GerraosteGerraosteko ko

antzerkiaantzerkia

GERRAOSTEKO ANTZERKIAGERRAOSTEKO ANTZERKIAEuskal teatroari gutxitan eman zaio behar besteko garrantzirik. Idatzita-Euskal teatroari gutxitan eman zaio behar besteko garrantzirik. Idatzita-ko guztia ez da argitaratu, ez da taularatu edo bestela antzeztu arren ko guztia ez da argitaratu, ez da taularatu edo bestela antzeztu arren ez da inprimatu. Horregatik gaitza da gure antzerkigintzaren ikuspegiez da inprimatu. Horregatik gaitza da gure antzerkigintzaren ikuspegiosoa izatea .Antzerkigintzaren helburua ez da maiz oso literarioa izan, osoa izatea .Antzerkigintzaren helburua ez da maiz oso literarioa izan, euskaltzaldutnasunari eusteko tresna baizik.Hala eta guztiz ere eginki-euskaltzaldutnasunari eusteko tresna baizik.Hala eta guztiz ere eginki-zun garrantzitsua bete zuen teatroak hainbeste gauza debekaturik zi-zun garrantzitsua bete zuen teatroak hainbeste gauza debekaturik zi-tuen gerraoste hartan. Zinema, irratia, telebista eta egunkariak iatuen gerraoste hartan. Zinema, irratia, telebista eta egunkariak iaerdera hutsean zeuden.erdera hutsean zeuden.Garai eta toki guztietan egoera ez zen berdina izan .Garai eta toki guztietan egoera ez zen berdina izan .Hegoaldeko teatroek ibilbide desberdinak eduki Hegoaldeko teatroek ibilbide desberdinak eduki zituzten iparraldekoekin alderatuta, nahiz eta zituzten iparraldekoekin alderatuta, nahiz eta aspektu askotan nahikoa estua izan harremanaaspektu askotan nahikoa estua izan harremanaHegoaldean frankismo hasiera zegoen eta egoera Hegoaldean frankismo hasiera zegoen eta egoera larria zen.larria zen.

IPARRALDEKO TEATROAIPARRALDEKO TEATROABigarren Mundu Gerraren ondotik laster heldu zioten berriro Iparral-Bigarren Mundu Gerraren ondotik laster heldu zioten berriro Iparral-

dean antzerkigintzari.Gure Herria aldizkarian argitaratu zirendean antzerkigintzari.Gure Herria aldizkarian argitaratu ziren

gehienak.Egitura eta gai erraz samarrekin zeuden eginak. Egile guz-gehienak.Egitura eta gai erraz samarrekin zeuden eginak. Egile guz-

tien arean bi bereiziko ditugu;tien arean bi bereiziko ditugu;

Piarres LartzabalPiarres Lartzabal

(1915-1989) azkaindarra,garai honetako poetagile eta teatrogile(1915-1989) azkaindarra,garai honetako poetagile eta teatrogile

trebeenetarikoa. Dozenaka lan labur eta luzeak idatzi zituen.trebeenetarikoa. Dozenaka lan labur eta luzeak idatzi zituen.

Drama nahiz komedia menderatzen ditu.Drama nahiz komedia menderatzen ditu.

Lartzabalek teatrorako sena du, katramilak korapilatze-Lartzabalek teatrorako sena du, katramilak korapilatze-

ko eta askatzeko gaitasuna.ko eta askatzeko gaitasuna.

Bere uzta oparotik eta argitaratuen artean Hegoaldean Bere uzta oparotik eta argitaratuen artean Hegoaldean

ere ezagunak izen izenburu batzuetako batzuk hauekere ezagunak izen izenburu batzuetako batzuk hauek

dira;dira;

-Etxahun-Etxahun

-Senperen gertatua-Senperen gertatua

-Hila esposatu-Hila esposatu

Telesforo MonzonTelesforo Monzon

(1904-1981) Lartzabalen adiskide eta lankidea zen. Gipuzkoarra(1904-1981) Lartzabalen adiskide eta lankidea zen. Gipuzkoarra

Amerikara joan zen ea itzultzean Lapurdira.Amerikara joan zen ea itzultzean Lapurdira.

