oka ibaia

02: Berrokondo errekastoa

03: Artxube errekastoa

04: Gola ibaia

05: Etxandi errekastoa

PU-LG: Paisaiaren unitatea -Landatarra

01: Gernika-Lumoko ibarra

02: Ajangizeko ibarra

03: Lumo-Kosnoagako hegalak

04: Arana

PU-HI: Paisaiaren unitatea –hiritarra-industriala

01: Beko Ibarrako enpresa-parkea (Gernika-Lumo)

02: Kanpantxuko industria-gunea (Ajangiz)

UP-HB: Paisaiaren unitatea –hiritarra-bizitzekoa

01: Gernika eta Lumoko elizatea

02: Errenteria

21

5. MAPA: PAISAIAREN UNITATEAK


PAISAIA-BALIABIDEAK

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuko elementu lineal edo zehatzak identifikatu eta bereizi dira, horien balio bisual, ekologiko, kultural, historiko, etnografiko edota sozialagatik aipagarriak direnak.

6. MAPA: PAISAIA-BALIABIDEAK

INTERES NATURALISTIKOKO BALIABIDEAK

INTERES KULTURALEKO BALIABIDEAK

INTERES BISUALEKO BALIABIDEAK

INTERES EKONOMIKO ETA SOZIALEKO BALIABIDEAK

Urdaibaiko ibai-sarea (ibaiertzeko basoa, Emari Ekologikoen Erregimena)

Bertako espezieen sail landatuak (hariztia-baso mistoa), makaldia, landazabal atlantikoa

Errenteriako zubia, Urrengoko errota desagertuaren kanal zaharra, Gernikako urtegia, Txaportako zubia

Inguruneko goialdeak (Kosnoagako tontorra, Lumo, Mendieta eta Arganako guneak…)

Baratze eta labore partikularrak

Baratze ekologiko ludiko-didaktikoak

Barne-konektibitateko oinezkoen bidea, eta eskualdeko oinezkoen eta bizikleten sarearekiko konexioa

Done Jakue Bidea

Bidegorriak amaituta

GR bideak (GR 38 , GR 98 eta GR 123-E9)

PR bideak (PR-BI 173 eta PR-BI 181)

Saihesbideko pasealekua

22

IKURRAK


INTERES NATURALISTIKOKO BALIABIDEAK

Oka ibaia eta horren erriberak (galeria-basoa)

Oka ibaia Urdaibaiko ibai-sarearen ibilgu nagusia da, Kontserbazio Bereziko Gune gisa sailkatuta ES2130006 Kodearekin; hala, Europako intereseko espazio naturalen Natura 2000 Sarean dago.

Igarobide ekologiko baliotsu bat da espezie iktikoen, herpetofaunaren, hegaztien eta ugaztun txikien iragazkortasunerako.

Zaldua

Erkidegoko intereseko habitata, biodibertsitate handia hartzen duena.

Landazabal atlantikoa

Eremu ozeanikoko nekazaritza-basozaintzako ekosistema berezia, Urdaibaiko landa paisaiaren bereizgarria.

Landare hostotsu autoktonoen landaketak

Harizti-baso misto atlantikoaren zuhaitz eta zuhaizka espezie bereizgarriak.

Makal-zuhaiztia

Espezie hostotsu honen landaketa txiki monoespezifikoa.

23


INTERES KULTURALEKO BALIABIDEAK

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua, hedadura murriztua izan arren, udalerriko ondare arkitektoniko, historiko eta etnografikoaren mugarri aipagarriekin lotuta dago.

Errenteriako zubia

Gernikako itsasadarraren ibai-ibilbidearekin eta burdinaren merkataritzarekin lotutako zubia.1937ko apirileko Gernikako bonbardaketak ez zuen zubia ukitu.

Urrengo errota zaharraren ubidea (Errenteria)

Desagertutako Urrengo marea-errotaren ubidea, Errenteriako zubitik hurbil. Gaur egun, ezkutatuta dago begetazioagatik.

Gernikako Presa

Desagertutako Urrengo errotaren presa. Horren ondoan, harrizko barandak zituen hormigoizko zubi zahar baten harlangaitzezko harrizko zutabeak kontserbatzen dira (1983ko uholdeak suntsitutakoa). Zubi horrek Ajangiz eta bertoko auzoak zuzenean konektatzen zituen Gernikako eguneroko azokarekin. Horrez gain, bertan esnea saltzen zitzaien auzokoei.

Txaportako zubia

Konexioko puntu giltzarria Gernika-Lumoko eta Kanpantxuko erdiguneen artean historian zehar.

Done Jakue bidea

EAEtik igarotzean Monumentu Multzoaren kategoriarekin sailkatutako ondasun kulturala.

24


INTERES BISUALEKO BALIABIDEAK

Honen bistak:

1.- Luno

2.- Kosnoaga

3.- Foruko Atxa

4.- Ereñozar

5.- Burgoa

6.- Mendieta-Ajangiz

7.- Oiz

25

1 2 3

6

4 5

7


INTERES EKONOMIKO ETA SOZIALEKO BALIABIDEAK

Nekazaritza-laborantza partikularrakSaltzeko edo familia-ekonomia osatzeko produkzioa.

Erdigunetik kanpoko udal ortuak(egokitzapen fasean)

Kontua da ortu ekologiko ludiko-didaktikoak abiaraztea; funtzio sozial horrez gain, ortuaren produkzioak hori laboratzeko aldi baterako emakida dutenen familia-ekonomia osatzen du.

Oinezkoentzako pasealekua eta konexioak eskualdeko oinezko-bizikleta sarearekin

Aisialdi osasuntsuko ariketa fisikoa egiteko azpiegitura, udalerriko sare berdeko mugikortasun iraunkorreko sarean integratuta. Aldi berean, azpiegitura mota hau berez udalerriko mendi-ibiltaritza eskaintzan integratu beharreko baliabide turistiko bat da.

26


PAISAIA-GATAZKAK7. MAPA: PAISAIA-GATAZKAK

Udalerriko hirigune nagusitik hurbil egoteaz gain, Ajangizeko jarduera industrialeko gunetik eta Gernikako saihesbidetik hurbil dago. Baina Paisaiaren Ekintza Planaren eremuko ibarreko paisaia narriatzen duten edo narriatzea eragiten duten beste ekintza eta elementu batzuk, existitzen direnak eta aurreikus daitezkeenak, hauek dira:

- Azpiegitura linealak ezartzea.

- Narriatutako guneak.

- Espezie inbaditzaileen presentzia.

- Isurketa guneak.

- Nekazaritza guneak abandonatzea.

- Muralak ez kontserbatzea.

- Pintadak.

27


AZPIEGITURA LINEALAK EZARTZEA

Drainatze obrak eta ura hornitzeko aireko hodia

Okaren ibilgua zeharkatzen duen hodia, Paisaiaren Ekintza Planaren eremuaren iparraldean hormigoizko egitura baten gainean, ibilguaren erribera batetik bestera oinez igarotzeko gune gisa erabiltzen dena.

Ibilguaren bi ertzetan, hoditeria-egiturarekin batera, drainatze-obrako beste elementu batzuk daude (kutxatila, erregistro-putzua), paisaian ez integratutakoak.

Gernikako saihesbidea

Paisaiaren Ekintza Planaren eremuaren paraleloan dagoen biztanleria nukleoko ingurabide-errepidea, Oka ibaia zeharkatzen duena ur-hodiaren alboan, hori baino pixka bat gorago.

Errepide hori eraikitzeak, ur-ibilguaren zati bat aldatzeaz gain, Paisaiaren Ekintza Planaren eremuko gune batzuetan lurrak biziki mugitzea ekarri zuen. Horietako batzuetan, geroago ingurumen-berreskurapena burutu zen. Hala ere, beste batzuk erabilerarik gabeko orube gisa mantendu ziren eta, horren ondorioz, kalitate baxuko paisaia agertu zen.