Buru-belarri ibili zen Iparraldeko antzerki taldeekin, haientzat obrak Buru-belarri ibili zen Iparraldeko antzerki taldeekin, haientzat obrak

moldatuz eta muntaietan lagunduz.moldatuz eta muntaietan lagunduz.

Komediak zein dramak idatzi zituen;bederatzi Komediak zein dramak idatzi zituen;bederatzi

hamar bat guztira.hamar bat guztira.

Lehen sailetik Lehen sailetik Lau kantari Lau kantari , , Xori batXori bat eta eta Gure behiaGure behia

hila da hila da aipa ditzakegu: bigarrenetik berriz,aipa ditzakegu: bigarrenetik berriz,mendita-mendita-

rrak ,Hazparneko anderea rrak ,Hazparneko anderea eta eta Eneko bizkai eta MaEneko bizkai eta Ma

ria Lorka.ria Lorka.

Lartzabal eta Monzonek izan duten jarraitzaleetatik Lartzabal eta Monzonek izan duten jarraitzaleetatik

bat nabarmentzekotan ,Daniel Landert izango bat nabarmentzekotan ,Daniel Landert izango

Litzateke.Litzateke.

Iparraldeak herri teatro tradizionala ere bizirik mantendu du. Antzina-Iparraldeak herri teatro tradizionala ere bizirik mantendu du. Antzina-

ko erroak dituzten antzerki mota ugari heldu zaizkigu XX.mendera ko erroak dituzten antzerki mota ugari heldu zaizkigu XX.mendera

arte: arte: astolasterrak, pastoralak eta maskaradakastolasterrak, pastoralak eta maskaradak besteak besteak

beste.beste.

Azken biek kementsu eta harrigarriro irauten dute Zuberoan,lurraldeAzken biek kementsu eta harrigarriro irauten dute Zuberoan,lurralde

horrek aspalditxotik jasaten diharduen biztanle hustuketa eta horrek aspalditxotik jasaten diharduen biztanle hustuketa eta

erdalduntzea gogorrak izanagatik. erdalduntzea gogorrak izanagatik.

Maskaradak urtetik Maskaradak urtetik

urtera aldakuntza urtera aldakuntza

txikiak jaso zituen .txikiak jaso zituen .

Gerra egotean geldi-Gerra egotean geldi-

tu egin ziren, baina tu egin ziren, baina

amaitu zenetik gaur amaitu zenetik gaur

egun arte ez dira egun arte ez dira

bukatu.bukatu.

HEGOALDEKO ANTZERKI TALDEAK HEGOALDEKO ANTZERKI TALDEAK

Literaturaren beste arloetan legez, gerrak ekarri zuen nahitaezko isilta-Literaturaren beste arloetan legez, gerrak ekarri zuen nahitaezko isilta-

suna 1950 aldera hautsi zen apur bat. Ordukoak ditugu lehenengo an-suna 1950 aldera hautsi zen apur bat. Ordukoak ditugu lehenengo an-

tzezlanen argitalpena EGANen eta baita jendaurreko agerraldiak ere.tzezlanen argitalpena EGANen eta baita jendaurreko agerraldiak ere.

Garaiko talderik garrantzitzuenetarikoa Garaiko talderik garrantzitzuenetarikoa Euskal Iztundea Euskal Iztundea izan zen. izan zen. Tori-Tori-

bio Altzagakbio Altzagak 1915ean sortu zuen. Etenaldiaren ostean Maria Dolores 1915ean sortu zuen. Etenaldiaren ostean Maria Dolores

Agirrek hartu zuen taldearen kudeaketa.Agirrek hartu zuen taldearen kudeaketa.