Aireko linea elektrikoa

Saihesbidearen ondoko oinezkoentzako bidearen aireko linea paraleloa.

Gas-eroapena

Gaseko lurpeko linea, oinezkoentzako bidearen paraleloa, lokalizazioko mugarri bertikalekin.

28


NARRIATUTAKO GUNEAK

- Ibaiaren bideratutako tartea Errenteriako hirigunean

Ibilgurako hustubide-puntuekin eta lursailaren lur-jotze arazoekin ibaiertzetan.

- Begetaziorik gabeko erriberako tarteak

Galeria-basoko begetazio bereizgarririk gabeko erriberako tarteak aurkitzen dira, ur-ibilgua aldatu zen gunean eta iparralderantz ere, mareen eragineko guneetan.

- Begetazio erruderaleko gunea

Gune honetan begetazio erruderalaren garapenak saihesbidearen eraikuntzak ukitutako gune bat estaltzen du, non begetaziorik gabeko guneren bat dagoen oraindik.

- Soilguneak landare hostotsu autoktonoen landaketaren hegoaldean.

Zurezko begetaziorik gabeko guneak daude, sastrakadiak eta Cortaderia selloane landareak inbadituta, oso eraldatzailea den flora espezie inbaditzaile bat.

- Bide-zorua egoera txarrean duten bideak

Oinezkoentzako bidean eta presarako sarbidean urez betetako tarte batzuk daude.

29


FLORAKO ESPEZIE INBADITZAILEEN PRESENTZIA

Cortaderia selloane espeziea eremuaren gune desberdinetan dago: narriatutako guneak, ingurumena berreskuratzeko berriz landatutako guneak eta oinezkoentzako bidearen ertzak.

Erriberako guneetan dagoen beste espezie inbaditzaile bat Arundo donax kana da, bertakotutako espezie aloktono gisa sailkatutakoa.

30


ISURKETA GUNEAK

- Isurketak ibilgura

Muxika-Bermeo kolektorearen gainezkabidea: behin baino gehiagotan ur beltzak isuri dira ibilgura.

Horrez gain, jatorri industrialeko beste isurketa batzuk ere dokumentatu dira, marea-gunearen ondorioz presara heltzen direnak, Amona auzoko (Muxika) tindategi baten 1992ko isurketa edo Maier enpresaren isurketaren bat bezalaxe.

- Tamaina handiko hondakinak eta hiri-hondakin solidoak

Gune horretan obrako eta etxeko tamaina handiko hondakinak uzten diren zenbait puntu aurkitu dira, oinezkoentzako bidearen ondoan. Halaber, hiri-hondakin solidoen zenbait gune aurkitu dira makaldiaren gunean eta Paisaiaren Ekintza Planaren eremuaren beste gune batzuetan.

31


NEKAZARITZAKO GUNEAK ABANDONATZEA

Azkenengo hamarkadetan, pixkanaka nekazaritza jarduera abandonatu da. Horren ondorioz, landazabal atlantikoko mosaiko-pasaia eraldatu da, gutxiago definitutako lursailak dituen beste mosaiko-pasaia baterantz.

HORMAK EZ KONTSERBATZEA

Paisaiaren Ekintza Planaren eremua eta Gernikako enpresa parkea komunikatzen dituen saihesbidearen azpiko pasabidearen hormak gai desberdinetako muralekin apaindu dira, aire zabaleko adierazpen artistiko gisa. Hala ere, horiek ez kontserbatzeak edo berrizteak lekua abandonatuta dagoela ematea eragiten du, saihesbidearen eragin bisual negatiboa handituz.

PINTADAK

Puntu desberdinetan pintada bandalikoak daude: saihesbidearen aurrealdeak, kutxatila...

32


ALDAKETA JOERAK

HIRIGUNEAK

LANDA EREMUAK

PAISAIA-DINAMIKAK

Etorkizunerako aurreikusitako edozein giza-ekintzak eragin nabarmena izan dezake paisaian.