Lartzabalen, Monzonen, Altzagaren eta Barriolaren obra klasikoak egin Lartzabalen, Monzonen, Altzagaren eta Barriolaren obra klasikoak egin

zituzten.zituzten.

Bide modernagoen bila saiatu zirenek Jarrai taldea antolatu zuten Bide modernagoen bila saiatu zirenek Jarrai taldea antolatu zuten

1960an Beobideren zuzendaritzapean dozena erdi bat euskal 1960an Beobideren zuzendaritzapean dozena erdi bat euskal

autorerekin batera.autorerekin batera.

Baina hauek ez ziren izan talde garrantzitsuak, bakarrik beste asko Baina hauek ez ziren izan talde garrantzitsuak, bakarrik beste asko

egon ziren batez ere egoera aldatu egin zenean esperantza berriak egon ziren batez ere egoera aldatu egin zenean esperantza berriak

piztu egin zirelako.piztu egin zirelako.

HEGOALDEKO TEATROGILE FAMATUAKHEGOALDEKO TEATROGILE FAMATUAK

Bigarren errepublika denboran Bigarren errepublika denboran AntzerkiAntzerki teatro aldizkaria argitaratu teatro aldizkaria argitaratu zuen zuen LabaienekLabaienek . .Egile, itzultzaile, kritiko eta historiagile garrantzitsua izan zen Egile, itzultzaile, kritiko eta historiagile garrantzitsua izan zen gerraosteko urte latz haietan. Punta-puntako autoreen lanak gerraosteko urte latz haietan. Punta-puntako autoreen lanak euskaratu zituen. Luzea da Labainen antzerki lanen zerrenda.euskaratu zituen. Luzea da Labainen antzerki lanen zerrenda.Beste idazle batzuek ere ezagutu zuten euren lanak taularatu ezina.Beste idazle batzuek ere ezagutu zuten euren lanak taularatu ezina.Salvatore Mitxelenak bere Salvatore Mitxelenak bere Erri bat guruzpidean Erri bat guruzpidean eta eta confixus.confixus.Idatzi zirenean beren tema erligioso –politikoagatik ez zegoen nondik Idatzi zirenean beren tema erligioso –politikoagatik ez zegoen nondik hartzerik.hartzerik.Yon Etxaidek historian eta kantetan ere bilatzen ditu teatrorako gaiak Yon Etxaidek historian eta kantetan ere bilatzen ditu teatrorako gaiak -Amaiur-Amaiur-Begia begi truk-Begia begi truk-Markesaren alaba-Markesaren alaba

Etxaniz,Uxola, Arkotxa, Zubikarai eta Begiristainek besteak beste idatzi Etxaniz,Uxola, Arkotxa, Zubikarai eta Begiristainek besteak beste idatzi

zituzten antzerkiak. Era tradizionalean moldatuak eta imprimaturiko zituzten antzerkiak. Era tradizionalean moldatuak eta imprimaturiko

gehienak aldizkarietan agertuak, banaka batzuk liburuetan.gehienak aldizkarietan agertuak, banaka batzuk liburuetan.

Azken hamarkadetan gutxitu egin dira antzerkigileak. Mundu guztian Azken hamarkadetan gutxitu egin dira antzerkigileak. Mundu guztian

krisi hau edaturik dago telebista teatroari esparrua jaten ari zaiolako.krisi hau edaturik dago telebista teatroari esparrua jaten ari zaiolako.

Alabaina, onartu behar da ez dela inoiz euskaraz izan gaur Alabaina, onartu behar da ez dela inoiz euskaraz izan gaur

egungo talde erdi profesionalek eskaintzen dituzten emanaldien egungo talde erdi profesionalek eskaintzen dituzten emanaldien

antzerki mailarik; ikuskizun itxurosoak dira gehienetan, eta batzuetan antzerki mailarik; ikuskizun itxurosoak dira gehienetan, eta batzuetan

bikainak ere bai.bikainak ere bai.