Paisaiaren aldagaia lurraldearen plangintzan, jarduketa programetan eta obra-proiektuetan sartzea ezinbestekoa da horretan egon daitezkeen ondorioak ebaluatzeko eta nahi den emaitza lortzera zuzendutako jarduketak proiektatzeko.

Era berean, etorkizunean gerta daitezkeen prozesu naturalak aurreikusteak kontserbazio neurriak diseinatzera laguntzen du, paisaian edota horren elementuetan izango dituzten ondorio negatiboak arintzera bideratutakoak.

33


ALDAKETA JOERAK

PAISAIA-DINAMIKAK

2004tik aurrera, udalerriko biztanleria pixkanaka eta biziki hazi dela erregistratu da; 2012an egonkortu zen eta 2014tik, murrizketa txiki bat erregistratu da. Biztanleriaren hazkunde horrekin eta hirigintza hazkundearekin eta aisialdirako espazioen beharrekin batera, hasiera batean, pentsa daiteke udalerriko lurzorua ez dela gehiago okupatuko hiri-erabilerarako (egoitzakoa edota industriala).

Biztanleriaren mugimendu naturalen 2014ko datuetan oinarrituz, ez da aldaketarik erregistratu hazkunde begetatiboko tasan; hala ere, datu positiboak egon dira jaiotza-tasan, migrazioan eta atzerriko biztanleen hazkundean, eskualdearen batez bestekoaren gaineko balioekin, baita Bizkaiko eta autonomi erkidegoko batez bestekoaren gainetik ere.

Kanpoko biztanleen kopurua handitzearekin, kultura aberastu daiteke eta ohiturak partekatu, baita hiriko eta landako eremuan aldaketak egon ere.

14.500

15.000

15.500

16.000

16.500

17.000

2.000

2.001

2.002

2.003

2.004

2.005

2.006

2.007

2.008

2.009

2.010

2.011

2.012

2.013

2.014

Año

Nº d

e ha

bita

ntes

BIZTANLERIAREN GORABEHERAK. 2000-2014 ERROLDA

BIZTANLERIAREN MUGIMENDU NATURALA 2014

DATUAK: ITURRIA INE

34

Urtea

Biz

tanl

e ko

puru

a

Urtea Herria Eskualdea Bizkaia EAE

(+)%o Jaiotze tasa gordina 2014 10,39 9,52 8,43 8,84

(+)%o Kanpoko migrazio- saldoa 2014 2,67 1,44 0,29 1,64

(+)%o Hazkunde begetatibo tasa 2014 0,00 -1,24 -1,22 -0,35

(+)%o Atzerriko biztanleak 2014 9,37 6,65 5,91 6,45


HIRI-GUNEAK

PAISAIA-DINAMIKAK

Gernika-Lumo eskualdeko biztanleria nukleo nagusia da eta, azkenengo urteotan, urbanismo aurreratua jasan du, ohiko urbanismotik aldenduz. Hazkunde hori 2011tik moteldu egin da eta gaur egun hirigintza jarduera egonkor mantentzen da.

HAPOaren lurzoruaren erabileren sailkapenean eta orain arteko hirigintza hazkundean oinarrituz, ez da aurreikusten udal mugarteko hiri-bilbea nabarmen handitzea. Bestalde, saihesbideak mugatuko luke Paisaiaren Ekintza Planaren eremurako hazkundea.

35


LANDA EREMUAK

PAISAIA-DINAMIKAK

Lehen sektorea oso garrantzitsua da oraindik, bai udalerrian bai Busturialdeko eskualde osoan. Hori horrela da, besteak beste, klima egokia delako, eskualdean bertan azoka interesgarri bat dagoelako eta label desberdinak ere bai, Gernikako indaba, piperra edo txakolina bezalaxe, kontsumitzaileek baloratzen dituzten eta eskualdea identifikatzen duten produktuak.

Azkenengo urteotan, sektore honen bilakaera orokorra negatiboa izan da ustiapen txikiagoen kasuan (familiarrak eta autokontsumorako ustiapenak), sektoreko biztanleria aktiboa zahartu delako eta belaunaldi-erreleborik ez dagoelako. Aldi berean, dimentsio ekonomiko handiagoko ustiapenak areagotu dira, produkzio profesionalago batera bideratutakoak. Beraz, uste da denboran zehar landa-paisaia pixkanaka aldatuko dela.

Duela urte batzuk baratzeko hazi autoktonoak berreskuratzeko ekimen bat abiarazi zen eta emaitza onak izan zituen; identitate eta kalitatezko tokiko produktuen aldeko apustu bat izan zen. Onespen eta demanda handiko produktuak dira 0 km-ko merkatuetan (merkaturatze iraunkorra).

Bestalde, udala erdigunetik kanpoko ortuen gune bat prestatzen ari da ustiaketa ekologikorako eta funtzio ludiko-didaktikoarekin; horrek landazabal atlantikoko paisaia babestera lagunduko du, besteak beste.

36

Tierras labradas en la comarca Gernika Bermeo

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1989 1999 2009

Año

Ha Serie1

Grafikoan ikus daitekeen bezala, 1989. eta 1999. urteen bitartean, Gernika-Bermeoko eskualdean laboratutako lurren hektareak nabarmen murriztu ziren.

Gaur egun, sektore honen bilakaera orokorra apur bat negatiboa da, batez ere, ustiapen txikienen kasuan. Hau da, murrizketa hau autokontsumorako ustiapenetan eman da; izan ere, aldi berean, dimentsio handiagoko ustiapenak handitu dira, produkzio profesionalago batera bideratutakoak.

Urtea

Laboratutako lurrak Gernika- Bermeoko eskualdean


AHULTASUNAK

MEHATXUAK

INDARRAK

AUKERAK

AMIA ANALISIA

37


AMIA ANALISIA

AHULTASUNAK MEHATXUAK

- Enpresa-parkearekiko hurbiltasuna eta saihesbidea eta beste azpiegitura batzuen presentzia, ibarraren paisaia-kalitatea murrizten dutenak.- Uholdeen arriskua duen gunea.- Zaldurik eza ibilguaren tarte batzuetan.- Espezie inbaditzaileak egotea eta hedatzea.- Narriatutako guneak daude, isurketa-guneak eta paisaia narriatzen duten beste elementu batzuk ere bai.- Nekazaritza sektorearen txikitzeko joera.

- Kutsadura atmosferiko gehiago eta ibaiaren ibilgua kutsatzeko arriskua.- Ingurumen- eta ekonomia-kalteak, uholde posibleek eragindakoak.- Biodibertsitatearen galera.- Landazabal atlantikoko paisaia desagertzea.- Sartzeko erraztasuna hondakinak uzteko edo egintza bandalikoak burutzeko.- Gernika-Lumo Bizkaiko udalerri turistiko erreferente bat da, ibilbide luzekoa. Hortaz, horren erdigunetik kanpoko ingurumena eta paisaia narriatzeak negatiboki eragingo zion norako turistiko gisa.

INDARRAK AUKERAK

- Babestutako espazio natural batean dagoen eremua: Urdaibaiko Biosferaren Erreserba.- Urdaibaiko ibai-sarean integratuta, Kontserbazio Bereziko Gune gisa sailkatuta (ES2130006) eta konektore-interes berezikoa ibai-igarobide gisa.- Gernika-Lumoko nukleoa nazioarteko norako turistikoa da.- Kostaldeko Santiagoko Bidean gero eta erromes gehiago egoten dira; hala, bidea Errenteriako zubitik sartzen da udalerrian.- Zailtasun txikiko bide bat egotea (maldarik gabe) eremuan zehar.- Ortuko tokiko produktuen berezko identitatea kalitatearen ikono gisa (Gernikako piperra eta indaba).- Hazi autoktonoak berreskuratzea.- Tokiko produktuen asteko azoka finkatzea, urriko azken astelehena ospatuz interes turistikoko ekitaldi gisa.- Ibarreko lursail batzuk egokitzea erdigunetik kanpoko ortu ludiko-didaktiko gisa; hori udalak egingo du eta zenbait lursailetako titular partikularrak inplikatuko dira.- Gernikako saihesbideak udalerria urbanistikoki ibarrerantz haztea mugatzen du.

- Ingurumena eta paisaia hobetzea zehazki udalerriko eta oro har eskualdeko balio naturalak eta kulturalak berreskuratu, mantendu eta kontserbatzeko.- Urdaibaiko ibai-sarea den azpiegitura berdearen konektibitatea hobetzea, udalerritik igarotzen den tartean.- Babestutako espazio natural bat denez, hobetzeko proiektuak finantzatzeko diru-laguntzak jasotzeko erraztasun handiagoa.- Itsasadarraren pasealekua handitzea Txaportaraino, ibilbide osasuntsu gisa. Itsasadarraren oraingo pasealekua laua da eta, horregatik, egunero pertsona asko igarotzen dira hortik.- Udalerriko eta eskualdeko sare berdearen oinezko-bizikletako konektibitatea handitzea eta hobetzea. - Nekazaritza sektorearen suspertze ekonomikoa.- Biztanleak nekazaritza ekologikoaren inguruan sentsibilizatzea.- Tokiko biztanleen bertako produktuekiko interesa berreskuratzea.- Tokiko identitatea indartzea eta tokiko herritarren pertenentzia-sentimendua bultzatzea, udalerriaren balio naturalak eta kulturalak ezagutzera emanez, paisaia eta horren baliabideak ezagutzearen bidez.

38


PAISAIA-KALITATEZKO HELBURUEN HASIERAKO PROPOSAMENA

ETORKIZUNEAN…

39


PAISAIA-KALITATEZKO HELBURUEN HASIERAKO PROPOSAMENA

ETORKIZUNEAN…

40

UP-LA-01: Oka ibaia eta erriberak

Ibaiaren eremua kontserbatzea eta hobetzea

• Erriberen ekosistema eta ingurumena hobetzeko esku-hartzeak (zaldua berreskuratzea).

• Landare inbaditzaileak kentzea eta kontrolatzea.

• Ibilgura isurtzen dena kontrolatzea eta jarduketa-protokolo bat ezartzea.

• Saihesbidearen eta ur-hodiaren azpiko gunearen paisaia eta konektibitatea hobetzea, Oka ibaiaren pasabidean.

• Ibilgailuentzako ez den pasabide bat eraikitzea presaren parean, Ajangiz eta Gernika-Lumoko herritarrek erabilitako auzo-bidea berreskuratze aldera.

UP-RU-01: Gernika-Lumoko Ibarra

Landazabal atlantikoa mantentzea

• Landare inbaditzaileak kentzea eta kontrolatzea.

• Tamaina handiko isurketen edo beste hondakin batzuen guneak kentzea.

• Zurezko espezie autoktonoekin landareztatzea eta landatzea begetazio erruderaleko guneak, begetaziorik gabeko guneak eta Txaportako hostotsuen landaketako soilguneak.

• Azpiegitura segurua gaitzea oinezkoen eta bizikleten mugikortasunerako, jadanik existitzen den oinezkoentzako eta bizikletentzako udal eta eskualde sarearekin konektatutakoa.

• Udal ortu ludiko-didaktikoen funtzionamendua kudeatzea iraunkortasun irizpideekin.


Investigación y Educación Ambiental SLIngurugiro Ikerketa eta HeziketaJon Arrospide 11, 1º local 9. 48014 Bilbao

Tfno: (94) 4168020. E-mail: [email protected]

Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza Plana: Oka ibaiaren ... · Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza...

Documents

Transcript of Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza Plana: Oka ibaiaren ... · Gernika-Lumoko Paisaiaren Ekintza...